Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИГА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИК ЁНДАШУВ ЗАРУР ОМИЛ СИФАТИДА'

ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИГА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИК ЁНДАШУВ ЗАРУР ОМИЛ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
811
518
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
технологик ёндашув / таълим технологиялари / таълим жараёни / технологик ёндашув мазмуни / технологик ёндашув тамойиллари / таълим / ўқувчи-талабалар / сифат / жараён / натижа / шаклланиш. / технологический подход / образовательные технологии / образовательный процесс / содержание технологического подхода / принципы технологического подхода / образование / ученик-студенты / качество / процесс / результат / формирование.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Янгибоев Камол Норбоевич

Мақолада таълимнинг барча бўғинларини технологик ёндашув асосида ташкил этиш, ёшларга чуқур ва асосли билим бериш билан бирга кенг қамровли фикрлашга ўргатиш, таълим жараёнида ўқувчи-талабаларда мустақил билим олиш қобилиятини шакллантириш, таълимни инновацион технологиялар асосида ташкил қилиш, таълимда ўқувчи ва талабаларни фаоллаштириш, технологик ёндашув тамойилларига асосланган ҳолда таълимни оптималлаштириш масалалари талқин қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СОВРЕМЕННЫЙ ТЕХНОЛОГИЧЕСКИЙ ПОДХОД К ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМУ ПРОЦЕССУ КАК НЕОБХОДИМЫЙ ФАКТОР

В статье рассматриваются вопросы организации всех звеньев образования на основе технологического подхода, обучения всестороннему мышлению наряду с предоставлением молодежи глубоких и содержательных знаний, формирования у учащихся способности к самостоятельному получению знаний в процессе обучения, организации обучения на основе инновационных технологий, активизации учащихся и студентов в образовании, оптимизации образования на основе принципов технологического подхода.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИГА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИК ЁНДАШУВ ЗАРУР ОМИЛ СИФАТИДА»

Янгибоев Камол Норбоевич,

Карши мух,андислик - иктисодиёт институти "Ижтимоий фанлар" кафедраси тадкикотчиси

ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИГА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИК ЁНДАШУВ ЗАРУР ОМИЛ СИФАТИДА

УДК: 371: 071 (01)

ЯНГИБОЕВ К.Н. ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИГА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИК ЁНДАШУВ ЗАРУР ОМИЛ СИФАТИДА

Маколада таълимнинг барча б^инларини технологик ёндашув асосида ташкил этиш, ёшларга чукур ва асосли билим бериш билан бирга кенг камровли фикрлашга ургатиш, таъ-лим жараёнида укувчи-талабаларда мустакил билим олиш кобилиятини шакллантириш, таъ-лимни инновацион технологиялар асосида ташкил килиш, таълимда укувчи ва талабаларни фаоллаштириш, технологик ёндашув тамойилларига асосланган х,олда таълимни оптималлаш-тириш масалалари талкин килинган.

Таянч суз ва тушунчалар: технологик ёндашув, таълим технологиялари, таълим жараёни, технологик ёндашув мазмуни, технологик ёндашув тамойиллари, таълим, укувчи-талабалар, сифат, жараён, натижа, шаклланиш.

ЯНГИБОЕВ К.Н. СОВРЕМЕННЫЙ ТЕХНОЛОГИЧЕСКИЙ ПОДХОД К ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМУ ПРОЦЕССУ КАК НЕОБХОДИМЫЙ ФАКТОР

В статье рассматриваются вопросы организации всех звеньев образования на основе технологического подхода, обучения всестороннему мышлению наряду с предоставлением молодежи глубоких и содержательных знаний, формирования у учащихся способности к самостоятельному получению знаний в процессе обучения, организации обучения на основе инновационных технологий, активизации учащихся и студентов в образовании, оптимизации образования на основе принципов технологического подхода.

Ключевые слова и понятия: технологический подход, образовательные технологии, образовательный процесс, содержание технологического подхода, принципы технологического подхода, образование, ученик-студенты, качество, процесс, результат, формирование.

YANGIBOYEV K.N. MODERN TECHNOLOGICAL APPROACH TO THE EDUCATIONAL PROCESS AS A NECESSARY FACTOR

The article interprets the issues of Organization of education's all parts on the technological approach's basis, teaching young people thorough deep knowledge, formation of the ability to independent obtain of knowledge in the educational process, Organization of education on the basis of innovative technologies, activation of students in education, optimization of Education based on the principles of technological approach.

Key words and concepts: technological approach, educational technology, educational process, content of technological approach, principles of technological approach, education, school-students, quality, process, result, formation.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

Кириш. Узбекистонда янги ижтимоий муно-сабатларнинг шаклланиши, таълимнинг дунё таълим тизимига интеграциялашуви, демо-кратиялаш ва тараккий эттириш жараёнла-рининг ривожланиши таълим жараёнида инновацион таълим технологияларидан кенг куламда фойдаланиш х,амда янгича ёндашув зарурлигини такозо этмокда.

