CC BY
8INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© O.M.Temirova1H_
1Namangan davlat universiteti, Namangan, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: kirish qismida, tarbiya fanining o'qitilishidagi huquqiy va pedagogik asoslarining ahamiyati ta'kidlanadi. shuningdek, tadqiqotning dolzarbligi va uning nazariy asoslari taqdim etiladi.
MAQSAD: maqolaning asosiy maqsadi tarbiya fanini o'qitishning huquqiy va pedagogik asoslarini tahlil qilish va ularning o'quv jarayoniga qanday ta'sir qilishini aniqlashdir.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqotda ishlatilgan usullar, qonuniy hujjatlar, pedagogik nazariyalar va o'quvchilarga qo'llanilgan so'rovnomalar haqida ma'lumot beriladi. tadqiqot metodologiyasi va statistik tahlil usullari tavsifi kiritiladi.
muhokama VA natijalar: huquqiy va pedagogik asoslar orqali tarbiya fanini o'qitishning samaradorligi va bu asoslar o'quvchilarning ta'lim sifatiga qanday ta'sir qilgani muhokama qilinadi.
XULOSA: maqola yakunida, tarbiya fanini o'qitishning huquqiy-pedagogik asoslarining ta'limdagi roli va ahamiyati haqida xulosalar keltiriladi va kelajakdagi tadqiqotlar uchun yo'naltirilgan tavsiyalar beriladi.
Kalit so'zlar: tarbiya fanini o'qitish, huquqiy asoslar, pedagogik asoslar, ta'lim sifati, o'quv jarayoni, huquqiy-pedagogik integratsiya.
ПРАВОВО-РЕДОГОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ПРЕПОДАВАНИЯ НАУКИ ОБРАЗОВАНИЯ_
© О.М. Темирова1И
Жаманганский государственный университет, Наманган, Узбекистан Узбекистан Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: во введении подчеркивается значение правовых и педагогических основ образования. также представлена актуальность исследования и его теоретические основы.
Iqtibos uchun: Temirova O.M. Tarbiya fanini o'qitishning huquqiy-pedogogik asoslari // Inter education & global study. 2024. №7. B. 338-343.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №5
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ЦЕЛЬ: основная цель статьи - проанализировать правовые и педагогические основы образования и определить, как они влияют на образовательный процесс.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: представлены методы, использованные в исследовании, нормативные документы, педагогические теории и анкеты, применяемые к студентам. представлено описание методологии исследования и методов статистического анализа.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: обсуждается эффективность преподавания образования через правовые и педагогические рамки и то, как эти рамки влияют на качество образования студентов.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: в конце статьи сделаны выводы о роли и значении правовых и педагогических основ педагогической науки и даны рекомендации для дальнейших исследований.
Ключевые слова: образование, правовые основы, педагогические основы, качество образования, образовательный процесс, право-педагогическая интеграция.
Для цитирования: Temirova O.M. Правово-редогогические основы преподавания науки образования // Inter education & global study. 2024. №7. С. 338-343.
LEGAL-REDOGOGICAL BASIS OF TEACHING SCIENCE OF EDUCATION_
©Odinaxon M. Temirova1®
1Namangan State University, Namangan, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: in the introduction, the importance of the legal and pedagogical foundations of education is emphasized. Also the relevance of the research and its theoretical foundations are presented.
AIM: the main purpose of the article is to analyze the legal and pedagogical foundations of education and to determine how they affect the educational process.
MATERIALS AND METHODS: the methods used in the research, legal documents, pedagogical theories and questionnaires applied to students are presented. a description of research methodology and statistical analysis methods is introduced.
DISCUSSION AND RESULTS: the effectiveness of teaching education through legal and pedagogical frameworks and how these frameworks affect the quality of students' education is discussed.
CONCLUSION: at the end of the article, conclusions are made about the role and importance of the legal and pedagogical foundations of teaching science of education and recommendations for future research are given.
