CC BY
13Б01 10.24412/2709-1201-2024-329-335
ТАШКИЛИ КОРИ МУСТАКИЛОНАИ ДОНИШ^УЁН АЗ ФАННИ ЭЛЕКТРОТЕХНИКА ДАР ШАРОИТИ РОБИТАИ БАЙНИ ФАНЙ
НАЗАРОВ КУРБОН АКОБИРОВИЧ, ШАРИПОВ БАХТОВАР САЙДАХ,МАТОВИЧ,ШАРИФХОНИ АБДУЛАМИД
Преподаватели кафедры методики преподавания физики Бохтарского государственного университета имени Насири Хусрава.
Таджикистан город Бохтар
Аннотатситя. Тамоми системаи усули таълим дар татбщи алоцаи байни фанни ба инкишофи тафаккури диалектики нигаронида шудааст, чунин методология масъалщои инкишофи %аматарафаи донишцу, инкишофи талаботи маърифатии у, ташаккули фаъолияти зе%ниро дарбар мегирад. Донишцуён бояд ба кори мустацилона омода шаванд ва ин, пеш аз %ама, бо ташаккули малакаи маърифатии он%о алоцаманд аст. Татбици робита%ои байнифанни дар раванди таълим дарки робита, вобастагии байни раванщо ва падида%ои омухташавандаро таъмин намуда, фаъолияти маърифатии донишцуёнро %авасманд намуда, фаъолияти мустацилонаи ощоро дар азхудкунии дониш фаъол мегардонад
Калидвожао:,система, усул, татбиц, фанн, тафакур, донишцу, фаъолият, таълим, ташакул, инкишоф, равиш,робита, тащсилот. раванд, фар%анг, малака, мщорат.
Аннотация: Вся система методов обучения при реализации связи между дисциплинами направлена на развитие диалектического мышления, такая методика охватывает вопросы всестороннего развития учащегося, развития его познавательных потребностей, формирования интеллектуальных способностей, активность. Студентов следует готовить к самостоятельной работе, и это связано, прежде всего, с развитием их познавательных способностей. Применение межпредметных связей в образовательном процессе обеспечивает понимание связи и зависимости между изучаемыми процессами и явлениями, стимулирует познавательную деятельность учащихся, активизирует их самостоятельную деятельность по усвоению знаний.
Ключевые слова: система, метод, применение, дисциплина, мышление, ученик, деятельность, образование, становление, развитие, подход, общение, образование, процесс, культура, умение, мастерство._
Кори мустацилона яке аз мушкилоти мух,им ва ба таври васеъ мавриди мух,окимаи таълим, дар мактаб ва донишгох, мебошад. Шакли олии фаъолияти таълимй ба х,исоб меравад [1]. Ахдмияти ягонагиро дар андухтани дониш.Дистервег А таъкид кардааст: «Тараккиёту тарбиятро ба касе додан ва ё расонидан мумкин нест. Х,ар касе, ки мехохдд ба он хдмрох, шавад, бояд бо фаъолияти худ, кувваи худ ва кушиши худ ба ин ноил шавад».
Татбики системаи дидактикии робитаи байнифанй дар такмили усули ташкили кори мустакилонаи донишчуён накши мух,им мебозад. Методологияи таълими байнифанй имкон медихдд, ки афзалиятро дар азхудкунии донишх,ои тайёр ба фаъолияти мустакили фаъоли маърифатй бо назардошти зарурати ташаккули услуби интегративии муосири тафаккур иваз намоянд.
Мацсади мух,ими омузиш дар шароити робитаи байнифани ба даст овардани на танх,о ба натичах,ои донишх,ои илмй, балки ба даст овардани ин натичах,о мебошад.Ташаккули сохтори байнифании дониш ва мустакилияти маърифатии донишчу, рушди кобилиятх,ои эчодии уро дар бар мегирад.
Тамоми системаи усули таълим дар татбики алокаи байни фанни ба инкишофи тафаккури диалектики нигаронида шудааст, чунин методология масъалахои инкишофи хаматарафаи донишчу, инкишофи талаботи маърифатии у, ташаккули фаъолияти зехниро дарбар мегирад.
Донишчуён бояд ба кори мустакилона омода шаванд ва ин, пеш аз хама, бо ташаккули малакаи маърифатии онхо алокаманд аст.
