CC BY
10
УДК 930
DOI10.24412/2413-2004-2022-3-46-53
ТАШАККУЛ ВА ТАЩИМИ МАЦОМОТИ МИЛИТСИЯ ДАР ШИМОЛИ ТОЦИКИСТОН
СТАНОВЛЕНИЕ И УКРЕПЛЕНИЕ ОРГАНОВ МИЛИЦИИ В СЕВЕРНОМ ТАДЖИКИСТАНЕ
FORMATION AND CONSOLIDATION OF MILITIA BODIES IN NORTHERN TAJIKISTAN
Юсуфзода Азимцон Юсуф, номзади илмуои таърих,сардори кафедраи фаъолияти оперативи цустуцуии факултети № 4 Академияи ВКД Цум^урии Тоцикистон, полковники милитсия (Тоцикистон, Хуцанд)
Юсуфзода Азимджон Юсуф, канд. истор. наук, начальник кафедры оперативно-розыскной деятельности факультета №4 Академии МВД Республики Таджикистан, полковник милиции (Таджикистан, Худжанд)
Yusufzoda, Azimdjohn Yusuf, candidate of historical sciences, head of the department of operative-investigative activity of faculty №4 under the Academy attached to Home Affairs Ministry of Tajikistan Republic, colonel of militia (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: hokiroev-1966@mail.ru
Вожа^ои калиди: КХКД (Комиссариати халции корцои дохши), милитсия, шуъбаи кофтукови-цинояти, ташакулёби, рушд, инцилоби Октябр, Цокимияти шурави, Шуро, уезд, Низомнома, коргару деццон, босмачигари
Кайд шудааст, ки таърихи ташаккули мацомоти милитсия дар ш. Хуцанд, атрофи он ва дигар ноцияцои шимоли Тоцикистон бевосита ба галабаи Инцилоби Октябр вобаста аст. Таъкид гардидааст, ки дар солцои аввали цокимияти шурави ноцияи Ашт аз лщози маъмури ба цайъати уезди Намангони вилояти Фаргонаи ЦМШС Туркистон дохил мешуд, бинобар ин мацомоти милитсияи ноцияи мазкур дар цайъати уезди Намангон таъсис ёфта буд. %амчунин ташаккули милитсияи ноцияи Канибодом ва Исфара дар цайъати мацомоти милитсияи уезди Куцанди вилояти Фаргона сурат гирифтааст. Дар асоси додацои бойгони пойгоци модди ва аслицаи дастацои милитсия муайян карда шудаанд. Кайд шудааст, ки милитсияи уезди Хуцанд дар ихтиёр 16 намуди аслица, аз цумла милтици панцтираи руси, берданка, яроццои англиси, фаронсави, амрикои, австрияги, турки ва япони дошт. Сацми мацомоти милитсия дар мубориза зидди босмачиён инъикос ёфтааст. Таъкид мегардад, ки тацрибаи дар раванди ташаккули милитсияи коргару деццон андухта ацаммияти калони амали ва ахлоци дошта, метавонад барои бецтар намудани фаъолияти мацомоти цифзи тартиботи цуцуци мавриди истифода царор гирад.
Ключевые слова: НКВД (Народный комиссариат внутренних дел) милиция, отделения уголовного розыска, становление, развитие, Октябрьская революция, советская власть, Совет, уезд, Положение, рабочие, крестьяне, басмачество
Проведен историко-правовой анализ формирования и развития деятельности милиции в Северном Таджикистане и создания Комиссариата внутренних дел в данном регионе. Отмечается, что история становления органов милиции в г. Худжанде, его окрестностях и в других районах Северного Таджикистана непосредственно связана с победой Октябрьской революции. Подчеркивается, что в первые годы советской власти Аштский район административно входил в состав Наманганского уезда Ферганский области Туркестанской АССР, поэтому органы милиции этого района были созданы в составе милиции Наманганского уезда. Точно так же становление милиции Канибадамского и Исфаринского районов происходило в составе органов милиции Кокандского уезда Ферганской области. На основе архивных данных выявлены материальная база и вооружение милицейских отрядов. Так, отмечается, что милиция Ходжентского уезда имела в своём распоряжении 16 видов оружия, в том числе берданки, пятиразрядные русские ружья, а также английские, французские, американские, австрийские и турецкие ружья. Освещается вклад органов милиции в борьбу против басмачей. Подчеркивается, что исторический опыт, накопленный в процессе становления рабоче-крестьянской милиции, имеет больше практическое и нравственное значение и может быть использован для улучшения деятельности органов охраны правопорядка.
