CC BY
19
УДК 378
DOI:10.51844-2077-4990-2022-1-158-164
ТАШКИЛИ Шарипова Фотима Абдуфаттоевна, ассистенти
КОРХОИ МУСТАЦИЛОНАИ кафедраи Методикаи таълими математика ва
ДОНИШЦУЁН ДАР ДАРСХОИ технологияи информатсионии МДТ "ДДХ ба номи
МАТЕМАТИКА ДАРМАКТАбХоИ акад. БТафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
ОЛЙ
ОРГАНИЗАЦИЯ Шарипова Фотима Абдуфаттоевна, ассистент
САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ кафедры методики преподавания математики и
СТУДЕНТОВ ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ информационной технологии ГОУ "ХГУ имени
ЗАВЕДЕНИЙ НА УРОКАХ акад. Б. Гафурова" (Таджикистан, Худжанд) МАТЕМАТИКИ
ORGANIZATION Sharipova Fotima Abdufattoevna, senior lecturer of
OF SELF-SUFFICIENT WORK OF the department of teaching methods mathematics and
STUDENTS OF HIGHER EDUCATIONAL informational technologies under the SEI "KhSU
ESTABLISHMENT AT MATHEMATICS named after acad. B. Gafurov" (Tajikistan, Khujand)
LESSONS E-mail: [email protected]
Вожах,ои калиди: кори мустацилона, низоми кредити таълим, методикаи таълим, донишцу, мактабуои оли, такмили ихтисос, худомузи, коруои беруназсинфи, самаранокии кори мустацилона
Дар мацола моуияти коруои мустацилонаи донишцуён уамчун шарти такмили ихтисоси онуо ва дарёфти маълумотуои нав оид ба мавзуъуои таълими барраси шудааст. Цайд карда мешавад, ки гузариш аз низоми анъанави ба низоми кредитии таусил яке аз масъалауои мубрами таълим мебошад. Тазаккур шудааст, ки донишцу дар низоми кредити уамчун "объект " - и асоси фаъолият мекунад. Мувофици низомномаи низоми кредитии таусил уацми машгулиятуои аудитори паст шуда, кори мустацилонаи донишцу меафзояд. Дар ин замина дуруст ба роу мондан ва ташкили коруои мустацилонаи донишцуён яке самтуои асосии таълим лдар муассисауои оли мебошад, яъне кори мустацилона воситаи ташкил ва идоракунии мустацилияти фаъолияти донишцуён дар раванди таълим мебошад.
Ключевые слова: самостоятельная работа, кредитная система обучения, методика преподавания, студент, вуз, самосовершенствование, самообразование, внеаудиторные занятия, эффективность самостоятельной работы
В статье раскрывается сущность самостоятельной работы студентов как условие повышения их квалификации. Указывается актуальность вопросов перехода от традиционной к кредитной системе обучения, где студент выступает в качестве основного «объекта». Отмечается, что в соответствии с регламентом кредитной системы обучения сокращается объем аудиторных занятий и увеличивается доля самостоятельной работы студента. Подчеркивается, что в данном контексте правильное ведение и организация самостоятельной работы студентов является одним из основных направлений обучения в высшей школе, то есть самостоятельная работа является средством организации и управления самостоятельностью студентов в учебном процессе.
Key words: self-sufficient work, credit system of education, teaching methods, student, university, self-improvement, self-education, extracurricular activities, effectiveness of self-sufficient work
The article under consideration dwells on the essence of self-sufficient work of students as a condition aimed at improvement of their skills and information about students' self-sufficient work. The transition from the traditional to the credit system of education is urgent. The student acts as the main "object" in the credit system. In accordance with the regulations of the credit system of education, volume of audit classes is reduced and students' self-sufficient work is increased. In this context, the proper conduct and organization of students' self-sufficient work is considered to be one of the main streamlines of tuition at higher education, namely self-sufficient work is a means of organizing and managing students' independence in the educational process.
Дастрасии тачриба яке аз мухимтарин чанбахои пешрафти чомеа буда, дар он се лахзахои асосиро чудо кардан мумкин аст:
1. Нигох доштани дониш, махорат ва малакаи ба дастоварда барои насли оянда.