Усова А.В. роххои амали гардондани алокаи байни фаниро дар усули таълим ба назар гирифта, шартхои мухими пурзур намудани кори мустакилонаи донишчуро муайян мекунад, ки онхо аз самтхои зерин иборатанд:
-бо усули умумии маърифати мусаллх намудани донишчуён ва фаъолияти маърифатй онхо;
- ташаккули равишх,ои умумй дар донишчуён оид ба аз худ намудани унсурх,ои асосии сохтории дониш (далелх,ои илмй, мафхумхо, конунх,о, фарзиях,о ва назариях,о) ва малака [2].
Омухтани фанхои даврии умумй-техникй барои донишчу махсусан дар давраи аввали омузиш душворихои калонро ба амал меоварад.
Тахкикоти гузаронидашуда нишон дод, ки сабаби ин душворихо мустакилона кор карда натавонистан бо китоби дарсй ва халли масъалахо мебошад.
Психологхо ва дидактикхо исбот кардаанд, ки омузиши бомуваффакият аз омузгор таваччухи на танхо ба додани системаи донишхои тайёр ба донишчуён, балки дар онхо ташаккул додани системаи малакахои маърифатиро такозо мекунад.
Татбики робитахои байнифанни дар раванди таълим дарки робита, вобастагии байни равандхо ва падидахои омухташавандаро таъмин намуда, фаъолияти маърифатии донишчуёнро хавасманд намуда, фаъолияти мустакилонаи онхоро дар азхудкунии дониш фаъол мегардонад.
Мукаррароти асосии консепсия мархилаи навбатии ислохоти сохаи маориф хамчун яке аз тамоюлхои мусбати рушди му^тавои тах,силот, бозсозии раванди таълим ба донишчуён, ки рохдои гуногуни азхудкунии фархднг, ташаккули ма^орати онхоро дар бар мегиранд, иборат аст.
Дар солхои 80-уми асри XIX. ГерасимовВ. ба ташаккули тафаккури чустучуи мустакилонаи донишчу диккати махсус дод. Дар раванди таълим муносибати дутарафаи омузгор ва донишчу бо шарти хатмй, ки донишчу барои азхудкунии дониш, малака ва махорат мустакилона кушиш мекунад, накши мухим мебозад. Ин шарт дар татбики асоси умумии дидактикии шуур ва фаъолият мебошад .Фарохам овардани шароит барои зухури мустакилият дар раванди таълим ва ташаккули малака,малакаи кори мустакилона барои фаъолияти касбй, бевосита алокаманд аст.
Дар тахкикоти олимон Усова А.В.,. Тулкибоева Н, Федорова О.Ф. ва дигарон робитахои байнифанй хамчун шарти дидактикй ба хисоб мераванд, ки на танхо системаи дониши донишчуён, балки инкишофи кобилиятхои маърифатии онхо. ташаккули малакахои умумиро таъмин менамояд, ки фаъолшавии онхоро барои кори мустакилонаи таълим таъмин менамояд.
Ба мушкилоти кори мустакилонаи донишчуён дар раванди педагоги бисьёр асархо бахшида шудаанд. Аз нуктаи назари равоншиноси онро. Ананев Б.Г ва Пидкасисти П.И. дар бораи фаъолияти мустакилонаи маърифатии донишчуён тахкикоти назариявию тачрибавиро анчом додаанд. Аюрзанайн А.А., Беспалко В.П., Госсен Л.П.,. Грекова Н.П,. Клегерис И.Д , Самсонов ва дигарон дар омузиши худ ба кори мустакилонаи донишчуёни донишгох диккати калон медиханд.
Мафхуми кори мустакилона дар усулхои муосири таълим дар мактаб ва донишгох хатман бо накши ташкилотчигии омузгор алокаманд аст. ^обилияти шахс барои ичрои як амали муайян ё мачмуи тамоми амалхо бе кумаки бевоситаи шахси дигар ё воситахои техникии ивазкунандаи у, танхо бо назардошти тачрибаи худ фахмида
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
мешавад. Фарохам овардани шароит барои зухури мустакилият дар раванди таълим дар мактаб ва махсусан дар донишгох бо ташаккули малака ва малакаи кори мустакилона барои хар як фаъолияти касби зарурияти бевоситаи алокамандро дорад.
