Научная статья на тему 'ТАРБИЯВИЙ ИШЛАРНИ БАҲОЛАШ МЕЗОНЛАРИ'

ТАРБИЯВИЙ ИШЛАРНИ БАҲОЛАШ МЕЗОНЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

34
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
маънавий-аҳлоқий тарбия / ижтимоий тарбия / квалиметрия / тарбия технологиялари / тарбия мониторинги / духовно-нравственное воспитание / социальное воспитание / квалиметрия / образовательные технологии / образовательный мониторинг

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Гулноза Кўчқаровна Мардиева, Гулчехра Абдуллажоновна Абдуллаева

Мазкур мақола маънавий–аҳлоқий тарбия кўникмаларини такомиллаштириш ва тарбияланганлик кўрсаткичларини таҳлил қилиш ҳозирги куннинг долзарб масалаларидан бири ҳисобланади. Муаллиф ушбу мақолада маънавий аҳлоқий тарбияланганлик даражасини квалиметриялаш масалаларига илмий ѐндашилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Данная статья является одним из актуальных вопросов совершенствования навыков духовно-нравственного воспитания и анализа показателей воспитания. В данной статье автор научно подходит к вопросам качественного измерения уровня духовно-нравственного воспитания

Текст научной работы на тему «ТАРБИЯВИЙ ИШЛАРНИ БАҲОЛАШ МЕЗОНЛАРИ»

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-102-106

ТАРБИЯВИЙ ИШЛАРНИ БАХОЛАШ МЕЗОНЛАРИ

Гулноза Кучкаровна Мардиева

M^30 Улугбек номидаги Узбекистон Миллий университети Педагогика ва умумий психология кафедраси доценти

Гулчехра Абдуллажоновна Абдуллаева

Mирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий университети Педагогика ва умумий психология кафедраси укитувчиси

Мазкур макола маънавий-ахлокий тарбия куникмаларини такомиллаштириш ва тарбияланганлик курсаткичларини тахлил килиш хозирги куннинг долзарб масалаларидан бири хисобланади. Муаллиф ушбу маколада маънавий ахлокий тарбияланганлик даражасини квалиметриялаш масалаларига илмий ёндашилган.

Калит сузлар: маънавий-ахлокий тарбия, ижтимоий тарбия, квалиметрия, тарбия технологиялари, тарбия мониторинги

Данная статья является одним из актуальных вопросов совершенствования навыков духовно-нравственного воспитания и анализа показателей воспитания. В данной статье автор научно подходит к вопросам качественного измерения уровня духовно-нравственного воспитания.

Ключевые слова: духовно-нравственное воспитание, социальное воспитание, квалиметрия, образовательные технологии, образовательный мониторинг

This article is one of the current issues of improving the skills of spiritual and moral education and analyzing indicators of education. In this article, the author takes a scientific approach to the issues of qualitative measurement of the level of spiritual and moral education.

Keywords: spiritual and moral education, social education, qualimetry, educational technologies, educational monitoring

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

April, 2023

National University of Uzbekistan

Google Scholar indexed

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-102-106

Мамлакатимизнинг маънавий сохасида амалга оширилаётган ислохотлар авваламбор усиб келаётган ёш-авлод тафаккурини миллий ва умуминсоний гоялар асосида шакллантириш, уларда жамиятнинг узгарувчан талабларига мос билим, куникма ва малакаларни карор топтириш учун таълим шароитларини яхшилаш ва юксак маънавий-ахлокий кадриятлар рухида тарбиялашга каратилмокда. Жумладан, "укувчи-ёшларни хар томонлама тарбиялаш, соглом турмуш тарзига риоя этиш ва жисмоний ривожланиши учун шарт-шароитларни тубдан яхшилаш"1, миллий ва умуминсоний кадриятлар асосида тарбиявий иш сифатини яхшилаш борасида салмокди ишлар амалга ошириб келинмокда. Узбек халкининг асрлар давомида шаклланган ва авлоддан-авлодга утиб келаётган миллий тарбия воситалари асосида таълим ва тарбия дастурлари мазмунини мустахкамлаш, ёш-авлоднинг маънавий-ахлокий онг тушунчасини бахолаш, квалиметрик мониторинг килиб бориш уларнинг мустахкам тарбия топишларини назорат килиб боришни кузда тутади.