2. Дастрас намудани ин донишу малака ва махорат ба насли оянда.
3. Аз тарафи таълимгирандагон аз худ кардани ин дониш, малака ва майорат.
Хар яке аз лахзахои номбаршуда бо ташаккулёбии маданияти иттилоотии омузгорони фанхои гуманитарй ва да;и; ало;аманд буда, барои тад;и;оти мазкур ахамияти калон дорад. Тачриб аи мукаммалшуда аз насл ба насл гузаронида мешуд. Вобаста ба мохияти худ муаммохои таълим ва назорати дониш хануз аз даврахои ;адим а;ли инсонро фаро гирифтааст. Масалан, дар Мисри ;адим додани унвони кохин баъди санчишхои тулонй ва бисёрзинаи довталабон чараён мегирифт.
Дар Юнони ;адим Пифагор мактабе таъсис дода буд, ки шомил гардидан ба ин мактаб танхо ба хонандае муяссар мегардид, ки як силсила санчиши душворро паси сар намояд. Хдмзамон барои муайян намудани бехтаринхо воситаи барои он давра анъанавй - олимпиадахо истифода мешуд. Олими Юнони кадим Су;рот дар сухбатхо бо шогирдони худ шакли саволу чавобро истифода мебурд. Усули таълими y дар оянда номи «су;ротй» ё «Сухбати су;ротй»-ро гирифта, то имруз дар амал истифода мешавад. Су;рот таълимро бо санчиши азхудкунии маводи омухта якчоя намудааст. Услубхои истифода бурдаи y ба истифодаи компютер дар таълими имруза монанд аст [8, с.44].
Дар замони муосир бошад, таълим дар донишгоххои Ч,умхурии Точикистон ба низоми кредитй нигаронида шудааст. Ин низом омузиш 3 мархилаи кадриро дар бар мегирад: бакалавр, магистр, докторант.
Дар айни замон, махсусан гузариш аз низоми анъанавии таълим ба низоми кредитии тахсил мубрам мегардад.
Маълум аст, ки хангоми гузариш ба низоми кредитии тахсилот хачми магулиятхои аудиторй кам шуда кори муста;илонаи донишчу бевосита меафзояд. Дар ин маврид фаъолсозии кори муста;илона донишчуен барои васеъ ва мустахкам намудани маводи таълим мусоидат мекунад.
Барои таъмини самаранокй ва сифати таълим дар низоми кредитй зарур аст, ки тахияи барномахо, на;шахо, дастурамалхо, принсипхои интихоби мазмуни курсхои омузишй, принсипхо ва усулхои таълим, ташкили раванди таълим, корхои муста;илонаи донишчуен ба рох монда шавад. Хднгоми гузариш ба низоми кредитии тахсилот, пеш хама азхудкунии дониш дар корхои муста;илонаи донишчуён дар машгулиятхо бо рохбарии омузгор хатман дар зери назорат аст. Омузгор дар шароити низоми кредитй ташкилкунандаи муста;илияти маърифати фаъолияти донишчуен аст.
Корхои муста;илонаи донишчуён ин яке аз василахои баланд бардоштани сифати таълим ва тайер намудани мутахассисони оянда мебошанд. Мувофи;и оинномаи низоми кредитии таълим аз се ду хиссаи ;исми умумии маводи омухташавандаро донишчу муста;илона аз худ мекунад. Дар робита ба ин дар шароити чорй намудани низоми кредитии тахсил дуруст ба рох мондан ва самаранок ташкил намудани корхои муста;илонаи донишчуён мухим мебошад.
Кори муста;илона дар мактабхои олй воситаи ташкил ва идоракунии муста;илият ва фаъолияти донишчуен дар раванди таълим мебошад.
Тахлилхои равониву омузишй нишон медиханд, ки гуногунии муносибатхо ва муайян намудани мафхуми "кори муста;илонаи донишчуен" хамчун шакли таълимию илмии маърифатй, усули тафаккури эчодй ва воситаи таълим мебошад.
