ТАТАР ХАЛКЫНЫң ТөРЕК АВАЗЫ: "KAZAN" ЖУРНАЛЫНЫң ТАРИХИ СәХИФәЛәРЕННәН Текст научной статьи по специальности «История и археология»

Аннотация

Публикация посвящена литературному научно-популярному журналу «Kazan», издававшемуся в 1970-1980 гг. в Турции усилиями ученых и предпринимателей татарского происхождения. Издание содержит уникальные воспоминания, сведения о жизни татар-эмигрантов на Дальнем Востоке и в Турции. До настоящего времени журнал остается малоизвестным широкой публике, несмотря на то, что является уникальным по своему содержанию турецко-татарским научно-популярным изданием.

Abstract

The publication is dedicated to the 50th anniversary of the "Kazan" popular science journal published in the 1970-1980ss in Turkey by Tatar scholars and entrepreneurs. The journal contains unique reminiscences and information about the life of Tatar emigrants in the Far East and Turkey. Up to the present, the journal has been little known to the general public, although it is a content-wise unique Turkish-Tatar popular science periodical ofthe 20th century outside the USSR.

Ключевые слова

Турция, татары, журнал, «Kazan», культура, история, эмиграция, наука, Китай, национальное движение.

Keywords

Turkey, Tatars, "Kazan" journal, culture, history, emigration, science, China, national movement.

Теркиядэ 1970-1980 елларда фэнни-популяр, эдэби hэм мэдэни «Kazan» журналы басылган. Кызганычка каршы, анда чыккан тарихи яктан зур кыйммэткэ ия булган мэкалэлэр эле дэ купчелек миллэттэшлэребезгэ билгеле тугел. Моньщ сэбэплэре терле: журнал чит илдэ терек телендэ чыккан, шуца курэ СССРда ул рэсми вакытлы басма була-рак таралмаган, купчелек мэкалэлэр татар теленэ тэрдемэ ителмэгэн. Хэзерге вакытта аныц тулы басма тупланма-сы Татарстан Республикасы Милли

УДК 94 (560):(470.41):811.512.145

Татар халкыньщ терек авазы: «Kazan» журналыньщ тарихи сэхифэлэреннэн

Э. А. Гатин,

Казан федераль университеты, Казан шэК, Татарстан Республикасы, Россия Федерациясе

The Turkish voice of Tatar people: historical pages of "Kazan" journal

А. A. Gatin,

Kazan Federal University, Kazan, the Republic of Tatarstan, the Russian Federation

китапxанэceндэ Э. M^rçrap фoндын-да cаклана. Элбзттз, xэзep ул жуpнал эчтэлeгe бeлэн танышыp eчeн башка мeмкинлeклэp дэ баp - элeктpoн вepcи-яceн Tepкиядэгe миллэттэшлэpeбeз «Kazan Kültür - Ankara» cайты-на уpнаштыpдылаp1. Аны eйpэнгэн галимнэp, эзтабаpлаp да юк тYгeл. Шуца каpамаcтан, бу уникаль вакытлы баcма o^rc^ra^ тeлгэ аз алынган булып кала. 1970 eллаpда ул чит ил татаpлаpы eчeн pуxи hэм интeллeктуаль «азык» чыга-нагы булып тopган.

1917-1920 eллаpда Сoвeт илeннэн тepлe cэбэплэp аpкаcында качып киткэн мehаж;иpлэp аpаcында уз мэдэниятeн, тeлeн, милли Yзацын cаклап калыф eчeн матбугат булдьфган xалыклаp баpмак бeлэн cанаpлык. Yз тeлeндэ газeта hэм жуpналлаp чы^а алган, китап-лаp баcтыpган татаp мehэж;иpлэpe зуp xepмэткэ ия. Aлаp аpаcында: pуc эмигpантлаpы, укpаиннаp бeлэн бeppэттэн, hичшикceз, татаpлаpны атаp-га киpэк2. Tатаp мehаж;иpлэpe чыгаpган вакытлы матбугат тepлe вазыйфалаpны утэгэн: а) милли Yзацны cаклау hэм милли идeoлoгиянe таpату;• б) мэдэни-агаpту эшeн яктыpту;• в) яцалыклаpны таpату h. б.

