CC BY
6ISSN 2992-9024 (online) 2024, №6
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
'-<N3 13^
TARBIYA FANINI O'QITISHNING HUQUQIY-PEDAGOGIK ASOSLARI
© O.M. Temirova1^_
1Namangan davlat universiteti, Namangan, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: huquqiy va pedagogik tamoyillarning kesishishi ta'lim fanini samarali o'qitishning hal qiluvchi asosini tashkil qiladi. Ushbu tamoyillarni tushunish va integratsiyalash ta'lim amaliyotining huquqiy standartlarga muvofiqligini ta'minlaydi va pedagogik mukammallikni ta'minlaydi. Ushbu tadqiqot ta'lim fanini o'qitish uchun zarur bo'lgan huquqiy va pedagogik asoslarni o'rganadi.
MAQSAD: ushbu tadqiqotning maqsadi ta'lim fanini o'qitishning huquqiy va pedagogik asoslarini o'rganishdir. Tadqiqot ta'lim sifati va samaradorligini oshirish uchun pedagoglar e'tiborga olishlari kerak bo'lgan asosiy huquqiy talablar va pedagogik strategiyalarni aniqlashga qaratilgan.
MATERIALLAR VA METODLAR: ushbu tadqiqot adabiyotlarni ko'rib chiqish, amaliy tadqiqotlar va ekspert suhbatlarini o'z ichiga olgan sifatli tadqiqot metodologiyasidan foydalanadi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: amaliy tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, huquqiy va pedagogik tamoyillarni samarali o'zida mujassam etgan muassasalar qonun talablariga javob beradigan va yuqori sifatli ta'lim berishga yaxshi tayyorlangan pedagoglarni tayyorlaydi.
XULOSA: tadqiqot shuni ko'rsatadiki, ta'lim fanini samarali o'qitish uchun mustahkam huquqiy-pedagogik poydevor zarur. Qonunchilik talablarini ilg'or pedagogik tajribalar bilan integratsiyalashgan holda, ta'lim muassasalari o'z dasturlari sifatini oshirishi va bo'lajak pedagoglarni yaxshiroq tayyorlashi mumkin.
Kalit so'zlar: huquqiy asoslar, pedagogik strategiyalar, ta'lim fani, axloqiy me'yorlar, o'quv dasturlarini ishlab chiqish, o'qituvchi malakasi, talaba huquqlari, kasbiy rivojlanish, ta'lim siyosati, qonuniy muvofiqlik
Iqtibos uchun: Temirova O.M. Tarbiya fanini o'qitishning huquqiy-pedagogik asoslari // Inter education & global study. 2024. №6. B. 223-229.
ПРАВОВО-ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ПРЕПОДАВАНИЯ НАУКИ ОБРАЗОВАНИЯ_
© O.M. Темирова1Н
1Наманганский государственный университет, Наманган, Узбекистан
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 6
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №6
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: пересечение правовых и педагогических принципов является важнейшей основой эффективного преподавания образования. Понимание и интеграция этих принципов обеспечивает соответствие образовательной практики правовым стандартам и педагогическое мастерство. В данном исследовании рассматриваются правовые и педагогические основы, необходимые для преподавания естественных наук.
ЦЕЛЬ: целью данного исследования является изучение правовых и педагогических основ образования. Исследование направлено на выявление основных законодательных требований и педагогических стратегий, которые педагогам следует учитывать в целях повышения качества и эффективности образования.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в данном исследовании используется качественная методология исследования, которая включает обзор литературы, тематические исследования и интервью с экспертами.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: тематические исследования показывают, что учреждения, которые эффективно интегрируют правовые и педагогические принципы, выпускают преподавателей, которые соблюдают законы и хорошо подготовлены для предоставления высококачественного образования.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: исследование показывает, что для эффективного преподавания образования необходима прочная правовая и педагогическая основа. Интегрируя требования законодательства с лучшими педагогическими практиками, образовательные учреждения могут повысить качество своих программ и лучше подготовить будущих педагогов.
