Научная статья на тему 'ТАРИХ ЎҚИТИШДА ЯНГИ ПЕДАГОГИК ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ТАРИХ ЎҚИТИШДА ЯНГИ ПЕДАГОГИК ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

217
46
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ўқитиш технологияси / янги модел / ахборотли технология / потенциал кучлар / техник таъминот. / технология обучения / новая модель / информационные технологии / потенциальные силы / обслуживание

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Яраш Холлиевич Ғаффоров

Мақолада тарих таълимини технологиялаштириш объектив жараѐн эканлиги ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ НОВЫХ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ И ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРЕПОДАВАНИИ ИСТОРИИ

В статье утверждается что технология исторического образования процесс объективный.

Текст научной работы на тему «ТАРИХ ЎҚИТИШДА ЯНГИ ПЕДАГОГИК ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ»

ТАРИХ УЦИТИШДА ЯНГИ ПЕДАГОГИК ВА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИШ

Яраш Холлиевич Гаффоров

ТВ ЧДПИ "Тарих" кафедраси, т.ф.н.доцент, Профессор в.б.

Аннотация:Маколада тарих таълимини технологиялаштириш объектив жараён эканлиги хакида фикр юритилган.

Калит сузлар: укитиш технологияси, янги модел, ахборотли технология, потенциал кучлар, техник таъминот.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ НОВЫХ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ И ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ПРЕПОДАВАНИИ

ИСТОРИИ

Аннотация: В статье утверждается что технология исторического образования процесс объективный.

Ключевые слова: технология обучения, новая модель, информационные технологии, потенциальные силы, обслуживание

USE OF NEW PEDAGOGICAL AND INFORMATION TECHNOLOGIES IN HISTORY TEACHING

Abstract: The article argues that the technologization of historical education is an objective process.

Keywords: training technology, new model, information technology, potential forces, technical support.

Аввало, педагогик тахнология -бу укитувчининг укитиш воситалари ёрдамида укувчиларга муайян шароитда таъсир курсатиш ва акс таъсир махсули сифатида уларда олдиндан белгиланган шахс сифатларининг жадал шакллантиришни кафолатлайдиган жараёндир.

Хрзирги кунда укитувчилар методикани куп холларда технологиядан ажрата олмаяптилар. Таълим тизимида янги педагогик технология укитиш жараёнининг узаро боглик кисмларини ташкилий жихатдан тартибга келтириш, боскичларини куриш, уларни жорий этиш шартларини аниклаш, мавжуд имкониятларни хисобга олган холда белгиланган максадга

эришишини таъминлайди. Ёхуд педагогик технология укитувчининг касбий фаолиятини янгиловчи ва таълимда якуний натижани кафолатлайдиган муолажалар йигиндисидир.

Шу билан биргаликда маълум вакт давомида педагогик технология укув жараёни технологик воситалари ёрдамида амалга ошириш, деб караб келинади. Факат 70-йиллардан бошлаб педагогик адабиётларда бу тушунчанинг мохияти янгича талкин этила бошланади. Япон олими Т.Сакамото томонидан «укитиш технологияси - бу укитишнинг макбуллигини таъминловчи йул-йуриклар тизими билан боглик билимлар сохаси» эканлиги эътироф килинади.

Таълим тизимида катор йиллар давомида педагогик технология назарияси ва амалиёти бир-бирига боглик булмаган холда урганилиб келинади. Натижада укитиш жараёнини такомиллаштиришга ёки укувчиларнинг билим фаолиятини ривожлантиришга каратилган у ёки бу илгор методикалар технологиялар даражасига кутарила олмай аста-секинлик билан уз мавкеини йукотиб педагогика фанидан узоклашиб кетмокдалар. Мисол учун, 60-йилларда катта шов-шувга сабаб булган «Дастурли таълим» (Программированное обучение) ёки 70-йилларда собик иттифок микёсидаги «Шаталовчилик харакати»ни эслаш кифоя[1].

Маълумки, бугунги кунга келиб тарих таълимида ахборотли технология педагогик технологиянинг таркибий кисми, техник воситаларнинг мукаммаллашган замонавий тури сифатида таълим жараёнида кулланила бошланди. Келажакда иктисодий бухронлар ортда колиб укув юртлари дастурли «машина» билан етарли даражада таъминланади. Шундагина ахборотли технология асосида укувчи-талабаларнинг билиш фаолиятини ташкил этиш ва бошкариш имконияти тугилади ва у укитувчининг якин кумакдошига айланади ёки унинг функцияларини тулик бажариши мумкин.

