CC BY
0INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© Sh.Sh. Ayubova1B, R.M. Akbarov2^_
1Namangan davlat pedagogika instituti, Namangan, O'zbekiston 2Namangan davlat pedagogika instituti, Namangan, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: tasviriy san'atda hayvonlarning ramziy ma'nolarini o'rganuvchi animalistika, shuningdek hayvonlar karinalari bilan ishlaydigan mashhurrassomlarning san'at asarlari hamda bir qancha hayvonlarning nomlari alohida keltirilib ularning ramziy ma'nolari haqida qisqacha ma'lumotlar berib o'tilgan.
MAQSAD: tasviriy san'atda hayvonlarning ramziy ma'nolari haqida qisqacha ma'lumotlar berishdan iborat.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqot jarayonida falsafiy, tarixiy, pedagogik, metodik, psixologik va pedagogikaga oid adabiyotlarni o'rganish, nazariy tahlil;suhbat,pedagogik kuzatish, so'rovnoma, diagnostika, pedagogic usullardan foydalanildi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: hayvonlar qadim zamonlardan beri odamlarga hamroh bo'lib kelgan, ammo XIX asrgacha ular biz uchun sir bo'lib qoldi: O'rta asr odamlari, masalan, hayvonlarning aqli va qalbi bor-yo'qligi haqida bahslashdilar. Shuningdek, ular hayvonlar haqidagi bilimlarni og'izdan og'izga o'tkazdilar, "bestiariylar" deb nomlangan noyob ensiklopediyalarni tarqatdilar va har bir jonzotga allegorik ma'no berdilar.
XULOSA: e'tirof etish joizki har bir millat o'zining ijtimoiy - iqtisodiy, ma'naviy -siyosiy taraqqiyoti, madaniy-marifiy hayoti jarayonida ustuvor g'oyasiz ta'lim va tarbiya tizimsiz rivojlana olmaydi. Zero, tarbiya ijtimoiy-siyosiy hayotining zaruriy hodisasi sifatida mamlakatni yanada rivojlantirish, uning axloqiy, ma'naviy, madaniy-ma'rifiy qiyofasi, jamiyat a'zolarining xulqi, tartib intizomi, sog'lom turmush tarzini yo'lga quyiladi, hamda ularning ma'naviy va jismoniy imkoniyatlarini yanada o'stirishda muhim ijtimoiiy pedagogik malaka hisoblanadi.
Kalit so'zlar: animalistika, Fleming Frans Snayders, Robert Beytman, "g'oz ruhi", Krilov, "Kiyik ovi", "Arnolfini juftligi portreti".
Iqtibos uchun: Ayubova Sh.Sh., Akbarov R.M. Tasviriy san'atda hayvonlarning ramziy ma'nolari. // Inter education & global study. 2024. №4(1). B.313-319.
СИМВОЛИКА ЖИВОТНЫХ В ИЗОБРАЗИТЕЛЬНОМ ИСКУССТВЕ
© Ш.Ш. Аюбова1И, Р.М.Акбаров2И_
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №4 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
1Наманганский государственный педагогический институт, Наманган, Узбекистан 2Наманганский государственный педагогический институт, Наманган, Узбекистан
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в этой статье представлены произведения известныхудожников, работающих в области анималистики, изучающих символику животных в изобразительном искусстве, а также Карины животных, а также имена нескольких животных и даны краткие сведения об их символике.
ЦЕЛЬ: состоит в том, чтобы дать краткую информацию о символике животных в изобразительном искусстве.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в процессе исследования были использованы философская, историческая, педагогическая, методическая, психоло-гопедагогическая литература, теоретический анализ; беседа, педагогическое наблюдение, анкетирование, диагностика, педагогические методы.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: животные сопровождали людей с древних времен, но до XIX века они оставались для нас загадкой: средневековые люди, например, спорили о том, есть ли у животных разум и душа. Они также передавали знания о животных из уст в уста, распространяли уникальные энциклопедии под названием "бестиарии" и придавали каждому существу аллегорический смысл.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: следует признать, что каждая нация не может развиваться в процессе своего социально - экономического, духовно-политического развития, культурно-просветительской жизни без системы образования и воспитания без приоритетной идеи. Ведь воспитание как необходимое явление обществен-нополитической жизни является важным социально-педагогическим навыком, направленным на дальнейшее развитие страны, ее нравственного, духовного, культурно-просветительского образа, поведения членов общества, дисциплины, здорового образа жизни, а также на дальнейшее развитие их духовных и физических возможностей.