Юкорида келтирилган масалалар албатта биргина таълим муассасасасининг камровидаги муаммолар эмас. Шу жихатдан келиб чикиб ёш-авлод тарбиясини мустахкам асосда таъминланишида таълим масканлари, ота-оналар ва махалла жамоатчилигининг бирликдаги саъй-харакатлари мухим хамкорлик сифатида ёшлар сиёсатини амалга оширишда етакчи институтлар хисобланади. Сунги йилларда оила, махалла ва мактаб хамкорлигининг укувчилар маънавий-ахлокий ривожланишига таъсири сезиларли даражада пасайиб бормокда. Куп жихатдан таълим-тарбия жараёнидаги муаммолар укитувчиларнинг педагогик компетенциялари, ота-оналарнинг тарбиявий малакалари, таълим муассасасининг ташкилий-педагогик иш тажрибалари етарли эмаслиги билан бахоланади. Шундай булсада таълим-тарбия таргиботчилари турлича савияда фаолият юритмокдалар. Бирок ёш авлод кераксиз катлам эмаски унинг тарбиясига хар ким узича ёндашса. Мазкур масала узлуксиз маънавий тарбия жараёнини бахолаш механизмлари (бахолаш усули, мезон ва курсаткичлари) ишлаб чикилмаганлиги ва тарбиявий ишлар рейтингини йулга куйилмаганлиги билан богликдир.

Маънавий тарбияланганлик даражасини бахолашнинг энг одилона методи аслида бу - кузатиш ва сухбатдир. Маънавий тарбияни мивдорий хусусиятларини улчаш мумкинми? Бу албатта, ечимини топмаган муаммо саналади. Шунинг учун хам тарбия ишларини

1 Узбекистан Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги ПФ-60-сон "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги Фармони. // www. google.uz.

April, 2023

103

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-102-106

квалиметриялашда факатгина микдорий эмас, сифатий бахолаш имкониятлари хам инобатга олиб даражаланади.

Мактаб укувчиларининг тарбияланганлик холатини бахолаш методикаларининг натижавий тахлили хар бир чоракда амалга оширилиши ва чоракликдаги тарбия ишининг диагностик курсаткичлари таккослаб борилиши лозим. Бунинг учун эса юкорида тавсия этганимиздек, хар бир синф укувчиларига алохида "маънавий тарбия" динамикаси мажмуини ташкил этувчи индивидуал табелини шакллантириш ва методологиясини ишлаб чикиш лозим. Диагностик ижрочи сифатида табель учун белгиланган тартибда синф рахбарлар, тарбия фани укитувчилари, мактаб психологлари ва маънавият ишлари буйича директор уринбосарининг функцияси махсус кузатув, суровномалар, сухбатлар, тест каби турли методик усуллар оркали укувчининг маънавий тарбиясини мониторинг килиб, бахолаб, ривожлантириш усулларини куллаб борадилар.

Узгарувчан ва яхлит бахолаб булмайдиган жараён сифатида тарбия сифатини микдорий улчаш жуда мураккаб. Тарбия ишларидаги энг мухим сифатий курсаткич максадга мувофиклик белгисидир. Максад кандай булса, хамкорлик томонларининг унга эришиш учун танланган йуллари хам узвий, узаро мувофик булиши керак.

Оила, махалла ва мактаб хамкорлигидаги маънавий-ахлокий тарбия ишлар самарадорлигини очиб берувчи факторлар куйидаги 7 та асосий индикатор асосида улчанади:

• Махалла худудида жойлашган таълим муассасаси ва махалла хамкорлиги асосидаги тадбирлар хакида йиллик режанинг амалга оширилиши.

• Охирги 30 кун ичида махалла ва таълим муассасаси фаоллари билан биргаликда ташкиллаштирилган маънавий тадбирнинг булиб утганлиги.

• Тарбияси огир укувчилар сони.

• Жиноят содир этган укувчилар сони.

• Эрта тугрик холатлари сони.

• Укувчиларининг маънавий-ахлокий ривожланишида махалла фаоллари амалга оширган ишлар.

Ота-оналарнинг хамкорлиги даражасини квалиметриялаш учун куйидаги тарбиявий иш мезонлари саралаб олинади:

• Таълим муассасасида ташкиллаштириладиган маънавий

тадбирларда оила аъзоларининг иштироки.

April, 2023

National University of Uzbekistan

Google Scholar indexed

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-102-106

• Фарзанднинг хулк-атвори хакида синф рахбари ва ота-она мулокоти.