Тарих таълимини технологиялаштириш объектив жараён эканлигини, замонавийлиги эса илмий-техник тараккиёти йуналиши билан белгиланишини эътироф этган холда педагогик технологиянинг узига хос томонлари ва якин келажакда у билан боглик вазифаларни белгилашга харакат киламиз.[2]

1) Куп боскичли таълим тизимида педагогик технологиянинг урнини асослаш ва зарурий тавсияномалар ишлаб чикиш;

2) Замонавий саноат, тиббиёт, иктисодиёт, экология каби соха технологиялари билан педагогик технологияларни мунтазам равишда

янгилаб бориш ва табакалаштирилган ёндашув асосида уларни куллаш мезонларини аниклаш;

3) Истикболли укитиш воситаларини яратиш ва уларга таянган холда илгор педагогик технологияларни лойихалаш, амалиётга жорий этиш, оммалаштириш ва самарасини аниклаш;

4) Тегишли бошкарув органлари (Таълим марказлари) томонидан укув муассасалари фаолиятида янги педагогик технологияларни татбик этилиши даражасини назорат килиш ва бахолаш;

5) Республикамиздаги олий таълим тизимида фаолият курсатаётган профессор укитувчиларни малака ошириш ва кайта тайёрлаш курсларида илгор педагог ва ахборот технологиялари буйича янги билимлар тизими билан куроллантиришни узлуксиз ташкил этиш;

6) Олий укув юртлари талабалари, айникса, мутахассис-педагог (тарихчи-педагог)лар учун 40 соат хажмида педагогик технология назарияси ва амалиёти буйича махсус курс жорий этиш;

7) Республикамизда фаолият курсатаётган ижодкор укитувчиларнинг иш услубларини мунтазам урганиб бориш ва улар томонидан яратилган методикаларни янги педагогик технология даражасига кутариш борасидаги ишларни амалга ошириш ва хоказолар.

Бугун мамлакатимиз истиклоли шарофати туфайли барча фан сохаларини ривожланган давлатларда туланган тажрибалар асосида тахлил килиш ва янада такомиллаштириш имкониятлари мавжуд, умуминсоний кадриятларни ижодий урганиш ва хаётимизга татбик этиш даври келди. Миллий Дастурда таъкидланганидек, якин келажакда «Кадрлар таиёрлаш сохасидаги хамкорликнинг халкаро хукукий базаси яратилади, халкаро хамкорликнинг устувор йуналишлари руёбга чикарилади, халкаро таълим тизимлари ривожланади»[3].

Узбекистан Республикаси демократик хукукий давлат ва адолатли фукаролик жамияти куриш йулидан изчил бораётганлиги учун кадрлар тайёрлаш тизими тубдан ислох килинди, давлат ижтимоий сиёсатида шахс манфаати ва таълим устуворлиги карор топди. Укув-тарбиявий жараённи илгор педагогик технологиялар билан таъминлаш зарурати хам Кадрлар тайёрлаш Миллий Дастурини руёбга чикариш шартларидан биридир. Шу сабаб биз бу педагогик тушунчанинг пайдо булиши ва ривожланиш жараёнини урганишга тарихий ёндашмокдамиз.

Гап замонавий технологияларни таълим тизимида куллаш хусусида борар экан, у мактабларнинг моддий техник таъминотига хам уз талабини

куйди. Машгулотларни гурухларга ажратиб ва индивидул утиш учун укувчиларнинг синф ва синфдан ташкари фаолиятларининг узаро богликлигини таъминлаш, олган билим, куникма ва малакаларини амалда куллаш, кул мехнати, амалий фаолият жараёнида амалга оширишларига шароит яратишни кузда тутиш мухимдир. Шунингдек, укитувчининг дарсга пухта тайёрланиши керакли материаллардан фойдалана олиши учун замонавий педагогик-психологик, дидактик ва фалсафий адабиётлар, илмий-оммабоп журналлар, газеталар, бадиий адабиётлардан фойдалана олишлари учун бой фондга эга булган кутубхона, унинг ишини енгиллаштириш учун синф хоналари компьютер билан таъминланиши хам мухимдир[4].

