Научная статья на тему 'АСОСҲОИ ИНСТИТУТСИОНАЛИИ РУШДИ НИЗОМИ АНДОЗ'

АСОСҲОИ ИНСТИТУТСИОНАЛИИ РУШДИ НИЗОМИ АНДОЗ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
267
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АСОСҲОИ НАЗАРИЯВӢ / ТАНЗИМИ ДАВЛАТӢ / СИЁСАТИ АНДОЗУ БУҷЕТ / ВОБАСТАГИИ ИқТИСОДИИ ХОРИҷӢ / НИЗОМИ МОЛИЯВИЮ ИқТИСОДӢ / ДЕФИТСИТИ БУҷЕТИ ДАВЛАТӢ / ТАВОЗУНИ ПАРДОХТИ КИШВАР / АФЗОИШИ ӯҲДАДОРИҲОИ қАРЗӢ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Иброҳимзода Илҳомуддин Раҷабалӣ, Файзуллоев Бахтовар Сайфуллоевич

Асосҳои институтсионалии рушди низоми андоз мавриди баррасӣ ва таҳлил қарор дода шудааст. Муайян карда шудааст, ки дар шароити муосир, қонунгузории андоз бояд на ба ҳайси як шохаи қонун, балки чун шохаи мустақили ҳуқуқ пазируфта шавад. Ғайр аз он, ақидае пешниҳод гардидааст, ки низоми қонунгузорӣ вобаста ба пайдоиш ва интихоби санадҳои меъёрӣ ва муттаҳид сохтани субъективии онҳо тибқи нишонаҳои (меъёрҳои) муайян ба гурӯҳҳо, миқёсҳо ва соҳаҳои дахлдор ташаккул меёбад. Муайян карда шуд, ки дар давоми солҳои 2015-2020 мақомоти андози кишвар 99031 санҷиш гузаронида, дар 77% санҷишҳо қонуншикании андоз ошкор кардаанд. Дар натиҷаи санҷишҳои мақомоти андоз ба буҷет зиёда аз 5 миллион сомонӣ ворид карда шуд. Аз ҷумла, аз 2,6 миллион сомонӣ муҷозоти молиявӣ 2,5 миллион сомонӣ ё 48,5 фоизи маблаги ҳисобшуда ба буҷет ворид карда шудааст. Таъкид шудааст, ки хусусияти муҳимтарини иқтисоди давраи гузариш - ноустуворӣ ва рушди босуръати он боиси тагйирёбии доимии низоми умумии иқтисодӣ мегардад ва аз ин рӯ, зарур аст, ки низоми мавҷудаи андоз бо назардошти тагйирот дар иқтисодиёт ва сиёсати афзалиятҳои давлатӣ такмил дода шавад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INSTITUTIONAL FRAMEWORKS FOR TAX SYSTEM DEVELOPMENT

The article dwells on institutional foundations of the development of tax system. It was established that under modern conditions tax legislation should be presented not as a juridical branch, but as an independent branch of law. In addition, there is formulated an opinion that legislative system is formed respective of the origin and option of their normative instruments and their subjective unification in accordance with these signs (norms) for certain groups, scales and industries. It was revealed that during 2015-2020 the country's tax authorities conduted 99031 inspections and 77% of tax offenses were detected. As a result of inspections, the budget received more than 5 million somonis including financial sanctions in the amount of 2.6 million somonis, of which 2.5 million somonis or 48.5 percent of the accrued amount were received by the budget. It was proposed to consider the most important nature of the economy of the unstable transitional period such factors as instability and accelerated development which lead to constant changes in the overall economic system and, therefore, it is necessary to improve the existing tax system taking into account changes in economy and priorities in reference to the government.

Текст научной работы на тему «АСОСҲОИ ИНСТИТУТСИОНАЛИИ РУШДИ НИЗОМИ АНДОЗ»

ИНСТИТУЦИОНАЛЬН ЫЕ ОСНОВЫ РАЗВИТИЯ НАЛОГОВОЙ СИСТЕМЫ

INSTITUTIONAL FRAMEWORKS FOR TAX SYSTEM DEVELOPMENT

УДК 36.1 ББК 65.261.411

АСОСХОИ Ибро^имзода Ил^омуддин Рацабалй, академики ИНСТИТУТСИОНАЛИИ Академияи байналмилалии нацлиёти Федератсияи РУШДИ НИЗОМИ Русия, доктори илми ицтисод, профессор, мудири АНДОЗ кафедраи молия ва сугуртаи ДМТ; Файзуллоев Бахтовар Сайфуллоевич, унвонцуи Донишгоуи давлатии молия ва ицтисоди Тоцикистон (Тоцикистон, Душанбе)

Иброхимзода Илхомуддин Раджабали, академик Международной академии транспорта Российской Федерации, д-р экон. наук, профессор, зав.кафедрой финансов и страхования ТНУ; Файзуллоев Бахтовар Сайфуллоевич, соискатель Таджикского государственного университета финансов и экономики (Таджикистан, Душанбе)

Ibrohimzoda Ilhomuddin Rajabali, academician of the International Academy of Transport of Russian Federation, Dr of Economics, Professor, head of the department of finances and insurance under the Tajik National University; Fayzulloev Bakhtovar Sayfulloevich, applicant of the Tajik State Financial and Economic University (Tajikistan, Dushanbe) E-MAIL: [email protected]

Калидвожа^о: асосуои назарияви, танзими давлати, сиёсати андозу буцет, вобастагии ицтисодии хорици, низоми молиявию ицтисоди, дефитсити буцети давлати, тавозуни пардохти кишвар, афзоиши уудадорщои царзи

Асосуои институтсионалии рушди низоми андоз мавриди барраси ва тащил царор дода шудааст. Муайян карда шудааст, ки дар шароити муосир, цонунгузории андоз бояд на ба уайси як шохаи цонун, балки чун шохаи мустацили ууцуц пазируфта шавад. Fайр аз он, ацидае пешнщод гардидааст, ки низоми цонунгузори вобаста ба пайдоиш ва интихоби санадуои меъёри ва муттауид сохтани субъективии онуо тибци нишонауои (меъёруои) муайян ба гурущо, мицёсуо ва соуауои дахлдор ташаккул меёбад. Муайян карда шуд, ки дар давоми солуои 2015-2020 мацомоти андози кишвар 99031 санциш гузаронида, дар 77% санцишуо цонуншикании андоз ошкор кардаанд. Дар натицаи санцишуои мацомоти андоз ба буцет зиёда аз 5 миллион сомони ворид карда шуд. Аз цумла, аз 2,6 миллион сомони муцозоти молияви 2,5 миллион сомони ё 48,5 фоизи маблаги уисобшуда ба буцет ворид карда шудааст. Таъкид шудааст, ки хусусияти мууимтарини ицтисоди давраи гузариш - ноустувори ва рушди босуръати он боиси тагйирёбии доимии низоми умумии ицтисоди мегардад ва аз ин ру, зарур аст, ки низоми мавцудаи андоз бо назардошти тагйирот дар ицтисодиёт ва сиёсати афзалиятуои давлати такмил дода шавад.