«Kazan» жуpналы XX йeз татаp мehадиp баcмалаpы аpаcында аepым уpынны алып тopа, чeнки ул, эчтэлeгe ягыннан да, анда багалган автopлаp иceмлeгeннэн дэ, Y3 вакыты eчeн татаp интeлeктуаль баcмаcы булган. Ami булдыpуда татаp xалкыньщ затлы уллаpы, акыл иялэpe зуp xeзмэт куйган: Эxмэт Tимep3, Рифат Myxracm, МэxмYT Tаhиp, Hадиp Дэулэт4, Нэилэ Бинаpк. hэpбep автop аepым игътибаpга лаeклы булcа да, шуны эйтepгэ киpэк: алаp баpыcы да Y3 вакытында Tepкиянeц фэнни-бeлeм eлкэceнэ зуp eлeш кepткэн шэxecлэp hэм бeзнeц xалкыбыз таpиxын, мэдэниятeн, тeлeн cаклауга да зуp тыpышлык кYpcэткэн а»1л затлаp. Жуpналны гамэлгэ куючы Эxмэт-Вэли Ибpаhим Мэцгэp5.

Жуpнал битлэpeндэ xалкыбыз таpиxы, аepуча XIX йeз аxыpында - XX гаcыp башында булган вакыйгалаp туpында кызыклы иcтэлeклэp, ^pe^^e татаp шагыйpьлэpe hэм язучылаpыньщ эcэpлэpe, атаклы татаp мehаж;иpлэpeнeц биoгpафиялэpe, xалык иж;аты, милли ашлаp туpында ^тсанлы мэкалэлэp баcыла. КYп мэкалэлэp татаp таpиxына багышлана, шул иcэптэн ^pe^^e татаp галимнэpe hэм язучылаpыньщ биoгpафиялэpe дэ баp: Г. Куpcави, Ш. Мэpж;ани, К. Hаcыйpи, Г. Ильяот. Г. Баpуди, Ф. Кэpими. З. Бигтев, Й. Aкчуpа, С. Мамули, Г. Иcxакый, Г. Tукай, Ф. Эмиpxан, Г. Баттал, X. Фэйзи h. б.

Бeзнeц eчeн бу жуpналныц иц кызыклы eлeшe - татаp мehаж;иpлэpe тopмы-шы, xэтиpэлэpe, тэшкил итэ. Япoниядэ, Кытайда, Tepкиядэ, Финляндиядэ яшэгэн миллэттэшлэpeбeз тopмышы hэм язмышлаpы бу жуpналда киц ясты^^ла. Чит иллэpдэ иж;ат иткэн татаp шагыйpьлэpнeц эcэpлэpe аepым игътибаpга лаeк,

ченки аларньщ шигырьлэре Y3 вакытында СССРда гына тугел, башка басмаларда да басылмаган. Журналда М. Исмэгыйль, З. ТаЬир, А. Тангатар, Р. Арат (Казанлы), Ш. Нигъмзти Ьэм башка шагыйрьлэрнец идат димешлэре денья ^рэ. Шулай ук басма битлэрендэ ^ренекле язучы, публицист Х. ГэбдYш эсэрлэре урын алган. Чит иллэрдэ яшэгэн миллэттэшлэрне, элбэттэ, Советлар илендэ идат иткэн шагыйрьлэр, милли мэдэният хэле дэ кызыксындырган. Шуца курэ «Kazan» журналы битлэрендэ С. Хэким. Г. Афзал, З. Нури, Ш. Галиев, М. Газизов, В. Монасыйпов эсэрлэрен курергэ була.

