Научная статья на тему 'ТАЪЛИМНИ РАҚАМЛАШТИРИШ ЖАРАЁНЛАРИДА ТАЪЛИМ СУБЪЕКТЛАРИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ПЕДАГОГИК ТАЛАБЛАР'

ТАЪЛИМНИ РАҚАМЛАШТИРИШ ЖАРАЁНЛАРИДА ТАЪЛИМ СУБЪЕКТЛАРИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ПЕДАГОГИК ТАЛАБЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

759
181
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ўқув субъектлари / масофавий таълим / медиа / медиакомпетентлик / рақамлаштириш / инновацион бошқариш. / Предметы обучения / дистанционное обучение / медиа / медиакомпетентность / оцифровка / управление инновациями.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Р. Б. Турсунов

Мақолада рақамлаштириш жараѐни янада кенг тус олган бугунги кунда таълим жараѐни субъектлари фаолиятига қуйиладиган компетенциялар назарий таҳлил қилинган. Шу билан бирга пандемия шароитида педагог ва талабалар фаолиятида мавжуд муаммо ва камчиликлар ўрганилган. Медиакомпетентликни ривожлантириш борасида амалий таклифлар илгари сурилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТРЕБОВАНИЯ К ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМ ПРЕДМЕТАМ В ПРОЦЕССЕ ОЦИФРОВКИ ОБРАЗОВАНИЯ

В статье проводится теоретический анализ компетенций, которые вливаются в деятельность субъектов образовательного процесса сегодня, когда процесс оцифровки получил более широкое распространение. При этом были изучены существующие проблемы и недостатки в деятельности преподавателей и студентов в условиях пандемии. Выдвинуты практические предложения по развитию медиакомпетентносты.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМНИ РАҚАМЛАШТИРИШ ЖАРАЁНЛАРИДА ТАЪЛИМ СУБЪЕКТЛАРИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ПЕДАГОГИК ТАЛАБЛАР»

ТАЪЛИМНИ РАЦАМЛАШТИРИШ ЖАРАЁНЛАРИДА ТАЪЛИМ

СУБЪЕКТЛАРИГА КУЙИЛАДИГАН ПЕДАГОГИК ТАЛАБЛАР

Р. Б. Турсунов

УзМУ таянч докторанти

Аннотация: Маколада ракамлаштириш жараёни янада кенг тус олган бугунги кунда таълим жараёни субъектлари фаолиятига куйиладиган компетенциялар назарий тахлил килинган. Шу билан бирга пандемия шароитида педагог ва талабалар фаолиятида мавжуд муаммо ва камчиликлар урганилган. Медиакомпетентликни ривожлантириш борасида амалий таклифлар илгари сурилган.

Калит сузлар: Укув субъектлари, масофавий таълим, медиа, медиакомпетентлик, ракамлаштириш, инновацион бошкариш.

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТРЕБОВАНИЯ К ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫМ ПРЕДМЕТАМ В ПРОЦЕССЕ ОЦИФРОВКИ ОБРАЗОВАНИЯ

Аннотация: В статье проводится теоретический анализ компетенций, которые вливаются в деятельность субъектов образовательного процесса сегодня, когда процесс оцифровки получил более широкое распространение. При этом были изучены существующие проблемы и недостатки в деятельности преподавателей и студентов в условиях пандемии. Выдвинуты практические предложения по развитию медиакомпетентносты.

Ключевые слова: Предметы обучения, дистанционное обучение, медиа, медиакомпетентность, оцифровка, управление инновациями.

PEDAGOGICAL REQUIREMENTS FOR EDUCATIONAL SUBJECTS IN THE PROCESS OF DIGITALIZATION OF EDUCATION

Abstract: The article provides a theoretical analysis of the competencies that are poured into the activities of the subjects of the educational process today, when the process of digitization has become more widespread. At the same time, the existing problems and shortcomings in the activities of teachers and students in the context of the pandemic were studied. Practical proposals for the development of media competence were put forward.

Keywords: Study subjects, distance learning, media, media competence, digitization, innovation management.