Ключевые слова: теоретические основы, государственное регулирование, налогово-бюджетная политика, внешнеэкономическая зависимость, финансово -экономическая система, дефицит государственного бюджета, платежный баланс страны, увеличение долговых обязательств

Рассматриваются институциональные основы развития налоговой системы. Было установлено, что в современных условиях налоговое законодательство должно представляться не как юридическая отрасль, а как самостоятельная отрасль права. Кроме того, сформулировано мнение, что законодательная система формируется в зависимости от происхождения и выбора нормативных актов и их субъективного объединения в соответствии с указанными признаками (нормами) в определенные группы, масштабы и отрасли. Было выявлено, что в течение 2015-2020 годов налоговые органы страны провели 99 031 проверку и в 77% случаев были выявлены налоговые правонарушения. В результате проверок, проведенных налоговыми органами, поступило более пяти миллионов сомони, в том числе в результате финансовых санкций - на сумму 2,6 миллиона сомони, из которых в бюджет поступило 2,5 миллиона сомони, или 48,5 процента от начисленной суммы. Подчеркнуто, что важнейшие черты переходной экономики - нестабильность и быстрый рост -приводят к постоянным изменениям в общей экономической системе, в связи с чем необходимо совершенствовать существующую налоговую систему в соответствии с изменениями в экономике и приоритетами правительства.

Key-words: theoretical foundations, state regulation, fiscal policy, dependence on foreign economics, financial-economic system, beneficiary of state budget, country's balance of payments, increase of debt obligations

The article dwells on institutional foundations of the development of tax system. It was established that under modern conditions tax legislation should be presented not as a juridical branch, but as an independent branch of law. In addition, there is formulated an opinion that legislative system is formed respective of the origin and option of their normative instruments and their subjective unification in accordance with these signs (norms) for certain groups, scales and industries. It was revealed that during 2015-2020 the country's tax authorities conduted 99031 inspections and 77% of tax offenses were detected. As a result of inspections, the budget received more than 5 million somonis including financial sanctions in the amount of 2.6 million somonis, of which 2.5 million somonis or 48.5 percent of the accrued amount were received by the budget. It was proposed to consider the most important nature of the economy of the unstable transitional period such factors as instability and accelerated development which lead to constant changes in the overall economic system and, therefore, it is necessary to improve the existing tax system taking into account changes in economy and priorities in reference to the government.

Асосхои институтсионалии рушди низоми андозро институтхои расмй - санадхои меъёрию ху^у^й, низоми андоз, ма^омоти андоз ва тамоми иштироккунандагони низоми андоз ва институтхои гайрирасмй - урфу одат, расму оинхо, анъанахо ва дигар шароитхо ташкил мекунанд. Дар ма^олаи мазкур мо бештар ба тад^и^и чанбахои институтхои расмй дивдати худро равон намуда, мавриди баррасй ^арор додем. Тачрибаи чахонй нишон медихад, ки андозхо хамчун фишанги танзими макрои^тисодй

баромад намуда, чихати пешрафти иктисодй ваё боздории сатхи пешрафти иктисодй истифода мешавад, ки ин амалро тавассути кабулу ворид намудани тагйирот ба санадхои меъёрии хукукии соха, хусусан конунгузории андоз амалй карда мешавад.

Конунгузории андозй,пеш аз хама ба конуни асосии кишвар - Конститутсияи Ч,умхурии Точикистон такя менамояд, ки дар моддаи 45 -омадааст: "Супоридани андоз ва пардохтхо, ки конун муайян кардааст, хатмист. Конунхое, ки андози навро мукаррар мекунанд ва ё шароити андозсупорандагонро вазнин менамоянд, кувваи бозгашт надоранд" [1]. Аз ин бармеояд, ки ислохоти конунгузории андоз бо назардошти окибатхои ичтимоию иктисодй бояд окилона сурат гирад.

Кайд кардан зарур аст,ки вобаста ба ичрои мукарраротхои Конститутсияи Ч,умхурии Точикистон ва пешрафти иктисодиёти кишвар, Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон, баъди конунхои гуногуни амалкунанда дар сохаи андоз то 1999, соли 1998 ^абул ва ду маротиба - солхои 2005 ва 2012 тачдиди назар карда шуд, инчунин мохи ноябри соли чорй низ тачдиду кабул гардид вале то хол мавриди амал карор нагирифтааст. Мутаассифона, бар хилофи Кодекси андози бисёр кишвархои ИДМ ва 20 кишвари камбизоаттарини чахон, Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон [2], хатто пас аз ба итмом расидани он дар соли 2012, яке аз мушкилтаринхо ба хисоб меравад, ки он дорои хусусияти фарогири механизми хукукии хавасмандгардонии рушди сохибкорй нест. Аммо, рушди иктисодиёт мутобики таъсири объективии конунхои иктисодй такозо мекунад, ки ба конунгузории андоз тагйиру иловахо ворид карда шаванд.

Тавре ки аз таърифи мафхуми андоз бармеояд, андоз ин хама гуна пардохтхои хатмиест, ки ба бучет ваё фонди махсуси бучетй, дар шакли хатмй ва эквивалентй супорида мешавад. Бинобар ин мисли дигар санадхои меъёриву хукукй, чавобгарии андозй (молиявй ва хукукй) дар баробари чиноятй ва маъмурй як шакли мустакили чавобгарии хукукй барои вайрон кардани конунгузории андоз мебошад.