Key words: education, legal foundations, pedagogical foundations, quality of education, educational process, legal-pedagogical integration.
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 5
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal ISSN 2992-9024 (online)
Научно-теоретический и методический журнал 2024, №5
Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
For citation: Odinaxon M. Temirova Legal-redogogical basis of teaching science of education, Inter education & global study, (7), pp. 338-343. (In Uzbek).
Zаmonаviy jаmiyаt t^lim nаfаqаt bilim berishni, bаlki yosh аvloddа
mа'nаviy-аxloqiy qаdriyаtlаrni, fuqаrolik mаs'uliyаtini, ijtimoiy fаollikni shаkllаntirishni hаm 1а1аЬ qilmoqdа. Tа'lim tаrbiyа jаrаyonining muhim tаrkibiy qismi bo'lib, bаrkаmol shexsni shаkllаntirishdа аsosiy rol o'ynаydi. Bosi^ mаmlаkаtlаrdаgi kаbi O'zbekistondа hаm tаrbiyа fаnini o'qitishning huquqiy-рedаgogik аsoslаrini mustаhkаmlаsh zаrurаti vujudgа keldi, bu esа jаmiyаt hаyotining ijtimoiy-siyosiy vа 1^ату sohаlаridаgi o'zgаrishlаr bilаn bog'liq. Insonning jаmiyаtdа yаshаshi uchun zаrur bo'^n xususiyаtlаrgа еда bo'lishini tа'minlаsh yo'lidа qo'llаnilаdigаn chorа-tаdbirlаr mаjmuаsi tаrbiyаni tаshkil qilаdi. Tаrbiyа insonning insonligini tа 'minlаydigаn eng qаdimiy vа аbаdiy qаdriyаtdir. Tаrbiyаsiz аlohidа odаm i^m, kishilik jаmiyаti hаm mаvjud bo'ta olmаydi. Chunki odаm vа jаmiyаtning mаvjudligini tа'minlаydigаn qаdriyаtlаr tаrbiyа ^ау^та bir аvloddаn boshqа аvlodgа otedi. Рedаgogik аdаbiyotlаrdа "tаrbiyа" аtаmаsi keng vа tor mа'nolаrdа qo Иат^Ц1]
2020 yil yаkunlаridаgi O'zbekiston Resрublikаsi Prezidenti Shаvkаt Mirziyoevning Oliy М^^а Murojааtnomаsidа "yosh аvlodgа bog'chа, наШ vа oliygohdа sifаtli tа'limtаrbiyа berishni yo'^ qo'yаmiz, ulаr jismoniy vа mа'nаviy sog'lom, vаtаnраrvаr insonlаr bo'lib ulg^yishi uchun bаrchа kuch vа imkoniyаtlаrni sаfаrbаr etаmiz" - degаn fikirlаri tа'lim sohаsidаgi аmаlgа oshirilib kelinаyotgаn ishlаrimizni sаmаrаli tаshkil etishimiz uchun dаsturul аmаl bo'lаdi. [2]
O'zbekistondа tа'lim vа tаrbiyаning huquqiy аsoslаri. O'zbekistondа tа'limni o'qitishning huquqiy аsoslаri tа'lim muаssаsаlаri vа рedаgoglаr fаoliyаtini tаrtibgа soluvchi bir qаtor huquqiy hujjаtlаr bilаn belgilаnаdi. Eng muhim hupttar quyidаgilаrdir:
- "Umumiy o'rtа tа'lim muаssаsаlаridа "tаrbiyа" fаnini bosqichmа-bosqich аmаliyotgа joriy etish chorа-tаdbirlаri to^'Msid^' O'zbekiston Resрublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrori, (06.07.2020 yildаgi 422-son). Ushbu qаrordа 2020-yil iyul oyidаn boshtab yаngi o'quv yili boshlаngungа qаdаr "Та^а" fаni bo'yichа tаyyorlаngаn o'quv dаsturlаri vа dаrsliklаr аsosidа umumtа'lim mаktаblаridаgi "Boshlаng'ich tа'lim", "Milliy g^ vа huquq", "Тапх" vа "Dinshunoslik" mutаxаssisligigа egа fаn o'qituvchilаri uchun x^q tа'limi xodimlаrini qаytа tаyyorlаsh vа ulаrning mаlаkаsini oshirish hududiy
"Tаrbiyа" fаnidаn onlаyn sh^k^ mаqsаdli mаlаkа oshirish kurslаrini tаshkil etsin" vаzifаsi yuklаtilgаn.[3]
- "T^lim to'g'risidа"gi qonun tа'lim tizimining, jumlаdаn, bolаlаr vа yoshlаrdа аxloqiy vа fuqаrolik fаzilаtlаrini tаrbiyаlаshning umumiy tаmoyillаri vа vаzifаlаrini belgilаb berаdi. Ushbu qonundа tа'lim vа tаrbiyа tushunchаlаrigа аlohidа urg'u berib o'tilgаn.