Бугунги кунда Узбекистонда жах,он микёсидаги каби таълим жараёнида тех-нологик ёндашувлар амалга оширилмокда. Бу жараён билан бир вактда педаго-гик укув-тарбия жараёнининг назарияси ва амалиётида сезиларли узгаришлар содир булмокда. Таълимдаги ёндашувлар таркиби узгармокда ва кун сайин замонавий ёнда-шувлардан фойдаланиш юзага келмокда. Таълим тизими янги ахборотлар билан ишлаш кобилияти ижодий ечимининг таълим дасту-рини индивидуаллаштиришга каратилиши билан бойитилмокда. Таълим жараёнининг мух,им таркиби булиб, укувчи-талаба билан укитувчининг шахсга йуналтирилган узаро муносабатлари х,исобланади. Таълим жараёни них,оятда мураккаб. Таълим сама-радорлиги педагог ва укувчи-талаба фаол-лигига, таълим воситаларининг мавжудли-гига, таълим жараёнининг ташкилий, илмий, методик мукаммаллигига, жамиятда илмли кишиларга булган эх,тиёжга ва бошк,а х,али аникланмаган омилларга боFлик1. Жамият узининг ижтимоий-сиёсий, иктисодий эх,тиёжлари асосида таълим самарадорлиги юкори булишини талаб этади.

Узбекистонда бозор муносабатларига асосланган иктисодий тузилмалар ярати-лаётган х,озирги кунда кенг, чукур билимли ва билимларни амалда куллай оладиган шах-сларга талаб кучайиб бормокда. Билимдон ва тадбиркор, ижтимоий фаол шахс жамият х,аётида, мех,натда узининг урнини топади. Бундай фаоллик вужудга келиши учун билимдон ва х,аракатчан, миллий истик,лол Fоясига содик булган шахсни шакллантириш керак.

Мавзунинг долзарблиги. Таълимнинг барча буFинларини шундай ташкил этиш керакки, у ёшларга чукур ва асосли билим бериш билан бирга кенг камровли фик-

рлашга ургатсин. Таълим жараёнида талабада мустакил билим олиш эх,тиёжи шаклланиб бориши х,озирги куннинг талабидир. Педаго-гик амалиёт ва тадкикотларда катор иш усул-лари куллаб курилди. Таълимни муаммоли ташкил этиш, таълимда укувчиларни фаол-лаштириш, х,амкорлик педагогикаси, таянч сузларига асосланиш, таълимни оптималлаш-тириш ва бошкалар тажрибадан утди. Лекин бу педагогик воситалар айрим укитувчиларда самарали натижа берса х,ам, уни оммавий йусинда таълим тизимига киритиб булмади. Педагогик технологиянинг асосий мох,ияти талабаларни кизиктириб укитиш ва билимларни тулик узлаштиришга эришишдир. Таълимда берилаётган билимларни талабалар-нинг купчилик кисми пухта узлаштириши педагогик технология жорий этилишининг асосий максади х,исобланади.

Янги муносабатларнинг узига хос жих,ати анъанавий таълимдагидан фарк килиб, укувчи-талабаларнинг мустакиллиги ва укув фаолиятини такикламасдан, балки белги-ланган максадга йуналтириш, уларни фаоли-ятга онгли равишда йуллаш, бирор-бир фао-лиятни буйрук оркали амалга оширмасдан, балки самарали ташкил этиш оркали укувчи-талабаларда фан асосларини урганишга булган кизикишларини орттириш, укув фаолиятини х,амкорликда ташкил этиш, шахснинг эх,тиёжи, кизикиши ва имкониятларини чега-раламасдан эркин танлаш х,укукини бериш долзарб саналади.

Илмий муаммонинг к,уйилиши. Педагогик технологиянинг мох,ияти шу билан белги-ланадики, у доимий икки томонлама алокага таянган х,олда куйилган аник максадларга эришишни кафолатлайди. Айни шу сабабли максадларни куйиш технологияси педагогик технологиянинг бош омилига айланади.

Педагогик технология натижа-

нинг аниклигини ва уни олдиндан айтиб булмаслигини, унга эришиш йулларини англаб етишни назарда тутади.

Технологик ёндашув деганда тайёр мах,сулот (ишлаб чикариш технологиясига ухшаш) олиш учун ишлаб чикариш жараён-ларида кулланиладиган жараён тушунилиб,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

кyйилгaн мaкcaдлapгa эpишишдa кутилгaн нaтижaлapни кaфoлaтлaйдигaн xoлaт тушуни-лaди1. Л.B.Гoлишнинг фикpичa2, arap мeтoдни билиш йули, тaдкикoт йули ëM биpop фaoли-ятдaги мaълум aмaлиëт Ba нaзapий билимлap cox1acини эгaллaшни xapa^^ap, oпepaция-лap, уcуллap мaжмуacи дeб тушунcaк, пeдa-гoгик тexнoлoгия мaълум мaънoдa тaълим-тapбия жapaëнлapидa 3apyp нaтижaлapгa эpишиш нaзapдa тутилaди.