Key-words: PCIA (People's Commissariat of Internal Affairs), militia, sections of criminal-
investigative department, formation, development October revolution, Soviet power, Soviet,
uyezd (the smallest administrative-territorial unit in the Russian empire), Provision, workers
and peasants, basmachestvo (anti-Soviet movement in Middle Asia)
The article dwells on a historico-legal analysis of such issues as formation and development of militia activities in Northern Tajikistan, creation of the commissariate of internal affairs in this zone. It is underscored that the history of militia bodies formation in Khujand, its environs and other areas of Northern Tajikistan is directly connected with the victory of the October Revolution. It is emphasized that in the early years of the Soviet power Asht rayon (administrative-territorial unit of the USSR) was administratively included to Namangon uyezd (the smallest administrative territorial unit remined from the Russian empire and cancelled by the Soviet power later on) of Ferghana oblast of Turkestan Autonomous Republic (dismanthed during subsequent periods); thereby,militia bodies of the area in question were created being appertained to Namangan uyezd. In the same mode there were formed militia bodies in Konibodom and Isfara rayons; the latters being included earlier into Kokand uyezd which appertained to Ferghana oblast. Designing on the premise of archival data, the author of the article elicited the logistic base and ammunition of militia detachments.Thus, it is mentioned that the militia of Khodzhent uyezd had 16 types of arms at its disposal including fifth rank guns, Berdan riffles, foreign weapons (English, French, American, Austrian, Turkish). The contribution of militia bodies into the fight against basmaches is also highlighted. It is stressed that the historical experience accumulated in the process of the formation of the militia of workers and peasants is of great practical and moral importance, it may be used for improvement of the activities implemented by law enforcement bodies.
Ташаккул ва рушди ма^омоти милитсия дар шимоли Точикистон бо бар^арор ёфтани Хркимияти шуравй дар мишэдах,ои Туркистон робитаи ^авй дорад. Раванди инкишофёбии фаъолияти милитсия дар ^удуди шимоли Точикистон дар тули он солх,о бо чараёни х,аёти ичтимоию и^тисодй ва сиёсии Давлати шуравй сурат мегирифт.
Дар сарчашмахои гуногун рафти баркароркунии Хукумати шуравй дар худуди Точикистони Шимолй бо сабабхои гуногун якхела инъикос ва арзёби намешуданд. Максад ва вазифахои хокимияти нав ба ахолии аз чихати саводнокй акибмондаи вилоят нофахмо буда, мардуми тахчой бисёртар ба таргиботу ташфикоти сарватмандон ва рухониёнини махаллй боварй доштанд. Дар рафти баркароркунии Хокимияти шуравй хусусиятхои динй ва махаллии ахолии тахчоии шимоли Точикистон ба эътибор гирифта нашуда, бо таври механикй тачрибаи баркароркунии Хокимияти шуравй дар махалхои гуногуни Русия истифода гардид.
Соли 1917 дар худуди Точикистони Шимолй мухолифини Хукумати шуравй, ки мусаллахбуданд, зиёд буда, дар дастахои гуногун муттахид ва аз акидахои сиёсии мухталиф чонибдорй мекарданд, гирд омада буданд. Баъд аз бардам додани политсияи подшохй дар Точикистони Шимолй барои нигох доштани тартибот зарурати ташкил кардани хокимияти давлатй пайдо гардида буд. Дар ибтидо отрядхои ихтиёрии милитсия пайдо гардиданд, ки дар шароити набудани пояи хукукй, ки фаъолияти онхоро ба танзим медаровард, амал мекарданд.
