Научная статья на тему 'ТАНҚИДИЙ ФИКРЛАШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ ШАКЛЛАНИШИДА КЛАСТЕР МЕТОДИНИНГ РОЛИ'

ТАНҚИДИЙ ФИКРЛАШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ ШАКЛЛАНИШИДА КЛАСТЕР МЕТОДИНИНГ РОЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

104
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Интеллектуал фаолият / мустақил фикр / ахборот майдони / нуқтаи назар / рақиб / далил / омил. / Интеллектуальная деятельность / самостоятельное мышление / информационное поле / точка зрения / конкурент / доказательство / фактор

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Отабек Назиржанович Насиров

Ушбу мақолада танқидий фикрлаш технологиясидан фойдаланиш орқали таълим ва тарбияда мавжуд муаммоларни ҳал қилиш ва мактаб ўқувчиларининг интеллектуал қобилиятларини ривожлантиришнинг максимал даражада рағбатлантирадиган шароитларни яратишда кластер методининг роли ѐритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РОЛЬ МЕТОДА КЛАСТЕРА В РАЗВИТИИ ТЕХНОЛОГИИ КРИТИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ

В данной статье рассматривается роль кластерного метода в создании условий способствующих решению существующих проблем в образовании и воспитаниис исползованием технологии критического мышления и максимальному стимулированию развития интеллектуальных способностей школьников и студентов.

Текст научной работы на тему «ТАНҚИДИЙ ФИКРЛАШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ ШАКЛЛАНИШИДА КЛАСТЕР МЕТОДИНИНГ РОЛИ»

ТАЩИДИЙ ФИКРЛАШ ТЕХНОЛОГИЯСИНИНГ ШАКЛЛАНИШИДА КЛАСТЕР МЕТОДИНИНГ РОЛИ

Отабек Назиржанович Насиров

ТВЧДПИ Ижтимоий фанлар кафедраси доценти

Аннотация: Ушбу маколада танкидий фикрлаш технологиясидан фойдаланиш оркали таълим ва тарбияда мавжуд муаммоларни хал килиш ва мактаб укувчиларининг интеллектуал кобилиятларини ривожлантиришнинг максимал даражада рагбатлантирадиган шароитларни яратишда кластер методининг роли ёритилган.

Таянч сузлар: Интеллектуал фаолият, мустакил фикр, ахборот майдони, нуктаи назар, ракиб, далил, омил.

РОЛЬ МЕТОДА КЛАСТЕРА В РАЗВИТИИ ТЕХНОЛОГИИ КРИТИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ

Аннотация: В данной статье рассматривается роль кластерного метода в создании условий способствующих решению существующих проблем в образовании и воспитаниис исползованием технологии критического мышления и максимальному стимулированию развития интеллектуальных способностей школьников и студентов.

Ключевые слова: Интеллектуальная деятельность, самостоятельное мышление, информационное поле, точка зрения, конкурент, доказательство, фактор

THE ROLE OF THE CLUSTER METHOD IN THE DEVELOPMENT OF CRITICAL THINKING TECHNOLOGY

Abstract: In this article, the pole of the cluster method is to create conditions that contribute to solving existing problems in education and upbringing using critical thinking texnology and to maximize the development of intellectual abilities of schoolchildren and sdudents.

Keywords: Intellectual activity, independent thinking, information field, point of view, competitor, proof, factor.

Хрзирги даврда жамиятни кескин ривожланиши натижасида таълим сохасида янгиланишларга замон талаб этмокда. Шу асосда атрофдаги дунёни мустакил урганиш асосида мувозанатли карорлар топишга кодир булган танкидий, ностандарт фикрлайдиган ёшларни шакллантириш мухим вазифалардан бири хисобланади. Билимлар хажмининг муттасил ошиб бориши, мавжуд маълумотларнинг тез эскириши, тобора усиб бораётган ахборот окимида харакат килиш зарурлиги бизни янги билимлар манбасини бевосита укув жараёнлари тизимидан излашга мажбур килади. Мактаб битирувчиси мустакил фикр юритиши, реал шароитда юзага келадиган кийинчиликларни кура билиши ва уларни окилона енгиш йулларини излаши, олган билимларини каерда ва кандай куллаш мумкинлигини аник англаб етиши керак.