Педагогик жихатдан таъминланишининг яна бир элементи, бу укитувчи шахси, мактаб педагогик жамоасини шакллантириш, педагогик технологияларнинг кириб келиши билан боглик замонавий мактабларда жахон андозаларига мос равишда укитиш ишларини янгилаш, максадида педагогик кадрлар тайёрлаш ва кайта тайёрлаш сифати, касбига тайёргарлик даражаларини ошириш мухим ахамият касб этади. Шунингдек, замонавий педагогик технологияларни куллашда мактабларнинг адаптация жараёнидан утишига имкон бериш хам педагогик жихатдан таъминланишнинг элементларига киради. Шу билан бирга боланинг интеллектуал ривожланганлиги хакидаги ахборотларга эга булиш, замонавий педтехнологияларни куллашда мухим ахамият касб этади. Бугунги замонавий таълим, илгор педагогик технология янги рух ва мазмундаги, педагогик тафаккур, тараккийпарвар фикр, гоялар махсулидир. Янги фикр ва гоялар уз навбатида мавжуд муаммолар, йул куйилган хатолар ва камчиликларнинг чукур тахлил килиниши натижасида юзага келади. Шунинг учун хам жамиятдаги ижтимоий-маданий мухит ахволи тахлил килинган холда, таълимни инсонпарварлаштириш, юзага келган мавжуд муаммоларни окилона хал этиб бориш, янгича ишлаш янги педагогик тафаккурнинг асоси булиб колади. Бу эса уз навбатида таълим натижасини кафолатлайдиган, таълим тизимининг ривожланиб бориши, жамият тараккиёти, шахс камолотига хисса кушадиган замонавий педагогик технологияларнинг кириб келишига замин яратади.

Технологик ёндашув таълим тараккиётининг характерлантирувчи кучи сифатида бугун амалиётга тезкор татбик этилмоги зарур. колаверса, Биринчи чакирик Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг XIV сессиясида «Замонавий педагогик ва ахборот технологияларини уз вацтида ишлаб чициш ва жорий этишни таъминлашни алоуида назорат остига олиш зарур»

хар бир фан укитувчиси янги технолгияларни лойихалашга ижодий ёндашиши лозим[5] деб таъкидлаган эди.

Педагогик технология фан мавзулари буйича олдиндан лойихаланиши ва у укитиш текислигига кучирилса, якуний натижани кафолатланиши билан фаркланишини эслатиб утамиз. Шу билан биргаликда хар кандай педагогик технология асосини илмий жихатдан курилган дидактик жараён ташкил этади. Ана шу жараённи ажратилган укув вакти доирасида амалга ошириш олий укув юрти укитувчисиниинг педагогик махоратини даражалаб беради.

Баён этилган фикрлар шундай хулосаларга келишимизга имкон беради: таълимнинг хар бир боскичида замонавий педагогик технолгияларни ижтимоий-сиёсий ва иктисодий шароитларда жамият муносабатларини ислох килиш, яъни демократлаштириш, фукаролик жамиятини барпо этиш, таълимни инсонпарварлаштиришга самарали таъсир курсатадиган илмий-концептуал асосга эга булгандагина куллаш мувофикдир.

Кулланилаётган технологиялар укитувчи ва укувчи хаётига енгиллик олиб келиши, укувчининг хохлаб, кизиктириб боришига имкон бериши ва жамият тараккиётининг ривожланишига ижобий таъсир курсатишини кафолатлаши керак. Замонавий педтехнологиялар кулланилишидан олдин адаптациядан утиши педагогик шарт-шароитлари, моддий-техник база хисобига олиниши лозим[6].

Агар педагогик технологияларни куллашда илмий асос ва кафолатланган натижа булмас экан, бундай технологиялар окибати шахс камолоти, таълим тизими ва жамиятнинг юксалишига туганок булаверади.

Хрзирги замон фанининг ривожланиши, хусусан, илмий-тадкикот усуллари ва воситалари муттасил мураккаблашиб боришида намоён буладики, бу ахборот техникасини куллашни такозо этади.