П.Ютсевичене ба максад мувофик будани ду намуди мустакилиятро кайд мекунад: мустакилияти мазмуннок ва ташкил намудани мустакилият. Мавчудияти мустакилияти мазмуннок дар донишчу аз он шаходат медихад, ки у метавонад мустакилона, бидуни кумаки беруна карор кабул кунад, ташкили мустакилият ва татбики он дар раванди фаъолияти таълимй зарур аст. Мустакилияти донишчу ,ки у хар ду намуди мустакилиятро дорад ифода мегардад,
Омузгорон ва равоншиносон мустакилиятро яке аз шаклхои ташкили таълим медонанд, илова бар ин, дидактикхо онро хамчун асоси раванди таълим мегузоранд, мегуянд, ки махз мустакилият дар тафаккур фаъол мегардад, эчодкориро ташвик мекунад ва масъулияти кори тарбияро ташаккул медихад.
Кори мустакилона хамчун воситаи ташкили фаъолияти маърифатй ба хисоб меравад [3]. Фаъолияти асосии дидактикй ва усули омузгор дар баланд бардоштани самаранокии раванди таълим, аз чумла ба фаъол гардонидани фаъолияти маърифатй, инкишоф додани усул ва усули худидоракунй, худидоракунии донишчуён хангоми омузиши маводи таълимй нигаронида шудааст. Муаллим мувофики максади таълим бояд таъминоти мачмуи таълимию-методй, системаи дастурхо, дастурхо оид ба хамаи мавзуъхое, ки дар накшаи таълимии фанхои омухташаванда пешбини шудаанд, ташкил ва фаъолияти онро таъмин намояд.
Тахкикоти педагогй нишон медиханд, ки фаъолияти мустакили маърифатии донишчуён хамон кадар бехтар ташкил ва таъмин карда шавад, самаранокй ва сифати таълим баландтар мешавад. Бояд ба назар гирифт, ки барои хар як донишчу раванди азхудкунии маводи таълимй мувофики хусусиятхои фардии фаъолияти мантикй ва равонии у сурат мегирад. Аз ин сабаб дар ташкили кори мустакилонаи донишчуён муносибати инфиродй зарур аст .
Гипотеза дар бораи сохтор ва мазмуни раванди азхудкунии донишро ба назар гирифта, Долженко О.В.,. Шатуновский В.Л кисмхои алохидаи фаъолияти маърифатии донишчуро дар омузиши асосхои назарияи фан, аз чумла шунидан, хондан, кайд карда гирифтан, дарк кардан, чамъбаст кардан ва гайра ба раванди таълимй нигаронида шудааст, чудо мекунанд.Чузъи навбатй ба фаъолияти донишчу ки ба татбики амалии принсипхои асосии назариявии фан нигаронида шудааст, вобаста мебошад,. Ин омузиши усули халли масъалахо, аз худ кардан ва амиктар кардани дониш хангоми ичрои корхои озмоишй, тахияи лоихахои курсй, дипломй ва гайра мебошад.
Тахлили вазифаи дидактикии робитаи байнифанй ва татбики робитаи байнифанй метавонад хеле бисёр бошад. Дар халли масъалахои мураккаби физикию техникй, ичрои лоихахои таълимй ва тахкикотй, ки одатан махорати умумиро талаб мекунанд, самаранок аст.
Муаллим дар раванди таълим ба донишчуён дар ташкили самаранокии кори мустакилонаи азхудкунии маводи таълими ёри мерасонад ва барои ин у бояд:
1) Масъалахои таъмини зарурияти хавасмандии донишчуёнро барои омухтани ин фан хал намояд. Барои ин, пеш аз хама, у бояд дар алокаи байнифани хадафхои омузиши ин фанро ошкор кунад (муайян кунад, асоснок кунад, тасниф кунад ва ба таври визуалй муаррифй кунад), зарурат, фоиданокй ва ахамияти азхудкунии таркиби дониш ва малакаи махсус дар шароити тахсилот хосилшударо нишон дихад;
2) Х,ачм ва мазмуни материали таълимиро аз чихати асоси назария, кори амалй ва аз чихати усулхои ташкили фаъолияти худидоракунии донишчуён муайян намояд;
3) Шаклу усулхои самаранок истифода бурдани воситахои таълим ва дастурхои кори мустакилонаро шарх дихад;
4) Ба воситахои таълими тавсияшуда, китобхои дарсй ва дигар сарчашмахои зарурй ва эзох, характеристикаи мухтасар дихад;
5) Роххои халли мушкилоти мураккабро тахлил кунад;
6) Ташкили самарабахши кори донишчуро дар рафти назария ва дар раванди фаъолият, аз чумла шунидан, фахмидани материал ва ба шакли сабти мухтасар табдил додани ахбороти гирифташуда асос ёфтааст, таъмин намояд, ки барои зуд баркарор намудани мазмуни асоси ёри расонад.
