Научная статья на тему 'ТАМОЮЛҲОИ МУОСИР ВА ДУРНАМОИ РУШДИ МОНИТОРИНГИ АНДОЗ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН'

ТАМОЮЛҲОИ МУОСИР ВА ДУРНАМОИ РУШДИ МОНИТОРИНГИ АНДОЗ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
90
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Калидвожаҳо: мониторинги андоз / назорати андоз / мақомоти андоз / хавфҳои андоз / андозсупорандагон / маъмурикунонии андоз / табодули маълумот / Ключевые слова: налоговый мониторинг / налоговый контроль / налоговые органы / налоговые риски / налогоплательщики / налоговое администрирование

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Салимова Муҳайёхон Музафаровна, Пўлотова Умри Сайдуллоевна

Рушди босуръати технология ва автоматикунонии бизнес–равандҳо дар шароити имрўза татбиқи шаклу усулҳои нави мониторинги андозро, ки ҳамкории иттилоотии ташкилотҳоро бо мақомоти андоз тариқи электронӣ пешбинӣ менамояд, тақозо менамояд. Ҳадафи тадқиқот муайян намудани нақш ва аҳамияти мониторинги андоз дар низоми андози Ҷумҳурии Тоҷикистон, арзёбии самарабахшии татбиқи мониторинги андоз дар марҳилаи муосир ва дурнамои истифодаи минбаъдаи он ба ҳисоб меравад.Тамоюлҳои муосири татбиқи мониторинги андоз, бартариҳои низоми мазкур, инчунин мушкилоти дар раванди татбиқ ва дурнамои рушди чунин шакли назорат дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бамиёноянда таҳқиқ карда шудаанд. Мониторинги андоз боиси коҳиш ёфтани ҳуқуқвайронкунии андоз ва санҷишҳои риояи қонунгузории андоз, баланд гардидани сифати фаъолияти назоратии мақомоти андоз мегардад. Дар раванди тадқиқот усулҳои таҳлил ва синтез, муқоиса ва умумигардонии маълумот, истифода шудааст. Натиҷаҳои кор метавонад зимни таҳияи тағйирот ба қонунгузории андоз, коркарди меъёрҳои арзёбии самаранокии мониторинги андоз истифода карда шаванд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СОВРЕМЕННЫЕ ТЕНДЕНЦИИ И ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ НАЛОГОВОГО МОНИТОРИНГА В РЕСПУБЛИКЕ ТАДЖИКИСТАН

Стремительное развитие информационных технологий и автоматизация многих процессов в настоящее время требуют от налоговой службы принципиально новых форм и методов налогового мониторинга, предполагающих информационное взаимодействие организаций с налоговыми органами в электронном формате. Целью работы является определение роли и значения налогового мониторинга в налоговой системе Республики Таджикистан, оценка эффективности внедрения налогового мониторинга на текущем этапе и перспектив его дальнейшего использования. Рассмотрены современные тенденции применения налогового мониторинга, преимущества данной системы, а также трудности, возникающие при её внедрении, и перспективы развития данного вида контроля в Республике Таджикистан. Налоговый мониторинг сводит к минимуму количество нарушений налогового законодательства, сокращает число налоговых проверок, требует соблюдения налогового законодательства, повышает качество деятельности налоговых органов по осуществлению налогового контроля. В процессе исследования использовались методы анализа и синтеза, сравнения и обобщения информации. Результаты работы могут быть использованы как при разработке изменений законодательства, так и при выработке критериев оценки эффективности налогового мониторинга.

Текст научной работы на тему «ТАМОЮЛҲОИ МУОСИР ВА ДУРНАМОИ РУШДИ МОНИТОРИНГИ АНДОЗ ДАР ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН»

УДК36.1/5

Салимова Му^айёхон Музафаровна, н.и.и., дотсент,мудири кафедраи андоз ва андозбандии Донишгоуи давлатии ууцуц, бизнес ва сиёсати Тоцикистон ;Пулотова Умри Сайдуллоевна, н.и.и., сармууосиби Донишгоуи давлатии ууцуц, бизнес ва сиёсати Тоцикистон (Тоцикистон, Хуцанд)

Салимова Му^айёхон Музафаровна,

канд.экон.наук, доцент, зав. кафедрой налогов и налогообложения ТГУПБП; Пулатова Умри Сайдуллоевна, канд. экон.наук, главный бухгалтер ТГУПБЩТаджикистан, Худжанд)

Salimova Mukhayo Muzafarovna, candidate of the sciences of economics, Associate Professor, head of the department of taxes and taxation under the Tajik State University of Law, Bussiness and Politics, Pulotova Umri Saydulloevna, candidate of the sciences of economics, senior accountant of the Tajik State University of Law, Bussiness and Politics, (Tajikistan, Khujand) EMAIL: u pulatova71@mail.ru

Калидвожа^о: мониторинги андоз, назорати андоз, мацомоти андоз, хавфуои андоз, андозсупорандагон, маъмурикунонии андоз, табодули маълумот

Рушди босуръати технология ва автоматикунонии бизнес-равандуо дар шароити имруза татбици шаклу усулуои нави мониторинги андозро, ки уамкории иттилоотии ташкилотуоро бо мацомоти андоз тарици электроны пешбини менамояд, тацозо менамояд. Хрдафи тадцицот муайян намудани нацш ва ауамияти мониторинги андоз дар низоми андози Цумуурии Тоцикистон, арзёбии самарабахшии татбици мониторинги андоз дар маруилаи муосир ва дурнамои истифодаи минбаъдаи он ба уисоб меравад.Тамоюлуои муосири татбици мониторинги андоз, бартариуои низоми мазкур, инчунин мушкилоти дар раванди татбиц ва дурнамои рушди чунин шакли назорат дар Цумуурии Тоцикистон бамиёноянда тауциц карда шудаанд. Мониторинги андоз боиси коуиш ёфтани ууцуцвайронкунии андоз ва санцишуои риояи цонунгузории андоз, баланд гардидани сифати фаъолияти назоратии мацомоти андоз мегардад. Дар раванди тадцицот усулуои таулил ва синтез, муцоиса ва умумигардонии маълумот, истифода шудааст. Натицауои кор метавонад зимни тауияи тагйирот ба цонунгузории андоз, коркарди меъёруои арзёбии самаранокии мониторинги андоз истифода карда шаванд.

