Научная статья на тему 'ТАЪЛИМДАГИ ТРАНСФОРМАЦИЯЛАР ЧИРЧИҚ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТИ ФАОЛИЯТИДА'

ТАЪЛИМДАГИ ТРАНСФОРМАЦИЯЛАР ЧИРЧИҚ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТИ ФАОЛИЯТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
52
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
таълим / трансформация / билим / ислоҳот / тафаккур / кластер / таълим кластери / фаолият / Чирчиқ давлат педагогика институти / педагогик таълим кластери.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Гулчеҳра Ғаффарова, Файзулла Қосимов

Ушбу мақолада республикада таълим тизимидаги ислоҳотлар ва ўзгаришлар моҳияти, аҳамияти Чирчиқ давлат педагогика институти фаолияти мисолида ёритиб берилган. Шунингдек, педагогик таълим кластери доирасида фаолиятнинг аҳамияти очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМДАГИ ТРАНСФОРМАЦИЯЛАР ЧИРЧИҚ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТИ ФАОЛИЯТИДА»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 7 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

ТАЪЛИМДАГИ ТРАНСФОРМАЦИЯЛАР ЧИРЧЩ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА УНИВЕРСИТЕТИ ФАОЛИЯТИДА

Гулче^ра Гаффарова Файзулла Касимов

ЧДПУ Гуманитар фанлар факультети ЧДПУ Гуманитар фанлар факультети Миллий гоя, маънавият асослари ва Миллий гоя, маънавият асослари ва хукук таълими кафедраси профессори, хукук таълими кафедраси тадкикотчиси фалс.ф.д.

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада республикада таълим тизимидаги ислохотлар ва узгаришлар мохияти, ахамияти Чирчик давлат педагогика институти фаолияти мисолида ёритиб берилган. Шунингдек, педагогик таълим кластери доирасида фаолиятнинг ахамияти очиб берилган.

Калит сузлар: таълим, трансформация, билим, ислохот, тафаккур, кластер, таълим кластери, фаолият, Чирчик давлат педагогика институти, педагогик таълим кластери.

Чирчиц давлат педагогика университетининг 5 йиллигига багишланади. Университет 2017 йил 27 июлда институт сифатида

ташкил этилган.

Бекарорлик, узгарувчанлик, ахборотнинг тез узгариши билан ажралиб турадиган замонавий дунё бизни таълим муаммосига янгича карашга мажбур килмокда. Айникса, юкори аникликдаги ва илм-фанни талаб килувчи технологиялар жадал ривожланаётган бугунги кунда инсониятнинг асосий бойлиги билимларни ишлаб чиккариш, таркатиш ва истеъмол килиш эканлиги яккол аён булмокда. Дархакикат, таълим тизими хам илгор булса, келажакнинг мураккаблиги, номувофиклиги ва очиклигини тушунадиган, ностандарт карорлар кабул кила оладиган авлодни тайёрлашга хисса кушади.

Таъкидлаш керакки, сунгги бир неча йилни мамлакатимиз таълим тизимининг гуллаб-яшнаган даври сифатида белгилаш мумкин. Президентимиз ташаббуси билан амалга оширилган сохадаги туб узгаришлар уз самарасини бермокда: мамлакатимиз таълим муассасаларининг салохияти сезиларли даражада ошди, уларнинг моддий-техник базаси мустахкамланди ва замонавий ахборот технологиялари жорий этилди. Бир суз билан айтганда, Узбекистонда таълим янги тараккиёт боскичига кутарилди. Агар "2016 йилда мамлакатимиздаги олий

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 7 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

таълим муассасалари сони 77 та булиб, камров 9 фоиз" [14] ни ташкил этган булса, 2021 йилга келиб, юртимизда олий таълим муассасалари сони 156 тага етди.