Ключевые слова: анималистика, Флеминг Франс Снайдерс, Роберт Бейтман, "гусиная душа", Крылов, "Охота на оленей", "портрет пары Арнольфини".
Для цитирования: Аюбова Ш.Ш., Акбаров Р.М. Символика животных в изобразительном искусстве. // Inter education & global study. 2024. №4(1). С. 313319.
ANIMAL SYMBOLISM IN FINE ARTS_
© Shohsanam Sh. Ayubova1®, R. M. Akbarov2® 1Namangan State Pedagogical Institute, Namangan, Uzbekistan 2Namangan State Pedagogical Institute, Namangan, Uzbekistan
Annotation
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 4 (1)
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
INTRODUCTION: in this article, animalistics, which studies the symbolism of animals in the visual arts, as well as works of art by famous artists working with animal carines, as well as the names of several animals are listed separately and provide brief information about their symbolism.
AIM: to provide brief information about animal symbolism in visual art.
MATERIALS AND METHODS: philosophical, historical, pedagogical, methodological, psychological and pedagogical literature, theoretical analysis; conversation, pedagogical observation, questionnaires, diagnostics, pedagogical methods were used in the research process.
DISCUSSION AND RESULTS: animals have accompanied humans since ancient times, but until the 19th century they remained a mystery to us: medieval people, for example, argued about whether animals have a mind and soul. They also passed on knowledge about animals by word of mouth, distributed unique encyclopedias called "bestiaries" and gave each creature an allegorical meaning.
CONCLUSION: it should be recognized that each nation cannot develop in the process of its socio-economic, spiritual and political development, cultural and educational life without a system of education and upbringing without a priority idea. After all, education as a necessary phenomenon of socio-political life is an important socio-pedagogical skill aimed at the further development of the country, its moral, spiritual, cultural and educational image, behavior of members of society, discipline, healthy lifestyle, as well as the further development of their spiritual and physical capabilities.
Key words: Animalistics, Fleming Frans Snyders, Robert Beitman, "goose spirit", Krylov, "deer hunt", "portrait of a pair of Arnolfini".
Qadim zamonlardan beri hayot - tabiat bilan, ayniqsa, hayvonlar dunyosi bilan uzviy bog'liqdir. Tasviriy san'at hayvon janri orqali odamni hayvonga munosabatini ifodalaydi. Tasviriy san'atda hayvonlarni tasvirlash bilan alohida animalistika bo'limi o'rganadi. Animalistika - tasviriy san'atda hayvonlarni tasvirlash. Bu sohada ishlovchi rassom va haykaltarosh animalist deb ataladi. Tabiatning ajoyib mahsuli bo'lgan hayvonot olami - suvda, quruqlikda yashovchilar, qushlar insonni juda qadimdan qiziqtirgan, hayvonot dunyosi umuman inson uchun muhim ahamiyatga ega bo'lgan. Ibtidoiy inson ibtidoiy san'at namunalarida ov manzaralarini, hayvonlarning turli sharoitda harakat va holatini aks ettirgan[1]. Qadimda ko'pgina hayvonlarni ilohiy hisoblaganlar (jumladan, turkiy xalqlarda ona bo'ri va, boshqalar), tasviriy san'at asarlarida inson bilan hayvonni uyg'unlashtirib ko'rsatganlar.
Uyg'onish davri ustalari hayvonlarni hayotdan tasvirlashga harakat qilishdi, bu juda qiyin edi. Siz hech qanday hayvonni muzlatib qo'yishga majburlay olmaysiz. XVII-XVIII asrlarda Gollandiya, Fransiya, Rossiyada hayvonlar rasmi jadal rivojlandi. Hayvonlarning
For citation: Shohsanam Sh. Ayubova, R. M. Akbarov. (2024) 'Animal symbolism in fine arts', Inter education & global study, (4(1)), pp. 313-319. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
tasvirlarini Rembrandt, Rubens va Leonardo da Vinchi rasmlarida topish mumkin. Rus ijodida Serov hayvonlar tasvirlariga alohida ma'no berdi - uning Krilov ertaklariga chizgan rasmlari ibratli matnlar g'oyalarini betakror jonli va satira bilan ifodalaydi. Hayvonlar tasvirining rangtasvirdagi birinchi vakillaridan biri XI asr boshlarida ijod qilgan xitoylik rassom Yi Yuanji edi. U sharq uslubi bilan singib ketgan sahnalarda maymunlarning betakror tasvirlari bilan mashhur bo'ldi. Min sulolasi imperatori Syuande o'z g'oyalarini davom ettirdi. Maymun va itlarni chizish uning sevimli mashg'uloti edi. Uyg'onish davrida ishlagan mashhur nemis Albrecht Dyurer hayvonlarning tasvirlarini juda real tarzda aks ettiruvchi ko'plab akvarel va toshbosma rasmlarni qoldirdi ("Arslon", "Quyon", "Laylak" va boshqalar).