Ключевые слова: налоговый мониторинг, налоговый контроль, налоговые органы, налоговые риски, налогоплательщики, налоговое администрирование

Стремительное развитие информационных технологий и автоматизация многих процессов в настоящее время требуют от налоговой службы принципиально новых форм и методов налогового мониторинга, предполагающих информационное взаимодействие организаций с налоговыми органами в электронном формате. Целью работы является определение роли и значения налогового мониторинга в налоговой системе Республики

DOI10.24412/2411-1945-2022-3-41-54 ТАМОЮЛХОИ МУОСИР ВА ДУРНАМОИ РУШДИ МОНИТОРИНГИ АНДОЗ ДАР ЦУМХУРИИ ТОЦИКИСТОН

СОВРЕМЕННЫЕ ТЕНДЕНЦИИ И ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ НАЛОГОВОГО МОНИТОРИНГА В РЕСПУБЛИКЕ ТАДЖИКИСТАН

MODERN TRENDSAND PROSPECTS FOR THE DEVELOPMENT OF TAX MONITORING IN THE REPUBLIC OF TAJIKISTAN

Таджикистан, оценка эффективности внедрения налогового мониторинга на текущем этапе и перспектив его дальнейшего использования. Рассмотрены современные тенденции применения налогового мониторинга, преимущества данной системы, а также трудности, возникающие при её внедрении, и перспективы развития данного вида контроля в Республике Таджикистан. Налоговый мониторинг сводит к минимуму количество нарушений налогового законодательства, сокращает число налоговых проверок, требует соблюдения налогового законодательства, повышает качество деятельности налоговых органов по осуществлению налогового контроля. В процессе исследования использовались методы анализа и синтеза, сравнения и обобщения информации. Результаты работы могут быть использованы как при разработке изменений законодательства, так и при выработке критериев оценки эффективности налогового мониторинга.

Keywords: tax monitoring, tax control, tax authorities, tax risks, taxpayers, tax administring

Rapid development of technologies and automatization of a lot of processes nowadays require principally new forms and methods from taxation service as to tax monitoring presupposinginformational interaction of organization with tax bodies in electronic format.The target of the work is a determination of the role and significance of the tax monitoring in the tax system of Tajikistan Republic; assessment of effectiveness of tax monitoring engrafting at the current stage and prospects of its further usage being included here as well. The authors concider modern tendencies of tax monitoring application, advantages of the system in question and also the difficulties which may spring up with its inculation; perspectives of development of this type of control in the Republic of Tajikistan being touched upon thereby. Tax monitoring reduces to minimum a quantum of violations related to tax legislation, elevates a quality of the activities of tax bodies concerned with effectuation of tax control. The methods of analysis and synthesis, comparison and generalization of information were used in the process of research. The results of the work may be used by elaboration both of alteration in legislation and criteria of assessment of effectiveness in regard to tax monitoring.

Муваффадияти ташаккули низоми самарабахши андозбандй аз такмили минбаъдаи механизми идоракунии муносибатхои андозй, ки танзими андоз ва маъмурикунонии андозро дар бар мегирад, вобастагй дорад.

Маъмурикунонии андоз фаъолияти мадомоти андоз дар самти таъмини назорати риояи донунгузории андоз буда, танзими андоз мачмуи тадбирхои таъсиррасонии гайримустадими давлат ба идтисодиёт мебошад, ки такмили донунгузории андозро бо рохи чорй намудан, тагйир додан ва бекор кардани андоз, муайян намудани субъект ва объектхои андозбандй, тартиби ташаккули манбаи андоз, татбиди меъёр ва имтиёзхои андоз пешбинй мекунад. Хусусияти динамикии рушди муносибатхои андозй такмили минбаъдаи онро тадозо дорад, зеро дар шароити чахонишавии идтисодиёт, ки ба харакати озоди захирахои молиявй, мехнатй ва моддй оварда мерасонад, зарурати таъмини радобатпазирии низоми миллии андоз дар хошияи низомхои андози кишвархои дигар ба миён меояд. Аз ташаккули низоми «мукаммали» андозбандй имконияти чалби сармояи хоричй, рушди бахши водеии идтисодиёт, таъмини рушди инноватсионии идтисоди кишвар вобастагй дорад. Зарурати такмили танзими андоз ва баланд бардоштани самарабахшии маъмурикунонии андоз дар шароити тагйирёбии равандхои идтисодй таъсиси низоми махсусгардонидашудаи мушохидаи доимй, арзёбй ва пешгуии тагийрёбии холати низоми андози кишварро тадозо менамояд.

Ба назар мерасад, ки барои ифодаи низоми мазкур мафхуми "мониторинга андоз"-ро истифода намудан аз ду чихат добили дабул аст: аввалан, он чун "муайянкунандаи" ба худ хоси радобатпазирии низоми андозбандии давлат зухур мекунад, сониян, ба интихоби

объектхои нaзopaти aндoз Ba caмтхoи acоcии кopхoи нaзopaтии мaдoмoти aндoз мycoидaт менaмoяд.

Caмapaбaxшии фaъoлияти низоми aндoз as cифaти идopaкyнии он мycтaдимaн вoбacтaгй дopaд. Фaъoлияти дaвлaт дap caмти идopaкyнии низоми aндoзбaндй бо хусусият Ba aфзaлиятхoи cиëcaти aндoзи мapхилaи мyшaxxacи pyшди и^тимоиву идтисодии кишвap мyaйян кapдa мешaвaд.

Низоми aндози дap acоcи тapтиби муя^ншудяи мaъмypикyнонии aндоз, ки мyвозинaти мaнфиaт Ba caмapaи «cинеpгетикй»-pо дap штичяи aмcилaи муносибятхои мутядобилян cyдмaнди «мядомоти aндоз - aндозcyпоpaндaи бомясъулият» пешбинй кyнaд, paдобaтпaзиpии субъектхои xочaгидоppо дap мyбоpизa бapои чялби capмоя дap бозоpи чяхонй тaъмин менaмояд. Аз ин py, дap шapоити ноpacоии capмоягyзоpии xоpичй низоми нaзоpaти aндоз дap зaминaи тятбиди воcитaхои бapпо нaмyдaни муносибятхои боэътимод Ba шaффофи миëни субъектхои xочaгидоp Ba дaвлaт бо иcтифодa aз технологияи муос^и иттилоотй бояд тaкмил додa шaвaд.

Монитоpинги aндоз дap тaчpибaи xоpичй яке aз шяклхои мyоcиpи нaзоpaти aндоз бa шyмоp меpaвaд. Х^ядяфи acоcии фaъолияти мядомоти aндоз хэдчи бештap гиpифтaни штичяи имконпaзиpи мycбaти молиявии фaъолият бо хядди ядялли xapочот мебошaд. Тятбиди монитоpинги aндоз бошaд, дap нaвбaти худ, тaшaккyли низоми боcaмapи мaъмypикyнонии aндозpо тaъмин менaмояд. Монитоpинги aндоз бapои тaвcеaи худуди хaмкоpй бо aндозcyпоpaндaгон дap зaминaи пaйгиpй Ba тяхлили xaвфхои aндози ямялдатхои молиявию хочягии субъектхои xочaгидоp мухим acт.

Хдцяфи ясосии монитоpинги aндоз тахкими хaмкоpй мшии субъектхои доиyнгyзоpии aндоз, яъне aндозcyпоpaндaгон Ba мядомоти aндоз чих&ти тявмини pиояи доиyнгyзоpии aмaлкyнaндaи aндоз мебошад.

Мaфхyми «мoиитopииг» aa вoжaи am^crn «monitoring» бя мaънoи «caнчидaн, нaзopaт бypдaн» гиpифтa шудяяст Ba чун истилох, дap aввaли солхои 90-уми дapии гyзaштa pоич гapдидaacт [2,19].