Бомуваффакият ташаккул додани малакаи кори мустакилонаи донишчуён бо рохи такмил додани раванди таълим дар асоси муносибати фаъолият ба омузиш, пурзур намудани самти методй ва идеявии намудхои гуногуни фаъолияти мутахассисони оянда ва ба у азхуд намудани кори мустакилона дар усулхои тахлили илмии раванду ходисахо ёрй мерасонад. Вазифаи таълим аз он иборат аст донишчуро ба фаъолияти фаъолонаи таълимй тайёр карда, ба у мустакилияти максималй дихад.
Ташкили кори мустакилонаи донишчуён, ба баланд шудани дарачаи тайёрии усули онхо ёри мерасонад. Бо гуфти В.С.Елагина барои методологияи таълими муаллимони оянда , амалисозии робитахои бйнифаннй, системаи принсипхо, воситахо, шаклхо ва усулхои ташкили фаъолияти истехсолии тарбиявй ва дарк намудани он, ба амал баровардани алокаи байнисохави дар раванди таълими донишчуён дар донишгох яке аз хадафхои мучаххазонидани омузгорон ба амал баровардани «технология» барои таълими донишчуён мебошад. Худомузии донишчуёни фанни электротехника бо роххи идеявии таълим, дар асоси ба амал баровардани алокахои байни фанхо дар ташкили фанхои табиатшиносй ва таълими умумй-техникй хавасманд карда мешавад.
Физика асоси илмии техникй буд, мебошад ва аз хама мутараккй ва илми ба низом даровардашуда мебошад. Манзараи физикии умумичахонй, ки дар натичаи синтезй мафхумхои умумй, конунхо, назарияхои физикй ба вучуд омада, дар усули муайяни тафаккур, илмй ифода ёфта, асоси ташаккули чахонбинии илмй ба хисоб меравад.
Самти таълими идеявии фанхои умумй-техникй ба донишчуён, ки дар шароити алокаи байнифанни бо физика ба амал бароварда мешавад, ба инхо мусоидат мекунад:
- ба ташаккули манзараи ягонаи физикию техникии чахон ва васеъ шудани чахонбинии илмии донишчуён;
-кобилияти истифодаи усулхои умумии маърифатй; -фаъолсозии фаъолияти мустакили маърифатии донишчуён.
Кори мустакилонаи донишчуён (КМД) системаи таълим буда, барои пурратар амалй гардонидани кори якчоя ба мацсад нигаронидашудаи коллективи омузгорони кафедрахо, факултетхо ва донишкадахои олй мебошад. Мархалахои асосии ташкили кори мустакилонаи донишчуро дар сатхи мехнати коллективонаи муаллимон аз чорабинихои зерин ифода кардан мумкин аст:
-омузиши сарфаи вакт ва мехнатталабии кори мустакилона; -стандартизатсияи кори мустакилона; -банакшагирии КМД;
-таъминоти КМД (адабиёти таълимй ва методй); -назорат аз болои КМД;
-тахлили натичаи таълимй ва натичаи назорат аз болои КМД; -тартиб додан ва ба амал баровардани тадбирхои такмил додани раванди таълим. Дар вакти ташкили кори мустакилона дар микёси коллектив алокаи байни фанхоро ба назар гирифта, ба он муваффак шудан лозим аст, ки вакти машгулият аз руи ин ё он фан мувофики фикру мулохизахои донишчуён ва вакти барои он чудо кардашудаи дарси ба тартиб дароварда шавад. Аз ин ру, ду мархилаи аввал хеле мухим хисобида мешаванд ва онхо мачмуи томи чорабинии ташкилй, методй ва илмию усулро ташкил медиханд, ки бе татбики онхо ташкили аники КМД имконнопазир аст. Тахлили
самаранокии тадбирхои андешидашуда оид ба ташкили КМД бо истифода аз коркарди компютерии натичахо даври кори баланд бардоштани фаъолияти мустакилонаи донишчуро ба итмом расонида, барои бехтар намудани раванди таълиму тарбия чорахо дида шуда, айни замон боиси омузиш дар самти сарфаи вакт ва стандартизатсияи КМД мебошад.