Хэзерге тарихчылар ечен журнал искитмэле кыйммэтле чыганаклар туплан-масы булып тора. Аныц битлэрендэ чит иллэрдэ оешкан татар дэмгыятьлэренец тарихы чагыла. Мэсэлэн, Харбинда эшлэгэн татар дэмгыятенец дитэкчесе ИбраЬим Бадай, Хайлардагы6 терек-татар дини вэ милли дэмгыяте турында Мэхмут Таhир, Мукдендагы татарлар турында Гыйниятулла Акчура Yзлэренец истэлеклэре белэн уртаклашалар. Аларныц эшчэнлеге башка чыганакларда бик сай яктыртыла. Шул исэптэн, Харбин татарлары арасында зур абруй казанган Гыйниятулла Сэли-Эхмэт эшчэнлеге турында 9. Аги яза. Г. Сэли-Эхмэт Пенза губерниясендэ 1888 елда туа, Эстэрлетамак мэдрэсэсендэ белем ала. Аныц остазы ЖиЬангир Абызгильдин була. 1906 елдан башлап Г. Сэли-Эхмэт Харбин шэЬэрендэ татар мэхэллэсенэ имам вазыйфасын башкарырга чакырыла hэм кYп еллар дэвамында дирле татарларныц дини hэм милли тормышын дитэклэп баручы кешелэрнец берсе була. 1917-1918 елларда Ерак Кенчыгышка качып киткэн татар, башкорт зыялыларына, шулай ук терек эсирлэренэ аныц тарафыннан зур ярдэм ^рсэтелэ. Аныц тырышлыгы белэн Харбинда болгарларныц ислам динен кабул итYгэ 1000 ел тулу уцаеннан зур дэмиг мэчете тезелэ. 1917 ел инкыйлабыннан соц 10 ел дэвамында аныц киц эшчэнлеге нэтидэсендэ, Харбин чит иллэрдэ яшэуче татарларныц дини hэм милли Yзэклэрнец берсенэ эйлэнэ7.

Укучылар игътибарына, 1974 елда «Kazan» журналында басылган, Хайлар шэhэрендэ яшэгэн татарлар тормышын тэфсиллэп яктырткан мэкалэ фотосурэтлэр белэн тэкъдим ителэ. Мэкалэнец авторы, Мэхмут ТаЬир, узенец Ьэм башка кешелэрнец истэлеклэрен туплап, 1898-1960 елларда Хайлар татарларыныц тари-хын тасвирлый. XIX йезнец азагында Хайларда барлыкка килгэн татар диаспорасы ике бетенденья сугышлары арасында татар мэдэниятен Ьэм телне, ислам динен саклап калыр ечен тулы бер мэдэни мехитне булдыра ала. М. ТаЬир мэкалэсендэ Хайларда яшэгэн татарларныц сэудэ елкэсендэге эшчэнлеге, диаспораныц куренекле вэкиллэре турында кыйммэтле мэгълумат тупланган. Безнец ечен бу шэЬэрдэге татарлар тормышы эле дэ аз ейрэнелгэн булып кала, ченки Ерак Кенчыгышта 19201930 елларда зур Yсешкэ ия булган милли тормыш (сэYДэ, мэгариф, дин, театр) Yзэге 1950 елларда ук инде бетYгэ сабыша. Хайлар татарлары тарихы безнец ечен эле дэ билгесез Ьэм кызыклы ^ренеш, феномен булып кала.

ИСКЭРМЭЛЭР:

1. «Kazan» журналыныц электрон версиясен шушы адреска кереп карарга була: http:// www.kazankultur.org/kazan-dergisi.