Мoнитopинги aндoз як шaкли нaзopaти aндoз буд^ вaзифaи acocии он гиpифтaни мaълyмoти oбъективй оид бa фaъoлияти 4op™ aндoзcyпopaндa дap диcмaти иaзopaти вopидoти aндoз бя бучет бa хдсоб меpaвaд.

Мoнитopинги яндоз шaкли нaви мyнocибaтхoи aндoзй мдани мaдoмoти aидoз Ba aндoзcyпopaндaгoн мaхcyб ëфтa, пешбинй мекyнaд, ки кopxoнaхoи кaлoн бa мaдoмoти aндoз дap бopaи aмaлиëтaшoн дap pечaи «oнлaйн» мaълyмoти nyppa пешниход нaмyдa, бa хaмин вacилa бa мaдoмoти aндoз имконияти нaзopaти муствдим Ba бapoи худ, дap acocи тaвзехoти мyтaxaccиcoни мaдoмoти aидoз то пешниходи эъломияи aндoз имконияти ислохи мaълyмoти aндoзиpo фapoхaм меcoзaнд Ba дoиyнвaйpoнкyнихои aндoзpo пешгиpй менaмoянд.

К^йд кapдaн бa мaвpид acт, ки мyнocибaтхoи aндoзй миëни субъектхои xoчaгидop Ba мaдoмoти aидoз хaмчyн paвaиди мухим, вoдей Ba тaFЙиpëбaндa дap дигap кишвapхo низ мaвpиди бappacии мyтaxaccиcoн rçapop мегиpaд. Тибди тaмoюлхoи мyocиpи ^хонй хaнгoми нaдшaгиpии кopхoи нaзopaтию пешгиpикyнaндa бa мyнocибaтхoи тaхлилй диддaти acoœ дoдa мешaвaд, ки он имкон медихaд, дap paфти гyзapoнидaни нaзopaти aндoз, дap бapoбapи кохиш додaни шyмopaи caнчишхoи aндoз, зaxиpaхo дap caмти пypзyp нaмyдaни нaзopaти aндoзcyпopaндaгoни бемacъyлият бoзтaдcим кapдa шaвaид. Бapтapии acocии «хaмкоpии вacеъ» дap имкони хaлли бaхcхoи aидoзй то гyзapoнидaни кopхoи нaзopaтй aз чониби мaдoмoти aндoз Ba то бappacии онхо дap мaдoмoти судй мебoшaд. Ин шякли хaмкоpии иттилоотии вacеъ (монт^ин™ яндоз) дap aкcap кишвapхои мyтapaддй бомyвaффaдият тятбид гapдидaacт, ки хусусиятхои бя худ хос доpaд [6,68]

Ч,адвали 1.

Та^лили киёсии ма( щуми монито ринги андоз дар заминаи аломат^ои низомсоз

Ало мати низо мсоз Менечм енти давлати и андоз Назор ати андоз Монито ринги андоз Тахлил и пешазсанчи шй Тахлил и молиявй

Мох ият низоми идоракунй, раванди ^абули к;арор шакли назорат усули тахдщи хама- чонибаи низоми андоз дар динамика мачмуи тадбирхои тахкщи фаъолияти молиявию хочагии пешазсанчи шй усули тах^и^и холати молиявй

Хад аф афзоиши воридоти андоз, рушди босуботи щтисодиёт назорати риояи ^онунгузо рии андоз идоракунии фаврии низоми андоз чамъоварй, тахлили иттилоот оид ба фаъолият пеш аз санчиш ошкорсозии самара-нокй ва устувории молиявии субъекти хочагидор

Суб ъект ма^омоти ичроия ва ^онунгузори и давлатй Кумитаи андози назди Хукумати Чумхурии Точикисто н Кумитаи андози назди Хукумати Чумхурии Точикистон Кумитаи андози назди Хукумати Чумхурии Точикистон шахсони манфиат- дор ба маълумоти холати молиявии ташкилот

Объ ект низоми андоз андозсупо рандагон низоми андоз андозсупора ндагон хамаи субъектхои сохибкорй

Пре дмет муносибатх ои андозии давлат ва андозсупора ндагон фаъолияти молиявй -хочагии андозсупо-рандагон ра^обатпази рии низоми андоз - хавфхои андози давлат Фаъолияти и^тисодии молиявии андозсупора ндагон вазъи молиявии субъекти хочагидор

Вази - таъмини - таъмини - тахлили тахлили

фахо даромади дурустии ошкорсозии фосилавии фаъолияти

андозии нишондих андоз- фаъолияти субъекти

давлат андахои супорандаго молиявй ба хочагидор

- баланд фаъолияти ни хавфнок; мадсади барои

бардоштани молиявй - пайгирй ошкорсозии ошкорсозии

интизоми мувофидан намудани вайронкуни тамоюлхо,

андозй , андозй; "норасоихои и эхтимолии омилхо ва

- таъмини - воридоти " донун- донун- робитахо

шароит андоз дар гузории гузории

чихати хачми андоз андоз

рушди пурра -тахлили

сохахои - кохиш самараноки

асосии додани и низоми

идтисодиёт сатхи андозбандй

- баланд идтисоди ба мадсади

бардоштани пинхонй муайян

самаранокии намудани

чорахои тамоюлхои

танзими рушд

андоз ва

маъмурикуно

нии андоз

Манбаъ: аз чониби муаллифон дар асоси омузиши сарчашмахо тартиб дода шудаастМониторинги андозро дариб дах сол пеш дар Голландия аввалин маротиба чорй намуда буданд. Вадте дар кишвар шакли нави хамкорй бо мадомоти андозро тачриба намуданд, иштирокдорони он беш аз 20 ширкати калон дайд намуданд, ки дар натичаи мониторинги андоз масъалахои марбут ба маъмурикунонии андоз дар фаъолияти сохибкорй кохиш ёфта, чаззобии сармоявии онхо баланд гаштааст.

Мадомоти андози Голландия дар самти таъмини кохиш додани харочоти вобаста ба маъмурикунонии андоз мутобидати натичахои фаъолияти назорати дохилии ташкилотро ба талаботи донунгузории андоз хангоми анчом додани ахд ва амалиётхо зери назорати датъй дарор медихад. Ин тачрибаи Голландияро чихати пешгирии пинхонкунии андоз як датор кишвархои чахон, аз чумла Британияи Кабир, ИМА, Олмон ва Федератсияи Русия (соли 2012) низ дабул намуданд.

Яке аз низомхои рушдёфтаи мониторинги андоз дар Австралия ба мушохида мерасад. Бо татбиди чунин шакли назорати андоз, дар Австралия чараёни арзёбии мутобидати низоми маъмурикунонии андоз хамасола дар «Барномаи арзёбии интизоми андозй» ба нашр мерасад, ки дар он масъалаи назорати андоз нисбат ба гурухи муайяни ташкилотхо ва самтхои алохидаи маъмурикунонии андоз дарч мегардад. Дар фаъолияти ширкатхои калон мадомоти андози Австралия чунин хавфхои асосии андозро чудо менамоянд: харочоти вобаста ба муттахидшавии фаъолияти сохибкорй; зарари ташкилотхо ва интидоли фоида ба юрисдиксияи хоричй; татбиди лоихахои калони ширкатхои сармоягузорй; иштирок дар ахдхои ширкатхои офшорй; ахдхои мураккаби молиявй бо иштироки ширкатхои хоричй. Номгуйи хавфхои андоз хамасола бо дарназардошти мониторинги натичахои корхои назоратй, тагйироти воридгардида ба донунгузории андоз ва бартарафсозии норасоихои он, хамчунин тамоюлхои асосии надшагирии андоз, ки дар асоси пайгирии бефосилаи хизматрасонии мушовирони андоз ва маълумоти гирифташуда дар доираи донунгузорй оид ба пинхонкунии хатмии маълумот сурат

мегирад, бознигари карда мешаванд [3,28].

