Научная статья на тему 'ТАСМАЛИ КОНВЕЙЕР ЙЎНАЛТИРУВЧИ РОЛИКЛИ МЕХАНИЗМЛАРИ АЙЛАНИШ ҚАРШИЛИГИНИ БЕЛГИЛОВЧИ ОМИЛЛАР ТАЪСИРИ ВА ТЕХНИКАВИЙ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ'

ТАСМАЛИ КОНВЕЙЕР ЙЎНАЛТИРУВЧИ РОЛИКЛИ МЕХАНИЗМЛАРИ АЙЛАНИШ ҚАРШИЛИГИНИ БЕЛГИЛОВЧИ ОМИЛЛАР ТАЪСИРИ ВА ТЕХНИКАВИЙ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
198
26
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
механизм / ролик / нагрузка / температура / ремень / упругость / анализ / трение / скольжение / кольцо / mechanism / roller / load / temperature / belt / elasticity / analysis / friction / sliding / ring.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — Джураев А.Дж., Музафаров А.М., Жумаев А.С.

Основными факторами, влияющими на вращательное движение направляющего роликового механизма, являются геометрические размеры подшипника, различные нагрузки, частота вращения, момент трения и свойства масла. В результате проектирования структуры детали, которая действует на рекомендуемое скользящее основание, преодолеваются вышеуказанные факторы, влияющие на вращение.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The main factors affecting the rotational movement of the roller mechanism are the geometric dimensions of the bearing, various loads, rotation speed, friction torque and oil properties. As a result of designing the structure of a part that acts as a recommended sliding base, the above factors affecting rotation are overcome

Текст научной работы на тему «ТАСМАЛИ КОНВЕЙЕР ЙЎНАЛТИРУВЧИ РОЛИКЛИ МЕХАНИЗМЛАРИ АЙЛАНИШ ҚАРШИЛИГИНИ БЕЛГИЛОВЧИ ОМИЛЛАР ТАЪСИРИ ВА ТЕХНИКАВИЙ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ»

УУК: 621.01 Джураев А.Дж., Музафаров А.М., Жумаев А.С.

ТАСМАЛИ КОНВЕЙЕР ЙУНАЛТИРУВЧИ РОЛИКЛИ МЕХАНИЗМЛАРИ

АЙЛАНИШ ЦАРШИЛИГИНИ БЕЛГИЛОВЧИ ОМИЛЛАР ТАЪСИРИ ВА ТЕХНИКАВИЙ ПАРАМЕТРЛАРИНИ ТА^ЛИЛ ЦИЛИШ

Джураев А.Дж - т.ф.д., профессор (Тошкент тукимачилик ва енгил саноат институти); Музафаров А.М. -т.ф.ф.д. (Навоий кон-металлургия комбинати); Жумаев А.С. - докторант (Узбекистан Республикаси Фанлар академияси Навоий булими)

Основными факторами, влияющими на вращательное движение направляющего роликового механизма, являются геометрические размеры подшипника, различные нагрузки, частота вращения, момент трения и свойства масла. В результате проектирования структуры детали, которая действует на рекомендуемое скользящее основание, преодолеваются вышеуказанные факторы, влияющие на вращение.

Ключевые слова: механизм, ролик, нагрузка, температура, ремень, упругость, анализ, трение, скольжение, кольцо.

The main factors affecting the rotational movement of the roller mechanism are the geometric dimensions of the bearing, various loads, rotation speed, friction torque and oil properties. As a result of designing the structure of a part that acts as a recommended sliding base, the above factors affecting rotation are overcome.

Key words: mechanism, roller, load, temperature, belt, elasticity, analysis, friction, sliding,

ring.

Х,озирги вактда тасмали конвейерлар тог-кон саноатида кенг таркалган булиб, муайян шароитда бошка транспорт воситаларига нисбатан фойдали казилмаларни кучириш учун жуда кам харажат билан энг юкори курсаткичларга эга эканлиги билан ахамиятлидир. Бундан ташкари, ушбу тасмали конвейерлар бошка турдаги технологик машина механизмлар ва ускуналар билан узаро таъсирининг юкори даражасини тавсифлайди, бу уз навбатида турли хилдаги тасмали конвейерларни жорий этилиши ишлаб чикариш циклининг техник даражасини ошириш ва бутун тог-кон корхонасининг иш самарадорлигини оширишга ижобий таъсир курсатади.