2. Ерак Кенчыгышта яшэгэн татарлар белэн бергэ, шулай ук башкортларны да исэпкэ алырга кирэк. Башкорт меЬадирлэре, бигрэк тэ Япониядэ, татарлар белэн терки-татар телле китаплар, вакытлы басмалар бастыруда бергэ эшлэгэннэр. Урта Азия меЬадирлэре дэ узлэренец басмаларын булдырырга тырышкан. Шулай ук, ике бетенденья сугышлары арасында басылып килгэн «Яца Теркестан», «Яшь Теркестан» журналларын да искэ

алырга кирэк. Ул. Урта Азия халыкларыныц совет хакимиятенэ каршы азатлык хэрэкэтенец матбугат чарасы булган.

3. Эхмэт Тимер (1912-2003) - куренекле татар Ьэм терек галиме, профессор, тюрколог, тарихчы. Татар теле, тарихы турында купсанлы мэкалэлэр авторы.

4. Надир Дэулэт (1944 елда туган) - куренекле татар Ьэм терек галиме, профессор, тарихчы. Россия меселман халыкларыныц, шул исэптэн татар халкыныц, ХХ йезнец беренче яртысындагы идтимагый-сэяси хэрэкэте белгече.

5. Эхмэт-Вэли ИбраЬим Мэцгэр (1891-1978) - эшмэкэр, «Kazan» журналыныц спонсоры, мэкалэлэр авторы.

6. Хайлар - Кытай Халык Республикасына кергэн Эчке Монголиядэ урнашкан шэЬэр, Ху-лун-Буир тебэгенец административ узэге.

7. Agi E. Ahund (Ba§imam) Inayetullah Seli-Ahmet // Kazan. - 1976. - № 18. - S. 23-27.

Хайлардагы терек-татарларыныц дини haM милли ж;эмгыяте*

Хайлар шэhэре Кытай идарэсе астындагы Монголияда урнашкан. Бу шэhэр ике елештэн тора. Беренче елеше иске шэhэрнец исемен алган hэм анда купчелек кытай-лылар яши. Монголия диренец икенче елешендэ - XIX гасыр азагында Кенчыгыш-Кытай тимер юлы тезелгэн. Шэhэрнец бу яца елешендэ урыслар, татарлар, эрмэннэр Ьэм яЬудлэр яшэгэн.

Хайлар шэhэре бик зур булмавына карамастан, бер сэудэ узэге булганнан соц эЬэмияте артты Ьэм Ьэр тарафта танылды. Гомумэн, Кытайдан Ьэм Русиядан Хайларга китерелгэн сату эйберлэренэ каршы буларак, монда монголлардан килгэн товарлар сатып алынып экспортлана.

Хайларга Кытайдан чэй, пальто ечен йонлы терле тукымалар, башка иллэрдэн дэ кенкуреш яраклары, машиналар Ьэм башка эйберлэр китерелэ.

Хайлардан 130 километр ераклыкта урнашкан Ганжурда ел саен ярминкэ уткэн. Анда монгол товарлары, эре Ьэм вак мегезле хайваннар, тире сатылган, монголлар да узлэре дэ кирэкле эйберлэр сатып алганнар.

Хайлар шэhэре ел дэвамында тышкы сэудэ елкэсендэ эшлэуче бер базар буларак таныла. Монда сет Ьэм май дитештеру бик яхшы усеш алган була.

Монголияда дыелган тире Ьэм эчэгелэрне башка иллэргэ сатып дибэрер ечен монда чистартып эзерлэгэннэр, Хайлар мондый алыш-сатуда шактый активлык курсэткэн.

бстэ китерелгэн мэгълуматлар буенча, Хайлар сэудэ узэге буларак меhим урын билэгэн.

1898 елда Кенчыгыш-Кытай тимер юлы тезелуе сэбэпле, урыслар белэн бергэ монда татарлар килэ башлаганнар. Беренче кеннэрне терле эшлэрдэ эшлэгэн татарлар бераздан Хайларда сэудэ белэн шегыльлэнэ алганнарын ацлап, бу елкэдэ эшли башлыйлар. Алар Монгол малларын башка мэмлэкэткэ дибэреп, аларныц урынына Монголияда сатылган эйберлэрне алып кайтып сатканнар.