Низоми идоракунии низоми андоз

Самт^ои мониторинги

Объекти идоракуни

Расми 1. Мониторинги андоз ^амчун унсури идоракунии хавфи андоз

Дар Фаронса мадомоти андоз ухдадор аст аз руи аризаи шахси водей ва худудй оид ба одибатхои ин ё он ахд хулосаи пешакй пешниход созад. Дар Англия кормандони шуъбахои идтисодии ташкилотхо ухдадоранд мадомоти андозро оид ба хама гуна тагйирот дар надшахои пешбурди сохибкорй хабардор созанд. Дар Белгия тартиботи мувофидакунии пешакй бо мадомоти давлатй тавассути почтаи электронй дар самти тавзех додани татбиди донунгузории андоз аз руи ин ё он ахдхои пешбинишаванда амал менамояд. Новобаста аз хусусияти масъалахои алохида, мохияти тартиби мазкур то хануз хамкорй дар речаи вадти корй аз руи шабакахои электронии алода ба мадсади бартараф намудани бахсхои андозй бодй мемонад. Хангоми татбиди назорати андоз тавзехоти пешакии мадомоти андоз аз руи масъалахои андозбандии ахдхои мураккаби ташкилотхо мавдеи махсус дорад. Дар ИМА андозсупорандагон метавонанд то пешниходи хисоботи андози худ тавзехоти мадомоти андози дахлдорро аз руи масъалахои алохидаи андозбандй, аз чумла хусусиятхои сохавие, ки якчанд субъектхои хочагидорро фаро мегирад, талаб намоянд [5,109].

Тартиби татбиди чунин тавзехот яке аз унсурхои мухимми консепсияи хамкории шариконаи «мадомоти андоз - андозсупоранда» махсуб мешавад.

Дар як датор кишвархо механизми мониторинги андоз нисбат ба гурухи муайяни андозсупорандагон, аз чумла ба ширкатхои калон, субъектхои хочагидор ва сохибкории хурд, муассисахои давлатй татбид карда мешавад.

Дар механизми мониторинги андоз машварати андоз надши махсус мебозад. Дар чунин кишвархои Аврупо - Чехия, Руминия, Лахистон, Сербия иттиходияхои мушовирони андоз фаъолият менамоянд, ки ба ниходи ягона дохил мегарданд. Дар Австралия ба 18 млн. нафар ахолй 18 хазор нафар кормандони мадомоти андоз ва 21 хазор мушовирони андоз рост меояд. Дар Олмон, Фаронса ва ИМА таносуби «нозири андоз - мушовири андоз» бо хиссаи 10/11 чой дорад [5,112].

Тачрибаи чахонй нишон медихад, ки дар фаъолияти мадомоти андоз зарурати идоракунии хавфхои андоз ба миён меояд, ки ташаккули раванди самараноки хавф-менечментро дар низоми андозбандй пешбинй менамояд. Дар тачрибаи кишвархои хоричй мониторинги хавфхои андоз амалй карда мешавад. Мониторинги андоз амсилаи маъмурикунонии андоз мебошад, ки имкон медихад, хавфхои андоз дар доираи назорати андоз кохиш дода шуда, дастрасии мадомоти андоз ба маълумоти низоми бахисобгирии андози андозсупорандагон таъмин карда шавад. Мониторинги андоз - амалиёти аз чониби мадомоти андоз амалишавандаи пайгирй ва тахлили хавфхои андоз аз руи амалиётхои молиявию хочагии ташкилотхо мебошад. Дар ин асос, мониторинги андоз сатхи риояи

Мониторинги андоз

Мониторинги рако батпазирии низоми андоз

Мониторинги хавфхои андози давлат

Танзими андоз Идоракунии андоз

Низоми андоз

дoнyнгyзopии aндoзpo aз чониби aидoзcyпopaидaгон бaлaнд бapдoштa, дap бapoбapи ин, бя caмapaнoкй Ba нaтичaнoкии aмaлхoи мaдoмoти aидoз вycъaт мебaxшaд, бя кохиш ëфтaни xapoчoти мaъмypй Ba бехтap нямудяни фaзoи aидoзй мусоидят мешмояд. Дaвлaт низ дap нaзap дopaд, ки xapoчoти aидoзcyпopaидaгонpo кохиш додa, вopидoти aидoзpo бa бучет тaъмин нaмoяд, ки ин coзишнoмa оид бя pиoяи бoвapии тapaфaйн Ba шaффoфияти мyнocибaти aндозиpo пешбинй метамояд.

Дap тaчpибaи чяхонй мoнитopинг дap acocи coзишнoмaи дyчoнибa, ки фaъoлияти шиpкaтpo дap pечaи вaдти кopй бя мaдoмoти aндoз оид бa xaвфхoи aидoзи aмaлиëтхoи xoчaгй иттилоъ дoдa, тaих,o пac гиpифтaни хулося мaдoмoти aидoз aмaлхoи зapypиpo aнчoм медихaд (ë нaмедихaд).

Тибди мyдappapoти coзишнoмaи мaзкyp aндoзcyпopaидa yхдaдop мегapдaд, ки хисоботи aввaлияpo, чyмлa нaтичaи хиcoбгиpии мухосибй Ba aидoзй, инчунин дигap хyччaтх0 Ba мaвoдpo, ки мaдoмoти aндoз дapxocт менaмoянд, пешниход coзaд; оид бa хaмaи aмaлиëтхoи aнчoмдoдaшaвaндa, ки дopoи xaвфи aидoз мебoшaид, иттилоъ дихaд. Дap нaвбaти худ, мaдoмoти aидoз yхдaдopaнд, дapopи xyдpo pyи мacъaлaхoи мyшaxxac бa aндoзcyпopaндa фaвpaи pacoнaнд; aз pyи зapypaт бя aндoзcyпopaидaгон оид бa хoлaтхoи бaхcнoк, ки бя шapхи дoнyнгyзopии aндoз Ba aмaлй шyдaни a^^o мapбyтaид, мaшвapaт дихaд. Тaвaccyти истифодяи монитоpинги яндоз, aввaлaн, бя aндозcyпоpaндa имконияти paфъи хятоихои aндозиpо хянгоми хисобкунй Ba пapдоxти яндоз Ba тяхияи хисоботи яндоз бо pохи гyзapиш яз нaзоpaти пешякй (монитоpинг) фapохaм меояд. Сониян, бapои мядомоти яндоз тapзи нaзоpaти босифяти pиояи донyнгyзоpии aндозpо яз тapaфи aндозcyпоpaндa дap дисмяти пapдоxти capивaдтии яндоз бя бучет Ba иттилоотонии онх,о оид бя дapомaди гиpифтaшyдa тибди эъломияи яндози пешниходшудя мяхсуб меëбaд. Дap нaвбaти худ, хядяфи монт^и^и яндоз бaлaидшaвии сятхи пешгуии воpидоти яндоз бя бучет, ошкоpcозии ихтилоф Ba ноpacой дap донyнгyзоpии яндоз Ba кохиш додяни бяхсхои яндозй мебошяд [2,31].

