Научная статья на тему 'ТАШАККУЛ ВА ИНКИШОФИ ПАДИДАИ ҷИНОЯТИИ ТАҷОВУЗ БА ҳАЁТИ АРБОБИ ДАВЛАТИ Ё ҷАМЪИЯТИ ДАР ЗАМОНИ ДАВЛАТДОРИИ ШӯРАВИ'

ТАШАККУЛ ВА ИНКИШОФИ ПАДИДАИ ҷИНОЯТИИ ТАҷОВУЗ БА ҳАЁТИ АРБОБИ ДАВЛАТИ Ё ҷАМЪИЯТИ ДАР ЗАМОНИ ДАВЛАТДОРИИ ШӯРАВИ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
261
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СОВЕТСКАЯ ВЛАСТЬ / ПРЕСТУПЛЕНИЕ / ГОСУДАРСТВЕННЫЙ ИЛИ ОБЩЕСТВЕННЫЙ ДЕЯТЕЛЬ / ГОСУДАРСТВЕННЫЕ ПРЕСТУПЛЕНИЯ / УГОЛОВНЫЙ КОДЕКС ТАДЖИКСКОЙ ССР (1935 Г.) / УГОЛОВНЫЙ КОДЕКС ТАДЖИКСКОЙ ССР (1961 Г.) / УГОЛОВНЫЙ КОДЕКС РСФСР (1926 Г.) / УГОЛОВНЫЙ КОДЕКС УЗБЕКСКОЙ ССР (1928 Г.) / SOVIET POWER / CRIME / STATESMAN OR PUBLIC FIGURE / STATE CRIMES / CRIMINAL CODE OF THE TAJIK SSR (1935) / CRIMINAL CODE OF THE TAJIK SSR (1961) / CRIMINAL CODE OF THE RSFSR (1926) / CRIMINAL CODE OF THE UZBEK SSR (1928) / ҲОКИМИЯТИ ШӯРАВӣ / ҷИНОЯТИ ТАҷОВУЗ БА ҳАЁТИ АРБОБИ ДАВЛАТӣ Ё ҷАМЪИЯТӣ / ҷИНОЯТҳОИ ДАВЛАТӣ / КОДЕКСИ ҷИНОЯТИИ ҶШС ТОҷИКИСТОН (СОЛИ 1935) / КОДЕКСИ ҷИНОЯТИИ ҶШС ТОҷИКИСТОН (СОЛИ 1961) / КОДЕКСИ ҷИНОЯТИИ РСФСР (1926) / КОДЕКСИ ҷИНОЯТИИ ҶШС ӮЗБЕКИСТОН (СОЛИ 1928)

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Зоҳидова Муқаддам Мирмуҳаммадовна

Масъалаи ҳуқуқии ташаккул ва инкишофи ҷинояти таҷовуз ба ҳаёти арбоби давлатӣ ё арбоби ҷамъиятӣ дар давраи ҳокимияти шӯравӣ мавриди таҳлил ва баррасӣ қарор гирифтааст. Таҳаввули мафҳуми амали (акти) террористӣ ва сӯиқасд ба ҳаёти ходимони давлатию ҷамъиятӣ дар санадҳои меъёрии ҳуқуқии давлати шӯравӣ, аз оғози таъсиси он то солҳои 60-уми қарни ХХ ба риштаи таҳлил кашида шудааст. Дар асоси таҳлили муфассали моддаҳои дахлдори КҶ РСФСР (1926), КҶ ҶШС Ӯзбекистон (1928), КҶ ҶТ (солҳои 1935 ва 1961) такмил ёфтани диспозитсияи ҷинояти таҷовуз ба ҳаёти ходимони давлатию ҷамъиятӣ нишон дода шудааст. Ба таҳлили норасоиҳои баъзе моддаҳои кодекси ҷиноятии давраи шӯравӣ ҳам дар амалияи судӣ ва ҳам дар назарияи қонуни ҷиноии шӯравӣ, аз ҷумла тафсири беасос васеи м.58-8-и Кодекси ҷиноятии РСФСР аз соли 1926 диққати махсус дода шудааст. Зикр гардидааст, ки дар қонуни ҷиноятӣ набудани масъулият барои сӯиқасд ба ҳаёт ва ё саломатии як шахсияти пешқадами ҷамъиятӣ (олим, фаъолони мубориза баҳри сулҳ ва гайра) давлатҳои хориҷӣ дар ҳудуди ИҶШС, ки ин ҳолат то имрӯз дар КҶ ҶТ (соли 1998) мушоҳида мешавад, аз ҷумлаи норасоиҳо ба шумор меравад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FORMATION AND DEVELOPMENT OF THE CRIMINAL PHENOMENON, THAT OF ASSAULT TOWARDS THE LIFE OF STATE OR PUBLIC VOTARY IN THE PERIOD OF THE USSR

The legal issues of the formation and development of the crime against statesman or public figure during the Soviet era have been analyzed and considered. The subject of analysis is the evolution of the concept of an act of terrorism and assassination attempt on the lives of state and public figures in the legal acts of the Soviet state, from its inception until the 60s of the twentieth century. Based on a detailed analysis of the relevant articles of the Criminal Code of the RSFSR (1926), the Criminal Code of the Uzbek SSR (1928), the Criminal Code of the Republic of Tajikistan (1935 and 1961) the evolution of terrorism act conception in regard to the crime against public officials is presented. Particular attention is paid to the analysis of the shortcomings of some articles of the Criminal Code worked out in the Soviet period since the beginning up to the 60-ies, both in judicial practice and in the theory of Soviet criminal law, including the unjust interpretation of Article 58-8 of the Criminal Code of the RSFSR of 1926. It is noted that criminal legislation does not criminalize the encroachment on life or health of a leading public votary (scientist, champion for peace etc.) from a foreign country on the territory of the USSR; the fact being observed as before in the Penal Code of Tajikistan Republic (1998) as one of its drawbacks.