Барои самаранок ташкил намудани корхои муста;илонаи донишчуён ба омузгорони мактаби олй зарур аст, ки принсипхои ташкили онхоро донанд ва онро о;илона истифода баранд [б]. Дар ин маврид ташкили ба монандй бозихо, мусохибахо, мусоби;ахо, муаррифихо, халли масъалахо ва гайрахо ди;;ати чиддй додан зарур аст.
Дар раванди таълим ба донишчуен зарур аст, ки намудхои гуногуни корхои муста;илонаи таълимй ва фаъолияти эчодй барои худтатби;намоии онхо истифода баранд.
Корхои муста;илона дар раванди фаъолияти донишчу се сатхро дар бар мегирад :
1) азхудкунй ва такрори маводи омузишй;
2) азхудкунии маводи таълимй бо такя ба тачрибаи худ;
3) донишчу бояд муста;илона воситахо ва усулхоро интихоб намояд.
Барои дуруст ва самаранок ташкил намудани корхои муста;илона шартхои зерин ахамияти калон дорад:
■ тайёрии омузгорон дар низоми кредитии тахсилот;
■ таъмини донишчуён ба маводи зарурй дар намуди чопй ва электронй;
^ интихоби шакли корхои муста;илона вобаста ба ма;сад ва вазифахои интизоми таълим;
^ бояд хама супоришхо барои хама донишчуён фахмо ва ани; ва намунаи халли онхо барои хама дастрас бошанд;
^ бояд корхои муста;илона бо назардошти фардикунонии супоришхо, инчунин сатхи омодагии у ба инобат гирифта шавад;
^ фановарихои навоварона;
^ истифодаи шаклхои гуногуни ташкили корхои муста;илона имкон медихад, ки бештар самаранок хавасмандгардонии донишчуён шаванд;
^ бояд супоришхои корхои муста;илона дар огози соли хониш (семестр) супорида шавад;
^ тахия ва шаклхои назоратхои чорй;
^ танзими ва;ти машваратхо оид ба корхои муста;илона.
Дар раванди таълимии муассисаи олй ду намуди кори муста;илона дида мешавад:
1. синфй
2. беруназсинфй.
Бана;шагирии ми;дори ва;ти кори муста;илонаи беруназсинфй дар фанни таълимии чудошуда ба зиммаи муаллим вогузор мешавад.. Вазифаи муаллим аз он иборат аст, ки донишчуён муста;илона омузишро тавассути чустучуи дониш ва иттилоот муста;илона аз маъхазхои гуногуни иттилоотй омузанд.
Муста;илият- ин як падидаи бисёрчабхавй ва аз нигохи равонй одй нест. Чй хеле, ки К Д. Ушинский мегуяд танхо кори муста;илона барои чу;ур азхуд кардани дониш шароит фарохам меорад [4,с.72]. Вазифахои хар як кори муста;илона ин мусоидат намудан ба азхудкунии оптималии маводи таълим, рушди ;обилиятхои зехнй, азхудкунии усулхои маърифат ва ташаккули ниёз ба худомузй мебошад.
Дар адабиёти дидактикй тафсири гуногуни мафхуми фаъолияти муста;илона мавчуд аст: усули муошират, усули кори тарбиявй, шакли ташкили фаъолият (таълимй, маърифатй). Аломатхои асосии фаъолияти муста;илона - татби;и он бидуни иштироки муста;ими муаллим, аммо бо супориши у, тавассути зухури хадди аксар худфаъолият, эчодкорй, ташаббускорй мебошад.
Ч,узъхои алохидаи сохтории фаъолияти муста;илона инхоянд:
1. Пурмазмунй - ин та;сими вазифаи маърифатй, хадафи фаъолияти таълимй.
2. Мухокимавй - интихоб, муайян, истифодаи усулхои мувофи; ва амалхое, ки боиси ба даст овардани натичахо мегарданд.
3. Хдвасмандкунандагй: ниёз ба дониши нав, ки вазифахои худомузй ва огохй аз фаъолиятро ичро мекунад
Тахлили чузъхои фаъолияти муста;илонаи шахс та;сим намудани унсури ягона - зехнияти муста;илро талаб мекунад (амали маърифатй).