Зимнан, чунин акида дар бораи он, ки системаи таълими бояд донишчуёнро на танхо бо донишхои нави ин ё он фанни таълимй, балки бо роххои самаранок аз худ намудани ин донишхо мучаххаз созад. Барои психологон ва дидактикони маорифи ватанй, дар солхои охир, ки талаботи тахсилоти олии муосир ба сифати малакаи таълимии донишчуён махсусан возех ба миён омад, инчунин зарурати тайёр кардани мутахассисоне, ки кобилияти мустакилона идома додани тахсилро доранд, бевосита дар курси касбй, ташаккули малакаи донишомузии донишчуён хамчун мухимтарин вазифаи мустакили тахсилоти донишгохй баромад мекунад. Яке аз самтхои халли ин масъала истифодаи имкониятхои дидактикии робитахои байнифанй дар раванди таълим, бахусус ташаккули малакахои маърифатй мебошад. Чустучуи роххои халли ин масъала бо рохи тартиб додани курсхои махсус, ки ба баланд бардоштани сифати махорати таълимии донишчуён нигаронида шудааст, сурат мегирад. Х,амин тарик, дар солхои 80-ум дар бисёр донишгоххои кишвар курсхои хатмй ё интихобии ба истилох фарханг ва ташкили мехнати аклй ва кори таълимии донишчуён чорй карда шуда, дар курсхои «Мукаддима ба ихтисос», дастурхои методй ва таълимй фаслхои дахлдор таълим дода мешуданд, дастурхои амалй ба табъ расидаанд, тавсияхо барои донишчуён дода мешавад. Шиносой бо мазмуни ин курсхо ва амалии татбики онхо дар системаи таълими донишгох аз имконияти хеле калоне шаходат медихад. Ч,орй намудани фанхои махсуси таълимй дар донишгох ба вучуд меорад, ки ба ташаккули малакахои кори таълимй ва таъмини малакахои махсуси методй нигаронида шудааст.
Ичрои вазифахои баланд бардоштани кори мустакилона бештар ба муносибати худи донишчуён ба ташкили фаъолияти таълими вобаста аст.
Маълумоти пурсиш барои баланд бардоштани самаранокии кори мустакилонаи донишчуён муфид буда, тахлили онхо ба хулосахои зерин оварда мерасонад.
1. Донишчуён дар бораи хусусиятхои тахсил дар донишгох ба таври кофй огохй доранд ва хусусияти онро бо афзоиши мустакилият алокаманд мекунанд.
2. Дар баробари хохиши омузиши худомузй, донишчуён ба кумаки омузгорон ниёз доранд. Он махсусан дар робита ба усулхои фаъолияти таълимй :
- ба вазифахои азхудкунии усулхои тафаккур, мубохиса ;
- машк, ба даст овардани донишхои интегративии илмй тезу тунд мегардад.
3. Истифодаи вакт барои кори мустакилона хусусияти мухими сатхи инкишофи шахсияти донишчу хамчун субъекти таълим мебошад.
Кори мустакилона, пеш аз хама, супоришхои хамаи дигар намудхои кори тарбиявиро ичро мекунад. Ягон донишеро, ки объекти фаъолияти шахсии худ нагардидааст, моликияти хакикии шахс хисоб кардан мумкин нест. Кори мустакилона ба гайр аз ахамияти амали, ахамияти калони тарбиявй дорад: Вай мустакилиятро на танхо хамчун мачмуи махорату малакахои муайян, балки хамчун хислати характерй ташаккул медихад, ки дар сохтори шахсият хамчун мутахассиси баландихтисос накши мухим мебозад. .
Назорат ва ташкили он хангоми банакшагирй ва татбики раванди таълимии назоратшаванда як мушкили махсусро ифода намуда, барои фаъол гардонидани кори мустакилонаи донишчуён зарур аст [4].
Бо ёрии назорат сатхи ибтидоии дониши донишчу мукаррар карда ва дар бораи дониши донишчу дар худи раванди таълим маълумот ба даст оварда мешавад
Вазифахои асосии назорат, муайян кардани дарачаи мувофикат ба максади додашуда алокаманд мебошад:
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
1) дарачаи ибтидоии дониш;
2) натичахои зинаи мобайнии таълим;
3) натичаи нихоии омузиш.