Жахондаги глобал узгаришлар, фан-техника жадал ривожланиши хамда ахборот технологияларининг ривожига асосланган ахборотлашган жамият мухити таълим тизимига кучли таъсир этмокда. Бугунги мунтазам амалга оширилаётган таълим ислохотлари, инновацион жараёнларнинг асосий вазифалардан бири ракамлаштириш жараёни хусусиятларига тула мослашиш хисобланади. Х,алкаро микёсда ижтимоий институтларнинг таълим тизими бошкарувидаги узаро хамкорлигини такомиллаштириш долзарблиги тобора аён булиб бормокда. Шунинг учун хам Олий таълим муассасаларида укув жараёнларини ахборотлаштиришнинг интерфаол технологияларини ишлаб чикиш, интегратив таълим мухитини яратишнинг педагогик механизмларини такомиллаштиришга алохида эътибор каратиш долзарб вазифалар каторига киради.

Дунёнинг хозирги ривожланиш боскичи илмий ахборотлар хажмининг мутассил усиб бориши билан тавсифланади.

Узбекистон Республикасининг "Ахборотлаштириш тугрисида"ги Конуни, 2012 йил 21 мартдаги "Замонавий ахборот-коммуникация технологияларини янада жорий этиш ва ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги, 2013 йил 27 июндаги "Узбекистон Республикаси Миллий ахборот-коммуникация тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Президен карорлари, Хукуматнинг тегишли хукукий-меъёрий хужжатлари ижросини таъминлаш, таълим тизимида ахборот-коммуникация технологиялари, интернет ва мультимедиа ресурсларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш оркали таълим-тарбия жараёни сифатини ошириш бугунги куннинг долзарб вазифасидир.[1]

Колаверса, 2017 — 2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Хдракатлар стратегиясини «Илм, маърифат ва ракамли иктисодиётни ривожлантириш йили»да амалга оширишга оид Давлат Дастурининг бевосита 165-банди Олий таълим тизимини янада такомиллаштириш масалаларига оид булиб, унда таълим жараёнини ахборотлаштиришга доир вазифалар хамда таълим субъектларида замон талабларига мос медиакомпетентликни шакллантириш вазифалари белгиланган.

Таълим муассасасининг электрон ахборот таълим мухитини яратиш соф техник масала булиб колмасдан, балки бунинг учун муассасанинг илмий-

методик, ташкилий ва педагогик имкониятларини тизимли ёндашув асосида ишга солиш талаб этилади. [2]

Замонавий ахборот телекоммуникацион технологияларидан таълим тизимида фойдаланиш куйидаги йуналишларда амалга оширилади:

- ахборот-телекоммуникацион технологиялар урганиш объекти сифатида, яъни талабалар янги ахборот технологиялар, уларнинг таркибий кисмлар ва фойдаланиш сохалари буйича умумий тушунча ва малакаларга эга буладилар;

- ахборот-телекоммуникацион технологиялар укитиш воситаси сифатида, яъни замоновий ахборот ва педагогик технологиялар асосида талабаларга билим берилади хамда маъруза, амалий ва лаборатория машгулотлари компьютерларнинг замонавий дастурий воситалари асосида ташкил этилади;

- таълим жараёнини бошкариш воситаси сифатида, яъни таълим муассасасининг барча иш фаолияти, шу жумладан укув, маънавий -маърифий ва илмий-тадкикот ишлари самарадорлигини ошириш учун ахборотлаштириш, тахлил ва башорат килиш тизимини яратиш;

- талабалар ва профессор-укитувчиларнинг илмий-педагогик изланишларини амалга ошириш воситаси сифатида, яъни укув муассасасида укитувчи-профессор ва талабалар орасида илмий-тадкикот ва педагогик изланишлар самарадорлигини ошириш учун замонавий ахборот тизимларини яратиш ва татбик этиш.