Дар давраи солхои 1917-1929 милитсияи Точикистони Шимолй рохи дарозеро аз отрядхои ихтиёрии милитсия сар карда, то сохтори давлатй тай намуд, ки фаъолияти он мувофики конунхои амалкунанда ба рох монда шуда, зери назорат карор дошт.
Дар шароити Точикистони муосир бисёр чанбахои тачрибаи таърихие, ки дар раванди фаъолияти милитсияи коргару дехкон андухта шудаанд, ахамияти калони сиёсию амалй ва ахлокй доранд ва метавонанд, имруз барои бехтар намудани фаъолияти макомоти хифзи хукук мавриди истифода карор гиранд. Истифодаи тачрибаи таърихии ташаккулёбй ва рушди милитсияи точикро бидуни ба назар гирифтани колабхои идеологй, ки ба давраи шуравй хос буд, амалй гардонида, вокеахои он замонро бегаразона тахдил кардан зарур аст.
Аз даврахои кадим то инкилоби Октябр хизмати полисй дар сарзамини кадимиву ачдодии мо арзи вучуд карда буд. Хангоми омузиши падидахои аввали хизмати полисй дар замони давлати кадимаи Хахоманишихо, хизмати полисй дар давраи давлати Сомониён, Темуриён ва хонигарихои Осиёи Миёна аз охири асри XVIII то галабаи Инкилоби Октябр маълумот гирифтан мумкин аст.
Президенти Чумхурии Точикистон, мухтарам Эмомалй Рахмон барои таквияти рухияи созандагй, бузургдошти хотираи ачдодонамон, дар асари худ «Точикон дар оинаи таърих. Аз Ориён то Сомониён» таъкид кардаанд: «...давлати Сомониёнро ба хеч вачх огози давлату давлатдории точикон хондан раво нест. Зеро халки точик то ахци Сомониён силсилаи давлату давлатдорихоро бунёд гузошта, дар худуди Осиёи Миёна чун кадимтарин миллат шинохта шудааст ва сахифахои нахустини фархангу тамаддуни ахди кадимро дар ин сарзамин тархрезй ва поягузорй кардааст». (2,с.6).
Яке аз мавзуъхои мухими таърихи макомоти хифзи хукук ин таърихи милитсияи точик ба хисоб меравад, зеро махз аз галабаи Инкилоби Октябр, ташкилёбии милитсияи шуравй дар нохияхои шимоли Точикистон огоз меёбад, ки ба ин Декрет «Дар бораи милитсияи коргарй» аз 10 ноябри соли 1917 мусоидат карда буд.
Ба замми ин хангоми омузиши ташкилёбии милитсияи шуравй дар маркази Точикистони шимолй шахри Хучанд ва нохияхои атрофи он Кистакуз(Хистеварз), Fулакандоз ва Сулукта, Уротеппа(Истаравшан) Ашт, Конибодому Исфара аз мохи октябри соли 1918 то мохи майи соли 1919 маълумот дода шудааст (3,с.14).
Хангоми омузиши ин мавзуъ дар бораи душворихо дар рохи таъсиси милитсия, дар бораи нахустин ташкилкунандагони милитсияи шуравй ва аввалин занхо милитсионерони точик маълумот дода мешавад.
Бо галабаи инкилоби Октябр дар Петроград 25 октябри соли 1917, чунин вокеахои инкилобй дар кишвари Туркистон низ ба вукуъ омаданд. Нахустин шуда коргарону
аскарони шахри Тошканд 28 октябри соли 1917 ба шуриши ярокнок баромада, 1- ноябри соли 1917 галаба карданд ва хокимият дар шахр ба ихтиёри Шурохо гузашт.
11 ноябри соли 1917 дар мачлиси якчояи васеи Шурои вакилони коргарон ва аскарон ва «Иттифоки мехнаткашони мусулмон» дар Хучанд Цокимияти Шурохо галаба кард ва хокимиятро ба даст гирифт.