Тасмали конвейернинг ишлаш самарадорлигини ва ишлаш даврийлигини белгилаб берувчи кисмларидан бири бу йуналтирувчи роликли механизми хисобланади. Йуналтирувчи роликли механизмнинг чидамлилиги ва ишончлилиги турли юкланишлар (зарбли ва зарбсиз), физикавий ва механикавий хусусиятлари каби омиллар билан тавсифланади. Йуналтирувчи роликли механизмнинг ишлаш шароитига караб думалаш подшипниклари кисмлари турлича куринишда конструкцияси лойихаланади.

Тасмали конвейер барча механизмлари ишлаш даврийлигини белгилаб берувчи асосий омилларидан бири, ташки мухит таъсир натижасидадир. Яъни тог-кон корхоналарида ишлатиладиган тасмали конвейерларнинг ишлаш шароити доимий равишда чанг ва намликнинг мавжудлиги билан ахдмиятлидир. Йуналтирувчи роликли механизм ишлаш даврийлиги ва ишончлилигини ошириш учун турли хилдаги химояловчи копкоклардан кенг кулланилади. Х,имояловчи копкоклар асосан чанг ва намликнинг ички корпусига киришидан химоялаш билан, подшипникларнинг ишлаш даврийлигини оширилишига олиб келади.

Тадкикотлар асосида, думалаш подшипникларининг ишлаш даврийлигини ошириш максадида йуналтирувчи роликли механизмларнинг такомиллаштирилган конструкцияларини лойихалаш ва жорий этишга карамасдан, механизмнинг белгиланган ишлаш муддатидан олдин таъмирлашга келиши кузатилади. Бунинг асосий сабабларидан бири иклим шароитидир, бунинг натижасида пластик мойларнинг иклим шароитига караб танланиши назарда тутилади. Йуналтирувчи роликли механизмлар айланиш каршилигининг катталигига таъсир килувчи асосий операцион хусусиятларидан бири пластик мойларнинг

тугри танланишидадир. Бунда атроф мух,ит хдрорати х,ам мух,им операцион омил х,исобланади. Салбий хдрорат, яъни хдроратнинг исиб ёки пасайиб кетиши шароитида, пластик мойларнинг хусусияти пасайиши кузатилади, натижада роликли механизм тухтаб колиш х,олатлари юз беради.

Ю_ 11

1-расм. Роликли механизм (Тасмали конвейер): 1- ук, 2- лабиринт капкок, 3- метал капкок, 4- ступица, 5- лабиринт х,имоя копламаси1, 6-лабиринт х,имоя копламаси2, 7- халка1, 8- халка2 ,9- кайишкок элемент, 10- сирпанувчи таянч (графитокапролон), 11- обейчайка.

Шундай килиб, роликли механизмларни ишлаш даврийлигини ошириш максадида, турли операцион омиллар таъсирини урганиш оркали, тасмали конвейерларнинг такомиллаштирилган турларини ишлаб чикиш, натижада, тог-кон саноатида иш суръатини юкори самарадорликка эришиш имконини бериб, бу уз навбатида жуда долзарб илмий техникавий вазифа х,исобланади.

Тог-кон корхоналарида тасмали конвейерларнинг иш тажрибасига асосланиб, йуналтирувчи таркибли роликли механизм текис айланма таянч хдракатини белгилаб берувчи думалаш подшипники урнига сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детални куллаш учун, конструкторлик лойихдлаш оркали унинг техникавий параметрларини ишлаб чикамиз. Думалаш подшипниги урнига кулланиладиган сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал пластмасса (графитокапролон) ва таркибли кайишкок элементли (резина) материалдан фойдаланамиз (1-расм). Ушбу деталнинг ишлашини белгилаб берувчи асосий омилларига геометрик улчамлари, айланиш тезлиги, мой хусусиятлари, турли юкланишлар, шунингдек механизмга таъсир килувчи ташки шароитнинг хусусиятлари каби техник параметрлар киради [1].