Русча белгэн Ьэм тиз арада яхшы итеп монголча Ьэм кытайча ейрэнгэн татарлар, монгол Ьэм кытайлыларныц ышанычын яулап, сэудэ эшендэ уцышка ирешэлэр.

* Мэкалэне терек теленнэн татар теленэ Казан федераль университеты студенты Айгел МинЬадева тэрдемэ итте (монда Ьэм алга таба кереш мэкалэ авторы искэрмэлэре).

Хайлар татар мэктэбе. The Tatar school in Hailar city.

Отышлы эшлэгэн татарлар Y3 яннарына гаилэлэрен дз китерз башлаганнар. Ж^эмгыять YC3 барган саен социаль сорауларны чишY кирзклеге туган. Беренчедэн, милли традициялэрне h3M гореф-гадэтлэрне телэсэ нинди бэя белэн сакларга омтыл-ган татарлар алдында мэктэп, мэчет Ьэм зират кебек зур эЬэмияткэ ия ихтыядлар туа.

Элеккеге заманнарда бу елкэдэ эшлэр ечен бэлэкэй бер ей дитэ иде. Татарларныц саны арта барган саен, бу чараларньщ барысын да берлэштеруче, идарэ итуче оешма кирэклеге билгелэнде. Бу максат белэн 1906 елда Хайлар шэЬэре узэгендэ бина сатып алына. Мэчет Ьэм мэктэп сыйфатында кулланылган бу бинада шулай ук берничэ очрашу уткэрелгэн.

Татарларныц Хайларда корылган дэмгыяте 1960 елда Уфадагы «Мэхкэмэи Шэргыя»* тарафыннан да танылды.

Уку яшенэ диткэн балаларныц саны 1919 елда артканлыктан, ихтиядны артык канэгатьлэндерэ алмаган элеккеге бина урынына яца бер мэктэп тезелгэн. Мэктэпнец дини йолалар ечен билгелэнгэн зур бYЛмэсендэ намаз укыла иде.

1924 елда бер мэчет тезу турында карар кабул ителэ hэм тиздэн тезелеш башла-на. 1925 елныц ноябрендэ тезелеш тэмамлана Ьэм мэчет дэмэгатьчелек хезмэтенэ ачыла. Бу мэчет манарасыннан килгэн азан тавышы кYп еллар Хайлар шэЬэрендэ яцгыраган. Шулай итеп, куренекле татар дэмгыяте данлыклы мэктэп hэм мэчетлэрен Y3 кечлэре Ьэм тырышлыклары белэн булдыралар.

1925-1939 елларда Хайлардагы ватандашларыбызныц яшэу дэрэдэлэре югары була. Куп еллар дэвамында дэмгыять дитэкчелеге астында яшусмер hэм хатын-кызлар юнэлеше эшлэп килэ. Алар Y3 эшлэрен бик яхшы башкаралар. Театр эшчэнлеге, милли дырлар Ьэм биюлэр тиз арада тарала башлый.

ЯшYCмерлэр тарафыннан эзерлэнгэн сэхнэ эсэрлэре куелышы, милли уеннар, музыка Ьэм биюлэр милли кичэлэргэ икенче тес бирэ иде. Моца ирешY ечен зур хезмэт куйган кешелэрнец берсе Кебир Аги.

* Текстта «Мэхкэмэи Шэргыя» исеме белэн аталган оешма - ул Советлар демЪуриятенец Аурупа берлеге Ьэм Сибирия меселманнарыныц Диния нэзарэте.

Хатын-кызлар исэ курслар ачып ждбэрде. Анда хатын-кызлар укырга, язарга h3M кул эшлзренз ейрзнз иде. Куп еллар уцышлы программа кулла-нып, тегу Ьзм чигу курсларын оешты-ручы - Гелистан ТаЬир ханымныц хезмэтлэре ечен рэхмэт белдереп искэ алалар.