tаrbiyа — аniq mаqsаdli hаmdа ijtimoiy-tаrixiy t^ril^ аsosidа yosh аvlodni iw tomonlаmа kаmol toрtirishgа, ulаrning ongini, mа'nаviy-аxloqiy qаdriyаtlаr vа dunyoqаrаshini shаkllаntirishgа qаrаtilgаn tizimli jаrаyon;
© intereduglobalstudy.com 2024, ISSUE 5
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ta'lim — ta'lim oluvchilarga chuqur nazariy bilim, malakalar va amaliy ko'nikmalar berishga, shuningdek ularning umumta'lim va kasbiy bilim, malaka hamda ko'nikmalarini shakllantirishga, qobiliyatini rivojlantirishga qaratilgan tizimli jarayon;[4]
- "Maktabgacha va maktab ta'limini rivojlantirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori, 11.05.2022 yildagi PQ-241-son. Maktabgacha va maktab ta'limi muassasalari faoliyatini tartibga soluvchi, kichik yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishlarning ahamiyatiga e'tibor qaratgan. Ushbu qarorda Umumiy o'rta ta'lim muassasalarida ma'naviy-ma'rifiy ishlar samaradorligini oshirish va bu borada maktab direktori, ota-onalar va mahalla raislari mas'uliyatini kuchaytirish maqsadida Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda 2022-yil 1-sentabrdan boshlab respublikaning barcha tuman (shahar)lari kesimida namunali maktablar reytingini (keyingi o'rinlarda — reyting) shakllantirsin va e'lon qilib boorish vazifasi belgilab qo'yilgan.[5]
- "Uzluksiz ma'naviy tarbiya konsepsiyasini tasdiqlash va uni amalga oshirish chora-tadbirlari to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, 31.12.2019 yildagi 1059-son
- Tarbiya va ta'lim milliy dasturi yoshlarda vatanparvarlik tuyg'ularini, madaniy va milliy an'analarga hurmat tuyg'ularini shakllantirish, shuningdek, ijtimoiy mas'uliyatni rivojlantirishga qaratilgan.
Ushbu me'yoriy hujjatlar ta'lim dasturlari va loyihalarini amalga oshirishning huquqiy asoslarini ta'minlaydi, o'qituvchilarning ta'lim jarayonidagi huquq va majburiyatlarini belgilaydi, shuningdek, ta'lim sohasidagi me'yor va qoidalarni buzganlik uchun javobgarlikni belgilaydi.
Ta'limga pedagogik yondashuvlar
O'zbekistonda ta'limning pedagogik asoslari zamonaviy ta'lim yondashuvlariga asoslanadi, ular:
1. Ta'lim va tarbiya vazifalarining integratsiyasi. Ta'lim faoliyati o'quv jarayonining ajralmas qismi bo'lib, o'quvchilarda nafaqat bilim, balki axloqiy fazilatlarni rivojlantirishga imkon beradi.
