CC BY
5Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© O.Sh. Baymurzayeva1^_
1A. Qodiriy nomidagi Jizax davlat pedagogika universiteti, Jizzax, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: O'zbek tasviriy san'atining rivojlanish bosqichlari qisqacha bayon qilingan. Sharq ustalari hamisha o'zlarining maxsus badiiy iste'dodi bilan mashhur bo'lib, u mahobatli saroylar, maqbaralar va boshqa diniy binolarni bezash orqali ularning san'ati to'liq namoyon bo'lgan.
MAQSAD: tasviriy san'at darslarini takomillashtirishda pedagog mahoratining maqsadi bo'lajak o'quvchilarning ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirish, ularni professional darajada tarixni o'rgatish va ularning ijodiy salohiyatini oshirishdir.. Bu maqsadga erishish uchun pedagog quyidagi vazifalarni amalga oshiradi: 1-Nazariy bilimlarni rivojlantirish: O'quvchilarga san'at tarixni o'rgatish va shu orqali ijodkorlik texnikalarini o'rgatish. 2-Talabalarga turli uslublar va janrlarda ijod qila olish qobilyatlarini boyitish.
MATERIALLAR VA METODLAR: tasviriy san'at darslarini takomillashtirishda pedagog mahoratining samaradorligini ta'minlash uchun foydalaniladigan materiallar va metodlar muhim ahamiyatga ega. Quyida bu jarayonda qo'llaniladigan asosiy materiallar va metodlar keltirilgan: refleksiya va baholash, Nazariy va amaliy mashg'ulotni bog'lashning amaliyoti, Individal yondashuv, qo'shimcha qisqa muddatli qoralamalarni bajarish. Ushbu materiallar va metodlar pedagogning mahoratini oshirish, talabalarni ijodkorlikka jalb qilish va ularning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan bo'lib, ularni yuqori darajaga olib chiqishga yordam beradi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: tasviriy san'at darslarini takomillashtirishda pedagogning mahorati talabalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish va ularning kasbiy kompetensiyalrni o'stirishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ushbu jarayonning samaradorligi o'qituvchining metodik yondashuvlari, didaktik tamoyillari va shaxsiy mahoratiga bog'liq. To'g'ri metod va materiallar bilan ta'minlangan o'quv jarayonlari talabalarning professional darajada rivojlanishiga katta hissa qo'shadi.
XULOSA: tasviriy san'at darslarini takomillashtirishda pedagog mahorati hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ushbu mahoratning muvaffaqiyati metodik yondashuvlar, didaktik tamoyillar va shaxsiy mahoratni birlashtirishga asoslanadi. Tasviriy san'at darslari bo'yicha samarali o'quv jarayonini tashkil etish uchun pedagoglar yuqoridagilarni inobatga olishlari zarur. Tasviriy san'at darslarini takomillashtirishda pedagogning metodik va shaxsiy mahorati asosiy omil hisoblanadi. To'g'ri yondashuvlar va samarali o'quv jarayonlari talabalarning
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
professional darajada rivojlanishiga katta hissa qo'shadi. Shu bois, tasviriy san'at fani pedagoglari doimiy ravishda o'z mahoratlarini oshirish, yangi zamonaviy usullarni o'rganish va talabalarga faoliaytli yondashuv orqali ularga eng samarali ta'lim berishlari zarur. Bu esa, o'z navbatida, tasviriy san'atining yanada rivojlanishiga olib keladi.
Kalit so'zlar: sharq, Islom dini, topilmalar, miniatyura, tarix, rivojlanish, rangtasvir, ijod, san'at.
Iqtibos uchun: Baymurzayeva O. Sh. Tasviriy san'at darslarida talabalarga o'zbekiston tasviriy san'ati rivojlanish bosqichlarini o'rgatish // Inter education & global study. 2024. №4(1). B. 367-372.
ОБУЧЕНИЕ СТУДЕНТОВ НА КЛАССАХ ИЗОБРАЗИТЕЛЬНОГО ИСКУССТВА ЭТАПАМ РАЗВИТИЯ ИЗОБРАЗИТЕЛЬНОГО ИСКУССТВА
© О.Ш. Баймурзаева1Н
1Джизакский государственный педагогический университет имени А. Кадыри, Джизак, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в данной статье кратко описаны этапы развития узбекского изобразительного искусства. Мастера Востока всегда славились особым художественным талантом, который в полной мере проявлялся в украшении величественных дворцов, мавзолеев и других культовых сооружений.