Ключевые слова: правовая база, педагогические стратегии, педагогическая наука, этические стандарты, разработка учебных программ, квалификация учителей, права студентов, профессиональное развитие, образовательная политика, соблюдение законодательства
Для цитирования: Темирова О.М. Правово-педагогические основы преподавания науки образования // Inter education & global study. 2024. №6. С. 223-229.
LEGAL-PEDAGOGICAL BASIS OF TEACHING SCIENCE OF EDUCATION_
© Odina M. Temirova1®
1Namangan State University, Namangan, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: the intersection of legal and pedagogical principles is a crucial basis for effective teaching of education. Understanding and integrating these principles ensures compliance of educational practices with legal standards and ensures
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 6
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
pedagogical excellence. This study examines the legal and pedagogical frameworks necessary for teaching science.
AIM: the purpose of this study is to study the legal and pedagogical foundations of education. The research is aimed at identifying the main legal requirements and pedagogical strategies that pedagogues should take into account in order to improve the quality and effectiveness of education.
MATERIALS AND METHODS: this study uses a qualitative research methodology that includes literature review, case studies and expert interviews.
DISCUSSION AND RESULTS: case studies show that institutions that effectively integrate legal and pedagogical principles produce educators who are legally compliant and well-prepared to provide high-quality education.
CONCLUSION: the study shows that a strong legal and pedagogical foundation is necessary for effective teaching of education. By integrating legislative requirements with best pedagogical practices, educational institutions can improve the quality of their programs and better prepare future educators.
Key words: legal framework, pedagogical strategies, educational science, ethical standards, curriculum development, teacher qualification, student rights, professional development, educational policy, legal compliance
Zаmonаviy jаmiyаt t^lim tizimidаn nаfаqаt bilim berishni, Ьа1И yosh аvloddа та'па^у-ах^у qаdriyаtlаrni, п^агаМ mаs'uliyаtini, ijtimoiy f3ollikni st^lM^lim 1лат t^b qilmoqdа. T^lim tаrbiyа jаrаyonining muhim tаrkibiy qismi bo'lib, bаrkаmol shexsni shаkllаntirishdа аsosiy rol o'ynаydi. Boshqа mаmlаkаtlаrdаgi kаbi O'zbekistondа hаm tаrbiyа fаnini o'qitishning huquqiy-рedаgogik аsoslаrini mustаhkаmlаsh zаrurаti vujudgа keldi, bu esа jаmiyаt l^otming ijtimoiy-siyosiy vа mаdаniy sohаlаridаgi o^risl^r bilаn bog'liq. Insonning jаmiyаtdа yаshаshi uchun zаrur bo'lgаn xususiyаtlаrgа еда bo'lishini tа'minlаsh yo'lidа qo'llаnilаdigаn dora^b^^ mаjmuаsi tаrbiyаni tаshkil qilsdi. Та^уа insonning insonligini tа 'minlаydigаn eng qаdimiy vа аbаdiy qаdriyаtdir. Tаrbiyаsiz аlohidа odаm hаm, kishilik jаmiyаti hаm mаvjud bo'lа olmаydi. Chunki odаm vа jаmiyаtning mаvjudligini tа'minlаydigаn qаdriyаtlаr tаrbiyа tufаyliginа bir аvloddаn boshqа аvlodgа o'tedi. Рedаgogik аdаbiyotlаrdа Ча^уа" аtаmаsi keng vа tor mа'nolаrdа qo 'llаnilаdi.[1]
2020 yil yаkunlаridаgi O'zbekiston Resрublikаsi Prezidenti Shаvkаt Mirziyoevning Oliy Mаjlisgа Murojааtnomаsidа "yosh аvlodgа bog'chа, mаktаb vа o^ygol^ sifstli tа'limtаrbiyа berishni yo'lgа qo^miz, ulаr jismoniy vа mа'nаviy sog'lom, vаtаnраrvаr insonlаr bo'lib ulg'аyishi uchun bаrchа kuch vа imkoniyаtlаrni sаfаrbаr etаmiz" - degаn fikirlаri t^lim sohаsidаgi аmаlgа oshirilib kelinаyotgаn ishlаrimizni sаmаrаli tаshkil etishimiz uchun dаsturul аmаl bo'lsdi. [2]
For citation: Odina M. Temirova (2024) 'Legal-pedagogical basis of teaching science of education', Inter education & global study, (6), pp. 223-229. (In Uzbek).