Сирпаниш подшипниклари бизга маълумки, думалаш подшипникларига нисбатан ишкаланиш коэффициенти (/=0,0015 - 0,006) юкори, кузгалиш моменти эса (5...10 марта) катта булганлиги учун графитокапролондан ясалаётган деталамизнинг валнинг цапфа кисмига утирадиган ички юзасига иккита трапеция шаклида арикча очамиз. Бу уз-узидан маълум буладики, ясалган деталимизнинг ишкаланиш коэффициенти ва кузгалиш моменти бир неча баробар камайишига олиб келади.

Вал ёки укка нисбатан сирпанишда ишлаётган детал ишлаш кобилияти, асосан ейилиш суръати билан белгиланади. Яъни сиртдаги суюкликнинг ишлатилиш х,олатига кура ишкаланаётган сиртлар узаро пластик мой катлами билан ажралган х,олда булади. Сирпанишга ишлаётган деталнинг нормал режимда ишлаши учун, энг кулай шароит суюкликда ишкаланишдир. Суюкликда ишкаланишда сиртлар узаро мой билан ажралган булади.

2-Расм Сирпанувчи таянч (роликли 2- расмда куриниб турибдики, детални

механизм).

ички юзасига сирпанишда нормал режимда ишлаши учун трапециясимон шаклида иккита арикча очилган. Бу трапеция шаклидаги арикчаларга пластик мой маълум бир калинликда сурилади. Бунда мой катламининг калинлиги ^ сиртларнинг ишлов беришидан х,осил булган нотекисликлар йигиндисидан катта булиши, яъни куйидаги шарт бажарилиши керак булади. h>Rzl+RZ2

Юкоридаги шарт бажарилганда ташки юкланишни мой катламини кабул килиб, натижада сиртлар узаро контактда булмайди ва ейилмайди. Ишкаланиш коэффициенти эса f=0,001 - 0,005 булади. Юкоридаги шарт бажарилмаганда, яъни курук ишкаланишда ишкаланиш коэффициенти f=0,1 - 0,2 булади. Бундан куриниб турибдики курук ишкаланиш натижасида сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал (графитокапролон) ейилишига ишлаш даврийлиги камайишига олиб келади.

Йуналтирувчи таркибли роликли механизмнинг айланиш каршилигига ишкаланиш моменти таъсир курсатади, бу унинг структуравий хусусиятларига, турли юкланишларга, сирпанувчи таянчга ишлатиладиган пластик мойларнинг иш шароитига ва айланишлар сонига боглик булади [2].

Тегишли юкланиш билан ишкаланиш моментини Р ~ 0,1 С, белгиланган иш шароитида ва етарли аниклик билан яхши мойлаш кобилиятига эга булиши учун куйидаги формула билан х,исоблаш мумкин:

Рй

М = ^ — ,Н мм (1)

бу ерда д - сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал турига боглик булган ишкаланиш коэффициенти, 1-жадвалда келтирилган; Р - эквивалент юк, Н; сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал ички халкасининг диаметри, мм.

1-жадвал

Сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал ички халкасининг юзаси шаклига

караб ^ ишкаланиш коэффициенти

Сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал тури (ички халкаси шаклига кура) Ишкаланиш коэффициенти, ц

Халка йуналишига параллел: бир каторли ярим айлана икки каторли ярим айлана 0,0025 0,002

Радиал: цилиндрсимон бир каторли цилиндрсимон икки каторли сферик 0,0011 0,0018

Халка йуналишига параллел: бир каторли трапециясимон икки каторли трапециясимон 0,0015 0,001

Юкоридаги формула х,имоя мосламасида ишкаланишни х,исобга олмайди. Аник х,исоб-китоблар асосида ишкаланиш моменти куйидаги формула буйича х,исобланади

М = М0+Мг,Н- мм, (2)

бу ерда М0-ишлатиладиган сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал турига боглик булган ишкаланиш моменти; М1- сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи деталга тушадиган юкланишнинг катталигига боглик булган ишкаланиш моменти.