Хавасмандкунй ин як мафхуми алохида аст; он бо фаъолияти муста;илона хамрохй мекунад. Хдвасмандй ин ниёз ба дониши нав, амалигардонии дониши мавчуда, табдилдихй, аз нав гурухбандии донишомузон - коркарди иттилоотй бе алгоритм ё стандарти додашуда мебошад.
Натичаи нихоии зухури муста;илият дар раванди таълим дарачаи огохии донишчу аз ахамияти таълим, ;обилияти омузиш, ташаккули услуби инфиродии фаъолияти зехнй мебошад.
На;ши муаллим дар фаъолияти муста;илонаи донишчу аз кумак расонидан ба донишчуён дар ичрои супоришхо иборат аст.
Аз чихати омузишй асосёфта чунин кумакеро дар назар дорад, ки хадди а;али он ба донишчу имкон медихад, ки дар ичрои супориш бомуваффа;ият пеш равад. Ин кумак бевосита бо фарохам овардани вазъи муваффа;ият дар раванди фаъолияти муста;ил ало;аманд буда, вазифахои хавасмандгардонй, таълимй ва танзимро ичро мекунад.
Хангоми ташкили фаъолияти муста;илона истифода бурдани гурухи зерини техникй тавсия дода мешавад:
1. Хавасмандй (гузоштани хадафи машгулиятхои омузишй, нишон додани ахамияти амалии фаъолияти таълимй ва натичахои он).
2. Таълимй (кумаки иттилоотй) - ёдраскунй, конкретсозй, тахияи саволхои рохбарикунанда.
Агар мо ин усулхоро мохирона омезиш кунем, мо метавонем азхудкунии маводро бо сифати
баланд таъмин намуда, ;удрати иродавиро та;вият медихем. Донишчу бояд ба манбаъхои баландсифати маълумоти таълимй дастрасй дошта бошад, дар бораи усулхои о;илонаи таълим
дониш дошта бошад, усулхо ва воситахои худтанзимкуниро донад ва ба кор барад, инчунин хохиши азхуд кардани маводи таълимии мувофикро дар хачми муайян ва вакти муайян дошта бошад. Барои муваффак шудан ба ин шартхо бояд амалхои зеринро ичро намоем:
1. Шав;и донишчуёнро ба омузиши ин ё он мавзуъ бедор намоем, накш ва ахамияти маводи мушаххаси таълимиро барои тахассуси касбии у ошкор кунед.
2. Хдма маводи таълимро барои машгулиятхои синфй ва беруназсинфй интихоб намуда, чорахои назоратй ва ислохиро омода кунем.
Ба ташкили фаъолияти мустакилонаи донишчуёни курси якум бояд диккати махсус дода шавад. Кори мустакилонаи таълимй махорати мухим дар фаъолияти хар як мутахассис мебошад, аз ин ру, таълими фаъолияти мустакилона яке аз роххои ташаккул додани малакахои касбй мебошад.
Кори мустакилонае, ки донишцуён ичро мекунад, ба рушду такомули махорат ва малакахое мусоидат мекунад, ки барои онхо дар фаъолияти амалии онхо муфид хохад буд:
1. ^обилияти тахлили мавод, ташкили он дар шакли чадвалхо, хондани онхо.
2. Кобилияти кор бо якчанд маъхаз, кобилияти интихоби мавод,ба низом даровардани он, тахияи рефератхо ва корхои курсй.
3. Кобилияти расонидани хисобот ва паёмхо.
Дар навбати худ корхои мустакилона чунин функсияхоро ташаккул медихад:
1. кобилиятхои маърифатиро инкишоф медихад;
2. тафаккури эчодиро бармеангезад;
2. маданияти кори фикриро баланд мебардорад;
3. таваччухро ба кор меафзояд;
4. истифодаи самаранокии вакт;
4. дониши бадастовардаро пурмазмун, амиктар мекунад;
5. мустакилияти маърифатй, фаъолияти эчодиро ташаккул медихад.