Йигирма биринчи аср таълим мазмунини сифат жихатидан узгартиришни талаб килади, бу инсоннинг кобилиятларини ривожлантиришга каратилган булиши керак. Мактаб ва хар бир укитувчининг вазифаси боланинг шахсини иложи борича узини узи англаши, уз кобилиятларини, шу жумладан интеллектуал кобилиятини ривожлантиришга имкон берадиган шароитларни яратишдир.

Танкидий фикрлаш технологиясидан фойдаланиш ушбу муаммоларни хал килишда ва мактаб укувчиларининг интеллектуал кобилиятларини ривожлантиришни максимал даражада рагбатлантирадиган шароитларни яратишда ёрдам беради. Танкидий фикрлаш - инсон "танкидий фикрлаш" тушунчаси камчиликларни излаш билан боглик. Биз: "У ута танкидий фикр юритади", деганимизда, бу одамнинг хаддан ташкари ишончсизлиги билан бирон бир нарсани олишни истамаслигини англатади. Шунга карамай, таълим анъаналарида ушбу атама купинча укитувчи томонидан эмас, балки (бу танкидий фикрлашни ривожлантириш таълим технологияси учун жуда мухимдир) укув жараёнининг юкори даражадаги мазмуни билан боглик. Талабаларнинг маълум бир сохада эгаллаган билимлари кучлилиги хакида ташвишланишга арзийди, чунки бу билимлар хар йили узгариб боради ва баъзан укувчи ва талабалар узлаштира олмагунча эскиради. Иктисодиётга, фанга ва маданиятга мустакил равишда ахборот билан ишлашни ургана оладиган, турли сохалардаги билим ва куникмаларини мустакил равишда оширадиган, керак булса, янги билимларни узлаштира оладиган ёшларнинг келиши жуда мухимдир, уларнинг бутун онгли хаёти билан боглик булади.

Бунинг учун кандай шароитлар зарур? - аввало, хар бир талабани билимини пассив узлаштириш жараёнига эмас, балки фаол билим жараёнига

жалб килиш имконияти, балки хдр бир талабанинг фаол булиш фаолияти, унинг ушбу билимларни амалда куллаши ва каерда эканлигини аник англаш, ушбу билимларни качон ва кандай максадларда куллаш мумкинлиги. Бу маълум бир мулокот кобилиятларини намойиш этган хрлда, биргаликда ишлаш имконияти - маълум бир муаммо буйича узларининг мустакил, аммо асосли фикрларини шакллантириш учун керакли маълумотларга эркин кириш кобилиятидир.

Танкидий фикрлаш инсонни интеллектуал фаолиятининг турларидан бири булиб, уни юкори даражадаги идрок этиш, англаш, уни ураб турган ахборот майдонига ёндошишнинг объективлиги билан тавсифланади. Ушбу технологиянинг концептуал ёндашувларининг хусусиятлари куйидагилардан иборат:

-таълимнинг максади билим микдори ёки маълумот микдори эмас, балки талаба ушбу маълумотни кандай бошкариш имкониятига эга: кидириш, энг яхши тарзда мослаштириш, унда маънони топиш, уни хдётда куллаш; "тайёр" билимларни узлаштириш эмас, балки укув жараёнида тугиладиган шахсий билимларни куллаш;

- укитишнинг коммуникатив-фаоллик принипи, машгулотларнинг диалог режимини, муаммоларни хал килиш йулларини биргаликда излашни, шунингдек укитувчи ва тингловчилар уртасидаги "шериклик" муносабатларини таъминлайди;

- идрок этилаётган объектнинг ижобий ва салбий томонларини объектив бахрлаш.