Ахборот технологиялари воситалари билан ишлайдиган педагог цуйидаги компетенциявий талабларга жавоб бериши керак:

- Медиакомпетентлик сифатларини узида мужассамлаштирган булишлиги;

Медиакомпетентлик (media competence) таълим тизимимиздаги нисбатан янги атама хисобланиб, у медиа маълумотларни турли куринишда узатиш ва бахолаш, урганиш, етказа билиш каби маъноларни уз ичига олади. Медиатаълим хозирги даврда шахснинг оммавий ахборот воситалари оркали ривожланиш жараёнини англатади. Профессор А.Б.Федоров замонавий оламдаги медиатаълимни оммавий ахборот билан мулокот маданиятини шакллантириш максадида ижодий, коммуникатив салохиятлар, танкидий тафаккур, медиаматнларни тулаконли идрок этиш, талкин килиш, тахлил килиш ва бахолаш медиатехника ёрдамида уз-узини ифодалашнинг турли шаклларига укитиш максадида оммавий коммуникация(медиа) воситалари ва материаллари ёрдамида шахсни ривожлантириш жараёни сифатида куради.

- Электрон дарсликлар ярата олиш ва улар билан эркин фаолият олиб бориш куникмасига эга булиш;

- ZOOM, Google meet, Google disk, Camtasio studio каби дастурларда эркин ишлай олиш;

- Масофавий таълим платформасини креатив янгиликлар билан бойитиб бориш ва бошкалар.

Дуне микёсида коронавирус пандемияси барча сохалар сингари таълим тизимига хам жиддий таъсир курсатди. Карантин коидалари куплаб анъанавий таълим шакллари ва методларини самарасиз холатга солиб куйди. Бу вазиятда куйидаги муаммо ва камчиликлар кузга ташланди:

- Интернет алокаси сифатининг нотекис таксимланганлиги;

- АКТ мосламаларининг таълим субъектлари барчасида хам етарли эмаслиги;

- Таълим субъектларида медиа-ахборот курилмаларидан фойдаланиш куникмаси(медиасаводхонлик даражаси)нинг пастлиги;

- Масофавий таълим шаклида таълим субъектлари учун жавобгарликнинг тулик таъминланмаганлиги каби бар катор камчиликлар кузга ташланди.

Таълимни ахборотлаштириш буйича кадрлар тайёрлашнинг умумпедагогик тамойилларини куйидагича келтириш мумкин:

- касбий йуналишга нисбатан базавий тайёргарликнинг инвариантлиги, унинг ахборот, коммуникация, умуммаданий жихатларга йуналтирилганлиги, ахборотлашган жамият ривожланишининг хозирги даражасига мослиги;

- педагог кадрларни тайёрлашни ихтисослаштириш, яъни аник бир фан буйича ахборот коммуникация технологиялари воситалари имкониятларини жорий этишга йуналтирилганлик;

- педагог кадрлар тайёрлашнинг дифференциаллашгани, унинг шахсий афзаллигига, касбий эхтиёжига ва талабаларнинг хусусиятларига йуналтирилганлиги.

Педагог кадрларни касбий ва ихтисослаштирилган тайёрлаш хамда дифференциаллашган ёндашув тамойилларини амалиётга жорий этиш учун укув дастурининг тузилмасини ишлаб чикишда куйидагилар уз аксини топиши лозим:

- укув дастурларида жамиятни ахборотлаштириш жараёнининг холати;

- таълимни ахборотлаштиришнинг назарий асослари;

- укув дастурларида аник бир фан буйича ахборот коммуникация технологияларидан фойдаланиш буйича педагог кадр фаолиятининг асосий

ташкил этувчилари;

- мустакил таълим фаолиятининг методик таъминоти. Мазкур талабларга жавоб бера оладиган укув дастурларининг кенг жорий этилиши юкорида курсатилган бир катор камчиликларни бартараф этиш механизмини яратади, деб хисоблаш мумкин.