Баъди галабаи Инцилоби Октябр, ташкили милитсияи шуравй дар нохияхои шимолй Точикистон дар раванди ташкили милитсия дар ЧМ111С Туркистон давом мекард, зеро он як кисми таркибии Туркистон ба хисоб мерафт.
Аз сабаби он, ки Туркистон кисми чудонопазири Федератсияи Русия буд, ташкили милитсия аз руи намунаи Русияи шуравй амалй мегардид.
1 майи соли 1918 Комиссариати халции корхои дохилии ЧМШС Туркистон таъсис гардид. Аз хамин давра сар карда, дар хамаи шахру уездхо ва вилоятхои Чумхурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Туркистон, ки ба он нохияхои шимоли Точикистон низ шомил буданд, мацомоти милитсия ба фаъолият шуруъ кард.
Масалан, 19 июни соли 1918 Шурои уезди Хучанд дар бораи таъсиси милитсия карор ^абул намуд.
Хднуз 16 октябри соли 1918 сардори милитсияи уезди Хучанд ба Кумитаи ичроияи марказй маълумот дод, ки мувофики штати Комиссариати корхои дохилй дар Хучанд мацомоти милитсия созмон ёфтааст. Дар муддати як сол, яъне то 12 майи соли 1919 милитсияи шуравй дар тамоми худуди уезди Хучанд созмон дода шуд.
Аз ташкили милитсия дар уезди Хучанд дар рузхои нахустини баркарор шудани Цокимияти шуравй он ракам гувохй медихад, ки 5 декабри соли 1917 Комиссари вилояти Самарканд, ки уезди Хучанд ба хайати он шомил буд, фармон дод, ки ба хар чамоати дехот ва ба комиссархои волостй як нафари милитсионерони савора чудо кунанд. Ин далели фаъолияти милитсия дар уезди Хучанд буд.
Соли 1918 куввахои мусаллах дар каламрави шахри Хучанд амал мекарданд, дастацои милитсия уездй ва мухофизати халкй ташкил доданд,тартибот ва амният дар Хучанд шабу руз, махсусан шабона хифз карда мешуд.
Отрядхои ихтиёрии милитсия, хамчунин дар Кистакуз холо (Хистеварз) иборат аз 25 нафар, дар Fулакандоз иборат аз 42 нафар амал мекарданд.
Ба гайр аз ин дар уезди Хучанд отряди милитсияи ихтиёрии киргизй мавчуд буд, ки он 105 нафар аъзо ва дар карибии кони ангишти Сулукта маскан дошт.
Аввалин отрядхои милитсия чун дар дигар шахру нохияхо дар Уротеппа (холо Истаравшан) дар шакли дружинахои халкй созмон ёфтанд. Милитсия тартиботи инкилоби ва бехатарии чамъиятиро хифз намуда, оиди баркарор ва мустахкам намудани Цокимияти Шуравй дар Уротеппа( холо Истаравшан) мохи июни соли 1918 хиссаи калон гузошт.
Нохияи Ашт хамон замон аз чихати маъмурй ба хайати уезди Намангони вилояти Фаргонаи Чумхурии Мухтори шуравй Сотсиалистии Туркистон дохил мешуд. Аз ин ру таъсиси милитсияи Ашт ба созмонёбии милитсияи уезди Намангон робита дошт. Охирхои соли 1918 макомоти милитсия дар нохияи Ашт таъсис ёфт ва ба хайати он 30 нафар мардони часур шомил гардиданд.
Ташкили милитсияи нохияхои Конибодому Исфара ба ташкили макомоти милитсияи уезди Куканди вилояти Фаргона хамбастагй дошт.
Дар Конибодом шуъбаи нохиявии милитсия хануз охирхои соли 1918 ба фаъолият шуруъ кард. Яке аз поягузорони милитсияи Конибодом Комил Ёрматов буд, ки минбаъд хамчун кинорежессёри машхури шуравй фаъолият бурдааст (4,с.50).