Текст научной работы на тему «ТАШАККУЛ ВА ИНКИШОФИ ПАДИДАИ ҷИНОЯТИИ ТАҷОВУЗ БА ҳАЁТИ АРБОБИ ДАВЛАТИ Ё ҷАМЪИЯТИ ДАР ЗАМОНИ ДАВЛАТДОРИИ ШӯРАВИ»

12 00 08 УГОЛОВНОЕ ПРАВО 12 00 08 CRIMINAL LAW

УДК: 343 ББК: 67.408.1

ТАШАККУЛ ВА ИНКИШОФИ Зо^идова Муцаддам

ПАДИДАИ ЦИНОЯТИИ ТА ЦОВУЗ БАш Мирму^аммадовна,

ХАЁТИ АРБОБИДАВЛАТИЁ сармуаллими кафедраи назария ва

ЦАМЪИЯТИДАР ЗАМОНИ таърихи давлат ва ууцуци ДДХБСТ

ДАВЛАТДОРИИШУРАВЙ (Тоцикистон, Хуцанд)

ФОРМИРОВАНИЕ И РАЗВИТИЕ Зохидова Мукаддам

ПРЕСТУПНОГО ЯВЛЕНИЯ - Мирмухаммадовна,

ПОСЯГАТЕЛЬСТВА НА ЖИЗНЬ ст. преподаватель кафедры

ГОСУДАРСТВЕННОГО ИЛИ теории и истории государства

ОБЩЕСТВЕННОГО ДЕЯТЕЛЯ - В и права ТГУПБП

ПЕРИОД СОВЕТСКОГО ГОСУДАРСТВА (Таджикистан, Худжанд)

FORMA TION AND DEVELOPMENT OF Zohidova Mukaddam Mirmuhammadovna

THE CRIMINAL PHENOMENON, THAT senior lecturer of the department of theory

OF ASS A UL T TOWARDS THE LIFE OF and history of state and law under the

STATE OR PUBLIC VOTARY IN THE TSULBP (Tajikistan, Khujand)

PERIOD OF THE USSR E-MAIL: mukaddam1818@gmail.com

Вожа^ои калиди: уокимияти шурави, цинояти тацовуз ба уаёти арбоби давлати ё цамъияти, циноятуои давлати, Кодекси циноятии ЦШС Тоцикистон (соли 1935), Кодекси циноятии ЦШС Тоцикистон (соли 1961), Кодекси циноятии РСФСР (1926), Кодекси циноятии ЦШС Узбекистон (соли 1928)

Масъалаи ууцуции ташаккул ва инкишофи цинояти тацовуз ба щёти арбоби давлати ё арбоби цамъияти дар давраи уокимияти шурави мавриди таулил ва барраси царор гирифтааст. Тауаввули мафууми амали (акти) террористи ва суицасд ба уаёти ходимони давлатию цамъияти дар санадуои меъёрии ууцуции давлати шурави, аз огози таъсиси он то солуои 60-уми царни ХХ ба риштаи таулил кашида шудааст. Дар асоси таулили муфассали моддауои дахлдори КЦ РСФСР (1926), КЦ ЦШС Узбекистон (1928), КЦ ЦТ (солуои 1935 ва 1961) такмил ёфтани диспозитсияи цинояти тацовуз ба уаёти ходимони давлатию цамъияти нишон дода шудааст. Ба таулили норасоиуои баъзе моддауои кодекси циноятии давраи шурави уам дар амалияи суди ва уам дар назарияи цонуни циноии шурави, аз цумла тафсири беасос васеи м.58-8-и Кодекси циноятии РСФСР аз соли 1926 диццати махсус дода шудааст. Зикр гардидааст, ки дар цонуни цинояти набудани масъулият барои суицасд ба уаёт ва ё саломатии як шахсияти пешцадами цамъияти (олим, фаъолони мубориза баури сулу ва гайра) давлатуои хорици дар уудуди ИЦШС, ки ин уолат то имруз дар КЦ ЦТ (соли 1998) мушоуида мешавад, аз цумлаи норасоиуо ба шумор меравад.

Ключевые слова: Советская власть, преступление, государственный или общественный деятель, государственные преступления, Уголовный кодекс Таджикской ССР (1935 г.), Уголовный кодекс Таджикской ССР (1961 г.), Уголовный кодекс РСФСР (1926 г.), Уголовный кодекс Узбекской ССР (1928 г.)

Проанализированы правовые вопросы формирования и развития преступления

против государственного или общественного деятеля в Советское время. Предметом анализа является эволюция концепции акта терроризма и покушения на жизнь государственных и общественных деятелей в правовых актах Советского государства с момента его возникновения и до 60-х годов ХХ века. На основе детального анализа соответствующих статей Уголовного кодекса РСФСР (1926 г.), Уголовного кодекса Узбекской ССР (1928 г.), Уголовного кодекса Республики Таджикистан (1935 и 1961 гг.) показана эволюция диспозиции «преступление против должностных лиц». Особое внимание уделяется анализу недостатков некоторых статей Уголовного кодекса Советского периода как в судебной практике, так и в теории советского уголовного права, включая необоснованное толкование статьи 58-8 УК РФ РСФСР 1926 г. Отмечается, что уголовное законодательство не криминализирует покушение на убийство или здоровье ведущего общественного деятеля (ученого, борца за мир и т.д.) из зарубежной страны на территории СССР, что по-прежнему наблюдается в Уголовном кодексе Республики Таджикистан (1998) как один из недостатков.

Key-words: Soviet power, crime, statesman or public figure, state crimes, Criminal Code of the

Tajik SSR (1935), Criminal Code of the Tajik SSR (1961), Criminal Code of the

RSFSR (1926), Criminal Code of the Uzbek SSR (1928)

The legal issues of the formation and development of the crime against statesman or public figure during the Soviet era have been analyzed and considered. The subject of analysis is the evolution of the concept of an act of terrorism and assassination attempt on the lives of state and public figures in the legal acts of the Soviet state, from its inception until the 60s of the twentieth century. Based on a detailed analysis of the relevant articles of the Criminal Code of the RSFSR (1926), the Criminal Code of the Uzbek SSR (1928), the Criminal Code of the Republic of Tajikistan (1935 and 1961) the evolution of terrorism act conception in regard to the crime against public officials is presented. Particular attention is paid to the analysis of the shortcomings of some articles of the Criminal Code worked out in the Soviet period since the beginning up to the 60-ies, both in judicial practice and in the theory of Soviet criminal law, including the unjust interpretation of Article 58-8 of the Criminal Code of the RSFSR of 1926. It is noted that criminal legislation does not criminalize the encroachment on life or health of a leading public votary (scientist, champion for peace etc.) from a foreign country on the territory of the USSR; the fact being observed as before in the Penal Code of Tajikistan Republic (1998) as one of its drawbacks.

Октябр-ноябри соли 1917 ин;илоби болшевикй дар имперотурии Русия галаба кард ва болшевикон Х^укумати мува;;атиро сарнагун карда, хокимиятро ба даст гирифтанд. Дар натичаи ин ин;илоб дар ;аламрави императории Рус чумхурихои шуравии Русия, Укроин, Белорус ва Каф;оз ташкил карда шуданд. 30 декабри соли 1922 ;арордоди таъсиси Иттиходи Ч,умхурихои Шуравии Сотсиалистй байни хамин чумхурихо имзо шуд. Пас аз ин;илоби соли 1920 Ч,умх,урии Хал;ии Шуравии Бухоро ташкил шуд. Соли 1924 Ч,умхурии Мухтори Шуравии Сотсиалистии Точикистон дар хайати Ч,ШС Узбекистан ташкил ёфт [1, 31-32].