Ч,ихдти фapдкyнaндaи монт^ин™ яндоз хусусияти иxтиëpй доштяни гyзapонидaни тapтиби мaзкyp мебошяд, яъне монт^и^и яндоз бо хохиши aндозcyпоpaндa дap ясоси apизaи y гyзapонидa мешaвaд, ня бо нaзapдиди мядомоти яндоз. Аз тapaфи дигap, хядяфи ясосии монитоpинги яндоз кумяк pacонидaн бя aндозcyпоpaидa дap тяхияи хуччятхо, дypycтии хисобкунй Ba пapдоxти яндоз мебошяд, яъне пешгиpии хyдyдвaйpонкyнии эхтимолии яндоз, ня ошкоpcозии он. Бо нaзapдошти мaвдеи мaзкyp дялели пешниходи хуччят хятмй нябудя, монитоpинги яндоз мохиятян худсянчиши фяъолияти aндозcyпоpaндa яз лихози тapзи донунии пешбypди бaхиcобгиpии яндоз мебошяд. Бapтapихoи paвaиди тaтбиди мoнитopинги aндозpо бapoи мaдoмoти aндoз Ba aндoзcyпopaндaгoн дap pacми зеp инъикос шудяянд:

Бартари^ои мониторинги андоз

барои давлат барои андозсупорандагон

^ рущци муносибатдои шарикона "макомоти андоз - аццозсупорацца"

^ кохдш ёфтани моцгатталабии назорати авдоз

^ иттилоотонй оцц ба фаъолияти молиявии андозсупоравда

^ фадмо будани хусусияти бизнес - равацадо, аз чумла аз руйи сохддои фаъолияти икгисодй

^ чалби сармояи иловагии хорвдй ба гуруздои шсгисодии ватанй

^ дак}®, шудани сатди пешгуии воридоти авдоз ба бучет

^ имкони бозтацсими захирадо

^ кохдш ёфтани харочот барои маъмурикунонии андоз

^ кохдш ёфтани шумораи баадои авдозй ва харочоти вобаста ба баррасии судй

рушди муносибат^ои шарикона "макомоти андоз - андозсупоранда" имконияти муайян намудани вазъи ^укукии макомоти андоз аз руйи масъала^ои андозбандй

✓ ко^иши ме^натталабии андозсупоранда

дар рафти гузаронидани санчиши андоз

✓ ко^иши шумораи ^уччат^ои матлуби

макомоти андоз

✓ ко^иши фишори маъмурй ба со^ибкорй

✓ машварати макомоти андоз аз руйи

андозбандии ахд^о

✓ имкони пешгуй ва камкунии хавф^ои

андоз

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

✓ фаро^ам омадани шароити мусоид аз

тарафи давлат ба субъект^ои хочагидор дар асоси шаффофият ва омодагй ба ^амкорй

Расми 2. Бартарщои мониторинги андоз

Дар навбати худ, манфиатдории мадомоти андозро ба тавсеаи тачрибаи мониторинги андоз холатхои зерин муайян мекунанд:

• баланд бардоштани кафолатхои риояи донунгузории андоз, зеро хавфи татбиди хама гуна схемахои канорагирй аз андозбандй ба таври назаррас кохиш меёбад. Аён аст, ки ин хамкорй даст кашидан аз амалиётхои шубхаовар ва донунигардонии онхоро пешбинй менамояд, ки ба афзудани воридоти андоз ба бучет мусоидат менамояд;

• баланд гаштани сифати маъмурикунонии андоз;

• кохиш ёфтани харочоти давлатии татбиди маъмурикунонии андоз аз хисоби кам гардидани микдори санчишхои сайёри андоз.

Мониторинги андоз хамчун омили ташкили муносибати шарикона миёни мадомоти андоз ва андозсупорандагон ба кам шудани санчишхо, афзудани хачми воридоти андоз ба бучет, пешгирй намудани бахсхои судии байни андозсупорандагон ва мадомоти андоз боис мегардад. Бо чорй гардидани мониторинги андоз барои андозсупорандагон речаи маъмурикуноние мударрар карда шудааст, ки шабехи речаи «Соорегайуе СотрНапсе» («Х^мкории васеъ») буда, дар зиёда аз 25 кишвари чахон татбид мегардад.

Принсипхои мониторинги андозро номбар кардан мумкин аст:

- шаффофияти хисоботи андозсупоранда ва низоми назорати дохилии он;

- озодкунй аз санчишхои сайёри андоз ва назорати камералй.

Мадомоти андоз имкон доранд, ки риояи донунгузории андоз аз тарафи андозсупорандагон зери назорати доимй дарор дода, пардохти пурра ва саривадтии андоз ва дигар пардохтхои хатмиро ба бучет пайгирй намоянд. Кормандони мадомоти андоз тавассути мониторинги андоз ба ичрои корхои зерин имконият ба даст меоранд: пайдо намудани дастрасй ба маълумоти мухосибй ва андозии ширкатхо, санчиши дурустии тахияи онхо ва дар онхо сари вадт инъикос ёфтани амалиёти хочагидории андозсупорандагон. Тартиби электронии табодули хуччатхо ба мадомоти фискалй

имкон медихад, ки маълумоти заруриро фавран талаб намуда, санчиши хисоботи андоз, регистрхои хисобгирии андоз ва дигар хуччатнигориро, ки дар навбати худ, хавфхои андози ташкилотхоро кохиш медихад, амалй намоянд [4,63].

Бо мадсади татбиди чорахои мазкур субъектхои хочагидор бояд бо мадомоти андоз дар бораи хамкории васеи иттилоотй дарордод ба имзо расонанд. Чунин дарордод маъмулан ба муддати аз як то се сол баста шуда, аз 1 январи соли тадвимии баъд аз бастани дарордод амал мекунад. Дар давраи амали дарордод кормандони мадомоти андоз фаъолияти андозсупорандагони тахти мониторинги андоз бударо мавриди санчиш дарор намедиханд. Дар мачмуъ, созишнома оид ба мониторинги андоз субъекти андозсупорро мудом аз хавфхои мавчудаи андоз хабардор сохта, оид ба сатхи ичрои ихтиёрии ухдадории андоз иттилооти пурра медихад. Дар натича мадомоти андоз санчиши андозро дар махалли андозсупоранда танхо дар асоси усули арзёбии хавфхои андоз мегузаронад.