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
O'zbekistonda ta'limni o'qitishning huquqiy asoslari ta'lim muassasalari va pedagoglar faoliyatini tartibga soluvchi bir qator huquqiy hujjatlar bilan belgilanadi. Eng muhim hujjatlar quyidagilardir:
- "Umumiy o'rta ta'lim muassasalarida "tarbiya" fanini bosqichma-bosqich amaliyotga joriy etish chora-tadbirlari to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, (06.07.2020 yildagi 422-son). Ushbu qarorda 2020-yil iyul oyidan boshlab yangi o'quv yili boshlangunga qadar "Tarbiya" fani bo'yicha tayyorlangan o'quv dasturlari va darsliklar asosida umumta'lim maktablaridagi "Boshlang'ich ta'lim", "Milliy g'oya va huquq", "Tarix" va "Dinshunoslik" mutaxassisligiga ega fan o'qituvchilari uchun xalq ta'limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazlarida "Tarbiya" fanidan onlayn shaklda maqsadli malaka oshirish kurslarini tashkil etsin" vazifasi yuklatilgan.[3]
- "Ta'lim to'g'risida"gi qonun ta'lim tizimining, jumladan, bolalar va yoshlarda axloqiy va fuqarolik fazilatlarini tarbiyalashning umumiy tamoyillari va vazifalarini belgilab beradi. Ushbu qonunda ta'lim va tarbiya tushunchalariga alohida urg'u berib o'tilgan.
tarbiya — aniq maqsadli hamda ijtimoiy-tarixiy tajriba asosida yosh avlodni har tomonlama kamol toptirishga, ularning ongini, ma'naviy-axloqiy qadriyatlar va dunyoqarashini shakllantirishga qaratilgan tizimli jarayon;
ta'lim — ta'lim oluvchilarga chuqur nazariy bilim, malakalar va amaliy ko'nikmalar berishga, shuningdek ularning umumta'lim va kasbiy bilim, malaka hamda ko'nikmalarini shakllantirishga, qobiliyatini rivojlantirishga qaratilgan tizimli jarayon;[4]
- "Maktabgacha va maktab ta'limini rivojlantirishga oid qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori, 11.05.2022 yildagi PQ-241-son. Maktabgacha va maktab ta'limi muassasalari faoliyatini tartibga soluvchi, kichik yoshdagi bolalar bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishlarning ahamiyatiga e'tibor qaratgan. Ushbu qarorda Umumiy o'rta ta'lim muassasalarida ma'naviy-ma'rifiy ishlar samaradorligini oshirish va bu borada maktab direktori, ota-onalar va mahalla raislari mas'uliyatini kuchaytirish maqsadida Maktabgacha va maktab ta'limi vazirligi manfaatdor vazirlik va idoralar bilan birgalikda 2022-yil 1-sentabrdan boshlab respublikaning barcha tuman (shahar)lari kesimida namunali maktablar reytingini (keyingi o'rinlarda — reyting) shakllantirsin va e'lon qilib boorish vazifasi belgilab qo'yilgan.[5]
- "Uzluksiz ma'naviy tarbiya konsepsiyasini tasdiqlash va uni amalga oshirish chora-tadbirlari to'g'risida" O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, 31.12.2019 yildagi 1059-son
- Tarbiya va ta'lim milliy dasturi yoshlarda vatanparvarlik tuyg'ularini, madaniy va milliy an'analarga hurmat tuyg'ularini shakllantirish, shuningdek, ijtimoiy mas'uliyatni rivojlantirishga qaratilgan.