Аввалин санадхои ху;у;й-чиноятии давраи шуравй «Декрет дар бораи сулх» аз 26 октябри соли 1917, Декрет «Дар бораи ;атъ намудани чазои ;атл» аз 26 октябри соли 1917, Декретхои судии ра;амхои 1, 2 ва 3, Асосхои рохбарикунанда оид ба хук;ук;и чиноятии РСФСР (соли 1919), Кодекси чиноятии РСФСР (соли 1922), Асосхои ;онунхои чиноятии Иттифо;и Ч,СС ва республикахои иттифо;й (соли 1924), Низомнома дар бораи чиноятхои харбй аз соли 1924 (та^рири нав соли 1927), Низомнома дар бораи чиноятхои давлатй (контрреволютсионй) ва махсусан барои Иттифо;и Шуравй чиноятхои хавфноки

зидди тартиботи идоракунй (соли 1927), КЧ РСФСР (соли 1926) ва КЧ РСС Узбекистан (соли 1928) [2] масъалаи чавобгарии чиноятй барои тачовуз ба хаёти арбоби давлатй ва чамъиятиро ба таври васеъ ва махдуд, умумй ва мушаххас хал карда буданд [3,124-129].

Дар солхои аввали ташаккули хокимияти шуравй, чанги шахрвандй ва мудохилаи хоричй, хамлахо ба хаёти ходимони давлатй ё ходимони чамъиятй (бо аломатхои амали террористй) асосан бар зидди рохбарони харакати ин;илобй, давлати шуравй ва хизби болшевикй равона карда шуда буданд. Ташкилкунандагони ин амалхои террористй он ва;т намояндагони таба;ахои ичтимое, ки тахти фишор ва хизбхои мухталифи низоми шуравй будан карор доштанд, аз чумла Хизби эсерхо буданд. 30 августи соли 1918 эсерхо ба хаёти В. Ленин тачовуз карданд.

Кумитаи ичроияи марказии умумирусиягй дар робита ба суи;асд ба раиси Шурои Комиссархои Хал;й В. Ленин 30 августи соли 1918 изхор кард, ки ба суи;асдхое, ки алайхи рохбарони синфи коргар равона гардидаанд, бо нерухои бузургтар,, бо террори оммавии зидди хамаи душманони ин;илоб посух хохад дод [4, 101]. Ба маънои ;онуни чиноятй, истилохи «террор» бори аввал дар ;онуни шуравй дар ;арори КИМУ аз 2 сентябри соли 1918 истифода шудааст.

Ин ;арор, ки мохияти террори сафедро ифшо мекунад, нишон медихад, ки харчанд амалхои алохидаи терроризми сафед ба хамла ба шахсони алохида, рохбарони хукумати шуравй ва пахнкунандагони гояхои ин;илоби сотсиалистй равона шуда бошад хам, хадафи асосии онхо шикаст додани дастовардхои бузурги Ин;илоби Октябр ва зарбаи вазнин задан ба синфи коргар аст. Дар ин ;арор таъкид шудааст, ки «... барои хар як суи;асд зидди сарварони Хукумати Шуравй ва х,омилони гояи ин;илоби сотсиалистй, хама нафарони зиддиин;илобй ва хочагони онхо чавобгар хоханд буд».

Соли 1927 бо ;арори КИМ ИЧШС Точикистон аз 28 феврали соли 1927 Низомнома дар бораи чиноятхои давлатй (контрреволютсионй) ва махсусан барои Иттифо;и Шуравй чиноятхои хавфноки зидди тартиботи идоракунй ;абул карда шуд. Он ба кодексхои чиноятии чумхурихои иттифо;й мувофи; ва ворид карда шуд. Дар асоси ин Низомнома тачовуз ба хаёти арбоби давлатй ва чамъиятй хамчун акти (амали) террористй арзёбй гардид. Моддаи 8 Низомномаи болозикр таърифи акти террористиро чунин муайян кардааст: «Содир намудани акти террористй ба му;обили намояндагони Хукумати Шуравй ва рохбарони коргарони ин;илобй ва ташкилотхои дех;онй ва иштирок дар амалй кардани ин гуна амалхо, хатто аз чониби шахсони ба ташкилоти зиддиин;илобй вориднабуда, бо хукми ;атл, эълон намудани душмани мехнаткашон, мусодираи молу мулк ва махрум шудан аз шахрвандии Чумхурии Иттих,од ва ИЧШС, инчунин абадан бадарга кардан аз ;аламрави ИЧШС ё бо имконияти холатхои сабукй ба махрумият аз озодй ба мухлати на камтар аз се сол бо мусодираи пурра ё як ;исми молу мулк чазо дода мешуд» [5, 37].

Ба хамин монанд, ин модда дар моддаи 54.8 Кодекси чиноятии ЧШС Узбекистан (соли 1928) ворид карда шуд. Конун аломатхои амали террористиро алайхи намояндагон ё арбобони коргарони ин;илобй ва ташкилотхои дех;онй ошкор накардааст. Муайян кардани мундарича ва мазмуни мушаххаси амали террористй ба амалияи судй дода шуда буд, ки дар чараёни он доираи ашхос муайян ва мушаххас гардид, ки тачовуз ба онхо дар шароити муайян бояд амали террористй эътироф мешуд. Бо ;арори Пленуми Суди Олии РСФСР аз 1 ноябри соли 1924 минбаъд куштори арбобони коргарон ва дех;онон, маъмулан, хамчун амали террористй алайхи ташкилотхои ин;илобии коргарону дех;онон эътироф карда мешуд.

Дар соли 1929 КХА (Комиссариати хал;ии адлия) РСФСР хамла ба кормандони

чамъиятиро хамчун амали террористй эътироф кард, агар ин хамлахо бо куштор, латукуб ва дигар амалхои зуроварй алокаманд бошанд. 8 марти соли 1930 Пленуми Суди Олии РСФСР пешниход намуд, ки хучум ба аъзои комиссияи мyсоидат ба хариди галла, ки бо ма;садхои зиддиин;илобй содир машаванд, хамчун амали террористй бандубаст карда шавад.

Бо ;арори Пленуми Суди Олй аз б августи соли 1931 чунин эътироф шуд, ки хамла ба зарбдорони мехнати коммунистй дар робита бо фаъолияти онхо дар истехсолот, бояд чун амали террористй бандубаст карда шавад.