Хрзирда компьютер технология имкониятларилардан фойдаланмай таълим жараёнини ташкил этишни тасаввур килиш кийин. Компьютер дастурий воситаларининг таркибига кирувчи интерфейснинг кулайлиги, педагогларга замонавий ахборот технологияларини самарали узлаштиришлари учун имконият яратади. Шундай килиб, ахборот ва коммуникация технологияларининг имкониятларидан шахсга йуналтирилган таълимни ривожлантиришда, талабаларнинг ижодий кобилиятларини шакллантиришда самарали фойдаланиш мумкин. [3]

Компьютер технологияларини укув жараёнида асосли куллашнинг яна бир мухим жихати - реал жараёнлар ва экспериментларнинг компьютер моделини яратишдан иборат. Компьютер ёрдамида маълумотларни кайта ишлаш, модель ва натижаларнинг намойиши, куп холда, киммат турадиган экспериментал курилмаларга булган эхтиёжнинг урнини босади, айрим холда (атом ва квант физика, яримутказгичлар, кимё, биология, астрономия, тиббиёт каби фанларга тегишли жараёнларни моделлаштириш) эса, мазкур жараёнларни намойиш этишнинг ягона усули саналади.

Замонавий ахборот технологиялари микро ва макродунёдаги, мураккаб курилмалар, биологик тизимлардаги ходиса хамда жараёнларни компьютер графикаси ва моделлаштиришдан фойдаланиш асосида ургатиш, жуда катта ёки кичик тезликда содир буладиган физик, астрономик, кимёвий, биологик жараёнларни кулай вакт улчамида такдим этиш каби янги дидактик масалаларни ечишга ёрдам беради.

Шу боис, таълимда замонавий ахборот технологияларини жорий этишнинг истикболли йуналишларидан бири - ходиса ва жараёнларни компьютерда моделлаштиришдир. Компьютер моделлари анъанавий дарснинг таркибига хамоханг булиши ва укитувчи учун компьютер экранида, куп эффектларни намойиш этишига, укувчиларнинг янги, ноанъанавий укув фаолиятини ташкил этишга катта ёрдам беради.

Хулоса сифатида ОТМ ларида самарадорликни янада ошириш учун куйидаги вазифаларни бажариш максадга мувофик деб хисоблаймиз:

- таълим субъектларининг медиакомпетентлигини узлуксиз ошириб бориш механизмини ишлаб чикиш(You tube ва бошка ижтимоий тармокларда

мавжуд АКТ турли дастурларидан фойдаланиш видеодарсларини узбек тилида хам купайтиришни давлат даражасида куллаб-кувватлаш);

- таълим муассасалари учун зарур замонавий техник жихозлар билан таъминлаш жараёнини назоратга олиш ва амалий куллаб-кувватлаш, чекка худудларда хам интернет алокаси ва техник жихозлар тизимли фаолиятини йулга куйиш;

- барча илмий журналлар ва ишланмаларни Веб-сайтларга мунтазам жойлаб бориш;

- электрон бошкариш тизимларини фаолиятга кенг жорий этиш ва когозбозликларни, вактни угирловчи кераксиз хужжатларни кескин камайтириш;

- Масофавий таълим платформасида, шунингдек барча ижтимоий тармокларда хам субектларнинг масъулиятлилигини ошириш механизмларини ишлаб чикиш.

REFERENCES

1. Фан, техника ва таълимда инфокоммуникацион ва хисоблаш технологиялари: монография халкаро конференция маърузалари ва тезислари. (М-во высш. и сред. спец. обр. РУз).

2. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 75-сессиясидаги нутки 23.09.2020

3. Doniyev S.I, Ibrohimov F.A, Joldasov I.S. Boshlang'ich ta'lim rivojlanish tendensiyalari(Finlandiya ta'lim tizimi misolida). Pedagogika va psixologiyada innovatsiyalar. (2-maxsus son). Toshket-2020. 392-bet.

4. Фан ва таълимда ахборот-коммуникация технологиялари: республика илмий-амалий конференция маърузалар туплами. - Т.: ТАТУ.

5. Фан ва таълимда ахборот-коммуникация технологиялари: республика илмий-амалий конференция маърузалар туплами. - Т.: ТАТУ.

6. Р. Ишмухамедов, А. Абдукодиров, А. Пардаев. "Таълимда инновацион технологиялар: таълим муассалари педагог-укитувчилари учун амалий тавсиялар".

7. Бегимкулов У.Ш. Педагогик таълим жараёнларини ахборотлаштиришни ташкил этиш ва бошкариш назарияси ва амалиёти мавзусидаги педагогика фанлари доктори илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация. -Тошкент. 2007.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.