Дар дарсхои аввал ба мо лозим аст, ки донишчуёнро бо коидахои лексияхо ва дарсхои амалй шинос намоем. Фаъолияти мустакилонаи синфй ва беруназсинфии онхо аз хачми дониши додашуда, мавзуъхои кори амалй, талаботи кабули иборат мебошад. Шарти мухимтарини самаранокии фаъолияти мустакилонаи донишцуён аз чунин омилхо иборат мебошад:
1. Дар онхо таълим додани малакахои фарханги мехнати фикрй;
2. Ба онхо омузонидани усулхои банакшагирй ва худидоракунй;
3. Хдлли машкхо ва масъалахо.
4. Ичрои корхои хисоббарорй ва графикй.
5. Тайёр кардани рефератхо, маърузахо.
6. Омодагй ба машгулиятхои амалй.
7. Омодасозии чавобхо ба саволхои додашуда.
8. Пур кардани чадвалхои хосиятхои объектхои тахкикшаванда.
9. Кори мустакилона бо супоришхои тестй.
10.Тартиб додани кроссвордхо дар мавзуи мавриди омузиш.
11. Корхои эчодй.
12. Тайёр кардани корхои курсй ва тезисхо.
13. Сохтани асбобхои аёнй, макетхо.
14. Чустучуи намунахои амалии муносибатхо, равандхо, падидахои омухташуда.
Хднгоми ташкили кори мустакилонаи донишчуён дар синфхонахо мо метавонем вариантхои
чолибтарини усули таълимро дар хамкорй истифода барем
1. Омузиш дар даста.
Таваччухи махсус ба хадафхои гурухй ва муваффакияти тамоми гурух дода мешавад, ки онро танхо дар натичаи кори мустакилонаи хар як аъзои даста хангоми хамкории доимй бо дигар аъзои як гурух ба даст овардан мумкин аст. Вазифаи хар як донишчу на танхо якчоя кор кардан, балки якчоя омухтани чизе мебошад, то хар як аъзои гурух дониши зарурй ба даст орад, малакахои заруриро инкишоф дихад.
Тамоми гурух ба азхудкунии иттилооти таълимй аз чониби хар як аъзои он манфиатдор аст, зеро муваффакияти даста аз сахми хар як шахс ва инчунин халли якчояи мушкилоти дар назди гурух гузошташуда вобаста аст. Масъулияти инфиродии хар як донишчу маънои онро дорад, ки муваффакият ё нокомии тамоми гурух аз муваффакият ва нокомии хар як аъзои он вобаста
аст. Ин хама аъзои дастаро ба он равона мекунад, ки фаъолиятхои якдигар ва тамоми гурухро барои азхудкунй ва фахмидани мавод кумак кунанд, то ки хама худро барои хама гуна санчишхо, санчиши назоратй, ки аз чониби муаллим ба хар як донишчу дода мешавад, тайёр намоянд. Тамоми фаъолияти гурухро омузгор назорат мекунад.
2. Омузиши якчоя.
Донишчуён ба гуруххои гетерогенй (мувофи;и сатхи дониш) иборат аз 5 нафар та;сим карда мешаванд. Хар як гурух як супориш мегирад, ки ин як зервазифаи ягон мавзуи калонест, ки хама дар болои он кор мекунанд. Дар натичаи кори якчояи гуруххои алохида ва тамоми гуруххо дар мачмуъ азхудкунии тамоми мавод ба даст оварда мешавад. Дар дохили гурух, донишчуён на;ши хар яки онхоро дар ичрои вазифаи умумй муста;илона муайян мекунанд: пайгирии дурустии супоришхои аз чониби шарикон, назорат аз болои фаъолияти хар як аъзои гурух дар халли вазифаи умумй, инчунин фарханги муошират дар дохили гурух.
Хамин тари;, аз ибтидо дар назди гурух як навъ вазифаи дукарата гузошта шудааст: аз як тараф, академй - ноил шудан ба ягон хадафи маърифатй ва эчодй ва аз тарафи дигар, чомеавй кадоме дар чараёни ичрои мисолу масъалахо муайян мешавад
3. Кори илмии донишчуён дар гуруххо.