Дар дастури КХА РСФСР № 5 аз соли 1934 ;айд гардида буд, ки таъ;иб кардани аскарони савора (кавалерй) ва пионерон барои хидмати чомеа, новобаста аз он, ки ин таъ;иб чй гуна аст (тарсондан, осеб расонидан, латукуб кардан), бояд хдмчун амали террористй бандубаст карда шавад.

Ин нишондод бо он сабаб сурат гирифт, ки ди;;ати ма;омоти судй ва чамъиятй бояд ба амалхои террористие, ки зидди пешох,ангон (пионерон) содир карда мешаванд, равона гардад.

Объекти тачовуз дар амали террористй баъзан на танхо намояндагони худи ма;омот ë фаъолони ичтимой, балки аъзои оила ва хешовандони онхо низ эътироф мешуданд.

Мувофи;и м. 1 Низомнома дар бораи чиноятхои давлатй (контрреволютсионй) ва чиноятхои махсусан барои Иттифо;и Шуравй хавфноки зидди тартиботи идоракунй (соли 1927), мафхуми чинояти зиддиин;илобй тачовуз ба пешох,ангони миллии ин;илоби пролетариатро фаро гирифт. Яъне, ин хамлахо ба хаëт ва саломатй хамчун амали террористй дониста мешуданд ва хамзамон хадафи онхо ба пешгирии забти миллии ин;илоб буданд. Азбаски мубориза алайхи аз зулму асорат озод кардани занони чумхурихои миллй яке аз шаклхои чунин му;овимат буд, куштори занони Шар; барои баргардонидани фаранчй, ;атъ кардани издивочи мазхабй ва иштирок дар корхои чамъиятй хамчун амали террористй эътироф карда шуд. Дар ин хусус 1б феврали соли 1930 Президиуми КИМ ИЧ,ШС ба комитетхои марказии ичроияи чумхурихои иттифо;й тавзехот фиристод. Дар он гуфта шудааст, ки барои куштори занон, агар ба таври возех муайян карда шуда бошад, ки ин куштор барои чидду чахди аз асорат кардани онхо аз озодй сурат гирифта бошад, кирдори мазкур бояд бо м. 8 Низомнома дар бораи чиноятхои давлатй бандубаст карда шавад [б, 5].

Амалияи судй на танхо куштор ë суи;асд ба кушторро, ки ба гирифтани инти;оми синфй аз намояндагони хукумати шуравй асос ëфтааст, балки расонидани зарари вазнини чисмонй ва суи;асд ба онхо, инчунин шиканчаи ин ашхосро ба амали террористй дохил менамуд. Амалияи судй (Кдрори Пленуми Суди Олии РСФСР аз 26 марти соли 1931), инчунин вайрон ë несту нобуд кардани амволеро, ки ба намояндагони хукумати шуравй ë фаъолони коргарони ин;илобй ва ташкилотхои дех;онй тааллу; доштанд ва ин амалхо дар шакли ;асоси синфй содир карда мешуданд, ба амалхои террористй мансуб медонист[7, 109].

Ч,авобгарии чиноятй барои тачовуз ба хаëи арбоби давлатй ва чамъиятй дар аввалин Кодекси чиноятии РСС Точикистон (соли 1935), ки дар асоси санадхои болозикр ;абул шуда буд, ба таври мукаммал ва кофй халли худро ëфт.

Баъдан соли 1958 Асосхои ;онунгузории чиноятии Иттифо;и Шуравй ва чум^урих,ои иттифо;й ва Цонуни чиноятии умумиттифо;й дар бораи чавобгарии чиноятй барои чиноятхои давлатй ва харбй ва дар заминаи ин санадхо соли 19б1 Кодекси чиноятии РСС Точикистон ;абул гардиданд, ки тачовуз ба хаëти арбоби давлатй ва чамъиятиро хамчун акти террористй эътироф намуда, диспозитсияи онро боз ба таври

мукамалтар пешниход намуданд.

Дар адабиёти ху;у;й ;айд гардидааст, ки соли 1958 дар маърузаи худ раиси кумитаи ;онунгузорй ба таври мушаххас ;айд кард, ки ;онунхои ;аблй (моддаи 8 Конун дар бораи чиноятхои давлатии соли 1927) тавсифи да;и;и мушаххаси чунин чиноятро хамчун амали террористй надоштанд ва дар амалия ба тафсири васеи ин му;аррароти мувофи; оварда расонид [8, 255]. Дар м. 3 Конуни 25 декабри соли 1958 (м. 63 Кодекси чиноятии РСС Точикистон аз соли 1961) чавобгариро барои яке аз чиноятхои хатарноки давлатй - амали террористй му;аррар кардааст. Тавре ки зикр шуд, ин модда, дар мувофи;а ба м. 8-и Конуни чиноятхои давлатй мафхуми акти террористиро ба таври да;и; муайян карда, аломатхои объективй ва субъективии чиноятро нишон дод.

Дар м. 63 Кодекси чиноятии РСС Точикистон ;онунгузор акти террористиро хамчун куштани ходими давлатй ё чамъиятй ё намояндаи хокимият марбутан ба фаъолияти давлатй ё чамъиятии вай бо ма;сади хароб ё суст кардани Уокимияти Советй, инчунин бо худи хамон ма;сад зарари вазнини чисмонй расонидан ба шахсони зикршуда ифода намуд.

Хамин тавр, м. 63 Кодекси чиноятии РСС Точикистон вобаста ба санксия, яъне хад ва андозаи чазо дар ин модда акти террористиро ба ду таркиб чудо намудааст:

1. Барои куштани ходими давлатй ё чамъиятй ё намояндаи хокимият;

2. Барои расонидани зарари вазнини чисмонй.

Чи тавре возех, аст, ин таксимкунй вобаста ба объект, предмет ва тарафи субъективй якхела буда, танхо вобаста ба тарафи объективй аз хамдигар фар; мекунанд. Барои ба амали террористй ба чавобгарии чиноятй кашидан, муайян кардан лозим буд, ки кирдори содирнамудаи шахс дорои кадом аломатхои тарафи объективии дар ;. 1 ё ;. 2 м. 63 Кодекси чиноятии РСС Точикистон зикршуда мебошад.

Амали террористй дар асоси Конуни соли 1958 ба асосхои сиёсии ИЧ,ШС -Уокимияти Шуравй тачовуз мекард[9]. Хусусияти хоси ин чинояти махсусан хавфноки давлатй дар он буд, ки воситаи муборизаи террористй алайхи хокимияти шуравй, тачовуз ба шахсияти намояндаи хокимияти давлатй ё чамъиятй буд. Ба манфиатхои Хокимияти Шуравй тавассути куштор ё расонидани зарари вазнини чисмонй ба ин ашхос зарар расонида мешуд. Хамин тари;, амали террористй чинояте аст, ки ду объекти муста;им дорад: Хокимияти Шуравй хамчун асоси сиёсии ИЧ,ШС (дар робита ба ин, амали террористй хамчун чинояти махсусан хатарноки давлатй тасниф карда шудааст) ва шахс (хаёт ва саломатии ходими давлатй ё ходими чамъиятй ё намояндаи хокимият)[10, 212-218].