Дар ин маврид, барои муайян кардани сатхи чавобгарии андозй, назорати самарабахши андоз шарти фаъолияти хар як низоми андоз буда, максади назорати андоз, пеш аз хама таъмини воридоти андозхо ва дар холати дидаву дониста пинхон кардан ва ё конунгузории андозро вайрон кардан ба чавобгарй кашидани ин шахсон равона гардидааст.

Санчишхои андозй яке аз усулхои асосии назорати андоз оид ба дуруст хисоб кардан ва пуррагию саривактии пардохти андоз ва дигар пардохтхои хатмй мебошанд. Ба Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон тавре ки дар боло кайд кардем, тадричан тагйиру иловахо ворид карда шуда истодааст, ки натичаи онро равандхои рушди иктисодй ва бехтар шудани шароитхои ичтимою иктисодй муайян мекунанд.

Яке аз муаммохое, ки бевосита барои муайян намудани холати вокеиву дурустии хисоботхои молиявии андозсупорон имкон медихад ин мавчудияти аудит мебошад. Дар айни замон, фаъолияти аудиторй ба кадри кофй рушд накардаааст ва татбики вокеии тачрибаи аудит ва фаъолияти аудитории кишвархои пешрафта дар кишвари мо чихати осон кардани назорати андозй ногузир аст.

Назорати андоз ба иктисодиёт амудй ва уфукй буда, риояи коидахои бахисобгирию хисоботдихй ва заминаи конунгузории андозро таъмин менамояд. Назорати андоз бояд муассир бошад, яъне арзиши он бояд аз таъсире, ки дар чараёни татбики он ба даст омадааст, ба таври назаррас камтар бошад. Ин аз принсипи сода ва самаранокии

низоми андоз ва ё маъмурикунонии андоз баромада, чи радаре харочот барои таъмини назорати андозситонй камтар бошад, самаранокй ва содагии он ба андозсупорандагон кулайтар ва ба макомоти андоз манфиатовар мебошад.

Назорати андоз яке аз фишангхои низоми андозу бучет буда, фаъолияти самарабахши онро, аз чумла дар асоси банакшагирии андоз аз даромади бучет таъмин менамояд. Усулхои гуногуни таъмини самаранокии санчишхои андозй мавчуданд. Мацомоти андоз дар шахси карздорони он бо истифодаи санадхои меъёрии назорати андоз бахисобгирии андозсупорандагон ва объектхои мансуб ба андозсупоранда, санчишхои андоз, муоинаи андозсупорандагон ва дигар ашхос, санчиши маълумоти хисоботй, санчиши амволу ашё ва фаъолиятхоро анчом медиханд.

Мукаррароти судие, ки тиб^и дигар санадхои меъёрии хукукй, барои вайрон кардани мукаррароти Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон барои шахсони хукукй ва вокей дар самти ситонидани чарима ва карз татбик карда мешаванд, бо дарназардошти талаботи байналмилалй мукаррар шуда, тартиби ситонидани андозу чаримахо бо хусусияти чамъиятию хукукиро муносибатхои хукукии андозй муайян менамояд.

Хднгоми маротибаи якум ба конуншикании андозй даст задани андозсупоранда, масъалаи имконият додани исботи эхтимолияти бегунохии андозсупорандаро дар Кодекси андози Чумхурии Точикистон пешбинй намудан боиси дастгирист. Ба акидаи мо, он танхо вакте татбик карда мешавад, ки агар андозсупоранда барои хукуквайронкунии андоз ба чавобгарй кашида шуда бошад; принсипи бегунохии андозсупоранда бояд танхо нисбати чорахои андозй татбик карда шавад. Нисбати хисоб кардан ва пардохти худи андоз бошад принсипи андозбандй татбик мешавад, яъне худи андозсупоранда бояд мавчуд набудани ухдадории пардохти андоз ё бочро дар ин холат исбот кунад. Пешниход карда мешавад, ки масъалаи бахсу исботи нодурустии пардохти андоз ба зиммаи андозсупоранда ва мацомоти андоз гузошта шавад.

Тахаввулоти идомаёфтаистодаи и^тисодиёт ва масъалаи паст кардани сатхи камбизоатй як катор вазифахои таъхирнопазирро дар баробари фаъолияти конунгузорй дар сохаи андозбандй ба миён мегузоранд, ки мухимтарини онхо масъалаи асосноккунии хукукии кохиши гаронии андоз ба истехсолкунандагони ватанй мебошад.

Ба акидаи Исмоилов Ш.М. "^онунгузории андози Ч,умхурии Точикистон мачмуи санадхои меъёрии хукукии танзими муносибатхои хукукии андозй буда, ба дарачае рушд ёфтааст, ки имкон медихад дар системаи конунгузории Чумхурии Точикистон дар бораи сохаи алохида ва мустакили конунгузорй - хукуки андозй сухан ронем" [3]. Ба андешаи Мандрошенко О.В. андоз ин пардохти хатмии шахсони хукукй ва шахсони вокей ба бучет мебошад, ки аз чониби давлат ва мацомоти махаллии хокимияти давлатй бо максади ичрои эхтиёчоти ичтимой ситонида мешавад; боч пардохти хатмии шахсони хукукй ва шахсони вокей мебошад, ки макомот ва намояндагони ваколатдори онхо бо максади такмил додани амалхои дорои ахамияти хукукй ситонидааст [4].

Тавре дар боло кайд кардем, пеш аз чорй намудани аввалин Кодекси андоз дар Ч,умхурии Точикистон беш аз 10 пардохти гуногуни хатмии андоз амал мекард. Хусусан дар давраи гузариш аз ицтисоди маъмурии собик ба ицтисоди бозорй ва дахсолаи аввали Истиклолияти давлатии Ч,умхурии Точикистон зиёда аз 40 намуди андозхо амал мекард.

Fаюров С. чунин мешуморад, ки «тачрибаи таърихи давлат ва хукук, аз чумла

Точикистон, нишон медихад, ки зарурати кодификатсияи конун дар давраи тагйироти шадид дар рушди иктисодию сиёсии кишвар ба вучуд омадааст. Аз «гузариш ба иктисодиёти танзимшавандаи бозаргонй» (1988), ки дар ИЧШС эълом шудааст, огоз карда, Чумхурии Точикистон раванди тахаввулоти навсозии иктисодй ва сиёсиро паси сар мекунад, ки мархилаи нихоии он кабули Конститутсияи Чумхурии Точикистон (1994, 1999, 2003 ва 2016) мебошад. Таъсири ин омилхо холатхоеро ба миён оварданд, ки хадафхои асосии тагйироти конунгузории андози Чумхурии Точикистонро муайян карданд" [5].