Fleming Frans Snayders (XVI-XVII asrlar) haqiqatan ham ajoyib hayvonlar rassomi hisoblanadi[2]. Uning ov kuboklari bilan natyurmortlari Yevropadagi ko'plab galereyalar va ko'rgazma zallarini bezab turgan haqiqiy durdona asarlardir. Rassomning eng mashhur rasmlari orasida "Kiyik ovi" va "Tulki va mushuk" bor.
Hayvon rasmlari o'sha paytda mashhur rasm janri emas edi, lekin burjua otlar va boshqa uy hayvonlari tasvirlari bilan rasmlarga buyurtma berishni yaxshi ko'rardi. Barokko uslubidagi odamlarning portretlari ko'pincha qushlar va hayvonlarning tasvirlarini o'z ichiga oladi. XX asrning eng kuchli hayvon rassomlaridan biri - kanadalik Robert Beytmanni eslamaslik ham mumkin emas. Uning bizonlari, fillari, sherlari, kiyiklari va qoplonlari xo'jayinning tuvalida bir oz ochilgan yovvoyi tabiat derazasidan tomoshabinga qarashadi[3].
It -Insonning eng yaxshi do'stlari" san'atda shunchalik uzoq vaqt oldin paydo bo'lganki, ularning tasvirlarining bitta ma'nosi haqida gapirishning hojati yo'q. Siz shoqol boshi bilan Misr xudosi Anubisni va yunoncha uch boshli Cerberus itini eslaysiz. Bu yoqimli mavjudotlarning bitta o'xshashligi bor - ular tiriklar va o'liklar dunyosi chegarasida joylashgan va bunday chegara holati umuman madaniyatda itlarga bo'lgan munosabatning mohiyatini juda yaxshi ifodalaydi. O'rta asrlarda itlar sodiqlik va sadoqat ramzi hisoblangan
- shunga o'xshash uyushma Yevropaga qadimgi Yunoniston shahar-davlatlaridan kirib kelgan, ularning aholisi to'rt oyoqli do'stlar orttirishni yaxshi ko'rar edi. Yevropaliklar bu hayvonlarning suratlarini qabr toshlariga o'yib, marhumning feodal yoki nikoh vafodorligini ta'kidlab, qo'lyozma va dastgoh rasmlarida tasvirlagan. San'atshunoslar o'z nazariyalarida foydalanadigan itning yorqin misolini Yan van Eykning "Arnolfini juftligi portreti" kartinasida ko'rish mumkin. Keling, ba'zi tadqiqot tushunchalarini sanab o'tishga harakat qilaylik: ehtimol qora lapdog egalarining uy hayvonlari bo'lgan va ularning mavqeyini ko'rsatgan, u ramziy belgi sifatida ham harakat qilishi va nikoh sadoqatini, shuningdek, ehtiros va shahvatni, er-xotinning xohish-istaklarini anglatishi mumkin. bolalari bor. Va agar biz tasvirlangan ayolning o'lganligi haqidagi nazariyani eslasak, unda zararsiz ko'rinadigan hayvon Anubisning dahshatli soyasini oladi - boshqa dunyoga yo'l ko'rsatuvchidir.
Qo'y va echki - podadan adashgan, kuchli cho'ponning bag'rida ko'tarilgan begunoh jonivor - ko'zni quvontiradigan nima bor? Qadimgi yunonlar Germes Kriophoros
- ya'ni yelkasida qo'y bo'lgan xudoni tasvirlashganda shunday deb o'ylashgan bo'lsa
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
kerak. Keyinchalik, bu ikonografiya birinchi masihiylarga ko'chib o'tdi, faqat ular Germesni Masih bilan almashtirdilar - va yaxshi Rabbiy tomonidan qutqarilgan gunohkorning allegoriyasini oldilar. Ammo qo'ylar va Masih o'rtasida yana bir xushxabar ma'nosi bor: qo'zichoqning surati Isoning o'zini anglatishi mumkin, chunki, Yahyo cho'mdiruvchi uni shunday deb atagan: "Mana, dunyoning gunohlarini yuvadigan Xudoning Qo'zisi". Uyg'onish davri ustalarining rasmlarida so'yishga mahkum bo'lgan hayvonni ko'rish mumkin.