Пeдaгoгик тexнoлoгиянинг acocий мaкcaди yкувчи-тaлaбa шaxcни шaкллaнти-pишдa мухим oмил бyлгaн пeдaгoгик жapa-ëнни тaкoмиллaштиpиш, инcoнпapвapлaш-тиpиш, yкувчи-тaлaбaнинг муcтaкиллигини тaъминлaш, УКИТИШ жapaëнидa тexник вocи-тaлap имкoниятлapидaн caмapaли фoйдa-лaнишгa эpишишдaн ибopaт3. Пeдaгoг oлим M.Очилoвнинг тaъкидлaшичa - пeдaгoгик тexнoлoгия уcули тapкибий киcмигa тaълим-нинг умумий мaкcaдлapи (укитувчи Ba тaлa-бaнинг мaкcaдлapи) ни ишлaб чикиш, тaълим мaкcaдлapини нaзopaт (тecт) тoпшиpиклapигa Уткaзиш, мaкcaдгa эpишиш уcуллapи киpaди4.

Укитувчи Ba укувчи Уpтacидaги мунocaбaт-лapни ифoдaлoвчи xaмкopлик пeдaгoгикa-cигa тaяниб, тaлaбaлapнинг биpгaликдa тaъ-лим oлишлapи aмaлгa oшиpилaди. Taлaбa-лapни xaмкopликдa тaълим oлишлapи, тaъ-лим жapaëнлapини лoйиx1aлaштиpиш, тaлaбa-лap билaн ишлaшни лoйиx1aлaштиpиш ^би-лap зaмoнaвий пeдaгoгик тexнoлoгиялapнинг acocий мeтoдлapи xиcoблaнaди5.

Укув-тapбия жapaëнидa вужудгa ^л-гaн янги пeдaгoгик мунocaбaтлap мaзкуp жapaëндa зaмoнaвий пeдaгoгик тexнoлo-

1 Mуcлимoв H.A., Paxимoв 3.T., Xyжaeв A.A., K1oдиpoв Х,.Ш. Taълим тexнoлoгиялapи. Дapcлик. - ^ш^нт: "Bopиc" нaшpиëти, 2G19. - 568 б.

2 ^лиш Л.B., Фaйзуллaeвa Д.М. Пeдaгoгик тexнoлo-гиялapни лoйиx1aлaштиpиш вa peжaлaштиpиш. - T.: Иктиcoдиëт, 2G11. - 2G8 б.

3 Paxимoв 3.T., Mуcлимoв Ш.H., Имюмюв М.П., ^л-диëpoвa M.F. Пeдaгoгик тexнoлoгиялap. Укув кУллaнмa. - ^ш^нт: "Фaн вa тexнoлoгиялap" нaшpиëти, 2G21. - 192 б.

4 Очилoв М. Янги пeдaгoгик тexнoлoгиялap. - К^ши: Hacaф, 2GGG. - 79 б.

5 Aзизxoджaeвa H.H. Пeдaгoгик тexнoлoгия вa пeдaгo-

гик iv^opa^ - T.: Фaн, 2GG6. - 46-б.

гиялapни кУллaшни тaкoзo этaди. Пeдaгo-гикa фaни вa aмaлиëтидa туpли xил ëндaшув-лap кУллaнилaди. Улap oFзaки-кУpгaзмaли, тaдкикий, излaнувчaн, тизимли, функциoнaл, кoмплeкc, тexнoлoгик, фaoлиятли ëндaшув-лapдиp6.

Укув-тapбия жapaëнигa зaмoнaвий пeдa-гoгик тexнoлoгиялapни жopий килиш пeдa-гoгдaн ижoбий ишлaшни тaлaб этaди7. Пeдa-гoг yзидa унгa ëpдaм бepувчи тaшки имшни-ятлap, яъни, нaзapий-aмaлий, укув куpoллapи вa вocитaлapи мaвжудлиги xaкидa тулик мaълумoтлapгa э^ булиши кepaк8. Пeдa-гoг yзидaги мaвжуд мaълумoт вa имшният-лap acocидa кapaлaëтгaн тaълим йyнaлиши бyйичa мaълумoтлap xaмдa илFop укитиш уcлублapини кyзлaгaн мaкcaдгa йyнaлтиpиш Koбилиятигa э^ булиши лoзим.

Taълимдa пeдaгoгик тexнoлoгиянинг зapу-paти, тexнoлoгик ëндaшув, aник мaкcaдгa йyнaлтиpилгaнлик, жapaëн нaтижaлapи-нинг тaшxиcлaш, укув жapaëни лoйиxaлaшдa бapчa киppaлapини кaйтa ишлaб чикиш, Kулaйликни мужaccaмлaштиpиш, зaмoнaвий пeдaгoгик тexнoлoгиялapнинг пcиxoлoгик-пeдaгoгик нуктaи нaзapдaн тaкoмиллaшти-pиш, тaълим жapaëнигa тexнoлoгик ëндa-шув шapтлapи, тaълим жapaëнигa тexнoлoгик ëндaшувнинг acocий тaмoйиллapи юзacидaн кeлтиpилгaн Foялap мaкoлaнинг илгapи cуpи-лaëтгaн илмий муaммoлapини тaшкил килaди.