Мувофи;и м. 2 Конститутсияи ИЧ,ШС соли 1978, асоси сохти давлати сотсиалистй Шурои депутатхои мехнаткашон мебошад[11, 26]. Мухофизати Х окимияти Шуравй тавассути Конуни чиноятй (моддаи 63 Кодекси чиноятии РСС Точикистон аз соли 1961) тавассути химояи шахсони мансабдори давлатй ва ходимони давлатй ё ходимони чамъиятй аз хамлахои террористй амалй карда мешуд.

Мувофи;и Конуни чиноятии умумиттифо;й дар бораи чавобгарии чиноятй барои чиноятхои давлатй ва харбй соли 1958 ба намояндагони хокимият, пеш аз хама вакилони Шурои депутатхои мехнаткашон (коргарон) буданд. Хамин тавр, содир намудани куштор ё расонидани зарари вазнини чисмонй ба вакили ягон Шуро, махсусан аз Шурои Олии ИЧ,ШС сар карда то Шурои деха, дар сурати мавчуд будани нишонахои дигари дар моддаи мазкур нишондодашудаи (м. 63 КЧ, РСС Точикистон) бояд хамчун амали террористй дониста мешуд. Ба гайр аз вакилони шурохо, ба

сифати намояндагони хокимияти давлатй он шахсони мансабдор, ки дар холатхои пешбининамудаи конун хукук доштанд, ки на танхо дар дохили дастгоххои (аппарат) худ, балки нисбат ба дигар шахрвандон барои ичрои фармонхои хокимияти давлатй чорахои мачбуриро истифода баранд, дохил мешуданд. Ба сифати намояндагони хокимият судяхо, кормандони прокурорй ва муфаттишони прокуратура, кормандони оперативй-тафтишотии КБД (КГБ), кормандони милитсия ва дигар шахсоне дохил мешуданд, ки вазифахои хокимияти давлатиро ичро мекарданд. Тачовуз ба хаёт ва саломатии ин шахсон дар амалхои тафтишотй ва судй хамчун амали террористй дониста мешуд, агар дар баробари ин чинояткор касди хароб ё суст кардани кудрати шуравиро дошта бошад.

Дар баробари намояндагони хокимият хангоми акти террористй, тачовуз метавонад бар зидди арбобони давлатй ё чамъиятй равона карда шавад, ки кормандони он муассисахои давлатй (корхонахо) ва аъзои ташкилотхои чамъиятй ба корхои фаъоли фоиданоки чамъиятй чихати тахким ва рушди сохти ичтимой ва давлатии шуравй машгул буданд. Тахти мафхуми «ташкилотхои чамъиятй», хама ташкилотхое, ки дар модда 126 Конститутсияи СССР аз соли 1978 пешбинй шудаанд, дохил мешуданд. Моддаи мазкури Конститутсия хукуки шахрвандони ИЧШС-ро барои дохил шудан ба ташкилотхои чамъиятии зерин таъмин кард: а) иттифокхои касаба; б) иттиходияхои кооперативй; в) ташкилотхои чавонон; г) ташкилотхои варзишй ва мудофиа; д) чамъиятхои фархангй, техникй ва илмй. Шахрвандони фаъолтарин ва бошуур тиб;и Конститутсияи ИЧШС соли 1978 он намояндагони синфи коргар ва дигар кишрхои мардуми мехнатй мебошанд, ки дар Хизби Коммунистии Иттиходи Шуравй муттахид шудаанд[11, 28].

Чунин маънидодкунии мафхуми арбоби (ходими) давлатй ё чамъиятй бо он асоснок карда мешавад, ки Конун (моддаи 63 Кодекси чиноятии РСС Точикистон аз соли 1961) маркази вазниниро аз макоми расмй ё мансабии шахс дар муассисаи давлатй ё ташкилоти чамъиятй ба лахзахои субъективии чинояти содиршуда инти;ол додааст. Катл ё расонидани зарари вазнини чисмонй ба ягон корманди фаъоли муассисаи давлатй (корхона) ё хар узви фаъоли ташкилоти чамъиятй дар робита бо фаъолияти давлатй ё чамъиятии онхо, амали чинояти террористй дониста мешуд, агар чинояткор Хокимияти Шуравиро хароб ё суст карда тавонад.

Дар ин фахмиш ба ходимони (арбобони) давлатй кормандони каторй ва кормандони макомоти давлатй баробар карда шуданд ва аъзои ташкилотхои чамъиятй (хизбхо, комсомолхо, пионерон, иттифокхои касаба ва гайра) ба ходимони чамъиятй баробар карда шуданд, ба шарте, ки агар онхо дар амалисозии чорабинихои хизбхо ва давлат фаъолона иштирок намоянд ва амали террористй нисбати онхо махз ба фаъолияти онхо алокаманд ва ин чиноят бо максади хароб ё суст кардани Хокимияти Шуравй нигаронида шуда бошад.

Хамин тавр, куштан ё расонидани зарари вазнини чисмонй ба дружиначиёни халкй, аъзои бригадахои ёрии милитсия, аъзои судхои рафикона дар робита бо фаъолияти гайратмандона ин шахсон, агар дар амали чинояткор максади хароб ё суст кардани Хокимияти Шуравй мавчуд бошад, ин кирдор амали террористй дониста мешуд ва мувофики м. 63-и Кодекси чиноятии РСС Точикистон соли 1961 шахс ба чавобгарии чиноятй кашида мешуд.

Яке аз тарафхои мусбати м. 63 КЧ, РСС Точикистон соли 1961 дар он буд, ки хадафи махсус ба таври возех нишон дода шуда буд - хароб ё суст кардани Хркимияти Шуравй.

Хамин тавр, агар куштори шахрванд (ё расонидани зарари вазнини чисмонй) дар

асоси ухдадорихои шахрвандии у (ва баъзан ичрои ухдадории ху;у;й) рух дода бошад, чунин куштор тиб;и м. 63 КЧ РСС Точикистон соли 1960 бандубаст карда намешуд, зеро дар чунин холат шахрванд хамчун шахси хусусй баромад мекард.