2. Ta'limga kompleks yondashuv. Ta'lim shaxsning jismoniy, axloqiy va intellektual rivojlanishining birligi asosida amalga oshiriladi. Har bir bolaning individual xususiyatlari va ehtiyojlari hisobga olinadi.
3. Interaktiv usullardan foydalanish. O'quvchilarning munozaralar, rolli o'yinlar, loyihalar va boshqa interfaol shakllar orqali o'quv jarayoniga faol jalb etilishi tanqidiy fikrlash va ijtimoiy faollikni rivojlantirishga xizmat qiladi.
4. Ota-onalar va jamoatchilik ishtiroki. Ta'lim maktab, oila va jamiyatning birgalikdagi vazifasi sifatida qaraladi. Bunda ta'lim-tarbiya jarayonida faol ishtirok etayotgan jamoat tashkilotlari, mahallalar muhim o'rin tutadi.
Ta'lim dasturlarini amaliy amalga oshirish
O'zbekistonda yosh avlod tarbiyasiga qaratilgan qator dastur va loyihalar amalga oshirilmoqda. Bu dasturlarga quyidagilar kiradi:
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
- Vatanparvarlik tarbiyasi yoshlarda Vatanga muhabbat, davlat ramzlari va madaniy an'analarga hurmat tuyg'ularini shakllantirishga qaratilgan. Ajdodlardan avlodlarga o'tib kelayotgan "Vatanni sevmoq iymondandir", -degan hadis zamirida ham huddi shunday mazmun mujassam.Agar uzoq tariximizga nazar tashlaydigan bo'lsak, vatanga e'tiqod tuyg'usi xalqimiz tomonidan qadimdan e'zozlanib kelinganining guvohi bo'lamiz. Ajdodlarimiz orasidan yetishib chiqqan mashhur insonlarning xatti-harakatlari, vatan ravnaqi yo'lida chekkan zahmatlarini, bizgacha yetib kelgan asarlari va tarixiy ma'lumotlar orqali bilib olishimiz mumkin. [6]
- Etnomadaniy tarbiya, uning maqsadi bolalar va yoshlarda madaniy va etnik tafovutlarga hurmatli munosabatni shakllantirish, millatlararo totuvlikni mustahkamlashdan iborat. Etnomadaniy tarbiya pedagogikaning nihoyatda muhim jihati hisoblanadi, chunki u ko'p millatli dunyoda shaxsning to'liq ijtimoiylashuviga yordam beradi. Bu faqat ma'lum bir etnik jamoaning ma'lum bilimlari, qadriyat g'oyalari to'plami emas, balki belgi-ramziy asoslar orqali o'z xalqining axloqiy, axloqiy va estetik qarashlarini anglashni, takrorlashni ta'minlaydi. Etnomadaniy ta'lim boshqa xalqlar madaniyatiga o'xshash munosabat bilan uyg'unlashgan holda o'z xalqining madaniyatini tushunish, hurmat qilish uchun asos yaratadi. Bunday ta'limni amalga oshirish natijasi yaxlit dunyoqarash va qadriyat yo'nalishlarining o'zlashtirilgan tizimidir. [7]
- Ekologik tarbiya, o'quvchilarda atrof-muhit va tabiiy resurslarga mas'uliyatli munosabatni shakllantirishga qaratilgan. Ekologik ta'lim-tarbiyani bog'chalar va maktablarda olib borish yo'llari. Tabiat, uning go'zalligi va tabiiy boyliklarni saqlash borasidagi ishlarni oila, bog'cha bolalari va maktab o'quvchilari orasida olib borishdan boshlab, yosh va o'sib kelayotgan avlodni atrof muhit, undagi o'simlik, hayvon, suv va tuproqqa mehr-shafqatli, ularni asraydigan, boyitadigan jonkuyar qilib tarbiyalash kerak. Ushbu dasturlar maktablar va universitetlarning o'quv dasturlari doirasida, shuningdek, maktabdan tashqari tadbirlar, jamoat tadbirlari va loyihalari orqali amalga oshiriladi.[8]