Marçолaнинг мацсади тaълимнинг бapчa бyFинлapини зaмoнaвий тexнoлoгик ëндaшув acocидa тaшкил этиш бyйичa зapуp фикpлap вa тaклифлapни ил^и cуpиш, ëшлapгa чукуp вa acocли билим бepиш билaн биpгa ^нг Kaмpoвли фикpлaшгa ypгaтиш, тaълим жapa-ëнидa yкувчи-тaлaбaлapдa муcтaкил билим oлиш кoбилиятини шaкллaнтиpиш, тaълимни

6 Xoджaбoeв A.P., Xуcaнoв И. Кacбий тaълим мeтoдoлo-гияеи. - T.: Фaн вa тexнoлoгия, 2GG7. - 192 б.

7 Paxимoв 3.T. Taлaбaлap укув-билиш фaoлиятини иннoвaциoн ëндaшув acocидa pивoжлaнтиpиш nexa-низми. Moнoгpaфия. - ^ш^нт: «Bopиc» нaшpиëти, 2G19. - 1 12 б.

8 Paxимoв 3.T., Элчaeв 3.A. Пeдaгoгичecкиe и пcиxoлo-гичecкиe oпыты в пpaктикe пpимeнeния пeдaгoгичecкиx тexнoлoгий. II Издaтeльcтвo «Пpoблeмы нaуки» жуpнaл "Becтник нaуки и oбpaзoвaния", 2G2G. № 1G (88). чacть 1. - С.69-75.

ЗAMOHABИЙ TAЪЛИM I COBPЕMЕHHOЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2G21, 1G (1G7)

инновацион технологиялар асосида ташкил килиш, таълимда укувчи-талабаларни фаол-лаштириш, замонавий технологик ёндашув тамойилларига асосланган холда таълимни оптималлаштириш.

Асосий цисм. Таълим - жамиятни ислох килиш ва уни ташки дунё учун янада очик хамда янги технология ва билимларга йуналтирилган жамиятга айлантиришнинг асосий омилидир1. Таълимда замонавий дидактика ва таълим таркибларининг сама-радорлигини ошириш, янги Fоя ва технологи-яларнинг илмий ишлаб чикилиши ва амалий асосланишига утилмокда. Бунда хар хил педа-гогик тизим билан укитиш технологиялари уртасида боFликлик, амалиётда давлат таълим тизимининг янги шаклларининг апробацияси, хозирги замон шароитида утмишнинг педаго-гик тизимларини куллаш мухим хисобланади.

Таълим-тарбия жараёни бутун машFулот давомида укувчи-талаба фаоллиги ва кизикувчанлигини мунтазам равишда уЙFотиб бориш максадини кузда тутади. Укув омилларини яратишга асосланган педаго-гик технология укувчи-талабаларни тезкор-лик билан укув ёки укув ишлаб чикариш фао-лиятига жалб килиш имконини беради. Акс холда, заиф, етарли даражада тушунарли булмаган ёки аник натижани кузланмаган топшириклар машFулотнинг самарасиз якун-ланишига олиб келади. Бундай холатлар купинча укитувчининг талабага нисба-тан салбий муносабатда булишига олиб келади. Натижа укувчи-талабада ортикча хиссиётларга берилиш, укув фаолиятига ундовчи раFбатининг пасайиши, укишдан безиши, укув предмети ва укитувчига нис-батан салбий муносабатда булишига сабаб булади. Укитувчи ва укувчи-талаба орасидаги муносабат инсонпарварлик мезонлари асо-сида ташкил этилиб, нохуш хиссиётларни бар-тараф этишга йуналтирилиши лозим. Педа-гогик муносабатда эришилган ютуклардан завкланиш, укув фаолиятига чанкоклик билан

1 Рахимов З.Т. Педагогик компетентлик таълим жараёни ривожланишининг мухим омили сифатида. // "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнали, 2019 йил № 7-сон. - 3-8-б.

интилиш биргаликдаги ижодий мулокотга чорлаши керак. Таълим жараёнида укувчи-талаба шахсига нисбатан хурматсизлик билан ёндашилганда кузда тутилган талабчанликка, айникса, онгли интизомни урнатишга эришиш мумкин эмас.

Уз мохиятига кура "педагогик технология" тушунчаси аник, белгиланган укув максадига эришиш ва кутилган натижани кулга киритишга каратилган амалий царакатларнинг изчил, тизимли, боскичма-боскич амалга оширилишини ифодалашга хизмат килади.