Мувофики Созишномаи байни давлатхои узви Иттиходи Давлатхои Мустакил «Дар бораи хамкорй ва кумаки мутакобила оид ба риояи конунгузории андоз ва мубориза бо конунвайронкунй дар ин соха» аз 4 июни соли 1999 сиёсати хамохангшудаи андоз барои татбики ислохоти хамохангшудаи иктисодй дар сохаи андозбандй амалй карда шуд, ки хамчун самти мухими хамкорихои байнидавлатии мутакобила дар раванди андоз ва андозбандии байнидавлатй, аз чумла барои халли самарабахши вазифахои вобаста ба пешгирй, ошкор намудани масъалахои андозию гумрукй хизмат намуд. Аммо, ин шартнома бо сабаби набудани иртиботи наздик байни рохбарон ва мутахассисони макомоти молия ва андоз ва хадамоти кишвархои ИДМ ба пуррагй татбик нагардида, баъдан дар дигар шаклхо ташаккул ёфта истодааст. Барои хамохангсозии конунгузории молиявй дар кишвархои ИДМ хамкории зичтар лозим буд. Хдмзамон, ^арори Мачлиси намояндагони Мачлиси Олии Ч,умхурии Точикистон тахти №153 аз 25 октябри соли 2000 "Дар бораи тасдики Созишнома оид ба хамкории кишвархои узви Иттиходи Давлатхои Мустакил дар бораи наздик кардани механизми андозбандй дар наклиёти рохи охан" намунаи хубе дар сохаи муттахидсозии конунгузории андоз буд. Такмили механизми андозбандй андозбандии дукарата дар наклиёти рохи оханро аз байн бурда, фаъолияти сохибкории мардум ва хамгироии кишвархои ИДМ-ро таквият дод. Инчунин ташкили як катор созмонхои хамкории иктисодиро байни давлатхои ИДМ-ро низ номбар намудан мумкин аст, ки ба таквияти муносбитхои андозбандии байнидавлатй, аз чумла Созмони хамкории Авруосиё (СХД), Созмони хамкории Шанхай (СХШ) ва дигар иттиходихо мусоидат намуда истодаанд.

Бешубха, татбики Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон аз 1 январи соли 1999, тахрирхои нав дар соли 2004, 2012 ва 2021 дар ташаккули сиёсати андоз, низоми андоз ва макомоти андоз ахамияти халкунанда дошт. Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон мукаррароти умумии низоми андоз, номгу, тартиби ворид, чамъоварй ва бекор кардани андозхо ва пардохтхоро танзим мекунад. Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон инчунин муносибатхои байни давлат, андозсупорандагон ва агентхои онхо, инчунин бештари муносибатхоро оид ба тартиби пардохт, ошкор намудану баррасй кардани пинхон кардани андозхо танзим менамояд.

Аз тахияи Кодекси аввалини андози Ч,умхурии Точикистон 21 сол ва тахрири охирин 2012 9 сол гузашта бошад хам, мутаассифона, бар хилофи Кодекси андози бисёр давлатхои ИДМ, Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон [6] яке аз мушкилтаринхост. Кодекси амалкунандаи андози Ч,умхурии Точикистон тахрири соли 2012 (329 модда) хусусияти фарогирии механизми хукукии хавасмандгардонии рушди фаъолияти сохибкорй надорад. Аммо, рушди иктисодиёт дар асоси таъсири объективии конунхои иктисодй такозо мекунад, ки ба конунгузории андоз тагйиру иловахо ворид карда шаванд.

Ба а^идаи Исмоилов Ш.М. бо назардошти фаъолияти самарабахши Парлумони доимй хам дар Русия ва хам дар Точикистон, ки тавассути он тагйирот ба ^онун нисбатан зудтар ворид карда мешавад, чунин бархурд - барои татби^и пурра ва да^и^и сиёсати давлатй мувофщи ма^сад аст. Сиёсати давлатии андоз бояд ба консепсияи андоз асос ёбад. Ба назари мо, оид ба мафхуми андоз то хол а^идахо хело зиёданд. Ислохоти андоз бояд инхоро таъмин намояд: кохиш додани гаронии умумии андозбандии фаъолияти судманд; равона кардани гаронии вазнини андозбандй аз истехсолот ба пардохтхои истеъмолй ва ичора; аз андозбандй озод кардани як ^исми фоидае, ки барои рушди истехсолот ва рушди технологияхои нав, тах^и^от ва коркарди он, пур кардани сармояи гардони корхонахо чудо карда мешавад; сода кардани низоми андоз; бозта^сими гаронии андозбандии шахрвандон: аз камбизоатон ба онхое, ки даромади баланд ва аз хад зиёд баланд доранд. Барои хавасмандгардонии эхёи истехсолот ба корхонахое, ки истехсолотро васеъ мекунанд ва сармоягузориро афзоиш медиханд, ^арзхои андоз бояд чорй карда шаванд.

Тиб^и Конуни Ч,умхурии Точикистон аз 25 ноябри соли 1992 № 727 "Дар бораи таъсиси фонди рушд ва хавасмандгардонии моддй барои мацомоти андози давлатй" ва ворид намудани тагйиру иловахо ба Конуни Ч,умхурии Точикистон "Дар бораи мацомоти андози Ч,умхурии Точикистон" ва му^аррароти Кодекси андоз, он дар Кумитаи андози назди Хукумати Чумхурии Точикистон таъсис дода шуд.

Фонди рушд ва хавасмандгардонии моддии мацомоти давлатии андоз аз хисоби тархи андозхо ва даромадхое, ки зимни санчиш ошкор шудаанд хисоб шуда, инчунин маблаги чамъшудаи мучозоти маъмурй ва молиявй таъсис дода мешавад. Ба а^идаи мо он бояд ба бучет пардохт карда шавад.