Tarbiya - shaxsning barkamol rivojlanishini ta'minlovchi, yoshlarni jamiyatdagi faol va mas'uliyatli hayotga tayyorlovchi ta'lim jarayonining eng muhim tarkibiy qismidir. O'zbekistonda ta'limga o'qitishning huquqiy-pedagogik asoslari ta'lim dasturlarini amalga oshirish uchun qulay shart-sharoit yaratadi, o'qituvchi va o'quvchilarning huquqiy himoyasini ta'minlaydi, shuningdek, yosh avlodda axloqiy va fuqarolik fazilatlarini shakllantirishga xizmat qiladi. Zamonaviy pedagogik yondashuvlar, interfaol usullardan foydalanish, ta'lim jarayonida ota-onalar va jamiyatning faol ishtiroki o'quvchilarda axloqiy va fuqarolik fazilatlarini shakllantirishda yuqori natijalarga erishish imkonini beradi. Jamiyatning ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayotidagi o'zgarishlarni, shuningdek, ta'lim tizimi oldida turgan yangi vazifalarni hisobga olgan holda ta'lim tizimini takomillashtirishni davom ettirish muhim ahamiyatga ega.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Боpдовскaя Н., Реян А. Педaгогикa. -Сaнкт-Петеpбуpг, 2001. -С.32
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
2. Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 2020 йил 29 декабрь.
3. UMUMIY O'RTA TA'LIM MUASSASALARIDA "TARBIYA" FANINI BOSQICHMA-BOSQICH AMALIYOTGA JORIY ETISH CHORA-TADBIRLARI TO'G'RISIDA O'zbekiston Resрublikаsi Vаzirlаr Mаhkаmаsining qаrori, 06.07.2020 yildаgi 422-son
4. TA'LIM TO'G'RISIDA O'zbekiston Resрublikаsining Qonuni, 23.09.2020 yi^gi O'RQ-637-son
5. MAKTABGACHA VA MAKTAB TA'LIMINI RIVOJLANTIRISHGA OID QO'SHIMCHA CHORA-TADBIRLAR TO'G'RISIDA O'zbekiston Respubtei Prezidentining qаrori, 11.05.2022 yi^gi PQ-241-son
6. Sh.N.Abdurаxmаnov. O'QUVCHILARNI VATANPARVARLIK RUHIDA TARBIYALASHNING PEDAGOGIK IMKONIYATLARI. Orients Renаissаnce: Innovаtive, educаtionаl, nаturаl аnd sociаl sciences. December 2022. 1089-1092-betlаr.
7. httрs://minikаr.ru/uz/рrаyers/etnokulturnoe-vosрitаnie-sushchnost-etnokulturnogo-vosрitаniyа-detei-i/
8. Ilxаmdjаnovа D. S. EKOLOGIK TA'LIM TARBIYA YOSHLAR NIGOHIDA //Новости образования: исследование в XXI веке. - 2023. - Т. 2. - №. 16. - С. 49-54.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
^Temirova Odinaxon Muhiddin qizi, mustaqil tadqiqotchisi, [Темирова — дочь Одинахана Мухиддина, независимый исследователь], [Temirova is the daughter
of Odinakhan Muhyiddin, independent researcher]; manzil: O'zbekiston, Namangan viloyati, 716019, Namangan, ko'chasi UYCHI, 316 [адре^ Узбекистан, Наманганская область, 716019, Наманган, ул. УЙЧИ, 316], [address: Uzbekistan, Namangan region, 716019, Namangan, street UYCHI, 316]