Дар тачрибаи байналмилалй дар речаи мониторинги андоз мадомоти андоз натичахои корхои назоратии андозсупоранда ва аудитори берунаро чихати муайян намудани дурустии хисоботи андоз истифода менамоянд. Талабот нисбат ба дурустии хисоботи молиявй ва самаранокии низоми назорати дохилй, стандартхои аудити беруна ба дадри кофй датъй мебошад. Аз ин ру, натичахои чунин санчишхоро мадомоти андоз ба мадсадхои худ истифода бурда метавонад. Дар чунин шароит вазифаи мониторинги андоз - кумак расонидан ба ташкилот дар ноил шудан ба сатхи дахлдори назорати дохилии андоз мебошад, ки ба таъмини риояи донунгузории андоз мусоидат мекунад. Аз ин чо, барои он ки дар мониторинги андоз иштирок намояд, рохбари ташкилот бояд равандхои дохилии марбут ба андозбандиро зери назорат дарор дихад, ки амалишавии он тавассути таъсиси сохтори назорати дохилии андоз имконпазир мебошад.

Мутахассиси сохтори мазкур бояд дар хамаи равандхои ташкилот, аз тахияи стратегияи андозии сохибкорй то аудити дохилии андоз иштирок намояд. Бастани созишнома оид ба хамкории васеи иттилоотй ба баланд бардоштани мадоми худудии он хангоми татбиди донунгузории андоз ва кохиши хавфхои андози андозсупорандагон равона шудааст. Дар ин асос, мадсади чорй намудани «мониторинги андоз» ин дуруст, пурра ва сари вадт хисоб кардану пардохтани андоз ба бучет буда, мадомоти андоз, дар навбати худ, дар речаи мустадим оид ба амалиёти андозсупоранда маълумот пайдо намуда, инъикоси дурусти манбаъхои андозбандиро дар эъломияхои андоз назорат менамоянд. Бо рохандозй намудани тартиби мазкур зарурати андешидани тадбирхои назоратй аз байн меравад, аз ин ру, омили мазкур хамчун воситаи хавасмандгардонии андозсупорандагон арзёбй мегардад.

Механизми самараноки хамкории субъектхои хочагидор ва мадомоти андоз дар самти риояи донунгузории андоз ва маъмурикунонии андоз дар Чумхурии Точикистон низ ахамияти махсус касб намудааст.

Ибтидои чунин хамкорихо ба соли 1999 таъсис додани Нозироти андозсупорандагони калон рост меояд. Баъди мавриди амал дарор гирифтани тахрири нави Кодекси андози Чумхурии Точикистон аз 1 январи соли 2022 шакли назорати андоз - мониторинги андоз чорй гардидааст. Мутобиди мударрароти донунгузории андоз, мониторинги андоз амали ихтиёрии андозсупоранда буда, дар асоси созишномаи мутадобилаи байни мадомоти андоз ва андозсупоранда бо мадсади пешгирии холатхои риоя нагардидани донунгузории андоз гузаронида мешавад. Крнунгузорй пешбинй менамояд, ки ба андозсупоранда имконияти то лахзаи пешниходи эъломияи андоз халли хама гуна холатхои бахсноки марбут ба масъалахои андозбандй дар речаи вадти корй бо шарти таъмини дастрасии мадомоти андоз ба хуччатхои молиявй ва андозии андозсупоранда ба мадсади санчиши онхо фарохам оварда шавад.

Истифодаи механизми мониторинги андоз ба шакли нави хамкории миёни

санчишгарон ва андозсупорандагон аз хисоби мухокимаи созандаи масъалахои бахсноке, ки дар раванди мониторинги андоз ба миён меоянд, табдил меёбад, ки дар навбати худ, ба кохиш ёфтани бахсхои андозй ва чун одибат, кохиши харочоти вобаста ба гузаронидани санчишхои андоз аз харду чониб мусоидат менамояд. Конунгузорй пешбинй менамояд, ки предмети мониторинги андоз - дурустии хисобкунй, пардохти саривадтй ва пурраи маблаги андоз ва дигар пардохтхои хатмй ба бучет, ичрои ухдадории пардохти андоз аз чониби андозсупоранда, агенти андоз ба хисоб меравад.

Мониторинги андоз нисбат ба андозсупорандагоне гузаронида мешавад, ки даромади умумии у дар соли гузаштаи хисоботй зиёда аз 15 млн. сомониро ташкил медихад. Мониторинги андоз аз 1 январи соли навбатии хисоботй огоз гардида, мухлати дар созишнома пешбинишударо дар бар мегирад.

Гузаронидани мониторинги андоз бояд камаш як соли пурраи молиявиро дар бар гирад. Дар давраи мониторинги андоз гузаронидани назорати камералй, муоинаи хронометражй ва санчиши сайёри андоз манъ аст. Шахси масъули мадомоти андоз нисбат ба маълумоте, ки аз чониби андозсупоранда дар доираи мониторинги андоз пешниход гардидааст, хар мох хулоса пешниход менамояд. Агар шахси масъули мадомоти андоз андозсупорандаро оид ба камбудихои муайяншуда расман огох нанамояд, нисбат ба андозсупорандае, ки тахти мониторинги андоз дарор дода мешавад, чарима ба маблагхои барилова хисобшуда татбид карда намешавад [1,78].

Хамкории иттилоотй байни мадомоти андоз ва андозсупорандагоне, ки дар мониторинги андоз иштирок менамоянд, дар асоси созишнома амалй карда мешавад. Дар созишнома ухдадории мутадобилаи андозсупоранда ва мадомоти андоз оид ба пешниходи хуччатхо дар шакли электронй ва маълумоте, ки барои амалй намудани мониторинги андоз хатмй мебошад, тартиби дастрасии шахси масъули мадомоти андоз ба низоми иттилоотии андозсупоранда мударрар карда мешаванд. Карор дар бораи гузаронидани мониторинги андоз аз чониби мадоми ваколатдори давлатй дар асоси аризаи андозсупоранда дабул карда мешавад. Ариза барои гузаронидани мониторинги андоз аз чониби андозсупоранда на дертар аз 1 июли соли кабл аз огози давраи мониторинги андоз бояд пешниход карда шавад. Агар аз чониби мадомоти андоз хангоми гузаронидани мониторинги андоз байни маълумоти ба мадомоти андоз пешниходнамудаи андозсупоранда ихтилоф ё тафовут ошкор гардад, андозсупоранда барои пешниходи тавзехоти зарурй ё ислохоти дахлдор расман огох карда мешавад [1,82].