Ахборот технологияси - бу ахборотни танлаш, жамгариш, тахлил килиш ва фойдаланувчига етказиб беришга йуналтирилган хисоблаш техникаси, электр алока, информатика имкониятларининг уйгунлигидир. Ишлаб чикариш жараёни замирида ётувчи хар кандай технологияни таърифлашда ишлов бериш предмети, усул ва методларини, ишлаб чикариш куролларини, ишлаб чикариш усулларининг тавсифини ажратиш мумкин. Технология жараён сифатида тартибга солинган ва ташкил этилган булади. Аммо анъанавий технологиялар моддий-энергетик омилларга таянса, ахборот технологияси ахборотга асосланади. Ахборот технологиясининг негизини моддий эмас, балки идеал омиллар ташкил этади. Ахборот технологияси ахборотнинг айланиши ва унга ишлов бериш жараёнлари мажмуи,

шунингдек, бу жараёнларни тавсифлаш деб таърифланади. Ахборот маълумотларга ишлов бериш ва айланиш обьектлари хисобланади. Ахборотга ишлов бериш жараёнларининг технологик маршуртлари ва сценарийларини тавсифлашнинг таркибий кисмларини яратиш мумкин. Шу боис ахборот технологияси тушунчаси икки хил назарий ва амалий нуктаи-назардан талкин килинади. Назарий нуктаи-назардан ахборот технологияси илмий-техник фан булиб, унинг доирасида ахборот айланиши ва унга ишлов бериш автоматлаштирилган жараёнларни ишлаб чикиш ва улардан фойдаланиш муаммолари тадкик килинади. Амалий нуктаи-назардан ахборот технологияси ахборот айланиши ва унга ишлов бериш автоматлаштирилган жараёнлари мажмуи, муайян сохага боглик булган ва замонавий техник-иктисодий воситаларда амалга оширилган мана шу жараёнларнинг тавсифидир.

Хрзирги замон ахборот технологияси утмишнинг телеграф, телефон, радио, телевидение сингари техник ютуклардан фойдаланади. Илмий-техник тажрибадан келиб чикиб ахборотни машина укийдиган ташувчиларда жамгариш воситалари яратилди. Бундай воситалар вакт ва маконда бирон-бир чеклашларсиз ахборотни ер куррасининг исталган нуктасига етказишни таъминлайди. Нихоят, белгиланган алгоритмлар буйича компьютерлар ёрдамида ахборотга автоматлаштирилган ишлов бериш технологияси ишлаб чикилди.

Дунёда ахборотлашган жамият ривожланишининг назарий асосларини ХХ асрнинг 70-йиллари охири ва 80-йилларнинг бошида ахборотлашган жамиятнинг шаклланиши ва ривожланиши хакидаги янги концепцияларда ижтимоий тараккиётнинг асосий омили ишлаб чикариш ва ахборотлардан унумли фойдаланиш зарурлиги таъкидланди. З.Бжезинский, Д.Белл, Э.Тоффлер жамият тараккиёти "боскичлар алмашинуви" сифатида урганар эканлар, ахборотлашган постиндустриал жамият тараккиётини, кишлок хужалиги, саноат ва бошка иктисодий хизмат сохаларидан кейин келувчи "Туртинчи" иктисод ахборотлашган секторининг устуворлиги билан боглайдилар. Улар индустриал жамиятнинг асоси-капитал ва мехнат уз урнини ахборотлашган жамиятда ахборот ва билимга боглик деб хисоблайдилар.

Хуллас, янги технология ва техникани узлаштириш ижтимоий-сиёсий хаётга бевосита боглик. Улар одамлар ижод килиши ва ташаббус курсатиши учун кулай шарт-шароит яратиши лозим. Ахборот технологияси ёрдамида илмий билимлар формаллаштирилади ва айни вактда маълумотларни

ифодалашнинг кургазмали шакллари (чизмалар, графиклар)дан фойдаланилади[7].

REFERENCES

1. Н.Сайидахмедов. Янги педагогик технологиялар. Тошкент: Молия, 2003 йил, 8-9бетлар

2. УДТолипов., М.Усмонбоева. Педагогик технологияларнинг татбикий асослари. Тошкент. "ФАН" 2006 йил, 106, 116-117 бетлар.

3. Баркамол авлод - Узбекистон тараккиётининг пойдевори. Тошкент: Шарк, 1997. -Б.59.

4. Юлдуз Амиржонова. Методика ва технология бир-биридан кандай фаркланади? //Маърифат. 2003йил, 19 март.

5. Н.Сайидахмедов. Технологик ёндашув устуворлиги. // Маърифат: 2003 йил, 19 феврал.

6. Я.Гаффоров. Махсус фанларни укитишда янги педагогик технологиялардан фойдаланиш усуллари. Т. "Ишончли хамкор"нашр. 2021 йил, 5-бет.

Н.А.Шермухамедова. Илмий-тадкикот методологияси. -Тошкент: Фан ва технология. 2014. -Б.403-404-407.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.