Хангоми амалисозии барномаи фискалии давлатй, байни зарурати сари ва^т ва пурра гирифтани андозхо ва пардохтхо ба бучет ва дигар фондхои гайрибучетй аз як тараф, ва риояи ху^у^ ва манфиатхои ^онунии иштирокдорони муносибатхои андозй аз тарафи дигар, мушкилоти доимй ба миён меоянд. Аз лахзаи пайдоиши андозхо мушкили хамоханг кардани манфиатхои давлат ва ху^у^хои андозсупорандагон дар мадди аввал буд. Давлат кушиш менамояд, ки хазинаро то хадди имкон пурра намояд ва андозсупоранда кушиш мекунад, ки манфиатхои худро хифз кунад, бо назардошти он, ки фишори андоз хадди а^ал аст ва манфиати сохибкориро хароб намекунад.

Мувофи^и Карори Хукумати Ч,умхурии Точикистон аз 31 августи соли 2012 №451 "Дар бораи тасди^и номгуи намудхои фаъолияти сохибкорй" ва Карори Хукумати Ч,умхурии Точикистон аз 03 августи соли 2013 №361, барои намудхои фаъолияти сохибкорй андоз аз даромад ва пардохтхои ичтимой дар шакли пардохтхои патентй ситонида мешаванд ва тартиби гирифтани патент аз чониби шахрвандоне, ки фаъолияти сохибкориро бидуни патент анчом медиханд, аз андозсупорй озод кардани шахси ху^у^й дар шакли патент ва шаходатнома, бояд 49 намуди фаъолияти сохибкориро дарбар гирад.

Мутоби^и банди 6-и хамон ^арор "Фаъолияти сохибкорй дар асоси патент танхо аз чониби шахси во^еие анчом дода мешавад, ки ба номи у патент дода шудааст". Ин тадбир, ба назари мо, рушди и^тисодии онхоро махдуд мекунад. Дар оянда, нисфи арзиши патентхо барои хар як корманди иловагй бояд ^онунй карда шавад.

Банди 2-и хамин ^арор пешбинй мекунад: "Сохибкори инфиродй наметавонад дар

як вакт фаъолиятро дар асоси ду варакаи патент, ду варакаи шаходатнома ё варакахои патент ва шаходатнома анчом дихад" Ба назари мо, ин тадбир низ рушди иктисодии кишварро махдуд менамояд. Хуб мешуд пардохти хисоби миёнаи нисфи арзиши патент барои якчанд намуд аз чониби як андозсупоранда конунй карда шавад.

Гарчанде ки мутобики мукаррароти Кодекси андози чумхурй пардохткунандагони андози ичтимой дар Точикистон номбар шудаанд, хамзамон андози ичтимой дар баробари пардохти патент ба бучет ё то охири хар мохе, ки барои он патент пардохта мешавад, пардохт мекунанд ва давраи фаъолият дар асоси патент ба собикаи кории кормандони вокеии ичтимой дохил карда мешавад. Макомот ин конунгузориро риоя намекунанд ва бисёре аз патентдихандахо дар натича то хол аз чихати ичтимой мухофизат карда нашудаанд.

Шароити кунунии сохибкорй дар Точикистон хангоми ворид шудан ба бозори субъектхои хочагидорй бо мушкилоти чиддй тавсиф мешавад: кобилияти пасти харидории ахолй, афзоиши харочоти наклиёт ва харочоти дигар, дастрасии мушкил ба ашёи хом, технологияхои нав ва сармояи карзй. Дар аксар холатхо, сохибкорон мешаванд, ки барои аз хад зиёд карздор нашудан тичоратро катъ намояд. Тахлили холати кунунй ва рушди сохибкорй нишон медихад, ки як катор монеахои иктисодй ва маъмурй-хукукй мавчуданд.

Ба акидаи мо, ба гайр аз таксимоти нобаробари даромадхо, сатхи баланди гаронии андоз низ омили зиёдшавии сатхи камбизоатй ба шумор меравад. Дар робита ба ин, кам кардани гаронии андоз барои корхонахои истехсолй ногузир аст.

Таксими ваколатхо ва ухдадорихои андоз дар байни макомоти хокимият ва идоракунй дар сатххои мухталиф дар Ч,умхурии Точикистон унсури асосии механизми нави муносибатхои байни бучетхои сатххои гуногун мебошад.

Баназар менамояд, ки сохибкории инфиродии тибки патент машгули кор буда, метавонанд ба сифати сарчашмаи пуркунии иловагии бучет хизмат намоянд, агар макомоти андоз:

- бахисобгирии пурраи хамаи андозсупорандагонро анчом диханд;

- сохибкорон ва махсусан онхоеро, ки пеш аз хама ба муомилоти накдй машгуланд бо андозбандй фаро гиранд;

- карзи андозро кам кунанд;

- кочоки молхои воридотию содиротиро кам кунанд.

«Андозхо набояд ба сармоя (воситахои истехсолй) таъсир расонанд, зеро андозбандии баланди фоида, хатто дар холати таварруми муътадил, боиси ноил шудан ба натичахои нихой намегардад. Андозхои гайримустаким (масалан, андоз аз арзиши иловашуда)... боиси болоравии нарххо шуда, сабабгори кам шудани талабот ба мол ва талафот дар истехсоли онхо гардида, ба рушди иктисодй монеа эчод менамоянд-, кайд мекунад М.З. Рахимов, ... андозхои аз хад зиёди прогрессивй метавонанд ба раванди чамъкунй халал расонанд, ангезахоро барои навоварй ва сохибкорй суст кунанд" [7]. Бинобар ин, муайян кардани андозаи муносиби меъёрхои андоз барои хавасмандгардонии рушди субъектхои сохибкорй хеле мухим аст.

Кодекс ва конунгузории андоз имкон медиханд, ки андозбандй ба низом дароварда шавад, фаъолияти макомоти давлатй тахти назорат гирифта шавад, хукуки андозсупорандагон дар гирифтани маълумот дар бораи андозбандй риоя гардад,

ихтилофот ва тафсирхои мухталифи му^аррароти ^онунгузории андоз бартараф шавад.