Дар Исфара нахустин отрядхои милитсияи ихтиёрй ибтидои соли 1918 дар рафти муборизахо бар зидди «Мухторияти Куканд» таъсис ёфт. Баъди бархам хурдани он
аллакай дар охирхои соли 1918 дар Исфара хам шуъбаи нохиявии милитсия ташкил гардид. Дар мустахкам намудани милитсияи Исфара сахми мардикори бадахшони Мубораккадам (ному насаби аслиаш Ахмадхон Саидхонов) нихоят бузург аст.
Далелу санадхои зикршуда шаходат медиханд, ки пас аз кабули карори Комиссариати халкии корхои дохилии Росияи шуравй «Дар бораи милитсияи коргарй» аз 10 ноябри соли
1917 дар давоми 7-8 мохи баъди таъсисёбии милитсия дар шахр маркази шимолй Точикистон - Хучанд, яъне аз октябри соли 1918 то мохи майи соли 1919 милитсияи шуравй дар тамоми худуди уезди Хучанд созмон дода шуд.
Солхои аввали таъсиси милитсия дар шароити нихоят душвор мегузашт, зеро он дар шароити муборизахои шадиди синфй чараён дошт.
Аз тарафи дигар дар тамоми махалхо норасоии кадрхои баландихтисос, ярок, лавозимоти чангй, сарулибос ва санадхои меъёрй- хукукй эхсос мегардид.
Дар асоси карори Шурои харбй - инкилобии фронти Туркистон сардори Идораи асосии милитсияи Комиссариати халкии корхои дохилии Туркистон карор кабул кард, ки мувофики он ба тамоми макомоти милитсия ичозат дода шуд, ки ярок ва аспхои аз босмачиён гирифтаашонро дар ихтиёри худ монанд ва дар фаъолияти харрузаи худ истифода баранд.
Аз руи хуччатхои бойгонй маълум мешавад, ки дар ихтиёри милитсияи уезди Хучанд 16 намуди ярок ба монанди милтики 5 тираи русй, берданка, ярокхои англисй, фаронсавй, амрикой, австриягй, туркй ва японй мавчуд буданд (5,с.11).
Дар ташкил ва мустахкам намудани макомоти милитсияи шуравй дар шимоли Точикистон - Мирмухтор Мирзоахмадов, Гайдар Усмонов, Комил Ёрматов, Бобо Содиков, Дадомат Турсунов, Миряхё Аминов, Кутбиддин Начмиддинов, Рахимбердй Эгамбердиев, Ахмадхон Саидхонов (Мубораккадам), Абдукодир Рахимбоев ва дигарон сахми босазо гузоштаанд. Фарзандони часури халки точик барои хаёти осоиштаи мардуми кишвар ва пешрафти шахру нохияхо захмати зиёде кашида, чонбозихо кардаанд.
Он замон дар нохияхо дастахои мусаллахи Эргаш, Хрмид, Лахад Махсум, Рахмонкул, Холбута барин босмачиён амал мекарданд. Хучуми горатгарон ва бедодгарихои ин гуруххо нафрати мардуми осоиштаро бедор карда, онхоро ба мубориза бармехезонид. Бо максади пурзур намудани мубориза алайхи ин гуруххо бо карори анчумани 2-юми Шурои шахри Хучанд дар шахр отряди савораи милитсия ташкил ёфт. Аз мохи январи соли 1921 сардори ин отряд Гайдар Усмонов таъин гардида,бар зидди босмачигари муборизаи беамон бурданд (6,с.58-60).
Агар ба гузаштаи таърихи милитсия назар афканем ба мо маълум мегардад,ки ба вазъияти душвор нигох накарда дар тамоми худуди шимоли Точикистони охирхои соли
1918 шуъбахои милитсия ташкил карда шуда буданд,ки соли 1919 давраи муътадили мустахкамкунии пояи моддй ва ташкилию хукукйи шуъбахо ба шумор мерафт. Масалан, 26-июни соли1919 КХКД Ч,МШС Туркистон «Низомнома дар бораи милитсияи коргару дехкон Ч,МШС Туркистон»-ро бароварда мохи июли хамин сол «Низомнома дар бораи ташкил намудани шуъбаи кофтукови чиноятии Ч,МШС Туркистонро» кабул намуд,ки дар асоси он дар марказ Раёсати кофтукови чиноятй ва дар шахру нохияхо бошад шубачахои кофтуковй чиноятй ташкил гардида амал мекарданд(7,с.18).