Дар охири хар як мархила назорат дарачаи омодагии донишчу ба омузиши минбаъда мукаррар карда мешавад.
Назорат дар раванди таълими фанни ба се мархила чудо мешавад.
Дар мархилаи якум бо ёрии назорат дарачаи тайёрии донишчу ба омузиши фанни додашуда мукаррар карда мешавад. Ин имкон медихад, ки системаи таълим бо назардошти дарачаи дониши донишчуён ба накша гирифта мешавад. Хусусиятхои муайяншуда дар дониши донишчуёни алохида ба муаллим имкон медиханд, ки бо онхо шаклхои инфиродии кори тарбиявй гузаронад.
Дар мархилаи дуюм мониторинги доимй гузаронида мешавад. Он ба муаллим дар бораи рафти кори мустакилона ва азхудкунии донишхои нав маълумот медихад. Муаллим вобаста ба маълумоти гирифташуда рафти фаъолияти таълимиро (гузаронидани консултатсияхо, тагйир додани усули таълими баъзе мавзуъхо ва гайра) ба низом меорад.
Дар мархилаи сеюм, назорати нихой (санчиш, имтихон) гузаронида мешавад, ки он бояд хеле чиддй кабул карда шавад.
Имтихон аз чихати усул дуруст гузарондашуда ба кафедра фоидаи калон мерасонад. Имтихонхо барои ошкор намудани камбудии гуногуни ташкили таълим, усули дар курси назариявй нишон додани маводхои инфиродии таълимй, гузарондани машгулиятхои озмоишй, амалй ва ташкили кори мустакилонаи донишчу ёрй мерасонанд.
Дар шароити хеле кам шудани соатхои дарси оид ба электротехника ва нигох доштани як хел хачми маводхои накшавй масъалахои омузиши мустакилонаро вусъат додан лозим аст. Интихоби чунин маводхо дар асоси асосхои зерин сурат мегирад:
- дастраси барои омузиши мустакилона;
- алокаи мавод бо мавзухои семинарй-озмоишй;
- ба мавзуъ таваччух доштани донишчуён ва чустучуи мустакилонаи онхо;
- кисман донистани мавзуъ, аз курси физика;
- муносибати хавасмандй дар донишчуён оиди омузиши мавзуъ вобаста ба зарурият, фоида ва ахамияти он.
Яке аз мушкилоти энергетикаи оянда ин мушкилии мавчудаи чахонй буда, аз чихати ахдмияти худ шавку завки донишчуён ва хавасмандии онхоро дар мустакилона азхуд кардани дониш дар ин соха бедор мекунад.
Дар ин фасл адабиёти хеле зиёд мавчуд аст, аз чумла: нашрияхои таълимй оид ба мукаддима ба ихтисоси электроэнергетика, мафхумхои табиатшиносии муосир, нашрияхои илмии оммавй .
Баланд бардоштани чахонбинии илмии донишчуён бо инкишофи мустакилият дар сохаи дониш аз руи масъалахои мубрами муосири илм, техника ва технология зич алокаманд аст. Дар шароити интегратсияи илмй усули аз хама самараноки маърифатй усули истифодаи робитахои байнифаннй, байнисохавй мебошад. Усова А.В. алокаи байнифаниро инъикоси робитаи объективии мавчудаи байнифаниро дар усули таълим мешуморад:
хамчун шарти дидактикии баланд бардоштани савияи илмии дониши донишчуён;
накши таълим дар инкишофи тафаккур;
кобилияти эчодии онхо;
ташаккули чахонбинй;
умумикунонии раванди азхудкуни дониш;
ташаккули малакаи маърифатии онхо .
ЛИТЕРАТУРА
1. Зимняя.,И.А..Педагогическаяпсихология.Учеб.пособие.-Ростов н/Д: Феникс, 1997,-480с.
2. УсоваА.В.,Янцен В.Н.,Тулькибаева Н.Н..Метдические рекомендации о реализациимежпредметных связей в профессионално-методической подготовке учителя физики в педвузе.-Челябинск:Издательство ЧГПИ,1986.-17с.
3. Долженко О.В. ,Шатуновский В.М.Современые методы и технология обучения в техническом вузе -М.:Высш.шк.,1990,-190с.
4. Бесплько В.П.Основы теории педагогических систем.-Воронеж:изд.-во ВГУ ,1977.-304с.