Шунингдек, таълим тизимида мутлако янгича мазмун ва шаклдаги 4 та Президент мактаби, 3 та Ижод мактаби иш бошлади. Олий таълимни ривожлантириш учун биргина 2017-2019 йилларда "19 та янги олий укув юрти, жумладан, 9 та нуфусли хорижий университетларнинг филиали очилди. Етакчи хорижий университетлар билан хамкорликда 141 та кушма таълим дастури буйича кадрлар тайёрлаш йулга куйилди[5]. Хусусан, педагогик таълим сохасини ривожлантириш доирасида 2017 йил 27 июлдаги Президент карорига асосан Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти ташкил этилди.

Ушбу институт Тошкент вилоятида "мактабгача, мактаб ва мактабдан ташкари таълим муассасаларининг тарбиячилар, бошлангич синф укитувчилари, айникса аник фанлар ва чет тиллар буйича укитувчиларга булган эхтиёжларни кондириш, туманлар ва кишлоклардаги таълим муассасаларини юкори малакали педагог кадрлар билан таъминлаш хамда халкаро стандартлар даражасига мос олий маълумотли педагог кадрлар тайёрлаш тизимини жойларда ташкил этишни янада такомиллаштириш ва таълим сифатини яхшилаш" [2] максадида ташкил этилди.

Дархдкикат, Чирчик давлат педагогика институти дастлаб факатгина Тошкент вилоятидаги кадрларни етиштириш максадида ташкил этилган булса бугунги кунда республиканинг турли худудидан талабалар хам кабул килинмокда. Шу билан бирга дастлабки йилда талабалар сони 1000 та атрофида булган булса, 2022 йилда уларнинг сони 18 мингдан ортикдир. Институтда нафакат кундузги таълим, балки кечки, сиртки ва иккинчи олий таълим шаклида хам талабалар укитилади.

ЧДПИ да 10 та факультетда 30 дан ортик кафедралар мавжуд булиб, уларда 500 дан ортик профессор-укитувчилар фаолият юритишади. Жумладан, педагогика, бошлангич таълим, гуманитар фанлар, табиий фанлар, туризм каби факультетлар.

Мамлакатдаги бошка олий таълим муассасаларига нисбатан янги ташкил этилган булишига карамасдан Чирчик давлат педагогика институти республикадаги ОТМ билан хам халкаро ОТМ билан хам хамкорлик фаолияти йулга куйилган. Хусусан, А.С.Пушкин номидаги Ленинград давлат университети, А.С.Пушкин номидаги Рус тили давлат университети, Жанубий ^озогистон педагогика институти, М.Авезов номидаги Жанубий ^озогистон давлат университети каби хорижий хамда республикадаги Узбекистон Миллий университети, Тошкент давлат педагогика институти, Тошкент давлат юридика

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 7 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

университета, Алишер Навоий номидаги Узбек тил ва адабиёт университети кабилар.

Жахонда ривожланган давлатлар таълим сохасидаги юз бераётган трансформацияларда педагогик таълим кластери алохида ахамиятга эга булмокда. Шу сабабли республикамизда биринчилардан булиб, Чирчик давлат педагогика институтида таълимдаги педагогик таълим кластери гоясини амалда жорий килди. "Педагогик таълим инновацион кластери" институтнинг асосий стратегик тадкикот йуналиши сифатида белгилаб олинди. Педагогик таълимни кластерлаштиришнинг илмий-назарий асослари ва унинг амалий жихатлари тадкик килинмокда.

Аслида педагогик таълим кластери бу "муайян жугрофий худуднинг ракобатбардош педагог кадрларга булган эхтиёжларини кондириш максадида бир-бири билан узвий алокадаги тенг хукукли алохида субъектларнинг, технология ва инсон ресурсларининг интеграциялашувини кучайтирувчи механизм" [6].

Педагогик таълим кластерининг жорий этилишига сабаб таълим тизимидаги муаммолар ва уларни хал килишда таълим, фан ва ишлаб чикариш тармоклари уртасидаги таркоклик бугунги кунда узлуксиз педагогик таълимни кластер ривожланиш моделига утказиш заруратини таказо этмокда. Шу билан бирга, Узбекистон шароитида олий таълим тизимида шундай янги механизм яратилиши хаётий заруратга айландики, унда таълим турлари уртасида узаро назорат хам, ракобат хам, манфаатларнинг кондирилиши хам таъминланмокда.