Момент М0 айланиш тезлиги ва паст юкланиш ортиши туфайли, мойлаш гидродинамик йукотишлар натижасида х,осил булади, бу пайтда мойлаш шароитлари ва унинг ёпишкоклигига боглик рп > 2000 да

М0 = М-7/0(ип)2/3Л03 (3)

рп< 2000 да

М0 = 160 • 10-7/оЛо3 (4)

бу ерда Л0 . сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал уртача диаметри (Л0 « (d + Л)/2); /0 — сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал ишкаланиш коэффициенти киймати (2-жадвал); п-сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал айланишлар сони,

ай/мин; V - мойнинг кинематик ёпишкоклиги (пластик мой билан - таянч мой ёпишкоклиги),

2 / мм /с.

2-жадвал

Ишкаланиш коэффициенти киймати /0

Сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал тури (ички халкаси шаклига кура) Пластик мой учун /о киймати

Халка йуналишига параллел: бир каторли ярим айлана икки каторли ярим айлана 2-3 6

Халка йуналишига параллел: бир каторли трапециясимон икки каторли трапециясимон 2 4

Момент М1 юкори юкланишлар булганда паст айланиш частоталарида катта кийматни олади. Механизмни ишга тушириш х,олатларида, дастлабки ишкаланиш моментини тухтагандан сунг, одатда икки марта М1 олинади.

Момент М1, сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал узаро таъсир жойида деформация ва сирпаниш улчамларининг таъсирини х,исобга олган х,олда

М1 = Д^РД, (5)

бу ерда Д - сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал турига ва унинг турли юкланишлар таъсирини х,исобга олган х,олдаги коэффициенти; дг - сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал томонидан кабул килинган радиал ва ук буйлаб юкланишларнинг нисбати таъсирини х,исобга олган х,олдаги коэффициенти.

Тасмали конвейерлар ишлаш давомида юзага келадиган катта юкнинг юкланиш булимларида жойлашган йуналтирувчи таркибли роликли механизмларига юкланиш кийматининг зичлиги, зарба юкланишларининг киймати ва ташиладиган юкнинг х,ар хил улчамда эканлиги таъсир курсатади. Йуналтирувчи таркибли роликли механизмга тушадиган юкланишлар параметрларини конвейер тасмасининг хдракатига каршилигини х,исобга олган х,олда аниклаш мумкин [3].

Роликдаги юклама юкнинг чизикли оралигидан келадиган босимни уз ичига олади qюк, юк кутарувчи роликнинг айланадиган кисмлари q'p ва буш булимлар . Роликдаги юкори босимни х,исоблаш учун формулалар куйида келтирилган

^гР = (6)

бу ерда Q - лентали транспортер ишлаши, кг/мин; и-лентали транспортер лентаси хдракат тезлиги, м/с.

Тасмали конвейерларнинг ишлаши ташилган юкнинг зичлиги, тасманинг хдракатланиш тезлиги маълум булган шартлардан аникланиши мумкин. Бундан ташкари, ишлаш кийматига таъсир килувчи мух,им омилларидан бири тасманинг эни х,исобланади [4].

Йуналтирувчи тасмали конвейер таркибли роликли механизмтасмасининг эни 800 мм булган пайтда юк ташиш жараёнида юзага келадиган кичик ва катта кийматларда аникланади. Экспериментал тадкикотлар шуни курсатадики, йуналтирувчи таркибли роликли механизларда юкларнинг оралиги 80 дан 200 Н гача булган ораликда кабул килинади. Бирок, ушбу чекловларга карамасдан, танланган интервалли айланишга каршиликнинг роликли механизмда хдкикий юк кийматига богликлигини курсатиш мумкин.