Соли 1920 ба хайати ^МШС Туркистон ворид гардидани Чумхурии халкии Шуравии Бухоро, дар сохтори Комитети Ичроияи Марказй (КИМ) комиссияи фавкулоддаи диктаторй оид ба корхои Бухорои Шаркй таъсис дода шуда буд, ки вазифаи он аз мубориза бар зидди аксулинкилобчиён, ки ба мукобили Хукумати Шуравй мубориза мебурданд ва инчунин кор оид ба муътадилсозии холати сиёсй ва иктисодй иборат буд. Дар ин давра аъзоёни комиссияи номбаргардида, барои ба даст овардани ахбор гох-гох роххои
тарсонидан ва тахдиди намудани шахрвандонро истифода мебурданд. Баъдтар ин комиссия бархам дода шуд. (9,с.23).
Ба сарраёсати милитсия, рохбарии милитсияи чумхурй ва назоратй аз болои фаъолияти он вогузор карда шуд. То соли 1924 дар сохтори сарраёсати милитсия шуъбахои зерин вучуд доштанд:
> Шуъбаи нозирот (инспекторский отдел);
> Шуъбаи уездй - шахрии милитсия;
> Шуъбаи таъминот;
> Шуъбаи кофтуковй-чиноятй;
> Котиботи умумй.
Мохи сентябри соли 1924 сессияи сеюми гайринавбатии КИМ Туркистон карор дар бораи таксимоти худудии Осиёи Миёнаро кабул намуд, ки дар натича КХКД Чумхурии Туркистон ва хама сохторхои он, аз ин чумла шуъбаи кофтукови чиноятй 23 ноябри соли 1924 бархам дода шуданд.
Кайд кардан мумкин аст, ки дар давраи солхои 1924-1929 милитсияи шуравй макоми давлатии хифзи тартиботи чамъиятй буд, ки ба асосхои ягонаи ташкилй такя мекард. Ба максади мубориза бо босмачигарй соли 1926 бар замми милитсияи мунтазам дар Точикистони Шимолй милитсияи гайримунтазам ташкил карда шуд, ки он соли 1927 бархам дода шуд.
Дар давраи сохтмони сотсиалистй дар ЧМШС Точикистон милитсия бо дастахои босмачиён ва чинояткорон мубориза мебурд, шарикони онхоро дар байни ахолй ва макомоти давлатй ошкор мекард дар махалхои ахолинишин посбонй карда, хаёти осоиштаи ахолиро мухофизат менамуд.
Ба зиммаи кормандони милитсияи Точикистони Шимолй мисли дигар минтакахои ЧМШС Точикистон мубориза бо бюрократизм ва ришваситонй, ошкор сохтану муайян намудани такдири минбаъдаи кудакони бепарастор, тафтиши парвандахои чиной, аз чумла зидди асорати занон, саботаж ва чиноятхои иктисодй вогузор шуда буд.
Дар ташкили милитсияи ин давра ва низоми тарбияи кадрхо принсипи асосй конунияти инкилобй ба шумор мерафт. Ашхосе, ки ба сабаби конунвайронкунихои гуногун аз милитсия хорич шуда буданд, дар руйхати махсус сабти ном мешуданд ва ин руйхат ба хамаи чузъу томхои милитсия ирсол мегардид. Дар хуччатхои хукукии он давра сухан дар бораи зарурати алокаи кормандони милитсия бо ахолй, аз мехнаткашон гирифтани ёрию дастгирй, дар бораи интихобу чалби намояндагони бовичдон ва содики коргарону дехконон ба сафи милитсия меравад.