ЦЕЛЬ: целью повышения квалификации педагога на уроках изобразительного искусства является развитие творческих способностей будущих учащихся, преподавание им истории на профессиональном уровне и повышение их творческого потенциала. Для достижения этой цели педагог выполняет следующие задачи: 1-Развитие теоретических знаний: преподавание истории искусств студентам и тем самым обучение творческим методам. 2- Расширение возможностей учащихся творить в различных стилях и жанрах.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в совершенствовании занятий изобразительным искусством важное значение имеют материалы и методы, используемые для обеспечения эффективности навыков педагога. Основными материалами и методами, используемыми в этом процессе, являются: Рефлексия и оценка, практика соединения теоретической и практической подготовки, Индивидуальный подход, выполнение дополнительных краткосрочных проектов. Данные материалы и методы направлены на повышение квалификации педагога, привлечение учащихся к творчеству и развитие их творческих способностей, помогают вывести их на более высокий уровень.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: мастерство педагога на занятиях по совершенствованию изобразительного искусства играет решающую роль в развитии творческих способностей учащихся и их профессиональных компетенций. Эффективность этого процесса зависит от методических подходов, дидактических
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
принципов и личных качеств педагога. Учебный процесс, обеспеченный правильными методами и материалами, в значительной степени способствует профессиональному развитию студентов.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: педагогическое мастерство играет решающую роль в совершенствовании занятий изобразительным искусством. Успех этого навыка основан на сочетании методических подходов, дидактических принципов и личного мастерства. Для организации эффективного образовательного процесса на уроках изобразительного искусства педагогам необходимо учитывать вышеизложенное. Методическое и личное мастерство педагога является основным фактором совершенствования занятий изобразительным искусством. Правильные подходы и эффективные процессы обучения во многом способствуют профессиональному развитию студентов. Поэтому педагогам изобразительного искусства необходимо постоянно совершенствовать свою квалификацию, осваивать новые современные методы и обеспечивать максимально эффективное обучение учащихся на основе активного подхода. Это, в свою очередь, ведет к дальнейшему развитию изобразительного искусства.
Ключевые слова: восток, ислам, находки, миниатюра, история, развитие, живопись, творчество, искусство.
Для цитирования: Баймурзаева О.Ш. Преподавание студентам этапов развития изобразительного искусства Узбекистана на уроках изобразительного искусства. // Inter education & global study. 2024. №4(1). С. 367-372.
TEACHING STUDENTS THE STAGES OF DEVELOPMENT OF THE FINE ARTS OF UZBEKISTAN IN FINE ARTS LESSONS
© Baymurzaeva Sh. Oykaram1H
Jizzakh State Pedagogical University named after A. Kadyri, Jizzakh, Uzbekistan
Annotation
INTRODUCTION: this article briefly describes the stages of development of Uzbek fine art. Masters of the East have always been famous for their special artistic talent, which was fully manifested in the decoration of majestic palaces, mausoleums and other religious buildings.
AIM: the goal of the pedagogue's skills in improving fine arts classes is to develop the creative abilities of future students, to teach them history at a professional level and to increase their creative potential. To achieve this goal, the pedagogue performs the following tasks: 1-Development of theoretical knowledge : Teaching art history to students and thereby teaching creative techniques. 2- Enriching the ability of students to create in various styles and genres.
MATERIALS AND METHODS: the materials and methods used to ensure the effectiveness of the pedagogue's skills are important in improving art classes. The
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
following are the Imain materials and methods used in this process: Reflection and evaluation, the practice of linking theoretical and practical training, Individual approach, execution of additional short-term drafts. These materials and methods are aimed at improving the skills of the pedagogue, engaging students in creativity and developing their creative abilities, helping to bring them to a higher level.
DISCUSSION AND RESULTS: the skill of the pedagogue in improving visual art classes plays a decisive role in the development of students' creative abilities and their professional competencies. The effectiveness of this process depends on the methodical approaches, didactic principles and personal skills of the teacher. Educational processes provided with the right methods and materials contribute greatly to the professional development of students.