Максадга йуналтирилганлик, жараён натижаларининг ташхисли текшируви укув жараёнининг барча кирраларини кайта ишлаб чикиш даврига мужассамлашти-риш имконини яратади. У асосан уз ичига куйидагиларни олади2:

- таълимий максаднинг куйилиши;

- умумий максаддан аник максадга утиш;

- укувчи-талабаларнинг узлаштириш курсаткичларига эътибор каратиш;

- укув машFулотларида бажариладиган топшириклар ва мунозараларда фаоллик;

- натижани бахолаш.

Укув максадларининг тулик стандартлаш-тирилишининг меъёри куйидагича булиши мумкин:

а) юкори, аммо мутлак эмас;

б) мутлак.

Биринчи холатда максаднинг муракка-блиги туфайли уни тулик кузатувчан хатти-харакатлар турига айлантириш имконини бермайди, давр тулалигича кайта ишлаб чикилмайди. Иккинчи холатда конвейерли жараён булган таълимнинг репродуктив тури билан иш юритилади.

Укув жараёнининг барча боскичларида бутун тизимнинг асосий технологик жихати - укув жараёнининг сунгги натижала-рига йуналтирилганлигини кузатиш мумкин.

Умумий куринишда педагогик технология таркибига куйидагилар киради3:

2 Муаллиф тадкикотлари асосида.

3 Очилов М. Янги педагогик технологиялар. - К,арши: Насаф, 2000. - 79 б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

• идентификацияланган укув максад-ларини ишлаб чикиш;

• укув максадлари таксономияси;

• укув максадларини назорат (тест) топширикларига айлантириш;

• максадга эришиш усуллари;

• эришилган укув максадларини бах,олаш.

Замонавий педагогик технологиялар-нинг психологик-педагогик нуктаи назар-дан такомиллашувининг асосий йуналишлари куйидагилар билан ифодаланади1:

- укувчи-талабанинг ёдлашдан эслаб колиш функциясига утиши, яъни узлаштирилганини ишлатиш имконини берувчи аклий ривожланиш жараёнига утиши;

- уртача укувчи-талабага йуналтирилганликдан укитишнинг табакалашган ва индивидуаллаштирилган дастурларига утиш;

- укувчи-талабанинг ташки мотивация-сидан ички маънавий тартибга утиш.

Педагогик технологияни тушунишнинг асосий йули аник белгиланган максадларга каратилганлик, таълим олувчи билан мун-тазам узаро алокани урнатишдир. Узаро алока педагогик технология асосини таш-кил килиб, укув жараёнини тулик камраб олади. Укитувчи (педагог) уз олдига укувчи-талабалар укув материалининг мазмунини тушуниб, узлаштириб, маълум билимларни эгаллаб, амалиётда куллашга ургансин деган максадни куяди. Педагогик максадга эриш-ганлик ёки эришмаганликни билишнинг аник воситалари булгандагина, укитувчи (педагог) узининг мех,нати самарали эканлигига ва тан-лаган методлари максадга мувофиклигига ёки аксинча, самарасиз эканлигига ишонч х,осил килиши мумкин.

М.В. Кларин фикри2 буйича укитувчи (педагог)лар томонидан максадларни белги-лашнинг узига хос усуллари куйидагича:

1. Укув материалининг режасидан келиб чикиб, максадни белгилаш.

1 Муаллиф тадкикотлари асосида.

2 Кларин В.М. Педагогическая технология в учебном

процессе. - М.: Знание, 1989.

2. Максадни укитувчи (педагог) фаолияти оркали аниклаш.

3. Укувчи-талабанинг интеллектуал, эмо-ционал, шахсий ривожланиш ички жараён-лари ва конуниятлари оркали укув максадини куйиш.

Укитишнинг максади таълим маз-муни, укитувчи (педагог)нинг ёки укувчи-талабанинг фаолияти оркали белгилаш таъ-лимда кутилаётган натижалар х,акида аник таассуротга эга булишга имкон бермайди.

Умуман олганда, таълим жараёнида вази-фаларни улчаш, аниклаш, укитишни кайта такрорлаш имконига эга булиш учун х,ар бир максадга эришиш мезонини билиш керак, яъни таълим максади шундай куйилиши керакки, унга эришганлик х,акида аник хулоса чикариш мумкин булсин.

Таълим жараёнига технологик ёндашув шартлари. Технологик ёндашув замонавий таълим жараёнининг мух,им омилларидан саналади. Унинг мох,ияти, таркибий асослари ва кулланиш шартларини пухта узлаштириш укитиш жараёнини самарали ташкил этишга ёрдам беради. Укув материалларининг мох,иятига кура педагогик технологиялардан мосини танлаш, уларга мувофик тарзда укув ахборотларини кайта ишлаш педагогик фао-лиятни жонли, кизикарли ва жушкин ташкил этишга ёрдам беради.