Ushbu me'yoriy hujjatlar ta'lim dasturlari va loyihalarini amalga oshirishning huquqiy asoslarini ta'minlaydi, o'qituvchilarning ta'lim jarayonidagi huquq va majburiyatlarini belgilaydi, shuningdek, ta'lim sohasidagi me'yor va qoidalarni buzganlik uchun javobgarlikni belgilaydi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Ta'limga pedagogik yondashuvlar
O'zbekistonda ta'limning pedagogik asoslari zamonaviy ta'lim yondashuvlariga asoslanadi, ular: ta'lim va tarbiya vazifalarining integratsiyasi. ta'lim faoliyati o'quv jarayonining ajralmas qismi bo'lib, o'quvchilarda nafaqat bilim, balki axloqiy fazilatlarni rivojlantirishga imkon beradi; ta'limga kompleks yondashuv. ta'lim shaxsning jismoniy, axloqiy va intellektual rivojlanishining birligi asosida amalga oshiriladi. har bir bolaning individual xususiyatlari va ehtiyojlari hisobga olinadi; interaktiv usullardan foydalanish. o'quvchilarning munozaralar, rolli o'yinlar, loyihalar va boshqa interfaol shakllar orqali o'quv jarayoniga faol jalb etilishi tanqidiy fikrlash va ijtimoiy faollikni rivojlantirishga xizmat qiladi; ota-onalar va jamoatchilik ishtiroki. ta'lim maktab, oila va jamiyatning birgalikdagi vazifasi sifatida qaraladi. bunda ta'lim-tarbiya jarayonida faol ishtirok etayotgan jamoat tashkilotlari, mahallalar muhim o'rin tutadi.
O'zbekistonda yosh avlod tarbiyasiga qaratilgan qator dastur va loyihalar amalga oshirilmoqda. Bu dasturlarga quyidagilar kiradi:
- Vatanparvarlik tarbiyasi yoshlarda Vatanga muhabbat, davlat ramzlari va madaniy an'analarga hurmat tuyg'ularini shakllantirishga qaratilgan. Ajdodlardan avlodlarga o'tib kelayotgan "Vatanni sevmoq iymondandir", -degan hadis zamirida ham huddi shunday mazmun mujassam.Agar uzoq tariximizga nazar tashlaydigan bo'lsak, vatanga e'tiqod tuyg'usi xalqimiz tomonidan qadimdan e'zozlanib kelinganining guvohi bo'lamiz. Ajdodlarimiz orasidan yetishib chiqqan mashhur insonlarning xatti-harakatlari, vatan ravnaqi yo'lida chekkan zahmatlarini, bizgacha yetib kelgan asarlari va tarixiy ma'lumotlar orqali bilib olishimiz mumkin. [6]
- Etnomadaniy tarbiya, uning maqsadi bolalar va yoshlarda madaniy va etnik tafovutlarga hurmatli munosabatni shakllantirish, millatlararo totuvlikni mustahkamlashdan iborat. Etnomadaniy tarbiya pedagogikaning nihoyatda muhim jihati hisoblanadi, chunki u ko'p millatli dunyoda shaxsning to'liq ijtimoiylashuviga yordam beradi. Bu faqat ma'lum bir etnik jamoaning ma'lum bilimlari, qadriyat g'oyalari to'plami emas, balki belgi-ramziy asoslar orqali o'z xalqining axloqiy, axloqiy va estetik qarashlarini anglashni, takrorlashni ta'minlaydi. Etnomadaniy ta'lim boshqa xalqlar madaniyatiga o'xshash munosabat bilan uyg'unlashgan holda o'z xalqining madaniyatini tushunish, hurmat qilish uchun asos yaratadi. Bunday ta'limni amalga oshirish natijasi yaxlit dunyoqarash va qadriyat yo'nalishlarining o'zlashtirilgan tizimidir. [7]