Педагогик таълим кластери мазмуни ва соханинг узига хос спецификасидан келиб чикиб, куйидаги йуналишларда ташкил килиниши максадга мувофик: 1) таълим йуналиши; 2) таълим воситалари йуналиши; 3)таълим ва фан йуналиши; 4) таълим ва ишлаб чикариш йуналиши; 5)таълимни бошкариш йуналиши. Ушбу таснифда педагогик таълим сохаси фаолияти тулаконли камраб олинган булиб, хар бир йуналиш уз ичида тармокланади. Бу йуналиш ва тармоклар мазмуни таълим турлари уртасидаги таълимий, илмий, услубий, таълим воситалари ва бошкарув билан боглик хамкорликнинг барча шакл, усул ва технологияларини узида жамлайди.

Баъзи тадкикотларда Узбекистон шароитида педагогик таълим кластерининг стратегик йуналишлари сифатида куйидагиларни таклиф килинрган, яъни "мактаб ва мактабдан ташкари таълим, урта махсус, касб-хунар таълими муассасалари учун педагогик олий таълим муассасалари тасарруфидаги таълим йуналишлари буйича педагог кадрлар тайёрлаш, шунингдек, педагог кадрлар ва соха мутахассисларининг илмий-методик базаларини шакллантиришни мувофиклаштириш ва укув-методик рахбарликни амалга ошириш" [6]. Шу нуктаи

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 7 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

назарда Чирчик давлат педагогика институти 2018 йилдан бошлаб Чирчик шахридаги умумтаълим мактабларида ПТИК мактаб-лаборатория тажриба-синов майдончалари ташкил этилди хамда турли йуналишларда лойихалар доирасида хамкорликда ишлар олиб борилди. Ушбу ПТИК доирасидаги хамкорликда нафакат фанларни укитиш, уларга янги адабиётлар тайёрлаш буйича балки мактаб укитувчиларига илмий фаолият билан шугулланишга йуналтирилган ишлар хам олиб борилди. Уларда институт профессор-укитувчилари билан мактаб укитувчилари хамкорликда хорижий ва республика конференцияларида хаммуалифликда маколалар нашр этилди.

ПТИК доирасида амалга оширилган лойихаларда талабалар, институт профессор-укитувчилари, мактаб укитувчилари ва укувчилари биргаликда фаолият олиб боришмокда. Айникса, 2022 йил январ ойидаги Президент Ш.Мирзиёевнинг педагогика таълимини ривожлантиришга оид утказган видеоселекторида илгари сурилган гоялари асосида жорий йилнинг феврал ойидан бошлаб институтда кундузги таълим шаклида укиётган 2-4 боскич талабалари хафталик машгулотлари "4+2" тартибида, яъни дарсларнинг 4 куни ОТМда, 2 куни мактабларда амалиёт тартибида олиб борилмокда.

Дархакикат, Чирчик давлат педагогика институти таълим сохасидаги трансформацияларнинг амалиётга жорий этилишида ижобий томондан ёндашади. Натижада институт таълим тизимида структуравий узгаришларни амалга ошириш, таълим тизимини янада мураккаблашиши, элементларининг сони ва улар уртасидаги богланишлар ошиб боришига хамда таълим тизими динамик тизим сифатида фаолият олиб боришга олиб келмокда. Шуни алохида таъкидлаш керакки, жорий йилнинг 21 июндаги Узбекистон Республикаси Президентининг 289-сон карорига кура Чирчик давлат педагогика университетига айлантирилди[3]. Бу эса университет буйича яна янги структуравий узгаришларга олиб келиши хамда университет фаолиятини янада кенгайишига, унинг ривожланишига олиб келади.