Таълим жараёнига технологик ёндашув куйидаги асосий шартларга мувофик ташкил этилади3:

1) таълим олиш, муайян назарий х,амда амалий билимларни узлаштиришга булган ижтимоий (ёки шахсий) эх,тиёжларнинг юзага келиши;

2) таълим олиш, муайян назарий х,амда амалий билимларни узлаштиришга нисбатан раFбатнинг уЙFониши;

3) укувчи - талабанинг укув - билиш фаолияти мазмунини белгилаш;

4) укувчи - талабанинг укув-билиш фао-лиятини бошкаришни йулга куйиш омиллари-нинг мавжудлиги (1-расм).

3 Муслимов Н.А., Рахимов З.Т., Хужаев А.А., Кодиров Х.Ш. Таълим технологиялари. Дарслик. - Тошкент: "Ворис" нашриёти, 2019. - 568 б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

1-расм. Таълим жараёнига технологик ёндашувнинг асосий шартлари.

Асосий шартлар

1

1 4 . 1 г

Таълим олишга Таълим олишга Максаднинг Укувчи-талаба

булган булган аник куй ил иш и фаолиятининг

ижтимоий ёки мотивация ва натижа мазмунини

шахсий эх,тиёж белгилаш

Таълим жараёни

Замонавий педагогик технологиянинг функционал тузилмаси бевосита таълим жараёнининг мох,иятини тулаконли ёри-тишга хизмат килади. Таълим технологияси-нинг функционал тузилмасини куйидагича акс эттириш мумкин.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Бугунги кунда таълим олишга булган раFбат ва унинг мазмуни таълим жараёни муваффакиятининг кафолати була олади. Зеро, якин утмишда укувчи-талабаларнинг таълим жараёнидаги иштироки наза-рий билимларни кабул килиб олувчи ва узлаштирилган назарий билимлар, амалий куникмаларни намойиш этувчи субъект сифа-тидаги роли билан кифояланган булса, таълим технологияси талабларига кура укувчи-талабалар таълим жараёнининг етакчи субъ-екти, асосий ижрочиси сифатида намоён булади. Таълим жараёнига технологик ёндашувнинг асосий шартларини келтирамиз (1-расм1).

Эндиликда укувчи-талабалар укитувчи томонидан узатилаётган ахборот (билим) ларни кабул килмайди. Балки таълим берув-чининг йулланмаси, курсатмасига мувофик тавсия этилган укув манбалари билан мустакил равишда танишиш оркали назарий билимларни узлаштиради, укитувчининг назорати остида амалий куникма ва мала-каларни х,осил килади. Укувчи-талабалар

мустакил фаолият юритиш, назарий билимларни узлаштириш асосида узида мустакил ва эркин фикрни илгари суриш, далил-лар келтириш, уз фикрини х,имоя килиш лаёкатини тарбиялай олиши, уз-узини танкид килиш, уз-узини бах,олаш сифатларини карор топтира олиши талаб этилади. Давр талаби укувчи-талабаларни таълим жараёнининг суст тингловчиси булишдан фаол иштирокчи-сига айлантиришни такозо этади.

Таълим олувчининг таълим жараёнидаги етакчилик роли куйидаги педагогик вазифа-ларни х,ал этиш имкониятини беради2:

• укувчи-талабаларда билимларни узлаштиришга булган ички эх,тиёжни карор топтириш;

• билимларни узлаштиришга нисбатан онгли ёндашувни х,осил килиш;

• укувчи-талабаларда мустакил фаолият юритиш куникмаларини шакллантириш;

• укувчи-талабаларнинг фаоллигини таъминлаш;

• укувчи-талабаларда мустакил фикр юритиш, назарий ва амалий билимлар мох,иятини тах,лил этиш, улар бора-сида хулоса чикариш,умумлаштириш х,амда уларни уз амалий фаолиятига татбик этиш куникмаларини юзага келтириш ва такомил-лаштириш.

1 Муаллиф тадкикотлари асосида.

2 Муаллиф тадкикотлари асосида.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

• уз-узини нaзopaт килиш, бaхoлaш cифaтлapини шaкллaнтиpиш.

Taълим жapaëнининг мaкcaди ДTC, укув peжacи дacтуpи, шунингдeк, дapc-лик, кУллaнмaлapдa бeлгилaб бepилгaн муaйян мaвзу хaмдa фaн (ëки куpc)нинг yзигa xoc жиx1aтлapи, мaвжуд пeдaгoгик i^ap^ шapoитлapи, yкувчи-тaлaбaлapнинг ëш, п^-xoлoгик xуcуcиятлapи, улapнинг x1aëтий эхтиëжи вa кизикишлapи, тaълим бepувчи-нинг билим вa мaлaкa дapaжacи, дунëкapaши, ижoдкopлигини, вaзиятни бaхoлaй хaмдa унгa мувoфик тeзкop xapa^ килa oлиш лaëкaти вa хoкaзo oмиллapни инoбaтгa oлиш acocидa бeлгилaнaди.

Укув жapaëнининг мaкcaди тaшxиcли paвишдa aник-paвшaн бeлгилaниши лoзим. Taълим мaкcaдининг бундaй бeлгилaниши мaълум вa aмaл килингaн вaктдa дидaктик жapaëнни тaшкил килиш вa aмaлгa oшиpиш дapaжacи юзacидaн xулoca чикapиш имшни-ятини яpaтaди.