Танкидий фикрлаш: -кизикишни намойиш этиш -тадкикот усулларидан фойдаланиш --суровларни уз олдингизга куйиш -жавобларни мунтазам равишда излаш -далилларнинг сабаблари ва окибатларини аниклаш -умумий кабул килинган хдкикагларга шубха килиш -нуктаи назар ва уни хдмоя килиш, мантикий далиллар билан кобилиятини ривожлантириш

-ракибнинг далилларига эътибор бериш ва уларни мантикий англаш Танкидий фикрлаш имкониятидан фойдаланишга имкон берадиган шахсий хусусиятлар. Талаба узининг танкидий фикрлашидан фойдаланиши учун у бир катор фазилатларни ривожлантириш мухимдир, улар орасидан Д.Халперн куйидагиларни ажратади: Режалаштиришга тайёргарлик,

мослашувчанлик, катъиятлилик, хатоларингизни тузатишга тайёрлик, муросали ечимларни излаш.

Танкидий фикрлаш технологияси укитувчига нимани беради деган саволга куйидаги жавобларни келтиришимиз мумкин. Бу энг аввало - синф ёки аудиторияда очиклик ва масъулиятли хамкорлик мухитини яратади. Укув жараёнида танкидий фикрлаш ва мустакил фикрлашни ривожлантиришга хисса кушадиган укув модели ва самарали усуллар тизимидан фойдаланиш кобилиятини шакллантиради ва уз фаолиятини малакали тахлил килишни биладиган амалиётчиларга айланишига сабаб булади.

Уз навбатида танкидий фикрлаш технологияси укитувчига нима бериши мумкин. Танкидий фикрлаш технологияси, хам мулокот ва маъсулиятли хамкорликни вужудга келтиради.

-Танкидий фикрлаш технологияси тизимида ишлаш, укитувчи асосий маълумот манбаи булишни тухтатади ва технология усулларидан фойдаланган холда урганишни хамкорликда ва кизикарли излашга айлантиради.

Танкидий фикрлашни ривожлантириш технологияси, услубий методлари ва технологик боскичлари куйидагилардан иборат:

Биринчи боскич (боскич) уйготиш:

- мавжуд билимларни намойиш килиш;

- янги маълумотларни олишга кизикишни уйготиш;

- талабанинг уз укув максадларини белгилаш.

Иккинчи боскич. Маънони англаш:

- янги маълумот олиш;

- талаба томонидан белгиланган укув максадларини тугрилаши. Таркибни тушуниш боскичида янги маълумотлар (матн, филм, маърузалар, параграф материаллари) билан бевосита алока урнатилади. Иш алохида ёки жуфтликда амалга оширилади. Гурух ишида иккита элемент мавжуд булиши керак - индивидуал излаш ва фикр алмашиш.

Учинчи боскич. Одатланиш: акс эттириш, янги билимларнинг тугилиши:

- талаба томонидан янги укув максадларини белгилаш. Укилган маълумотни акс эттириш, тахлил килиш, ижодий ишлов бериш, изохлаш боскичида амалга оширилади. Иш якка тартибда, жуфтликда ёки гурухда бажарилади. Танкидий фикрлаш технологиясининг элементларидан фойдаланиш укувчиларда мавзудан ташкари куникмаларни ривожлантиришга имкон беради, масалан, гурухда ишлаш, матнли

материални график дизайн килиш , мавжуд маълумотларни ижодий изохлаш, олинган билимларни умумлаштириш ва бошка кобилиятларини шаклланишига сабаб булади.

Демак, танкидий фикрлаш технологиясининг шаклланишида укувчи ва талабалар кластер методи оркали мавжуд умумий маълумотларни топиш, график тузилмаларини шаклллантириш, фикр алмашиши, узвийлик каби маълумотларга эга буладилар.

REFERENCES

1. Гревцова, И. Системно-деятельностный подход в технологии школьного обучения [Текст] /И. Гревцова // Школьные технологии, № 6, 2003.

2. Кудрявцева, Н.Г. Системно - деятельностный подход как механизм реализации ФГОС нового поколения [Текст] /Н.Г. Кудрявцева //Справочник заместителя директора, №4,2011.

3. Хуторской, А.В. Ключевые компетенции как компонент личностно-ориентированной парадигмы образования. Ученик в обновляющейся школе. [Текст] / А.В. Хуторской // Сборник научных трудов. - М.: ИОСО РАО, 2002.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.