Махдудиятхо дар санадхои ^онунгузории гайриандозй (Кодекси ху^у^вайронкунихои маъмурй, Кодекси чиной, Конуни Ч,Т "Дар бораи муфлисшавй", Кодекс ва ^онунгузории гумрук, Конунгузории бочи давлатй, Конунхои Ч,умхурии Точикистон "Дар бораи бучети давлатй" барои соли дахлдор, му^аррароти андоз, ки ба санадхои ху^у^ии байналмилалй дохил карда шудаанд), ки бо андозбандихо ало^аманданд, дар Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон оварда шудаанд.

Аз ну^таи назари Исмоилов Ш.М. конунгузории мазкур дар ^исме, ки ба тавсифи муносибатхои ху^у^ии андоз ало^аманд аст, бояд ба конунгузории андоз мувофи^ат намоянд. Дар баъзе холатхо маълум мешавад, ки баъзе андозхо (бочхои гумрукй ва дигар пардохтхои гумрукй, бочи давлатй) дар Кодекси андоз пурра баррасй намешаванд, зеро онхоро конунгузории гайриандозй танзим менамояд. Гузашта аз ин, дар чунин холат, ба фикри мо, конунгузории андозй аз конунгузории ба хам наздик бо бучаи кишвар каме дур аст [8]. Хамчун алтернатива ба а^идаи номбурда, Хабаров Р.Т. пешниход менамояд, ки мафхуми "андоз" дар Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон бинобар му^аррар накардани баъзе ^оидахои андозбандй сазовори эрод намеебошад -ситонидани андоз аз сохибкоронро дар шакли хатмии давлатй му^аррар намуда, ворид кардани чаримахо тавассути таъиноти судй, дар ин холат андозхо аз чаримахои судй фар^ мекунанд. Масъулияти чорй намудани андоз ин таъмин намудани эхтиёчоти молиявии хокимияти давлатй буда, фар^и байни андозхо ва дигар пардохтхои хатмиро муайян мекунад (пардохтхо, бочхо, чаримахо ва дигар пардохтхои ба андозхо ва пардохтхо баробар), ки Кодекси андоз му^аррар намудааст [9]. Ба а^идаи мо, ин а^ида добили ^абул аст, зеро он ба му^аррароти назарияи андозбандй мувофи^ат намуда, як ^исми боч ва пардохтхо муста^иман барои пушонидани харочоти мацомоти давлатй истифода мешаванд ва андозхо аз бучет сарф мешаванд. Андоз ва пардохт мафхумхои гуногун мебошад.

Мувофи^и баъзе а^идахо бочхои давлатй ва андозхо мутоби^и му^аррароти умумй пардохтхои андозй мебошанд. Тиб^и му^аррароти Кодекси амалкунандаи андози Ч,умхурии Точикистон дар тахрири соли 2012 - бочхои давлатй 105 намуд, бочхои гумрукй та^рибан 100 намуд, чаримахо барои андозхо ва минта^ахои судй та^рибан 30 намуд мебошанд. Дар ин холат мо андозхои зерини чумхуриявй дорем: андози даромад; андоз аз фоида; андоз аз арзиши иловашуда; аксизхо; андози ичтимой; андоз барои захирахои табии; андози истифодабарандагони роххои автомобилгард ва андоз аз фуруш алюминии аввалия (Конуни Ч,Т аз 14.11.2016 № 1367). Андозхои махаллй: аз воситахои на^лиёт, аз молу мулки гайримащул ва гайра. Барои тахлил бояд ^айд кард, ки то соли 2004 дар Кодекси андоз танхо 17 намуди андоз пешбинй шуда буд, ки 14 -тои он чумхуриявй ва 3 -тои махаллй буданд, аз соли 2012 то инчониб 10 намуди андоз муайян карда шудааст. Вобаста ба ин, дар оянда Кодекси андози Ч,умхурии Точикистон бояд мафхуми андозро да^и^ инъикос намуда, онро аз чамъоварй, бочи давлатй, чаримахо чудо кунад ва бо санадхои меъёрии ху^у^й бочи давлатй ва пардохтхоро баррасй намояд.

Хамин тавр, конунгузории молиявй холо хам пурра такмил наёфтааст. Бо назардошти он, ки конунгузории молиявй во^еияти афзалиятноки и^тисодиро инъикос намекунад, ми^ёси ицтисоди пинхонй айни замон зиёд шуда истодааст.

Вобаста ба ин, кайд кардан мумкин аст, ки идоракунии молиявй хануз комил нест ва ба ислохоту такмил ндаз дорад. Бо максади таъмини самаранок ва ба таври самаранок чалб ва таксим кардани маблагхои бучетй, конунгузории андоз ва бучет бояд ба конунгузории молиявй ворид карда шаванд. Faйр аз он, такмил бояд ба кам кардани гаронии андоз ва хавасмандгардонии сармояи истехсолй ва инноватсионй ва баланд бардоштани музди миëнaи коргарон то ба сатхи аврупой (5 евро дар як соат) ë хадди акал беш аз 70-75 сомонй дар як соат мусоидат кунад. Ба назари мо, барои маблаггузории окилона ва мониторинги маблагхои бучет тадбирхо андешидан лозим аст.

Хднгоми ичрои вазифахои фискалии давлатй мушкилоти доимй мавчуданд: аз як тараф, зарурати саривакт ва пурра ворид шудани андозу пардохтхо ба бучет ва фондхои гуногуни гайрибучетй ва, аз тарафи дигар, риояи хукук ва манфиатхои конунии иштирокдорони муносибатхои андозй. Масъалаи ба инобат гирифтани манфиатхои давлат ва хукукхои андозсупорандагон дар хама давру замон мухим бокй мемонад. Давлат кушиш менамояд, ки хазинаро то хадди имкон пурра намояд ва андозсупоранда кушиш мекунад, ки манфиатхои худро хифз кунад, бо вучуди он, ки фишори андоз хадди акал камтар аст.

Ба акидаи Умаров ^.У. сохаи пинхонии иктисодиëт 250-300 миллион доллари ИМА-ро ташкил мекунад. Тибки маълумоти Вазорати иктисод ва савдои Чумхурии Точикистон, иктисоди пинхонй 25% ММД -ро ташкил медихад. Ба акидаи Шамсиев, КБ. тичорати пинхонй хар сол беш аз 1,5 миллиард долларро ташкил медихад. Ба акидаи мо, сохаи иктисоддати пинхонй здада аз 50% ММД мебошад. Гаронии вазнини андоз сохибкоронро водор мекунад, ки тибки се самарахои Ч,. Стиглитс ба иктисодиëти пинхонй раванд.