Maкcaднинг тaшxиcли бeлгилaниши Kуйидaги хoлaтлap билaн тaвcифлaнaди:

- шaxcдa шaкллaнтиpилгaн мaънaвий-axлoкий cифaтлap хaмдa aклий caлox1ият шу дapaжaдa aник вa paвшaн кaфoлaтлaнaдики, нaтижaдa улapни шaxcнинг xap кaндaй и^л-гaн, вaзиятгaчa бyлгaн вaкт opaлиFидa 1^к-ллaнтиpилгaн cифaтлapидaн ocoнлик билaн фapклaш мумкин бyлaди;

- шaxcнинг тaшxиcлaнгaн мaънaвий-axлoкий x1aмдa aклий cифaтлapининг 1шк-ллaнгaнлик дapaжacини ^к^ний нaзopaт Kилишгa йyнaлтиpилгaн aник уcул мaвжуд бyлaди;

- шaxcнинг тaшxиcлaнгaн cифaтлapини aниклaш юзacидaн oлиб бopилгaн нaзopaт нaтижaлapи acocидa унинг caмapaдopлигини aниклaш мумкин бyлaди;

- yлчoв мeзoнлapи acocидa муaйян билим, кyникмa вa мaлaкaлapнинг cифaтини бax1oлaш кypcaткичлapи мaвжуд бyлaди.

Дeмaк, тaълим жapaëнининг мaкcaди ижтимoий буюpтмa мaзмуни x1aмдa укувчи - тaлaбa шaxcи мoдeллapининг yзapo мувoфиклиги acocидa кeчaди.

Бocкичли дapaжaдa тaълим мaкcaдини шaкллaнтиpиш дoлзapб дapaжaдaги мaкcaд муaйян тaълимий тaйëpгapлик бocкичлapи бyйичa тaкcимлaб чикилaди. Taълим тизими-нинг яxлит хoлдa ^бга йyнaлтиpилгaнлиги caбaбли yкувчи-тaлaбa шaxcининг мoдeли унинг oбъeкти булиб кoлaди. Taълим жapa-ëнидa шaxcнинг ëш кypcaткичлapи, тaбиий унинг шaкллaниш бocкичлapигa !oc paвишдa acocий мaкcaддaн кeлиб чикиб, дapaжaлa-нaди.

Шундaй килиб, тaълим жapaëнининг мaз-муни шaxcгa тaълим бepиш, уни тapбия-лaш вa pивoжлaнтиpиш кaби вaзифaлapнинг ижoбий х^л этилишини тaъминлaшгa xизмaт Kилaди1.

Taълим жaрaёнидa технологик ёндa-шувнинг aсосий тaмойиллaри. Maълумки, зaмoнaвий пeдaгoгик тexнoлoгиялap тaъ-лимни pивoжлaнтиpувчи тaмoйиллapигa acocлaнгaн булиб, yкувчи-тaлaбa шaxcини тapбиялaшгa йyнaлтиpилмoFи лoзим. Пeдa-гoгик тexнoлoгия нaзapияcининг мapкaзидa тaълим жapaëнининг paхбapи, aйни вaктдa, ушбу жapaëннинг хaм cубъeкти, хaм o6^ eкти бyлгaн укитувчи вa yкувчи-тaлaбaлap туpaдилap. Шундaй э^н, ушбу cубъeкт-лap ypтacидaги yзapo хaмкopлик, yзapo мулoкoт, улapнинг биp-биpлapигa ниcбaтaн кypcaтaдигaн aкc тaъcиpидaн энг зaмoнaвий пeдaгoгик тexнoлoгиялap тaлaблapигa жaвoб бepa oлиши зapуp. Бунинг учун укитувчи, энг aввaлo, тaълим-тapбия жapaëнини тaш-кил этишгa ниcбaтaн куйилувчи тaлaблap, тaълимни тaшкил этиш вa бoшкapиш тaмoй-иллapи, йyллapи, yкувчи-тaлaбaни aклий вa жиcмoний жихaтдaн pивoжлaнтиpишгa xизмaт килувчи уcуллap, у билaн хaмкopлик килиш, уни укиш вa ypгaнишгa йyнaлтиpиш, Укувчи-тaлaбa шaxcи фaoлиятини тyFpи тaш-кил этиш, улap билaн мулoкoтгa киpишиш, пeдaгoгик фaoлиятни тaшкил этиш жapaë-нидa юзaгa кeлувчи муaммo вa кeлишмoвчи-ликлapни биpгaликдa бapтapaф этиш, aуди-тopиядa ижoдий, ишчaнлик мухитини хocил

1 Toлипoв У.К,., Уcмoнбoeвa М.Х,. Пeдaгoгик тexнoлoги-ялapнинг тaтбикий acocлapи. - T.: Фaн, 2GG6. - 58-63 -бeтлap.

ЗAMOHABИЙ TAЪЛИM I COBPЕMЕHHOЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2G21, 1G (1G7)

килиш, укувчи-талаба фаолиятини аник ва туFри бахолашга имкон берувчи методлар билан куролланган булиши лозим.