Дар фаъолияти худ кормандони милитсияи точик ба карорхои макомоти махаллии хокимият такя мекарданд. Соли 1929 милитсияи чумхурй беш аз пеш фаъол гардида, аломатхои намояндаи хокимиятй давлатиро касб мекард, зеро ба милитсия вазифахои амалигардонии назорат ва ичрои коидахои хизмат дар муассисахои давлатй, сабти ном ва бахисобгирии чомеъахои динй, додани ичозатномахо ба ташкил кардани анчуманхои чомеъахои динй вогузор шуда буд. Милитсия хамчунин назорати маъмурй ва тафтиши фаъолияти корхонахои полиграфиро амалй мегардонид, фуруши ротапринт, линотип ва дигар мошинхои чопй, хуруфи полиграфй, техникаи нусхабардор, аслихаи сардро тафтиш мекард. Милитсияи ЧЩС Точикистон дар татбики карорхои хукумат ширкат меварзид, мухолифони коллективониро фош мекард.
Храмин тарик, дар асоси тахлилу тадкики фаъолияти макомоти милитсияи Чумхурии Точикистон, алалхусус минтакаи шимоли он фаъолияти макомоти мазкурро ба ду давра чудо кардан мумкин аст:
Давраи ташаккули макомоти милитсия дар худуди Точикистони Шимолй солхои 1917-1923-ро фаро мегирад. Дар ин давра макомоти милитсия дар вазъияти зиддияти шадиди сиёсй ва саркуб
кардани мукобилати босмачиён ва дигар унсурхои аксулинкилобй амал мекарданд. Ба ин давра танзими нокофии хукукии фаъолияти макомоти милитсияи ихтиёрй ва штатй хос аст. Дар ин давра фаъолияти милитсия асосан ба таъмини сиёсати чазодихй нигаронида шудааст. Дар раванди баркарор намудани хокимияти шуравй ва мубориза бо босмачигарй дар худуди Точикистони Шимолй макомоти милитсия тагйир ва такмил меёфтанд. ^арбикунонии чузъу томхои милитсия идома меёфт, онхо бештар мутамаркиз мешуданд, таъминоти моддию техникиашон бехтар мегардид. Дар шароити сохтмони осоишта ва баркарор кардани хочагй намояндагони милитсияи шуравй хамчунин дар гузаронидани корхои фахмондадихй байни, ахолй дар бораи вазифаю сиёсати хокимияти шуравй низ фаъолона иштирок мекарданд.
Давраи солхои 1924-1929, ки дар тули он раванди такмили фаъолияти макомоти милитсия амалй мегардид, бо заиф шудани сиёсати чазодихй ва таъкибот дар иртибот бо пурра баркарор шудани хокимияти шуравй дар каламрави чумхурй тавсиф карда мешавад. Дар ин давра фаъолияти макомоти милитсия катъан аз чониби конун танзим мегардид.
Дар шахру дехоти Точикистони Шимолй оид ба такмили макомоти хифзи хукук кори зиёд ба анчом расонида шуд: милитсионерхо савод мебароварданд, дар курсхои хайати фармондехй тахсил мекарданд, санадхои меъёрии хукукй, усулхои тафтиш ва тахкики парвандахои чиной, коргузорй, бахисобгирии сарулибоси хизматй ва аслиха, хисоби омории рухдодхоро меомухтанд.
Микдори ками дастахои босмачиён, ки то ин замон торумор карда нашуда буданд, чанбаи идеологиашонро аз даст дода, ба дастахои рохзанон табдил ёфтаанд. Ба ин давра тагйирёбии мусбати сохтори макомоти милитсия, мустахкамшавии фаъолияти он, кабули санадхои меъёрй, ки фаъолияти макомоти милитсияро танзим мекунанд, хос аст. Дар ин давраи таърихаш милитсия бо таъмини конуният ва адолати ичтимой, мубориза бо чинояткорй, таъмини тартиботи чамъиятй, мубориза бо бепарасторй, ханнотй, саботаж машгул буд. (8, с.70-77).