Хангоми гузаронидани мониторинги андоз мадомоти андоз бо дархости андозсупоранда хулоса тартиб дода, дар давоми 5 руз онро ирсол менамояд. Хулосаи пешниходшуда мавдеи мадомоти андозро аз руи натичахои мониторинги андоз инъикос менамояд. Дар Чумхурии Точикистон тадрибан 400 ташкилоти калон амал менамояд, ки тахмин 70 фоизи ташкилотхои ватанй ба татбиди чунин шакли хамкории судманди дучониба бо мадомоти андоз манфиатдор мебошанд [7]. Бартарии асосии мониторинги андоз назар ба дигар шаклхои назорати андоз дар он аст, ки халли масъалахои бахснок миёни андозсупоранда ва мадомоти андоз сари вадт ва ошкоро сурат мегирад. Алхол мониторинги андоз танхо дар корхонахои калон гузаронида мешавад, зеро хиссаи андозсупорандагони калон дар ташаккули бучети давлатй сол ба сол афзуда, аз 2/3 хиссаро ташкил медихад:

Расми 3. Х,иссаи воридоти андоз аз ^исоби андозсупорандагони калон, %

Мониторинги aндоз дар Чумхурии ^чих^тен тачрибаи нав бyдa, ба тачрибаи татбиди aмaлии дoнyнгyзoрии aндoз дар кишвархри aъзoи ИДМ Ba AврyOcиë мутобидат менамояд. Храмин тавр, гузариш ба мoнитoринги aндoз, дар хoде ки хачм ва вocитaи нaзoрaти aндoз 6o caтхи масъудиятшиносии aндoзcyпoрaндa муайян карда мешавад, арзиши фашлияти coхибкoрирo aфзyдa, чaззoбии caрмoягyзoрии oнрo тадвият мебaxшaд.

Дар натичаи тахдили дурна^и рушди мoнитoринги aндoз дар мaмлaкaт як дaтoр мyaммoхoи Ч0Йдoштa дар самти татбиди aмaлии oн oшкoр гардиданд. Якум, на хамаи aндoзcyпoрaндaгoн ба таъмини шaффoфияти пурраи иттилooтии фaъoдияти xyд, aa чумга oшкoр coxтaни мaъдyмoт oид ба манбаи aндoзбaндй тo дахзаи пешнихoди зьюмияи aндoз oмoдa мебoшaнд. Зеро, xaтaри вoдеии тaбдилëбии хaмкoрй ба раванди тaмoмнaшaвaндaи нaзoрaтй мавчуд аст.Дуюм, дар ин раванд «^шаи пcиxoдoгй» аз хар ду тараф xaлaл э^д менaмoяд, зеро as нигохи aндозcyпорaндa, хaмкoрй 6o мyшoвири aндoз дaр caмти камкунии xaвфхoи aндoз афзалгар acт. Xaмзaмон, мавчудияти coзишнoмa бaйни онхо зиддияти манфиати чoнибхoрo бартараф нaмеcoзaд, зеро мавдеи фискалии мaдoмoти aндoз, ки дар твъмини ичрои тaлaбoти дoнyнгyзoрии aндoз зохир мегaрдaд, ба манфиати aндoзcyпoрaндa мyвoфид нaмебoшaд.

Аз ин чост, ки дaр фaъодияти aндoзcyпoрaндaе, ки 6o мaдoмoти aндoз coзишнoмaи мoнитoринги aндoз бастааст, имтони иxтиcори yхдaдoрии aндoз тохиш меëбaд.

Сеюм, мyноcибaти нoзирoни aндoз ва мyтaxaccиcони тaшкидoтхo бинoбaр мавчуд набудани кaфoдaти мaxфй нигoх дoштaни сирри aндоз ба нoбoвaрй acoc ëфтaacт. Дaр амадия мoнитoринги aндoз xaвфхoи идoвaгй ба coхибкoрй aз дихози хифзи мaъдyмoти мaxфй ва таъсири мaдoмoти aндoз ба интиxoби кoнтрaгентхo ба бoр меoрaд. Сарфи назар аз oн ки дoнyнгyзoрии aндoз хифзи мaъдyмoти дoрoи сирри aндoзирo кaфoдaт медихад, х0дaтх0и иcтифoдa шудани чунин мaъдyмoт ба манфиати кoрмaндoни мaдoмoти aндoз чой дорaд. Oдибaтхoи манфии ифшoи чунин мaълyмoт назар ба нaтичaхои нaзoрaти ацдоз махсустар аст. Зерo дар дaврaи мoнитoринги aндoз бa мaдoмoти aндoз мaъдyмoт oид ба aмaдиëтхoи aнчoмдoдaшyдa дастрас карда мешавад, на aмaлиëтхoи xoчaгии дaврaхои гузашта. Аз ин ру, дар сатхи дoнyнгyзoрй мударрар намудани масъудияти кoрмaндoни мaдoмoти ацдоз бaрoи ифшoи мaъдyмoти мaxфй ба мизoчoн мухим aрзëбй мегардад.

Бастани coзишнoмa oид ба мoнитoринги aндoз аз дарачаи баланди шаффофияти фaъoдияти aндoзcyпoрaндa гyвoхй медихад, ки бa тyфaйди ин имконияти фaрoхaм oвaрдaни мyнocибaтхoи coзaндa дар заминаи бoвaрии тарафайн дар самти таъмини мyнocибaтхoи сифатан нави aндoзй мдани мaдoмoти aндoз ва aндoзcyпoрaндaгoн ба мдан меояд. Xaмзaмон, даст кашидан аз шaкдхoи анъанавии санчиши ацдоз тахияи ycyдхoи теxнoдoгии нaзoрaти aндoзрo тaдoзo менамояд. Яъне, татбиди aмaлии мoнитoринги aндoзи фaъoдияти ташкилот азнавтозии теxнoдoгияи пешнихoди мaъдyмoтро барои мадсадада нaзoрaти aндoз пешбинй менамояд.

Чорум, муаммои чиддй дастгирии методии мониторинги андоз мебошад, зеро дастрасй ба махзани маълумоти андозсупоранда дадидй ва асоснокии хулосаи нозири андозро кафолат намедихад. Мадомоти андозро зарур аст, ки тарзи интихоб ва чамъбасти маълумотро ба мадсадхои назорати андоз бо назардошти хусусиятхои низоми иттилоотие, ки андозсупоранда истифода менамояд, хусусияти бизнес-равандхо ва сиёсати мухосибавй тахия намояд.

Коидахои хамкории тарафхои созишро дар шароити корношоямии техникии низоми иттилоотй муайян намудан мухим аст, зеро, гардиши электронии хуччатхо миёни мадомоти андоз ва ташкилот асоси татбиди мониторинги андоз мебошад.Каблан холатхои бахсноки бамиёномада танхо хангоми гузаронидани санчишхои андозй ошкор карда шуда, харочоти зиёди молиявй ва мехнатиро ба бор меоварданд, баъзан бахсхои андозй солхои тулонй кашол меёфтанд.

Татбиди чунин низоми муассири назорати андоз аз тарафи мадомоти андоз дарачаи баланди шаффофияти хамаи далелхои фаъолияти хочагидории ташкилотро кафолат медихад, ки ба болоравии сатхи чаззобии сармоявии он оварда мерасонад. Мухимтарин бартарии татбиди мониторинги андоз бо имконияти ихтиёран дархост намудани хулосаи мадомоти андоз дар мархилаи бастани ахд ва (ё) шартнома мебошад. Дар аксар холатхо дархости хулосахои мадомоти андоз бо андозбандии даромади ташкилотхо ва донунй будани эътирофи харочот барои мадсадхои андозбандй алодаманд аст. Дар аксари кишвархои хоричй мониторинги андоз на танхо нисбат ба ширкатхои калон, балки субъектхои сохибкории хурд низ татбид мегардад. Дар Чумхурии Точикистон бошад, бо дарназардошти мударрароти дар Кодекси андоз пешбинишуда имруз мониторинги андоз ба доираи махдуди андозсупорандагон - ширкатхои калон, ки муносибати созгор бо мадомоти андозро риоя мекунанд, татбид карда мешавад.