Дар робита ба ин, куштори шохид аз руи ;асос дар парвандаи чинояти махсусан хавфноки давлатй ё шахсе, ки чунин чиноятро хабар додааст, корманди КБД (КГБ) хангоми ичрои вазифахои худ, сарбоз хангоми ичрои ухдадорихои харбии худ, шахрванде, ки ба дастгир кардани чинояткор кумак кардааст ва шахсони дигар хамчун акти террористй бахо дода намешуданд, балки бояд хамчун одамкушии одии ;асдона бо холатхои вазнинкунанда ва мувофи;и моддахои дахлдори КЧ чумхурихои иттифо;й бандубаст карда мешуданд. Асоси чунин бандубаст аз он иборат буд, ки куштори шахсе рух дода аст, ки ходими давлатй ё чамъиятй нест ва на дар робита бо чунин фаъолият чиноят содир шудааст, балки дар асоси ;асоси шахсй, вобаста ба ичрои ухдадорихои маънавй ё ху;у;ии шахрванд чиноят содир шудааст, яъне ма;сади асосии одамкушй дар чунин холат на хамчун хароб ё суст кардани Хокимияти Шуравй, балки ;асоси шахсй баромад кардааст.

Инчунин, яке аз чихатхои мусбати моддаи 63 Кодекси чиноятии ЧШС Точикистон вобаста ба таркиби акти террористй дар он буд, ки дар он танхо нисбати тачовуз ба намояндагони хокимият, ходимони давлатй ё чамъиятй сухан меравад ва тачовуз ба узви оилаи ин шахсон хамчун акти террористй эътироф карда намешавад. Пештар, хам дар амалияи судй ва хам дар назарияи ;онуни чиноии шуравй, тафсири беасоси васеи м. 58-8 Кодекси чиноятии РСФСР аз соли 1926 оид ба ин масъала дида мешуд[12].

Чихатхои манфй ва иштибохй, ба назари мо, дар консепсияхои эъломияи хамбастагии коргарони байналмилалй чунин буданд, ки намояндаи хукумат ё шахсияти давлатй ё чамъиятй-давлатй, тачовуз ба хаёти коргарони дигар низ метавонист объекти бевоситаи акти террористй бошад. Дар баробари ин, бо а;идахои идеологй, баъзе муаллифон бар он назаранд, ки норасой дар ;онуни чории чиноятй набудани масъулият барои суи;асд ба хаёт ё саломатии як шахсияти прогрессивии чамъиятии (олим, фаъолони сулх ва гайра) як давлати хоричй дар худуди ИЧШС буд ва ин холат то имруз дар КЧ ЧТ (соли 1998) мушохида мешавад.

Мувофи;ан ба мазмун ва мундаричаи мохияти тарафи объективии акти террористй, ки дар м. 63 Кодекси чиноятии ЧШС Точикистон соли 1961 пешбинй шудааст, он дар амале ифода меёфт, ки чинояткор куштори ходими давлатй ё чамъиятй ё намояндаи хокимиятро содир мекунад ва ба шахсони мазкур вобаста ба фаъолияти чамъиятй ё давлатии онхо зарари чисмонй мерасонад. Истилохи «амал» ба маънои васеи он, яъне амал (рафтори фаъоли субъект) ва беамалй (рафтори гайрифаъолонаи субъект) истифода шудааст. Гарчанде амали террористй хамчун чинояти махсусан хавфнок, маъмулан, тавассути амали фаъол содир мешуд, содир кардани ин чиноят дар шакли беамалй, масалан, духтуре, ки дидаю дониста бо ма;сади хароб ва суст шудани Хокимияти Советй ба хдлокати шахсони мансабдори давлатй, ходими давлатй ё чамъиятй рох медихад, ифода мегардид. Мувофи;и м. 63-и Кодекси чиноятии ЧШС Точикистон соли 1961, тарафи объективии акти террористй метавонист танхо дар ;атли ин шахсон (;. 1 м. 63) ё расонидани зарари вазнин ба саломатй (;. 2 м. 63) ифода шавад. Ин ду намуди чинояти дар ;онун пешбинишуда имкони баррасии хама гуна хамла^ои дигарро ба ходимони давлатй ё чамъиятй ё шахси мансабдори давлат хамчун амали террористй, новобаста аз он, ки онхо дар кадом шакл ифода карда мешаванд, истисно кард. На лату куб, на зарари чисмонй ё чарохати миёна ё шиканча, агар онхо ба марг ё расонидани зарари вазнин ба саломатй вобаста набошанд, сарфи назар аз ма;сади содиркарда, амали террористй шуда

наметавонистанд. Ичрои чунин амалхои чиноятй алайхи мансабдорони давлатй ё ходимони давлатй ё чамъиятй хамчун чиноятхои оддй баррасй шуда, мутобики моддахои дахлдори Кодекси чиноятии чумхурихои Иттиход ба чавобгарии чиноятй кашида мешуд.

Мувофики нишонахои объективй таркиби акти террористй, ба чиноятхо бо таркибхои моддй тааллук дошт ва аз ин ру барои хотимаёфта эътироф намудани чиноят, окибатхои дар конун пешбинишуда талаб карда мешуд, яъне куштори ходими давлатй ё чамъиятй, намонядаи хокимият ё расонидани зарари вазнини чисмонй ба ин шахсон. Дар он холатхое, ки чинояткор куштор ё расонидани зарари вазнини чисмониро ба ходими давлатй ё чамъиятй, намояндаи хокимият содир кардааст, вале окибат ба хеч вачх ба вучуд наомадааст, ин амалхо тибки м. 15 ва м. 63 Кодекси чиноятии ЧШС Точикистон соли 1961, яъне хамчун суикасди амали террористй бандубаст карда мешуд[13]. Амалхои омодагй ба содир намудани амали террористй низ хамин тавр бандубаст карда мешуданд.

Дар м. 63 КЧ ЧШС Точикистон таъкид шуда буд, ки кисми чудонопазири тарафи объективии акти террористй дар он аст, ки куштори шахсони дар конун пешбинишуда ё зарари вазнини чисмонии ба онхо расонидашуда бояд бо фаъолияти давлатй ё чамъиятии онхо алокаманд бошад. Агар куштор ё расонидани зарари вазнини чисмонй на дар робита бо фаъолияти давлатй ё чамъиятии чабрдидагон содир шуда бошад, балки натичаи муносибатхои оилавй ё шахсй (хизматй) бошад, он гох онхо акти террористй хисобида намешуданд ва бояд мувофики моддахои дахлдори Кодекси чиноятии бандубаст мешуданд.