Донишчуён ё инфиродй ё дар гуруххои иборат аз 6 нафар кор мекунанд. Онхо як зермазмуни мавзуи умумиро барои омухтан интихоб мекунанд. Сипас, дар гуруххои хурд ба вазифахои инфиродй барои хар як донишчу алохида та;сим карда мешавад. Бо ин рох, хама бояд дар ичрои вазифаи умумй сахм бигиранд. Мухокимахо ва мухокимаронихои гурухй имкон медиханд, ки бо кори хар як донишчу шинос шаванд.
Дар монографияи П.И. Пидкасистий "Фаъолияти муста;илонаи маърифатии хонандагон дар омузиш" панч сатхи кори муста;илонаи донишчуён муайян карда шудааст. Таносуби равандхои репродуктивй ва эчодй дар фаъолияти донишчуён барои хар як сатх асос гирифта мешавад.
Ба донишчу имкон дода мешавад, ки дар сатхи хозира барои у ма;бул кор кунад. Ба ибораи дигар, барои хавасмандии мусбати раванди таълим ва рушди ;обилиятхо шароит фарохам оварда шудааст.
Хар кадоме аз сатххо бояд то хадди имкон мачмуи вазифахои муста;илонаи шаклхои мухталифро таъмин мекунанд. Ин якрангиро дар кор пешгирй карда, кори донишчуёнро асил месозад.
Сатхи якуми кори муста;илона тачдиди лафзй ва трансформативии иттилоот мебошад.
Сатхи дуюм кори муста;илона тиб;и модел мебошад. Ин тартиб додани саволхо ба матни лексияхо аз руи намунахои пешниходшуда мебошад. Намунахои саволхо, ки хосият ва шаклашон гуногунанд, тафаккури донишчуёнро ба чустучуи посуххо равона мекунанд ва сипас муста;илона саволхо тартиб медиханд. Шакли дигари супоришхои муста;илона дар ин сатх аз омода намудани супоришхои тестй тиб;и ;оидахои пешниходшуда мебошад.
Сатхи сеюм корхои бар;арорсозй - табдил додани иттилооти матнй ба графикхои сохторй -манти;й, тартиб додани кроссвордхо, мусохибахо, саволномахо ва гайрахо мебошад.
Сатхи чорум корхои муста;илонаи эвристикй. Чунин супоришхо ба халли вазъияти мушкилии эчодкардаи муаллим равона карда шудаанд.
Сатхи панчум - кори муста;илонаи эчодй (тах;и;отй): навиштани корхои курсй ва рефератхо бо дохил намудани шаклхои супоришхои сатххои дуюм, сеюм ва чорум.
Санчишхои тестй имкон медихад, ки ва;ти дарсро сарфакорона истифода барем, ми;дори зиёди мавзуъхоро дар бар гирем ва санчишии дониши донишчуёни гурухро дар ва;таш таъмин намуда, байни донишчуён басомонй, ботартибй ва хавасмандгардониро таъмин намоем. Дар низоми кредитй омузгор хеле масъулиятнок мегардад ва фаъолияташ бештар мешавад. Бо истифодаи технологияи иттилоотй назорати дониши донишчуён хеле осон мешавад. Албатта, хар як низом чихати мусбат ва манфии худро дорад. Фикр мекунем, ки дар баходихй ба дарачаи дониши донишчуён истифода аз технологияхои иттилоотй манфиати бештар дорад. Дар таълими фанни математика ва ;исмхои он, ки мо бевосита ба ин кор машгул мебошем, матни мисолу масъалахои тестй аз руи мехнатталабии он бо холхои хархела бахогузорй карда мешавад. Хар як донишчу дар ва;ти халли ин ё он масъала огох аст, ки ба чанд хол мушарраф мегардад. Дар як ва;т аз 2 то 5 мисолу масъалахои алтернативй пешниход мешавад, ки халли онхоро донишчуён бевосита нишон медиханд ва чавобашро баъд муайян мекунанд.