CONCLUSION: pedagogical skill plays a decisive role in improving fine arts classes. The success of this skill is based on the combination of methodical approaches, didactic principles and personal skill. In order to organize an effective educational process in fine arts classes, pedagogues need to take into account the above. Methodical and personal skill of the pedagogue is the main factor in improving fine art classes. Correct approaches and effective learning processes greatly contribute to the professional development of students. Therefore, visual arts pedagogues need to constantly improve their skills, learn new modern methods and provide the most effective education to students through an active approach. This, in turn, leads to further development of visual arts.
Key words: East, Islam, finds, miniature, history, development, painting, creativity,
art.
For citation: Baymurzayeva Sh Oykaram. (2024) 'Teaching students the stages of development of the fine arts of uzbekistan in fine arts lessons, Inter education & global study, (4(1)), pp. 367-372. (In Uzbek).
Sharq ustalari hamisha o'zlarining maxsus badiiy iste'dodi bilan mashhur bo'lib, u mahobatli saroylar, maqbaralar va boshqa diniy binolarni bezash orqali ularning san'ati to'liq namoyon bo'lgan. O'rta asrlar san'ati hikoyalarni sinchkovlik bilan ishlab chiqish bilan ajralib turardi. Rasm dunyoviy va mifologik senariylarda ko'p edi. Bizgacha yetib kelgan suratlardan biri Afrosiyob aholi punktidagi mashhur devor rasmidir. U bizga qo'shni davlatlar elchilaridan Samarqand podshosiga sovg'alar topshirish syujetini batafsil aytib beradi. Batafsil liboslar va bezaklar erta o'rta asrlar dunyosi haqida tasavvur beradi O'zbek ijodining asosiy motivlari ornament, naqsh va xattotlikdir. Islom dinining tarqalishi bilan mintaqada tasviriy san'atda ham o'zgarishlar yuz berdi. Islomda nafaqat odamlar va hayvonlarni chizish, balki ularning suratlarini uyda saqlash ham taqiqlangan. Shuning uchun sharq rassomlari xattotlik va bezaklarda o'z mahoratlarini oshirdilar. Abstraktsiyalar saroylar, uylar, maqbaralar devorlarini, shuningdek, kitob muqovalarini bezatgan. O'zbek tasviriy san'atining oltin davri temuriylar hukmronligi davri bo'ldi. Ornamental rangtasvirning monumental va miniatyura namunalari o'sha davrdagi ko'plab binolarning
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ichki va fasadlarini bezatgan. Endi esa Samarqanddagi Shohi-Zinda va Bibixonim majmualaridagi yorqin suratlarga zavq bilan qoyil qolamiz.
Islom an'analari odamlar va hayvonlar tasvirini taqiqlaydi, shuning uchun ustalar ko'proq mavhum yo'nalishlarni ishlab chiqishni boshlaganlar va ularni deyarli mukammallikka keltirdilar. Keyinchalik o'zbek tasviriy san'atining yangi turi - miniatyura -lak bilan qoplangan. Xonlik, amirlik saroylari va boylar uylarning ichki qismini bezab turgan kichik yorqin rangli rasmlar paydo bo'lgan.
XIV- XV-asrlarda - Temuriylar hukmronligi davrida o'zbek tasviriy san'ati umummadaniy misli ko'rilmagan yuksalish davrini boshidan kechirdi. Samarqand maqbaralarida hayratlanarli manzara rasmlari tafsilotlari saqlanib qolgan. Amir Temurning ba'zi saroylari hukmdorning o'zi, uning xotinlari, o'g'illari va safdoshlarining portretlari, boy, ziyofat manzaralari aks ettirilgan manzarali pannolar bilan bezatilgan. Aynan shu davrda o'rta asrlarning yirik rassomi, sharq miniatyurasining beqiyos ustasi Kamoliddin Behzod ijodi dunyoga kelgan. Bu davrda rassom Kamoliddin Behzod san'atga ulkan hissa qo'shdi. U G'arbda "Sharq Rafaeli" nomi bilan mashhur miniatyura ustalaridan biri edi. Bugun Behzod nomidagi Toshkent miniatyura muzeyida rassomning ijodiga qoyil qolishingiz mumkin.