Ot - qadim zamonlardan beri odamlarga hamroh bo'lgan yana bir artiodaktil hayvon - bu ot. Agar siz hech qachon qoya rasmlarini ko'rgan bo'lsangiz, unda kulgili erkaklar va mamontlar bilan bir qatorda, u erda yovvoyi otlarni aniq ko'rgansiz. Biroz vaqt o'tgach, ayg'irlar unumdorlik, erkak kuchi va cheksiz ehtiros bilan bog'liq bo'la boshladi. Qadimgi yunon kentavrining atigi yarmi odam ekanligi va imperator Qin Shi Huang (pinyin Qin ShT Huang-di) qabrida bo'lganligi bejiz emas edi. Sakkiz ming terakota askaridan tashqari, 600 hayvondan iborat otliq qo'shin topildi.
Kiyik - otdan kam bo'lmagan olijanob va shoxli hayvon, hatto eng qadimgi madaniyatlarda ham ijobiy ma'noga ega edi. Birinchi nasroniylar uchun kiyik inson ruhining ramzi bo'lib, "Fiziolog"da (birinchi eng zo'r zotlardan biri) ilon zaharidan davolanish uchun suvga shoshiladi, deb aytilgan. Albatta, ilohiyotshunoslar ushbu tavsifga ko'p qirrali allegoriyani burishmadi: ularning fikriga ko'ra, odam suv manbasiga kiyik kabi muqaddas marosimga yugurishi kerak edi. Ushbu talqin tufayli hayvon suvga cho'mish uchun binolarni - suvga cho'mish xonalarini bezash uchun tez-tez motifga aylandi.
Slavyan mifologiyasidagi hayvonlar Slavlar barchamiz turli hayvonlarda topilgan turli xil xususiyatlarga ega ekanligimizga ishonishgan. Har bir hayvon, xoh u hayvon, qush yoki baliq, yoki eng kichik chumoli, o'ziga xos xususiyatga, tarixga va sehrli kuchga ega. Bizning xudolarimiz reenkarnatsiyaga xosdir[4].
Laylak - bir qator urf-odatlarda u mo'l-ko'llik, unumdorlik, uzoq umr, onalik tuyg'ularini (va shu bilan birga farzandlik hurmatini) ramziy qiladi, yaxshi taqdirni, bolalar tug'ilishini (xuddi cho'pon kabi) anglatadi.
G'oz - kosmogonik g'oyalar va mos keladigan afsonalarda u ko'pincha betartiblik qushi sifatida namoyon bo'ladi, lekin ayni paytda oltin tuxum qo'ygan koinotning yaratuvchisi - quyosh (Misr mifologiyasida buyuk Gogotun obrazi). Bir qator tillarda quyosh va g'oz tushunchalari o'xshash lingvistik elementlar orqali uzatiladi. Gnostik an'analarda g'oz muqaddas ruhning timsolidir, oldindan o'ylash va hushyorlik ramzidir. O'rta asrlarda Yevropada ular g'ozlar jodugarlar uchun tog'lar ekanligiga ishonishgan. Bir qator Sibir an'analarida shunday deb ataladi taqdirga mas'ul bo'lgan "g'oz ruhi". Ezopning oltin tuxum qo'yadigan g'ozning o'ldirilishi haqidagi ertak mavzusi ma'nosiz ahmoqlik g'oyasiga ishora qiladi.