Бундан ташкари, мой йуналтирувчи таркибли роликли механизмнинг ишлашига таъсир килади. Мой мах,сулотлари йуналтирувчи таркибли роликли механизмнинг сирпанувчи таянч кисми ва ук орасида мойлаш сифатида турли хил пластик мой мах,сулотлари ишлатилади. Мойлаш мах,сулотларининг геологик хусусиятлари ва ишлатиладиган асосий мойнинг

хусусиятлари маълум бир харорат оралигида, куч ва тезлик юкларига, оксидланишнинг ривожланишига карши туриш, химоя хусусиятларини таъминлаш ва нокулай мухитларга карши туриш кобилиятига эга булишлиги ва мойларни ишлаш кобилияти билан тавсифланади.

Хулоса: Тасмали конвейер таянч айланма харакатини амалга ошириб берувчи йуналтирувчи таркибли роликли механизмлари айланиш каршилигига таъсир килувчи омиллар таъсири тахлил килинди. Йуналтирувчи таркибли роликли механизлар сирпанувчи таянч вазифасини бажарувчи детал ишлаш жараёнида юзага келадиган жараёнларнинг мураккаблиги ва роликли механизмнинг айланиш каршилигининг катталигига таъсир килувчи омилларнинг хилма-хиллиги сабабли, механизмнинг геометрик улчамларидан, юкланишнишларнинг катталигидан, айланиш частотасидан, ташки ишлаш шароитига ва иш хароратига караб ишлаш даврийлигини тавсифловчи мойлаш махсулотларининг операцион хусусиятлари куриб чикилди.

АДАБИЁТЛАР

1. Джураев А., Мирзахонов Ю.У. "Динамика машинного агрегата с механизмом транспортера разборка бунтов хлопка" Илмий маколалар туплами, ТТЕСИ, II-кисм,1998й.,б.94-99.

2. Перель, Л.Я. Расчет, проектирование и обслуживание опор // Справочник. М.: Машиностроение, 1983. 543 с.

3. Кузнецов, А.В. Топливо и смазочные материалы. - М.: КолосС, 2007. - 199 с.

4. Дьяков, В.А. Ленточные конвейеры в горной промышленности /В.А. Дьяков, Л.Г. Шахмейстер, В.Г. Дмитриев, И.В. Запенин, Ю.С. Пухов, Е.Е. Шешко. - М.: Недра, 1982. -338 с.

5. Джураев А., Давидбаев Б.Н., Меламедов Р.Ю., Мирзахонов Ю.У. "Натяжной ролика плоско-ременной передачи". Патент №50, FN. Рес. Россия ахборотномаси №2, 1996 Полезная модель GM. GИ 950020 1/ГФ.

6. Джураев А. и др. Теория механизмов машин. Изд. Г. Гулом, 2004 г. с. 582.

7. Е.Т.Григорьев Расчет и конструирование резиновых амортизаторов. М., Маш ГИЗ, 1960, с.157.

8. Джураев А.Ж., Давидбаев Б.Н., Жаляев А.А., МирзахановЮ.У. Плоскоременная передача с натяжным роликом. // Патент Уз. Рес. UZIAP 4228, 31.03.97. № 1

9. Djuraev A., Beknazarov J.Kh., Kenjaboev Sh.Sh. Development of an Effective Resource-Saving Design and Methods for Calculating the Parameters of Gears with Compound Wheels. International Journal of Innovative Technology and Exploring Engineering (IJITEE)', ISSN: 2278-3075 (Online), Volume-9 Issue-1, November 2019, Page No. 2385-2388.

10. Djuraev A., Khudaykulov Sh. S., Jumaev A. S. Development of the Design and Calculation of Parameters of the Saw Cylinder with an Elastic Bearing Support Jin. 'International Journal of Recent Technology and Engineering (IJRTE), ISSN: 2277-3878, Volume-8 Issue-5, January 2020. Page No. 4842-4847

11. Djuraev A.D., Jumaev A.S. Study the influence of parameters of elastic coupling on the movement nature of support roller and rocker arm crank-beam mechanism. International Journal of Advanced Research in Science, Engineering and Technology, Vol. 6, Issue 6 , June 2019 Copyright to IJARSET www.ijarset.com 9795

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.