• Шанбаликларда ота-она ва фарзанднинг биргаликдаги иштироки.

• Махаллада маънавий, маърифий байрам тадбирларида ота-она ва фарзанднинг биргаликдаги иштироки.

• Ёшлар камолотида махалла ва мактаб хамкорлигининг зарурати.

• Фарзанд тарбиясида бушликлар пайдо булганда, кийинчиликларга дуч келганда оила, педагог, махалла ёрдамини хис килиш.

• Фарзанд тарбиясида намуна булиш сифатида узига ишонч.

• Фарзандга нисбатан танкидий фикрга булган муносабат.

• Тарбия жараёнидаги ютуклар.

• Фарзанд тарбиясида мактабнинг хамкорлиги даражаси.

• Фарзандингиз маънавий-ахлокий ривожланишида махалланинг хамкорлик даражаси.

• Ота - онанинг педагогларга нисбатан бахоси.

Хулоса килиб шуни айтиш мумкинки, тарбияда квалиметрик мониторинг оила, махалла ва мактаб хамкорлигининг максад ва фаолият бирлиги асосида тарбияловчиларнинг малакавий талаб даражаларига мослигини бахолаш, укувчиларнинг тарбияланганлик даражаларини аниклаш ва самарадорлигини оширишдан иборатдир. Бошкача айтганда, педагогикада мониторинг утказиш ва квалиметриялашдан максад педагогик жараёнларнинг натижадорлик курсаткичларини белгилаш, тахлил килиш, микдорий узгаришлари, усиш суръати хакида якуний маълумотга эга булиш шунингдек, самарадорликни сифатий хамда микдорий бахолашни йулга куйишдир.

REFERENCES

1. G. A. Abdullayeva (2021). O'QUVCHILARNING MA'NAVIY-AXLOQIY TARBIYASINI BAHOLASHNING AYRIM MASALALARI. Academic research in educational sciences, 2 (NUU Conference 1), 300-305.

2. Абдуллаева Ш.А. Успиринларни тарбияланганлик даражасини диагностика килиш ва хулкини коррекциялашнинг педагогик асослари: пед.фан. док... дисс. - Тошкент, 2006. - 288 бет.

3. Абдурахимова Ф.Ю. Махаллада кизларни соглом турмуш тарзи асосида оилага тайёрлашнинг педагогик асослари: Пед. ф. н. ... дисс. - Тошкент: Кори Ниёзий -2007. -171-бет.

April, 2023

105

DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-102-106

4. Ахророва Зебунисо Бахромовна (2019). Алишер Навоии ижоди воситасида баркамол авлодни тарбиялаш. Современное образование (Узбекистан), (3 (76)),

5. Исмаилова, З. К., & Худайкулов, Х. Ж. (2013). Принципы гуманитаризации в процессе образования. In Педагогика: традиции и инновации (pp. 158-159).

6. Фомина Н.Б. Формирование квалиметрической компетентности руководителя общеобразовательного учреждения в системе повышения квалификации: Автореф. дис... канд. пед. наук. - Москва, 2010. 24-с.

7. Эсанбобоев Ф.Т. Маънавий-ахлокий тарбия ишлари тизимига ахборот технологияларини жорий килиш (ОТМ фаолияти мисолида): Пед. ф. н... дисс. -Тошкент: УзДЖТУ, 2011- 189 бет.

8. Хайдарова, Х. Р. (2021). Ота-оналарнинг виртуал педагогик маданиятини ривожлантиришнинг амалий масалалари. Academic research in educational sciences, 2(3), 243-249.

9. Hamrokulova, S. (2022). PEDAGOGICAL-PROGRAMM IMPLEMENTATION OF THE DEVELOPMENT OF ENVIRONMENTAL EDUCATION IN HIGHER CLASS PUPILS OF SECONDARY SCHOOLS. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF EDUCATION AND COMPUTER SCIENCES (CAJECS), 1(4), 52-56.

10. Туляев, А. И. (2021). "VIRTUAL OLAM" TUSHUNCHASINI O „RGANISHGA DOIR FALSAFIY YONDASHUVLAR. ФИЛОСОФИЯ И ЖИЗНЬ МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ, (4 (15)).

11. Rajabov, S. S. (2019). HUMAN FACTOR IN CYBERSPACE: ITS INFLUENCE ON AESTHETIC URBRINING. Scientific and Technical Journal of Namangan Institute of Engineering and Technology, 1(4), 127-131.

49-53.

April, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.