Ba'zi an'analarda u yomg'ir olib, unumdorlik xabarchisi sifatida ishlaydi. Ko'pgina xalqlar uchun turnalar muqaddas qushlar, xudolarning xabarchilari va boshqalar bo'lgan. Qadim zamonlardan beri turna uzoq umr, sog'liq, baxt, kuchli sevgi va unumdorlikning
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ramzi bo'lib kelgan. Turna hushyorlik, uzoq umr, donolik, fidoyilik, or-nomus ramzidir. Dindorlik, sadoqat (ular sarson-sargardon, rahbar ortidan uchadi), tanho hayot, ezgulik, xushmuomalalik ramzi. Hushyorlik, sifatli, monastir hayotida yaxshi tartib. Sadoqat, solihlik, yaxshi ishlar va monastir hayoti. Bu fazilatlarning barchasi kranga afsonaviy maqomi tufayli tegishli. Aytishlaricha, har kecha turnalar o'z podshosi atrofida to'planishadi. Ba'zi turnalar qo'riqchi sifatida tanlanadi va ular tun bo'yi hushyor turishlari, bor kuchlari bilan uyquga qarshi kurashishlari kerak. Shuning uchun, har bir qo'riqchi krani bir oyog'ida turadi, ikkinchisini ko'taradi. U ko'tarilgan panjasida tosh ushlab turadi. Agar turna uxlab qolsa, uning panjasidan tosh tushadi va u turgan panjaga tushib, uni uyg'otadi.
Qurbaqa - mokoshning maxluqi qurbaqa (oyoq) uzoq vaqtdan beri suv dunyosi -yomg'ir oqimlari, daryolar va tez oqimlar, ayniqsa o'rdak o'ti bilan qoplangan ma'yus botqoqlar bilan bog'liq. Qurbaqalarning yupqa terisi quyoshda tez quriydi, shuning uchun ular kunduzi yashirinadi, faqat kechasi va yomg'irda chiqadi[5]. Aynan ularning majburiy maxfiyligi tufayli qurbaqalar tegishli deb hisoblangan .
Xulosa o'rnida shuni aytish joizki, Tasviriy san'atning paydo bo'lishi va tadrijiy rivojini odamlaming his-tuyg'ulariga, ulaming ongu-tafakkuriga beg'uborlik bag'ishlovchi afsona va rivoyatlarsiz tasavvur etish qiyin. Mazkur meros insoniyat tom onidan yaratilgan eng nodir badiiy madaniyat durdonalaridan biridir. Asrlar davomida ongu shuurimizni boyitib kelayotgan mazkur bebaho boyligimiz bizning kunlarimizda ham o'z qadr-qimmatini yo'qotmasdan barchani o'ziga rom etib kelmoqda.
Hayvonlar bilan bog'liq ramzlardan quyidagi umumiy xulosalarga kelish mumkin: hayvonlar turli xalqlarda turli ramziy ma'nolarni anglatadi; ot hamda bo'ri turkiylar uchun totem hayvonlardan biri hiosblanib, baxt va boylik, quyosh, jasorat, mehr; botirlik, bo'ysunmaslik, zo'ravonlik, hiyla ramzi hisoblanadi; sigir (mol) va it o'zbeklar uchun salbiy konnotatsiyaga ega, shuning uchun ko'pincha ijobiy ma'noda kelmaydi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Ватагин В.А. Воспоминания. Записки анималиста. Статьи / Сост. И.В. Ватагина. - М.: Советский художник, 1980. - 213 с.
2. Гордеева Е.В. Творчество А.С. Степанова: от охотничьего к анималистическому жанру / Е.В. Гордеева // Сфера знаний: вопросы взаимодействия наук в современном образовательном процессе. - Казань: СитИвент, 2019 - С. 16-22
3. И.В.Портмова. Аминалиртичеркое ирксрртво в Роррии XVIII - первой половимы XX вв. - М.: Спутник, 2013. - С.511
4. https://m illiycha. uz/an imal isti ka/?yscl id=lsr63v0acr20389933
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
HAyubova Shohsanam Shukurjon qizi, tasviriy san'at va muhandislik grafikasi yo'nalishi 2-bosqich talabasi [Аюбова, Шохсанам Шукуржон кизи студент 2-го курса направления изобразительное искусство и инженерная графика], [Shohsanam Sh. Ayubova, 2nd year student of Fine arts and Engineering graphics]; manzil: O'zbekiston, Namangan sh., Uychi ko'chasi, 316-uy [адрес: Узбекистан, ул. Уйчи, 316, г. Наманган], [address: Uzbekistan, 316, Uychi st., Namangan city]
HAkbarov R.M., ilmiy rahbar [Akbarov R.M. научный руководитель], [Akbarov R. M., scientific supervisor]; manzil: O'zbekiston, Namangan sh., Uychi ko'chasi, 316-uy [адрес: Узбекистан, ул. Уйчи, 316, г. Наманган], [address: Uzbekistan, 316, Uychi st., Namangan city]