Умуман олганда, таълим сохасидаги трансформациялар нафакат ОТМ муассасаларининг структураси узгаришига балки сифатли таълим беришни талаб килади. Албатта, таълим «таълим олувчиларга чукур назарий билим, малакалар ва амалий куникмалар беришга, шунингдек уларнинг умумтаълим ва касбий билим, малака хамда куникмаларини шакллантиришга, кобилиятини ривожлантиришга каратилган тизимли жараён»[4] дир. Бугунги кунда давом этаётган таълим трансформациясида «Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш Концепцияси»[1] катта ахамият касб этмокда. Бу каби таълимдаги трансформациялар, талабаларда танкидий фикрлаш, ахборотни мустакил ишлаш ва тахлил килиш куникмаларининг шакллантириш, инсон

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 7 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

капиталини ривожлантириш хамда танкидий, тизимли ва креатив фикрлайдиган, мустакил карор кабул кила оладиган, мураккаб, танкидий ва креатив тафаккурга эга кадрларни тайёрлашга хизмат килади.

Фойдаланган адабиётлар

1. Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш Концепцияси / https://lex.uz/docs/4545884

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 27 июлдаги «Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институтини ташкил этиш тугрисида»ги ПК-3152-сон Карори // www.https://lex.uz/3287690

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 21 июндаги «Педагогик таълим сифатини ошириш ва педагог кадрлар тайёрловчи олий таълим муассасалари фаолиятини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида»ги ПК-289-сон Карори // www.https://lex.uz

4. Узбекистон Республикасининг «Таълим тугриси»ги Конуни янги тахрири / https://lex.uz/docs/5013007

5. Мирзиёев Ш.М. Миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари. - Тошкент: «Узбекистон», 2020. -Б.8.

6. Ходжамкулов Умид Негматович Педагогик таълим кластери илмий- педагогик муаммо сифатида (педагогик таълимни кластерлаштиришнинг зарурати) // Современное образование (Узбекистан). 2019. №10 (83).

7. G. Makhmudova, G. G'affarova, G. Jalalova (2020). O'zbekistonda islohatlar jarayonini tahlil etish va amalga oshirishning konseptual-falsafiy metodologiyasi. 176 b.

8. Gaffarova, G. G., & Jalalova, G. O. (2021). Human capital as the basis of society development. ISJ Theoretical & Applied Science, 04 (96), 455-460.

9. Гаффарова Г.Г. (2021). Кластерный подход в стратегии действий: философский анализ. Педагогик таълим кластери: муаммо ва ечимлар: халкаро конференция. -Чирчик, 25 июнь, -С.53-58.

10. Гаффарова Г.Г. (2021). Таркибий узгаришларнинг бифуркацион асоси. Academic resesrch in educational sciences, 2(1), январь, -Б.244-250.

11. Гаффарова r.F. (2021). Тизимли ёндашувнинг фалсафий-методологик муаммолари. НамДУ ахборотномаси, 4-сон, -Б.184-189.

12. Fаффарова r.F. (2021). Замонавий таълим тизимини такомиллаштиришда маънавиятнинг урни. Academic resesrch in educational sciences, 2(5), -Б.761-769.

13. Гаффарова Г.Г. (2021) Кластерный подход к стратегий действий (философский анализ). // Инновации в технологиях и образовании: сб. ст. участников XIV Международной научно-практической конференции «Инновации в технологиях и образовании», 26 марта 2021 г., Филиал КузГТУ в г. Белово. - Белово: Кузбасский

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 7 I 2022 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=222ff7

государственный технический университет имени Т.Ф. Горбачева, 2021. - Т. 2. С.24-27.

14. https://yuz.uz/news/oliy-talim-yuksalish-yolidagi-muhim-qadamlar.

15. Гаффарова Г.Г. (2021). Факторы, влияющие на образование в цифровом мире. Педагогик таълим кластери: муаммо ва ечимлар: халкдро конференция. - Чирчик, 2021. 25 июнь, -С.1235-1240.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.