Макомоти тафтишотй ва судии он замон парвандахои шахсонеро, ки нияти содир кардани акти террористй доштанд, баррасй карданд. Баъзан чунин ниятхо дар шакли тахдиди куштори намояндаи хокимият, ходими давлатй ё чамъиятй зохир мегардиданд. Дар баъзе холатхо, чунин ният ва тахдидхо дар номахои беимзо ба ин шахсон фиристода мешуданд. Карор дар бораи чавобгарии ашхосе, ки чунин ният ё тахдидро ифода мекарданд, аз табиати (мундаричаи) ин касд, ният ё тахдид вобаста буд. Хамин тавр, агар касди содир кардани акти террористй хусусияти ошкор шудани касди субъект барои содир намудани амали мушаххаси террористй бар зидди шахси мушаххас дошта бошад (касди хушку холй), пас дар ин холатхо чавобгарии чиноятй мутобики м. 63 КЧ ЧШС Точикистон бавучуд намеомад. Конуни чиноятии шуравй чавобгариро барои хама гуна чиноятхо бо мархилахои омодагии барои чамъият хатарнок алокаманд кард.

Дар сурати тахдиди куштор, расонидани зарари вазнин ба саломатй, несту нобуд кардани амвол ба воситаи сухтор ё содир кардани зуроварй нисбат ба шахсони мансабдор ё кормандони давлатй, агар ин тахдидхо барои катъ кардани фаъолияти расмй ё чамъиятии онхо ё тагир додани характери онхо ба манфиати шахсе, ки тахдид мекунад, алокаманд бошад, пас гунахгорон на бо моддаи 63 балки бо м. 204 КЧ ЧШС Точикистон, яъне мукобилият ба намояндаи хокимият ё намояндаи чамъият, ки вазифахои оид ба мухофизати тартиботи чамъиятиро ичро мекунанд, ба чавобгарии чиноятй кашида мешуданд.

Агар касди содир кардани амали террористй дар даъвати умумй оид ба содир намудани амали террористй, тасдики террор хамчун усули мубориза бо хокимияти шуравй бошад, пас онхо бояд хамчун таблиг ва таблиготи зидди шуравй баррасй мешуданд ва шахсони масъули чунин изхорот мутобики моддахо 67-и КЧ ЧШС Точикистон соли 1961 ба чавобгарй кашида мешуданд. Чунин чиноят дар холатхое рух додааст, ки ин гуна зангхо дар номахои номаълум, кортхои почта ё дигар

хуччатхо пахн карда мешуданд.

Дар холатхое, ки ин гуна изхорот хусусияти умумй дар бораи терроризмро хамчун усули мубориза бо Хокимияти шуравиро надошта бошанд ва дар мачмуъ даъват ба терроризм набошанд, балки онхо бо барангехтани шахсе ё гурухи ашхос ба содир кардани амали муайяни террористй бар зидди шахси мушаххас содир шуда бошад (бо дарки он, ки тахрикдихй ба м. 17 КЧ ЧШС Точикистон соли 1961 муайян карда шудааст), чунин шахсон дар якчоягй бо моддахои 17 ва 63 КЧ ЧШС Точикистон ба чавобгарии чиноятй кашида мешаванд. Дар мавриде, ки тахриккунй ба хадафи худ нарасида бошад ва ё чинояткор ихтиёран содир намудани амали террористиро рад кунад, пас чунин айбдоркунихои номуваффа; бояд ба таври умум хамчун тайёрй ба содир намудани амали террористй баррасй карда мешуданд ва амалхои чинояткорон мувофики моддахои 15 ва 63-и КЧ ЧШС Точикистон ба чавобгарии чиноятй кашида мешаванд.

Тарафи субъективии чинояти акти террористй, ки шахси гунахкор ;асд дошт куштори ходими давлатй ё чамъиятй, мансабдори давлатй ё ба шахсони мазкур зарари вазнини чисмонй расонад, то ин ки Хокимияти Шуравиро заиф ё суст кунад, тавсиф меёбад. Набудани хадди аккал яке аз ду аломати тарафи субъективй (касди бевосита ё хадафи махсус - «хароб ё суст кардани Хокимияти Шуравй») маънои чой надоштани амали террористиро дорад.

Ангезаи содир намудани амали террористй, чун коида, ё муносибати манфй ба Хокимияти Шуравй ё интикоми сиёсй ба намояндагони алохидаи хокимияти шуравй, ходимони давлатй ва чамъиятй дар робита бо корхои давлатй ё чамъиятии онхо барои таъмини чорабинихои хизбй ва давлатй буданд.

Пайнавишт:

1. Кудратов Н.А. Теоретические основы уголовно-правовой охраны конституционного строя и безопасности государства: Монография. - Душанбе: Бахманруд, 2020. - 165 с.

2. Устав о наказаниях, налагаемых мировыми судьями, 1864 г. // Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и РСФСР 1917-1952 гг. - М., 1953. - 462 с.; Воинский устав о наказаниях 1868 г. // Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и РСФСР 1917-1952 гг. - М., 1953. - 462 с.; Уголовное уложение 1903 г. // Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и РСФСР 1917-1952 гг. - М, 1953. - 462 с.; Декрет о суде №1, ноябрь 1917 г. // СУ, 1917 г. - №4. -Ст. 50; Декрет СНК «Об аресте вождей гражданской войны против революции». От 28 ноября 1917 г. // СУ. - №5.; Постановление ВЦИК «О признании контрреволюционным действием всех попыток присвоить себе функции государственной власти» от 5 января 1918 г. // Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и РСФСР 1917-1952 гг. - М., 1953. - 462 с.; Постановлением СНК «О набатном звоне». От 30 июля 1918 г. // СУ, 1918 г. - №57. - Ст. 628; Декрет ВЦИК 20 июня 1919 г. «Об изъятиях из общей подсудности в местностях, объявленных на военном положении» // СУ, 1919 г. -№27. - Ст. 301; Уголовный кодекс РСФСР // СУ РСФСР. -1922. - № 15. - Ст. 153.; Основные начала уголовного законодательства СССР и союзных республик. 31 октября 1924 г. // Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и РСФСР 1917-1952 гг. - М., 1953. - 462 с.; Уголовный кодекс РСФСР 1926 г. //Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и РСФСР 1917-1952 гг. - М., 1953. - 462 с.; Уголовный кодекс Узбекской ССР. 16 июня 1926 г. // Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и РСФСР 1917-1952 гг. - М., 1953. - 462 с.;

Положением о преступлениях государственных. 25 февраля 1927. // Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и РСФСР 1917-1952 гг. - М., 1953. - 462 с.

3. Кудратов Н.А. Циноятуо ба муцобили давлат дар таърихи давлатдории тоцикон // Паёми Донишгоуи давлатии тицорати Тоцикистон. - Душанбе. -2019. - №2 (27). -156 с.

4. Драгоненко А. А. Соучастие в совершении убийства: дис. канд. юрид. наук. -Харьков, 2011. - 244 с.

5. Ковалевский М. М. Историко-сравнительный метод в юриспруденции и приёмы изучения истории права. - М.: Типография Ф. Б. Миллера, 1880. - 72 с.