Цадвалы №1. - Тацлили пурсиши шахсоне, ки аз андозсупори саркаши мекунанд *

Саркашй аз андоз аз чониби Микдори

субъектхои хочагидорй, % пурсидашудагон

пурсидашудагон

Вилояти Сугд 63 30

Вилояти Хатлон 57 35

ш. Душанбе 55 25

ВМКБ 35 15

НТЧ 44 10

Дар ЧТ ба хисоби 50,8 125

миëнa

*Сарчашма: муаллиф тащя намудааст.

Тибки хисобхои мо, ки дар чадвали №1 оварда шудааст, барои пур кардани кисми даромади бучет захирахои калон мавчуданд. Тахлили саволномахои муаллиф нишон дод, ки тичорати пинхонй 50% ММД -ро ташкил медихад.

Бо максади самаранок ба рох мондани андозсупорй, ичрои меъëрхои конунгузории андоз, саривакт ва пурра гирифтани даромади бучет давлат Кумитаи андозро таъсис додааст. Бо кумаки макомоти хифзи хукук давлат муносибатхои андозиро ба танзим медарорад.

Цадвали 2 - Хрлати корцои назоратии мацомоти андоз дар солхои 2015 - 2020

№ Сол Шумораи кор^ои назорати

Санчиши хуччатии андоз Санчиши амалиётИ Назорати камералИ Муоинаи хронометражИ

1 2015 2 062 724 9 927 1 165

2 2016 1 883 936 10 497 1 407

3 2017 2 010 866 17 970 1 038

4 2018 1 907 784 9 320 1 804

5 2019 1 841 502 11 000 2 253

6 2020 1 413 324 15 778 1 620

Хдмаги: 11 116 4 136 74 492 9 287

Сарчашма: маълумоти сомонаи расмии Кумитаи андози назди Хукумати Цум^урии Тоцикистон - www.andoz.tj

Дар давоми солхои 2015-2020 макомоти андози кишвар 99031 санчиш гузаронида, дар 77% санчишхо конуншикании андозро ошкор кардаанд. Дар натичаи санчишхои макомоти андоз ба бучет зиёда аз 5 миллион сомонй ворид карда шуд, аз он чумла ба маблаги 2,6 миллион сомонй тахримхои молиявй, ки аз он 2,5 миллион сомонй ё 48,5 фоизи маблаги хисобшуда ба бучет ворид карда шудааст. Хдмин гуна назоратхо дар солхои пешин аз чониби полиси андоз бурда мешуд, ки масалан соли 2001, шуъбахои полиси андоз, амволи андозсупорандагонро ба маблаги 4,5 миллион сомонй мусодира намуда ва дар бучет 33,4 миллион сомонй чамъ кардааст (аз чумла, аз амволи мусодирашуда 1,4 миллион сомонй).

Цадвали 3 - Динамикаи бацияи царзи андоз бо назардошти царзи андози ицтимои дар цумуурй дар солхои 2016-2021

№ Номгуи нозироти андоз 01.01.201 7 01.01.2018 01.01.201 9 01.01.202 0 01.01.202 1 01.06.202 1

1 ВМКБ 942,0 989,9 2 513,0 2 289,6 1 817,9 1 787,4

2 в. Хатлон 177 991,8 184506,1 183 034,0 168 916,6 189 917,2 179 977,1

3 в. Сугд 130 972,3 117 380,9 97 257,8 85 006,9 81 568,8 70 147,9

4 ш. Душанбе 77 703,7 77378,7 76 435,1 51 738,2 51 295,3 41 118,7

НТЧ, аз он чумла: 71 580,1 74 477,3 64 463,6 57 466,9 84 941,9 66 714,3

5 ш.Вахдат 16 283,9 13 472,2 11 820,4 10 677,7 10 322,5 8 347,8

6 ш.Рогун 12 640,2 11 485,4 12 164,6 17 558,6 37 278,3 27 230,1

7 ш.Турсунзод а 4 854,6 5 699,1 5 421,3 4 649,4 6 287,1 5 468,8

8 н. Варзоб 9 219,5 9 160,5 9 093,5 4 792,4 7 442,8 7 230,5

9 н. Рашт 747,4 1 196,7 411,1 495,4 651,3 616,2

10 н. Хисор 10 720,9 10 628,2 9 852,5 7 693,9 6 804,3 5 984,3

11 н. Лахш 878,2 4 741,4 3 361,7 2 979,0 2 646,4 2 225,4

12 н. Нуробод 182,6 169,6 189,3 177,0 1 446,1 1 189,9

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

13 н. Рудакй 9 399,4 8 465,5 6 631,0 4 146,1 6 514,8 3 995,6

14 н. Сангвор 99,9 98,4 97,8 292,3 783,8 622,0

15 н. Точикобод 670,2 1 980,0 1 396,6 1 347,0 1 684,8 1 529,6

16 н. Файзобод 1 051,6 1 042,7 965,4 638,0 699,4 685,9

17 н. Шахринав 4 831,7 6 337,6 3 058,4 2 020,2 2 380,3 1 588,4

Раёсати

андози

18. андозсупора ндагони калон 401 338,9 316 339,5 301 969,3 214 966,8 474 473,4 434 179,5

Х,АМАГЙ 860 528,7 771 072,4 725 672,8 580 384,9 884 014,5 793 924,9

Сарчашма: маълумоти сомонаи расмии Кумитаи андози назди Хукумати Цум^урии Тоцикистон - www.andoz.tj

Тавре аз тахлили чадвал бармеояд, тули солхои 2017 -2021 4,5 млрд. сомонй басили карзхои андоз чамъ шудааст. Инчунин динамикаи бакия дар нимсолаи 2021 аллакай бо соли 2016 баробар шуда, дар соли 2020 бошад нисбати соли 2016 23,5 млн. сомонй зиёд шудааст. Ин аз он шаходат медихад, ки гаронии андоз зиёд шуда, хачми карздории андозсупорон тамоюли зиёдшавиро гирифтааст.