Аммо, хатто барои чунин корхонахо мониторинги андоз метавонад на он дадар манфиат дошта бошад, агар нозирони андоз манфиатхои фискалии худро пеш гузошта, вазифаи асосии назорати андоз - санчиши дурустии хисобкунии ухдадорихои андозро сарфи назар намоянд. Бо дарназардошти чунин вазъи кор, ба назар мерасад, ки худи гояи мониторинги андоз мусбат буда, одибатхои манфии эхтимолиро ба андозсупоранда пешгуй мекунад, дар холе ки кушишхои якчояи санчишгар ва андозсупоранда ба бехтар намудани сифати хисоботи андоз, дуруст хисоб кардан ва сари вадт пардохтани андоз бояд равона карда шавад, монеаи чиддй дар самти татбиди чунин шакли назорат набудани талаботи ягонаи сертификатсияи мониторинги андоз мебошад.

Низоми назорати андоз ба мадсади пешгирии худудвайронкунихои андоз ташаккул дода шудааст [8]. Дар шароити имруза низоми назорати андоз ба мадомоти андоз имкон медихад, ки пардохти пурра ва саривадтии андозро ба бучет пайгирй намоянд. Хадафи мониторинги андоз хамчун шакли назорати андоз кохиш додани шумораи худудвайронкунихои андоз буда, дар як вадт, ба баланд гаштани самаранокии фаъолияти мадомоти андоз мусоидат менамояд, ки дар натича низоми мукаммали андозбандй фарохам омада, харочоти вобаста ба корхои назоратй кохиш меёбад.

Ба мадсади такмили минбаъдаи фаъолияти назоратии мадомоти андози Чумхурии Точикистон омузиши механизми мониторинги уфудии андоз, аз чумла дар сатхи донунгузорй аз руи унсурхои зерин мухим арзёбй мегардад:

- таъмини сифати низоми назорате, ки кафолати амнияти иттилоотй, баландшавии самаранокии идтисодии татбиди он ва хифзи худудхои субъектхои хочагидорро дар асоси сертификатсияи пурраи мониторинги андоз таъмин менамояд;

- тавсеаи доираи иштирокдорони мониторинги андоз;

- татбиди усули алтернативии халли расмиёти андозй бо истифода аз муносибати бегаразона хангоми арзёбии фаъолияти субъектхои идтисодй аз тарафи мадомоти

назоратй чихати барпо намудани муносибатхои боэътимод бо субъектхои сохибкорй;

- аз руи хачми андозхои хисобшуда сабук намудани талабот нисбат ба ташкилотхое, ки худуди иштирок ба мониторинги андозро доранд;

- танзими тартиби талаби хуччатхо тавассути низоми иттилоотии андозсупорандагон;

- рушди бо ном «усули шариконаи хамкории» мадомоти андоз бо андозсупорандагон - механизм ва ниходи машварати андозй дар мадомоти андоз чихати хифзи манфиатхои андозсупорандагони бомасъулият;

- андозсупорандагон бояд шаффофияти бизнес-равандхои фаъолияти худро таъмин намоянд, ба истифодаи стандартхои байналмилалии хисоботи молиявй мутобид шаванд, инчунин барои баланд бардоштани сифати низоми назорати дохилй кушиш намоянд.

Сарфи назар аз чой доштани мушкилоти муайян, мониторинги андоз хамчун яке аз шаклхои назорати андоз дар Чумхурии Точикистон татбид шуда истодааст, ки дар навбати худ, дадами чиддй дар самти такмили низоми андоз махсуб ёфта, ба кохиши харочоти вобаста ба маъмурикунонии андоз мусоидат мекунад ва сатхи эътимоднокии миёни мадомоти андоз ва ташкилотхоро тадвият мебахшад. Рушди низоми мониторинги андоз ба мадомоти андоз имкон медихад, ки аз низоми анъанавии талаб намудани хуччатхои хисобгирй даст кашида, ба санчиши сохахои хавфноки фаъолияти ташкилотхо таваччух намоянд. Рушди минбаъдаи чунин шакли назорати андоз барасмиятдарорй ва содагардонии талаботи дохил гардидан ба низоми мониторинги андозро тадозо менамояд. Ташкилотхоро низ зарур аст, ки автоматикунонии бизнес-равандхо ва шаффофияти маълумоти андозиро тадвият бахшанд.

ПАЙНАВИШТ:

1. Кодекси андози Цумуурии Тоцикистон. - Душанбе, 2022. - 407 с.

2. Березина Е.В. Налоговый мониторинг как способ цифровизации налогового администрирования в Российской Федерации // Налоги и налогообложение. - 2020. - №2.

- C. 18-39.

3. Бадеева Е.А., Машкина A.A. Современные тенденции и перспективы развития налогового мониторинга в России. -2020. - C.24 - 35.

4. Ефремова Т.А. Горизонтальный мониторинг как способ формирования партнерских отношений налоговых органов с налогоплательщиками// Финансы и кредит. Налоговая политика. -2014. - C.61-66.

5. Кириенко А.П. Налоговое администрирование крупных налогоплательщиков: мировые тенденции и особенности российского опыта // Финансы и кредит. -2019. - C.104-126.

6. Кузнецов Н.Г. Налоговый мониторинг налогоплательщиков - российский опыт и перспективы //Финансовые исследования. - 2014. - №4 (45). - C. 65-72.

7. Маълумоти уисоботии Кумитаи андози назди Хукумати Чумуурии Тоцикистон. - Душанбе, 2011 - 2021.

8. Шобей Л.Г., Григорьева Е.А. Налоговый мониторинг как метод налогового администрирования //Электронный научный журнал "Вектор экономики". - 2020.

- №11.

Reference Literature:

1. Tax Code of Tajikistan Republic. - Dushanbe. 2022. - 407pp.

2. Berezina Ye.V. Tax Monitoring as a Way of Tax Administering Digitalization in Russian Federation//Tax and Taxation. 2020, №2. - pp.18-39

3. Badeeva Ye.A., Mashkina A.A. Modern Tendencies and Prospects of Tax Monitoring Development in Russia. -2020. - pp. 24-35

4. Yefremova T.A. Horizontal Monitoring as a Way of Formation of Partnership Relations between Tax Bodies and Tax Payers//Finance and Credit. Tax Policy. - 2014 - pp. 61-66

5. Kiriyenko A.P. Tax Administrating of Gross Taxpayers: World Tendencies and Peculiarities of Russian Experience// Finances and Credit. - 2019. - pp. 104-126

6. Kuznetsov N.Y. Tax Monitoring of Taxpayers - Russian Experience and Perspectives// Financial Researches. - 2014, №4 (45). - pp. 65-72

7. Informational Report of the Tax Committee under the Auspices of Tajikistan Republic Hukumat. - Dushanbe, 2011-2021

8. Shobey L.G. Grigoryeva Ye.A. Tax Monitoring as a Method of Tax Administering // Electronic scientific journal "Vector of Economics". - 2020, № 11

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.