6. Карпец И. И. Уголовное право и этика/И. И. Карпец. - М.: Юрид. лит., 1985. - 256 с.

7. Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и РСФСР 1917-1952 гг. - М, 1953. - 462 с.

8. Жалинский А.Э. Современное немецкое уголовное право. - М.: Велби, Проспект, 2006. - 560 с.

9. Основы уголовного законодательства Союза ССР и союзных республик. От 25 декабря 1958 г. // Сборник документов по истории Уголовного законодательства СССР и РСФСР. (1953-1991). Ч.1: Законодательство СССР. - Казань, 1992. - 197 с.; Уголовный кодекс Таджикской ССР. От 17 августа 1961 г. - Душанбе, 1961; Закон СССР «Об уголовной ответственности за государственные преступления», 25 декабря 1958 г. // Сборник документов по истории Уголовного законодательства СССР и РСФСР. (1953-1991). Ч. 1: Законодательство СССР. - Казань, 1992. -197 с.

10. Кудратов Н.А. Объект и потерпевший в составе посягательства на жизнь государственного или общественного деятеля Республики Таджикистан: проблемы, доктрина и законодательство // Вестник Таджикского национального университета. Серия социально-экономических и общественных наук. -Душанбе, 2019. - № 2. - С. 212218; Кудратов Н.А. Квалификация «посягательство на жизнь государственного или общественного деятеля» Республики Таджикистан по субъективным признакам // Вестник Таджикского национального университета. Серия социально-экономических и общественных наук. - Душанбе, 2019. - № 3. - С. 195.

11. Сотула А.С. Уголовно-правовая охрана жизни человека в странах романо германской правовой семьи (сравнительное теоретико-правовое исследование): дисс... д-ра юрид. наук (наукр. языке). - Одесса, 2016. - 426 с.

12. Сборник документов по истории уголовного законодательства СССР и РСФСР 1917-1952 гг. - М, 1953. - 462 с.

13. Кодекси циноятии РСС Тоцикистон. - Душанбе: Ирфон, 1989. - 221с.

Reference Literature:

1. Kudratov N.A. Theoretical Basics of Criminal Legal Protection of Constitutional Order and State Security. Monograph. - Dushanbe: Bahmanrud, 2020. -165 pp.

2. Charter on Punishments Imposed by Justices of the Peace in 1864 // Collection of Documents on the History of Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years 1917-1952. - M., 1953. - 462 pp.; Military Charter on Punishments in 1868 // Collection of Documents on the History of Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years 1917-1952. -M., 1953. - 462 pp.; Criminal Code of 1903 // Collection of Documents on the History of Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years 1917-1952. - M., 1953. - 462 pp.; Decree on Court No. 1, November 1917//SU, 1917, - No. 4. - 50pp.; PCC (peopled commissars council) decree "On the Arrest of the Leaders of the Civil War who Acted Against the Revolution" From November 28, 1917 // SU. - No. 5.; Resolution of the All-Russian Central Executive Committee "On Recognizing as Counter-Revolutionary Action all Attempts to Appropriate the Functions of State Power" dated January 5, 1918 // Collection of

Documents on the History of Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years 1917-1952. - M., 1953. - 462 pp.; Resolution of the Council of People's Commissars "On the Alarm Bell". From July 30, 1918 // SU, 1918 - No. 57. - Art. 628; Decree of the All-Russian Central Executive Committee on June 20, 1919 "On Exemptions from General Jurisdiction in the Areas Declared to Be under Martial Law"//SU, 1919 - No. 27. - Art. 301; The Criminal Code of the RSFSR // SU RSFSR. -1922. - No. 15. - Art. 153.; Basic Principles of the Criminal Legislation of the USSR and the Union republics. October 31, 1924 // Collection of Documents on the History of Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years 1917-1952. - M, 1953. - 462 pp.; The Criminal Code of the RSFSR 1926 //Collection of Documents on the History of the Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years 1917-1952. - M., 1953. - 462 pp.; The Criminal Code of the Uzbek SSR. June 16, 1926 // Collection of Documents on the History of the Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years 1917-1952. - M., 1953. - 462 pp.; Provisions on State Crimes. February 25, 1927. // Collection of Documents on the History of the Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years 1917-1952. - M., 1953. - 462pp.

3. Kudratov N.A. Crimes against the State in the History of Tajik Statehood // Scientific Notes of Tajik State University of Commerce. - Dushanbe. 2019. - №2 (27). -156pp.

4. Dragonenko A.A. Complicity in Murder: Dis. PhD work - Kharkov, 2011. - 244pp.

5. Kovalevsky M.M. Historico-Comparative Method in Jurisprudence and Methods of Studying the History of Law. - M.: F.B. Miller's printing-house, 1880. - 72 pp.

6. Karpets I.I. Criminal Law and Ethics /I.I. Karpets. - M.: Jurid. lit., 1985. - 256pp.

7. Collection of Documents on the History of the Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years of 1917-1952. - M., 1953. - 462 pp.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

8. Zhalinsky A.E. Modern German Criminal Law. - M.: Welby, Prospect, 2006. - 560pp.

9. Basics of the Criminal Legislation of the USSR and Union Republics. From December 25, 1958 // Collection of Documents on the History of the Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years of (1953-1991). Part 1: Legislation of the USSR. - Kazan, 1992. -197pp.; The Criminal Code of the Tajik SSR. August 17, 1961 // - Dushanbe, 1961; USSR Law "On Criminal Responsibility for State Crimes", December 25, 1958 // Collection of Documents on the History of the Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the Years of (1953-1991). Part 1: Legislation of the USSR. - Kazan, 1992. - 197pp.

10. Kudratov N.A. Object and Victim as Part of Encroachment on the Life of a State or Public Figure of the Republic of Tajikistan: Problems, Doctrine and Legislation // Bulletin of the Tajik National University. Series of socio-economic and social sciences. -Dushanbe, 2019. - No. 2. - pp. 212 - 218.; Kudratov N.A. Qualification "Encroachment on the Life of a State or Public Figure" of the Republic of Tajikistan according to Subjective Features // Bulletin of the Tajik National University. Series of socio-economic and social sciences. - Dushanbe, 2019. - No. 3. - pp. 195.

11. Sotula A.S. Criminal-Legal Protection of Human Life in the Countries of the Romano-Germanic Legal Family (comparative theoretical and law research): Dissertation for the degree of Doctor of Law (in Ukrainian). - Odessa, 2016. - 426pp.

12. Collection of Documents on the History of the Criminal Legislation of the USSR and the RSFSR of the years of 1917-1952. - M., 1953. - 462 pp.

13. Criminal Code of the Tajik SSR. - Dushanbe: Cognition, 1989. - 221 pp.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.