Бартарии назорати тестии дониши донишчуёнро дар он мебинем, ки диапазони бахохо васеъ мебошад. Дар низоми пешина, ки донишчуён бахои анъанавии 2,3,4 ва 5 мегирифтанд ба донишчуе, ки донишаш наздик ба бахои се буд, бахои 3 мегузоштем, яъне «;аноатбахш» мехисобидем . Аз хамин сабаб дониши донишчуёнро бахои гузошташуда пурра инъикос карда наметавонист. Холо бошад холхои дар низоми кредита гирифта, дониши донишчуёнро бояду шояд инъикос менамояд.
Дар раванди тайёр намудани мавод вариантхои пайдарпай ва унсурхои сохтор ва интихоби он^о гуногун буда метавонад. Дар ин чо ба махорати методии омузгор, эчодиёт ва неруи кории вай эътибор дода мешавад. ^исмхои на;шахои дарс метавонад гуногуншакл бошад. Бисёршаклии дарс рафтори фардй бо донишчуёнро таъмин менамояд.
Хангоми халли масъалахои тайёрии касбй бояд дар хотир дошт, ки он бояд рохи баланд бардоштани сатхи умумии рушд ва хавасмандии шав;и хонандагонро ба тахсил пеш мегирад. Вазифахои гузошташуда муносибати нав ва халли нави методиро талаб мекунанд, ки методикаи таълимро такмил медиханд.
Яке аз ин пешниходхо ворид кардани ба истилох дафтархои корй ба раванди таълим мебошад, ки бешубха самарабахшии таълимро баланд бардошта, дар халли масъалахои рушд сахм мегиранд.
Сохтори маводи дарсй метавонанд гуногун бошанд, ки ин дар навбати худ ба омилхои зерин вобаста мебошанд:
1.Мазмуни мавзуи омухташаванда, мураккабии он
2.Мохияти идоракунии фаъолияти маърифатии донишчуён
3. Сатхи ибтидоии омодагии шунавандагон
4. Хусусиятхои синнусолии донишчуён
5. Шароити таълим
6. Эчодкории муаллим
Вариантхои маводи дарсй метавонад 4 ;имсро дар бар гирад: се асосй (хатмй) ва як ихтиёрй.
Кисми аввал.
Навсозии дониши асосй.
Он саволхо ва вазифахоеро дар бар мегирад, ки ба мо имконият медиханд, ки дониши ;аблан бадастовардаро барои дарк, фахмиш ва бехтар азёд кардани чизхои нав дар хотир бар;арор кунем.
Мавод. Ин ;исми супоришхо ба мо имкон медихад, ки ди;;ати донишчуёнро ба масъалаи тах;и;шуда равона карда, таваччухи онхоро ба мавзуи тах;и;шаванда зиёд намоем.
Кисми дуюм.
Ин консепсияи сохторй мебошад, ки мундаричаи маводи омухташавандаро инъикос мекунад. Сохторй тавзехотй як навъ ;олаби шабех барои лексия мебошад, ки дар он расмхо, диаграммахо, чадвалхо мавчуданд, ки дар раванди лексия пур карда мешаванд. Хама ашёи кашидашуда ;исми матнро ё мушаххас ифода мекунад, яъне барои ошкор кардани маънои он чизе, ки навишта шудааст, мусоидат мекунанд.
Истифодаи чунин модел на танхо ва;ти таълимро сарфа мекунад, балки беихтиёр малакахои ;айдкуниро ба воя мерасонад. Ин ба мо имкон медихад, ки ба масъалахои асосии мавзуъ ди;;ат дода, инчунин да;и;й ва сифатхои эстетикиро тарбия намоем.
Кисми сеюм. Худидоракунй.
Низоми вазифахои дидактикиро таъмин менамояд, ки худомузии донишчуёнро фаъол мекунад. Ба монанди:
1. Баланд бардоштани малакахои муста;илона кор кардани мундаричаи мавзуи омухташаванда;
2. Рушди тафаккур;
3. Тарбияи шав;мандй ва масъулият ба ичрои вазифаи хонагй;
4. Тахлил ва бо ма;сад истифодабарии супоришхо барои ташкили кори муста;илонаи донишчуён мусоидат мекунад.