Бинобар ин дар солхои 1924-1929 милитсияи Точикистони Шимолй дар низоми макомоти хокимияти ичроия чойи пойдори худро ёфтааст. Макоми милитсияро Конститутсияи ИЧШС ва як катор санадхои меъёрии хукукй, ки ба чузъу томхои милитсия хукуки хомили ваколатхои давлатию хокимиятй оид ба хифзи тартибот буданро додаанд, танзим мекунанд.
ПАЙНАВИШТ:
1. Раумон Э. Суханронй дар мацлиси тантанаей ба муносибати Рузы милитсияи тоцик 10.11.2018, шаури Душанбе / Раумон Э. // Цонун еа цомеа. - 2018.- 15 ноябр. № 46(498).-8 с.
2. Рахмоное Э.Ш. Тоцикон дар оинаи таърих. Аз Ориён то Сомониён / Э.Ш. Рахмоное. -Душанбе: Ирфон,2019 с. - 699 с.
3. Борьба за установление и упрочение советской власти е Ходжентском уезде (19171920 гг.): Сб. док. - Ленинабад, 1957. - 135 с.
4. Джалилое Т.А. На страже народных интересов (Из истории борьбы за установление власти Советов в Туркестане в период 1918- 1924 гг.) / Т.А. Джалилое.- Ташкент: Госиздат Узбекской ССР, 1963. - 78 с.
5. Документ Ходжентского уездного управления об охране общественного порядка. Согдийский филиал ЦГА РТ. Ф.2. Оп.1. Д.11.
6. Таджикская милиция: история и современность часть первая. - Душанбе, 2002. -С.58-60.
7. Назаров Н.Дж. Организационно-правовые основы создания и развития таджикской милиции (1917-1945гг). Книга 1 /Назаров Н.Дж.-Душанбе: Эр-граф, 2009. - 214 с.
8. Хокироев А.Ю., Крсимов О.А. Баъзе цщатуои бавуцудой. ва ташаккулёбии таърихй-ууцуции шуъбаи кофтукови циноятй дар Осиёи Миёна (с.с 1918-1924). / Хокироев А.Ю., Косимов О.А. // Осори Академияи ВКД Цум^урии Тоцикистон. 2014.- №1(21). С.77.
9. Розикзода А. Ш. Становление милиции Таджикистана / Розикзода А. Ш. / Монография - Душанбе: Академия МВД Республики Таджикистан, 2011. - С.23.
Reference Literature:
1. Rahmon E. The Speech Made at the Sitting of Majlis on the Occasion of the Day of Tajik Militia 10.11.2018 in Dushanbe//Law and Society. 2018, November 15, №46 (498). 8pp.
2. Rahmon E. Tajikistan in the Mirror of History. From Aryans to Somonids// E.Sh.Rahmon. Dushanbe: Cognition. 2019 - 699pp.
3. The Struggle for Establishment and Consolidation of the Soviet Power in Khodzhent Uyezd (1917-1920). Collection of Reports. - Leninabad, 1957. - 135pp.
4. Djalilov T.A. On the Guard of Peoples Interests from the History of the Struggle for an Establishment of the Power of Soviets in Turkestan in the Period of 1918 - 1924// T.A.Djalilov. - Tashkent: Gosizda of the Uzbek SSR. 1963. - 786pp.
5. The Document of Khodzhent Uyezd Managerial Office on Social Order Guard. Sughdian Branch of TR Central State Archive. F.2; inv.1; case 11
6. Tajik Militia: History and Comporanecity. Part one.- Dushanbe. 2002.- pp. 58 - 60
7. Nazarov N. Dj. Legal - Organizational Grounds of Creation and Development of Tajik Militia (1917 - 1945). Book one. -Dushanbe: Er - Graph. 2009. - 214pp.
8. Khokiroev A. Yu., Kosimov O. A. Some Historical - Legal Aspects of Upspringing and Formation of the Criminal - Investigative Department in Middle Asia (1918 - 1924): The Works of the Academy under T R Ministry of Internal Affairs. 2014, № 1 (21). - p. 77
9. Rozikzoda A. Sh. Formation of Tajikistan Militia. Monograph. Dushanbe. Tajikistan Republic MIA Academy. 2011. - p.23