Ба акидаи С. Fаюров, «Кодекси андоз ба эчоди системаи окилонаи андоз нигаронида шудааст, ки тавозуни байни манфиатхои давлатй ва хусусиро таъмин мекунад ва сазовори дастгирй аст. Хддафхои эъломшудаи Кодекси андози Чумхурии Точикистон - рушди низоми андоз, кам кардани шумораи андоз ва кам кардани бори умумии андоз, ташаккули заминаи устувори хукукии андозбандй ва такмили меъёрхои чавобгарй барои хукуквайронкунихои андоз - ахаммияти рузмарра доранд ва ичрои фаврии конунгузориро талаб мекунанд" [10]. Ба акидаи мо, тачрибаи фаъолияти иктисодй ва муносибатхои молиявй дар мавриди бозтаксим нишон медихад, ки дар замони муосир на танхо барои рушди иктисодй, балки барои суботи иктисодй низ шароит ба амал омадааст.

Хусусияти мухимтарини иктисоди давраи гузариш - ноустуворй ва рушди босуръати он боиси тагйирёбии доимии низомии умумии иктисодй мегардад ва аз ин ру, зарур аст, ки низоми мавчудаи андоз бо назардошти тагйирот дар иктисодиёт ва сиёсати афзалиятхои давлатй такмил дода шавад [11].

Мувофики моддаи 73 Кодекси андози Чумхурии Точикистон "Фоизхо дар хачми 0,05 фоизи маблаги карзи андоз барои хар рузи таквимии мавчуд будани бакияпулй ё изофапулй хисоб карда мешаванд (^онуни Чумхурии Точикистон аз 21.02.2018 №1511)". Албата барои сари вакт супоридани андозхо ва пардохтхо мавчудияти ин модда мухим аст, лекин, боиси вазниншавии шароити шахсони хукукй ва вокей мегардад, бинобар ин, ба назари мо, ин мукаррараро тачдиди назар кардан зарур аст. Ба 0,01 ваё 0,03% овардани он ба максад мувофиктар менамояд.

Хднгоми ташаккули бахисобгирй ва хисоботдихй аз сабаби зиёд будани хачми хисобхо ва набудани усулхои ягонаи бахисобгирй ва хисобхои щтисодй мумкин аст хатохои зиёд ба амал оянд. Вобаста ба ин, хатоихои бахисобгирии андозсупоранда, ки боиси дарима ва аз хад зиёд боло рафтани арзиши махсулот ва хизматрасонй мегарданд, бояд танзим карда шаванд.

Пайнавишт:

1. Конститутсияи Цум^урии Тоцикистон [захираи электроны]: http://mmk. tj/content/. - С. 12.

2. Налоговый кодекс Республики Таджикистан/ [захираи электроны]: https://andoz.tj/Law/Kodex?culture =ru-RUДушанбе, 2021. - 131 с.

3. Исмаилов Ш.М. Правовое регулирование предпринимательской и налоговой деятельности в Республике Таджикистан: монография. - Душанбе: Конуният, 1998. - С. 186.

4. Мандрощенко О.В. Налоги и налогообложение: учебное пособие. - М.: Издательско-торговая корпорация «Дашков и К», 2002. - С. 5.

5. Анализ Налогового кодекса Республики Таджикистан / подготовлен исследовательской группой ТФ ИОО-ФС в рамках Программы экономического развития и предпринимательства. - Душанбе, 2003. - С. 111.

6. Налоговый кодекс Республики Таджикистан. - Душанбе, 2017. - 318 с; Бобоев М.Р., Мамбеталиев Н.Т., Тютюрюков Н.Н. Налоговые системы зарубежных стран: Содружество Независимых Государств: учебное пособие. - М.: Гелиос РРВ, 2002. - 624 с.

7. Рахимов М.З. Правовые проблемы достижения конечного результата предпринимательской деятельности. - Душанбе: Сино, 1998. - С. 138 -139.

8. Исмаилов Ш.М. Некоторые вопросы совершенствования налогового законодательства в Республике Таджикистан//Сборник научных трудов Налогово- правового института. - 2002. - №4.- С. 107.

9. Джабаров Р.Т. Налоги и другие источники государственных доходов в переходный период к рынку// Вестник Педагогического универститета. - 2000. - №6. - С.27-28.

10. Бегматов А.А. Вопросы совершенствования налоговых отношений в переходной экономике Таджикистана//Сборник научных трудов Налогово -правового института. - Душанбе, 2001. - № 3 - С.59-60.

Reference Literature:

1. Tajikistan Republic Constitution [Electronic resource]: http: http://mmk. tj/content/- p. 12.

2. Tax Code of Tajikistan Republic [Electronic resource]: http: https://andoz. tj/Law/Kodex?culture =ru-RU- Dushanbe, 2021. - 131 pp.

3. Ismailov Sh.M. Legal Regulation of Entrepreneurship and Tax Activities in Tajikistan Republic: monograph. - Dushanbe: Konuniyat (Legislation), 1998. - 186pp.

4. Mandroshchenko O.V. Tax and Taxation: educational text-book. - M.: Publishing-Commercial Corporation "Dashkov and Co. ", 2002. - p. 5.

5. Analysis of Tajikistan Republic Tax Code (prepared by the explorative group TF 100 in the frameworks of the programme of economic development and entrepreneurship). -Dushanbe, 2003. - 111 pp.

6. Tax Code of Tajikistan Republic. - Dushanbe, 2017. - 318 pp. Bobyev M.R., Mambetaliyev N.T., Tyutyuryakov. Tax Systems of Foreign Countries: Commonwealth of Independent States: educational text-book. - M. : Gelios RRV, 2002. - 624 pp.

7. Rahimov M.Z. Legal Problems of an Achievement of Final Result in Regard to Entrepreneurial Activity. - Dushanbe: Sino, 1998. - pp. 138 - 139.

8. Ismailov Sh.M. Some Issues Concerned with Tax Legislation in Tajikistan Republic // Collection of Scientific Works of the Tax-Law Institute. - 2002, №4. - 107 pp.

9. Djabarov R.T. Taxes and other Sources of Tax Revenues in Transitional Period to Market // Bulletin of the Pedagogical University. - 2000, №6. - pp. 27 - 28.

10. Begmatov A.A. The Issues of Tax Relations Improvement in Transitional Economy of Tajikistan // Collection of Scientific Works of Tax-Law Institute. - Dushanbe, 2001, №3. - pp. 59 - 60.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.