Хангоми интихоби саволхо ва вазифахо муносибати дифференсиалй татби; карда мешавад: дарачаи мураккабии вазифахо аз саволхои назоратй, ки тачдиди оддии маълумоти маълумро талаб мекунанд, то вазифахое, ки бар;арор намудани робитахои байнисохавиро талаб
мекунанд ё супоришхое, ки ;обилияти му;оиса, тасниф, тахлил ва чамъбастро талаб мекунанд, зиёд мешавад. Бояд ;айд кард, ки хамаи супоришхо бо иборахои зерин сар мешаванд:
1. Сохтори схемавиро кашед ...
2. Нишонахои мувофи;ро гузоред....
3. Диаграммахоро кашед ....
4. Унсурхои асосии ;айд намоед....
5. Хусусиятхои фар;кунандаро ;айд кунед .... Кисми чорум.
Руйхати мавзуъхои реферат ва корхои курсиро барои бахши омухташудаи фан ва адабиёти тавсияшаванда дар бар гирифта мешавад. Маълумоте, ки дар ин ;исм пешниход шудааст, метавонад донишчуёнро ба шав; оварад ва барои рушди минбаъдаи фаъолияти маърифатй хавасманд гардонад.
Маводи дарсй ёварест, ки ба донишчу барои пешрафт рохнамой мекунад. Вай раванди омузиш, тафаккурро барои аз худ кардани низоми дониши дар барномаи таълимй пешбинишуда кумак мекунад.
Хамин тари;, корхоии муста;илона шарти асосии ба даст овардани маълумоти касбй аз чониби донишчуён ва инчунин заминаи такмили минбаъдаи тахассуси онхо мебошад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Гарунов, М.Г. Совершенствование внеаудиторной самостоятельной работы студентов -важное условие эффективной подготовки специалистов. - Тюмень, 1981. - 53 с.
2. Есипов, Б.П. Самостоятельная работа учащихся на уроках. - М.: Учпедгиз, 1961. - 239 с.
3. Комарова Т.С. Методика обучения. - Москва.: Просвещение, 2014. 160 с.
4. Кулагина И.Ю. Возрастная психология. М., 2012. 192 с.
5. Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций: Учебное пособие для студентов педагогических учебных заведений и слушателей ИПК и ФПК. М.: Прометей, Юрайт, 2013. 206 с
6. Лихачев Б.Т. Педагогика. Курс лекций: Учебное пособие для студентов педагогических учебных заведений и слушателей ИПК и ФПК. М.: Прометей, Юрайт, 2013. 206 с
7. Нурманбетова, Д.Н., Нефедова Л.В., Абдильдина Р. Ж. Методические рекомендации по разработке силлабусов. - Астана: ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2003, -30 с.
8. Пидкасистый, П.И. Самостоятельная познавательная деятельность в обучении. - М.: Педагогика, 1980. - 240 с.
REFERENCES:
1. Esipov B.P. Students" self-sufficient work in the classroom. - M.: Uchpedgiz, 1961. - 239 p.
2. Garunov M.G. Improvement of students' extracurricular self-sufficient work is an important condition aimed at effective training of specialists. - Tyumen, 1981. - 53 p.
3. Komarova T.S. Methods of teaching. - Moscow: Proclamation, 2014. - 160 p.
4. Kulagina I.Yu. Adult psychology. - M., 2012. - 192 p.
5. Likhachev B.T. Pedagogy. Course of lectures: Study guide for students of pedagogical educational institutions and listeners of IPK and FPK. - M.: Promety, Yurite, 2013. - 206 p.
6. Likhachev B.T. Pedagogy. Course of lectures: Study guide for students of pedagogical educational institutions and listeners of IPK and FPK. - M.: Promety, Yurite, 2013. - 206 p.
7. Pidkasisty P.I. Independent cognitive activity in learning. - M.: Pedagogy, 1980. - 240 p.
8. Nurmanbetova D.N., Nefedova LV, Abdildina R. Zh. Guidelines for the development of syllabuses. - Astana: ENU them. L.N. Gumilyov, 2003, -30 p.