Шул елларда хуж;алык эшчэнлеге, шулай ук эчке эшчэнлеге тоткарлыксыз башкарылган.

1933 елда халкыбыз арасында башланган бэхэс Хайларда яшэгэн татарларга да кагылган*. Шулай да бу каршылык кыска бер вакытта хэл ител-де Ьэм ж;эмгыять Yзенец, элеккеге кебек, уцышлы эшчэнлеген дэвам итэр ечен мемкинлек тапты.

Хайларда Ьэм аныц тирэсендэ яшэYче татарлар саны 1 000-1 200гэ якын кеше бар иде. Мэктэптэ балалар 80-100гэ кадэр ж;иткэн. Татарларны мэктэптэ бишенче сыйныфка кадэр уз укытучылары укыткан.

Татарларныц иске Ьэм яца дип аталган ике зираты бар иде. Бу зиратларда 600-700 кеше ята. Моннан тыш, шэЬэр янында урнашкан зиратларда да кумелгэн урыннар бар.

Икенче бетенденья сугышы башлангач, Рэсэй чигеннэн ерак булмаган Хайларга бару шактый кыенлаша. Шуныц ечен сэудэ эшлэре аксый башлады. Барыбер, татар ж;эмгыяте элеккеге кебек ук эшчэнлеген дэвам итте.

Сугыш тэмамланганнан соц монда ж;итди Yзгэрешлэр була. ШэЬэр сугыш вакытында зур зыян кургэн. Сугыш уты эчендэ калган шэhэрнец ейлэре, сэудэ йортлары Ьэм маллары янды Ьэм юкка чыкты. Бай гаилэлэр бу сугышта бары тик еслэрендэге киемдэ калды. Шул ук вакытта ж;эмгыять биналарына зыян килгэн, мэчет исэ нигезенэ хэтле янып, ж;имерелде. Мэктэп елешчэ зыян курде. Шуца кара-мастан, безнец кешелэр хэтта бу кыен шартларда да ж;эмгыять эшлэреннэн читтэ булмаган Ьэм мэктэпне торгыза алганнар. Кызганычка каршы, мэчетне яцадан тезу мемкинлеге булмаган. Сатлыган ике игезэк бертуганнар бу бинаны торгызалар, hзм аннары ул бинада мэчет була.

встэвенэ, сэяси сзбзплзр аркасында, Хайлар шзhзре сзудз уззге буларак узенец элеккеге эЬэмиятен югалта. Сэудэ Ьэм башка Ьенэр белэн шегыльлэнуче татарлар башка иллэргэ киту юлларын эзлилэр, ченки алар сугыштан соц элеккеге эш урынна-рыннан мэхрум булалар. 1950 елдан башлап акрынлап Ьэм шэхси рэвештэ татарлар

«fS»

Хайлар мэчете. A mosque in Hailar city.

* Бу демлэдэ Ерак Кенчыгышта (Маньчжурия Ьэм Эчке Монголия; Корея, Япония), яшэгэн татар (шул исэптэн башкорт) эмигрантлары арасында барлыкка килгэн бэхэс турында суз бара. Аныц сэбэплэре Г. Исхакыйныц Ерак Кенчыгыш иллэрендэ 1933-1936 елларда уткэрелгэн татар-башкорт диаспоралары бу-енча сэфэр Ьэм актив сэяси эшчэнлеге белэн бэйле. Г. Исхакый эмигрант татарларны бердэм сэяси платформа нигезендэ берлэштерергэ тырыша Ьэм бу юнэлештэ елешчэ нэтидэгэ ирешэ, лэкин 1933 елда ул Япониядэ булганда анда яшэгэн М. Корбангалиев аца ачыктан-ачык каршы чыга.