- Ekologik tarbiya, o'quvchilarda atrof-muhit va tabiiy resurslarga mas'uliyatli munosabatni shakllantirishga qaratilgan. Ekologik ta'lim-tarbiyani bog'chalar va maktablarda olib borish yo'llari. Tabiat, uning go'zalligi va tabiiy boyliklarni saqlash borasidagi ishlarni oila, bog'cha bolalari va maktab o'quvchilari orasida olib borishdan boshlab, yosh va o'sib kelayotgan avlodni atrof muhit, undagi o'simlik, hayvon, suv va tuproqqa mehr-shafqatli, ularni asraydigan, boyitadigan jonkuyar qilib tarbiyalash kerak. Ushbu dasturlar maktablar va universitetlarning o'quv dasturlari doirasida, shuningdek, maktabdan tashqari tadbirlar, jamoat tadbirlari va loyihalari orqali amalga oshiriladi.[8]
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Tarbiya - shaxsning barkamol rivojlanishini ta'minlovchi, yoshlarni jamiyatdagi faol va mas'uliyatli hayotga tayyorlovchi ta'lim jarayonining eng muhim tarkibiy qismidir. O'zbekistonda ta'limga o'qitishning huquqiy-pedagogik asoslari ta'lim dasturlarini amalga oshirish uchun qulay shart-sharoit yaratadi, o'qituvchi va o'quvchilarning huquqiy himoyasini ta'minlaydi, shuningdek, yosh avlodda axloqiy va fuqarolik fazilatlarini shakllantirishga xizmat qiladi. Zamonaviy pedagogik yondashuvlar, interfaol usullardan foydalanish, ta'lim jarayonida ota-onalar va jamiyatning faol ishtiroki o'quvchilarda axloqiy va fuqarolik fazilatlarini shakllantirishda yuqori natijalarga erishish imkonini beradi. Jamiyatning ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayotidagi o'zgarishlarni, shuningdek, ta'lim tizimi oldida turgan yangi vazifalarni hisobga olgan holda ta'lim tizimini takomillashtirishni davom ettirish muhim ahamiyatga ega.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Бордовс^я Н., Реян А. Педaгогикa. -CaHKï-Петербург, 2001. -С.32
2. Узбекистан Республики Президенти Шaвкaт Мирзиёевнинг Олий Мaжлисгa Муpожaaтномaси. 2020 йил 29 декaбpь.
3. UMUMIY O'RTA TA'LIM MUASSASALARIDA "TARBIYA" FANINI BOSQICHMA-BOSQICH AMALIYOTGA JORIY ETISH CHORA-TADBIRLARI TO'G'RISIDA O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori, 06.07.2020 yildagi 422-son
4. TA'LIM TO'G'RISIDA O'zbekiston Respublikasining Qonuni, 23.09.2020 yildagi O'RQ-637-son
5. MAKTABGACHA VA MAKTAB TA'LIMINI RIVOJLANTIRISHGA OID QO'SHIMCHA CHORA-TADBIRLAR TO'G'RISIDA O'zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori, 11.05.2022 yildagi PQ-241-son
6. Sh.N.Abduraxmanov. O'QUVCHILARNI VATANPARVARLIK RUHIDA TARBIYALASHNING PEDAGOGIK IMKONIYATLARI. Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences. December 2022. 1089-1092-betlar.
7. https://minikar.ru/uz/prayers/etnokulturnoe-vospitanie-sushchnost-etnokulturnogo-vospitan iya-detei-i/
8. Ilxamdjanova D. S. EKOLOGIK TA'LIM TARBIYA YOSHLAR NIGOHIDA //Новости обpaзовaния: исследовaние в XXI веке. - 2023. - Т. 2. - №. 16. - С. 49-54.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Temirova Odina Muhidin qizi, mustaqil tadqiqotchisi. [Темирова Одина Му^идин цизи, незaвисимого исследовaтеля.], [Temirova Odina Muhidin qizi, independent researcher]; manzil: O'zbekiston, Namangan sh., 160107, Boburshox ko'chasi, 161-uy [адреа Узбекистaн, 160107, улицa Бобуpшохa, 161 Нaмaнгaн], [address: Uzbekistan, 161, Boburshokh Street, 160107 Namangan city]