Miniatyura rasmlari O'zbekistonning o'ziga xos tashrif qog'ozi va YUNESKO tomonidan e'tirof etilgan insoniyat nomoddiy madaniy merosining durdonasidir. Rassomlarning tasavvurida chegara yo'q: oqlangan rasmlar qog'oz, teri, yog'och, mato, kanvasda yaratilgan. Dastlab, faqat zodagonlarning boy vakillari kitoblar va interyerlarni bezash uchun miniatyuralarga buyurtma berishgan, chunki kichkina rasmni chizish ustaning maksimal professionalligini va o'nlab soatlik mashaqqatli mehnatni talab qiladi. Miniatyuralarda ov, harbiy janglar, taomlar manzaralari tasvirlangan. Syujetlarda xalq eposi va buyuk shoirlar: Navoiy, Jomiy, Nizomiy ijodi aks etgan.
XIX-asr boshlarida o'zbek badiiy san'atida yangi yuksalish yuz berdi. Miniatyura san'ati yuksak cho'qqilarga ko'tarilib, Ahmad Donish (1827-1897), Abdulxoliq-Maxmum va boshqa nomlar bilan ulug'lanadi. XX-asr o'zbek rangtasviriga rus rassomlarining ta'siri katta bo'ldi. Ularning ajoyib asarlari Sharq portret va manzara maktabining rivojlanishiga, rangtasvirda realizm janrining rivojlanishiga asos bo'ldi. Hududga ko'chib kelgan yoki evakuatsiya qilingan rus rassomlarining ta'sirida bo'lgan. Bu davr erkinlik ruhi va avangard bilan realizmga o'tish bilan tavsiflanadi. O'zbekistonning ko'plab shaharlarida san'at maktablari tashkil etilib, Markaziy Osiyo rassomlarining yangi avlodini shakllantirdi.
XX-asrda peyzajlar, zamonaviy portretlar va janr rasmlari juda mashhur bo'ldi. XX-asr tasviriy san'at sohasida U. Tansiqboyev, A. Volkov, P. Benkov, N. Qo'ziboyevlar eng yirik nomlardir. Shu bilan birga milliy rangtasvir va haykaltaroshlik maktabi shakllandi. Mamlakatimiz mustaqillikka erishish arafasida turgan XX-asr oxiriga kelib, O'zbekiston tasviriy san'ati yana gullab-yashnadi.
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal ISSN 2992-9024 (online)
Научно-теоретический и методический журнал 2024, №4 (1)
Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Bunga O'zbekistonda Badiiy akademiyasining tashkil etilishi ko'p jihatdan sabab bo'ldi. Ayni paytda ustalar o'z ijodlarini qayta ko'rib chiqishdi va san'atni oddiy hunarmandchilikdan ko'ra ko'proq falsafiy tajriba sifatida tushuna boshladilar. Hozir mamlakatimizda rassomlar, haykaltaroshlar va boshqa hunarmandlar faol qo'llab-quvvatlanmoqda. Ularning asarlari Toshkentdagi Tasviriy san'at galereyasi va Nukusdagi Savitskiy nomidagi san'at muzeyida namoyish etilmoqda. Tasviriy san'at galereyasi -Toshkentdagi eng zamonaviy ko'rgazmalar zali, San'at muzeyiga tashrif buyurib, zamonaviy ustalar ijodi bilan tanishishingiz mumkin, uning eng boy ko'rgazmasi Buyuk Gertsog Nikolay Konstantinovichning Yevropa rassomchiligi rasmlari kolleksiyasi bilan boshlangan. Romanov . San'at ixlosmandlari, albatta, I.V. Savitskiy Nukusda rus avangardi, O'zbekiston tasviriy san'ati, Qoraqalpog'iston xalq amaliy san'ati va Qadimgi Xorazm san'ati kabi 90 mingdan ortiq eksponatga ega.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Sulaymonova F. Sharq miniatyurasi. Bizning merosimiz. Toshkent. - 1991 yil.
2. O'rta Osiyoda rassomchilik tarixidan. Maqolalar to'plami. - Toshkent. - 2001 yil.
3. O'zbekiston xalq amaliy san'ati. - Toshkent. "G. G'ulom." 2003 yil
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Baymurzayeva Oykaram Sharifovna, katta o'qituvchi [Баймурзаева Ойкарам Шарифовна, катта ук,итувчи], [Oykaram Sh. Baymurzayeva, teacher]; manzil: Jizzax viloyati Jizzax shahri, Zargarlik mahallasi 8-uy [адрес: Город Джиззак, област Джиззак, махалля Заргарлик, дом 8], [address: Jizzakh, house number 8, Zargarlik]; E-mail: [email protected]
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 4 (1)
cc