Теркиягэ миграциялэнэ башлады. 1954-1955 еллар арасында Рзсзйгз кайтучылар да була.

1960 елда Хайларда бер татар гаилэсе генз калды. Мондый шартларда дэмгыятьтэ, мзчет h3M мэктэпнец бутзн кирзклеге калмады. Биредз 60 ел яшзгзн татарлар терле иллэргэ кученеп таркалганнар.

Хайларда терле мэйданчыкларда эшлэгэн кешелэр:

Хайлар узэгендэ тукыма, эзер киемнэр hэм пальтолар ечен йон тукымалары кибетлэре булган Эхмэдшаh hэм Мехэммэдшаh Аги кардэшлэре. Даруханэ худалары булып эшлэгэн Сафа hэм Зеhрэ Аги. Монголиядэн йон hэм тирене эзерлэп башка иллэргэ сатучы Сатлыганнар. Шул ук эш урынында эшлэгэн Ишмаклар.

Эхмэтвэли Мэцгэр (Ибраhим) шулай ук Монголиядэ йон hэм тире дыю белэн шегыльлэнгэн, узе йон юдыру дайланмалары белэн юып, эчке Ьэм тышкы базарларга озаткан. Мэцгэр шулай ук тере хайваннарны алып сату белэн шегыльлэнгэн.

Халкыбызныц калганнары, йэ элеге кешелэрнец оешмаларында, йэ бер ук товар белэн алмашу хисабына эшлэгэн. Шулай ук сет, май дитештеру Ьэм сату белэн шегыльлэнучелэр дэ бар иде.

Хайларда имамлык эшендэ булганнар: Фатыйх Имран, Хатыйп Халид, Саадеттин Сезген hэм Эбрар Акбирде.

Мэктэп медире буларак Хатыйп Халиди хезмэт итте, аннан соц Зехрэ ханым Киреш (Кугеш) белэн Фатыйма Акчура хезмэт итте, укытучы вазифасында терле вакытта 20дэн артык кеше эшлэде.

Татар дэмгыяте дитэкчелегендэ тубэндэге шэхеслэр булды: Хеснетдин Сухи, МехэммэдшаЬ Аги, ЭхмэдшаЬ Аги, Фатыйх Имран, Фатыйх Илбэк, ШаЬ-Эгзан Киреш hэм Гыйниятулла Тениш.

Безнец Ерак Кенчыгыштагы иц зур дэмгыятебезнец тормышы тэмамланды hэм буген йерэклэрдэ яшэуче истэлеклэр генэ булып калды.

Искэрмэ: бу мэкалэне эзерлэудэ Ьэм мэгълумат табуда зур ярдэм курсэткэн Саин Зеhрэ Киреш ханымга hэм Махира Байчура-Алтан ханымнарга рэхмэт белдерэм. Мэхмут Таhир.

Kazan. - 1974. - № 11. - Б. 35-40.

Сведения об авторе

Гатин Аскар Александрович, кандидат исторических наук, доцент кафедры истории Татарстана Института международных отношений Казанского федерального университета, e-mail: askar-tatar@mail.ru

About the author

Askar A. Gatin, Candidate of Historical Sciences, Associate Professor at Department of History of Tatarstan, Institute or International Relations, Kazan Federal University, e-mail: askar-tatar@mail.ru

В редакцию статья поступила 08.07.2020, опубликована:

Гатин Э. А. Татар халкыныц терек авазы: «Kazan» журналыныц тарихи сэхифэлэреннэн // Гасырлар авазы - Эхо веков. - 2020. - № 3. - С. 142-148.

Submitted on 08.07.2020, published:

Gatin A. A. Tatar khalkynyn torek avazy: "Kazan" zhurnalynyn tarikhi sekhifelerennen [The Turkish voice of Tatar people: historical pages of "Kazan" journal]. IN: Gasyrlar avazy - Eho vekov, 2020, no. 3, pp. 142148.