Замонавий педагогик технологияларнинг асосий тамойиллари ва уларнинг мохиятини билиш мазкур жараён борасида аник тасав-вурга эга булишимизга имкон яратади. Шу боис биз куйидаги замонавий педагогик технологияларнинг асосий тамойиллари ва уларнинг мохияти хусусида суз юритмокчимиз.

Замонавий педагогик технологиялар уму-мий дидактик тамойилларга эга булиши билан бирга, куйидаги айнан узигагина хос булган тамойилларга хам эгадир1:

1. Бир бутунлик, яхлитлик тамойили. Ушбу тамойил икки жихатни узида акс этти-ради:

• таълим ва тарбия хамда шахс камо-лоти бирлиги;

• замонавий педагогик технологиянинг муайян, катъий тизимга эгалиги, "тизимли-лик" тушунчаси бу уринда хам маълум укув фанини укитиш жараёнига, хам умумий таълим жараёнига хосликни англатади.

2. Асослилик (фундаменталлик) тамойили. Мазкур тамойил фанларнинг урганиш объекти, ички мохияти ва хусуси-ятларига кура турли йуналиш (блок)ларга булиб, урганиш афзалликларини ифода этади. Укув фанлари табиий, ижтимоий ва гуманитар фанлар тарзида туркумлаштирилган. Хар бир укув фани "ядро", "узак" саналувчи маъ-лумот (ахборот)ларга эга булиб, ушбу маъ-лумот (ахборотлар) шахс томонидан фанлар асосларининг урганилиши, аник мута-хассислик буйича мустакил билим олиш, узлаштирилган билимларни кенгайтириб бориш йулида таянч тушунчалар булиб хиз-мат килади.

Бундай мохиятли ёндашув маълум йуналиш буйича мутахассисларни тайёрлаш жараёнида фанлараро алокадорлик хусуси-ятидан фойдаланиш имконини хам беради. Укув фанларининг муайян йуналишлар тарзда бириктирилиши шахс хотирасига нисбатан зурикишни камайтиради, шунингдек, фик-

1 Толипов У.К,., Усмонбоева М.Х. Педагогик технологияларнинг татбикий асослари. - Т.: Фан, 2006. - 98-б.

рлаш кувватини оширади, тафаккурнинг юзага келишини таъминлайди.

Мохиятли ёндашув асослантиришнинг мухим омили саналади. У, шунингдек, табиий, ижтимоий ва гуманитар фанларни умумлаш-тириш тарзидаги синергетик ёндашувни хам кузда тутади.

3. Маданиятни англаш (маданий цаётнинг ривожланишига мувофицлик) тамойили. Мазкур тамойил бугунги кунга кадар хам уз ахамиятини йукотмаган. Маданиятни англаш тамойили укувчиларга ижтимоий жамиятининг маданий тараккиёти даражасидан келиб чикиб, таълим бери-лишини назарда тутади. Утган асрда таълим самарадорлигини таъминловчи етакчи омил сифатида педагогнинг билим дара-жаси ва махорати эътироф этилган булса, бугунги кунда укитувчининг билими, салохияти хамда махоратининг юкори дара-жада булиши билангина муваффакиятларни кулга киритиб булмаслиги барчага аён. Маз-кур уринда замонавий фан ва техника имко-ниятлари, хусусан, компьютер, мультимедиа воситалари, шунингдек, жамиятнинг ижтимоий ва иктисодий тараккиётининг эъти-борга олиниши мухим ахамият касб этади. Эндиликда мутахассислар уз сохаси ёки йуналишларининг узига хос жихатларини яхши билишлари, бу борадаги назарий ва амалий билимларни, муайян фаолият-ларни бажара олишлари, белгиланган муд-датда аник вазифаларни хал этишга улгуриш-лари хамда маълум ютукларга эриша олишлари лозим.

4. Таълим мазмунини инсонпарварлаш-тириш ва инсонийлаштириш тамойили. Тилга олинган хар икки тушунча хам луFавий жихатдан (юнонча "humanus" - инсоний-лик, "humanitas" - инсоният), бир узакка эга булсада уларнинг хар бири узига хос маъ-ноларни ифодалайди. Инсонпарварлашти-риш таълим муассасаларида урганиладиган фанлар сирасига ижтимоий фанлар (тарих, маданиятшунослик, социология, психология, филология ва бошкалар) нинг кирити-лишини, инсонийлаштириш тушунчаси эса шахс ва унинг фаолиятига нисбатан ижо-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

бий ёндашувни англатади. Бошкача айтганда, инсонпарварлаштириш - бу инсон ва жамият уртасида юзага келувчи муносабатлар жара-ёнида инсон омили, унинг кадр-киммати, шаъни, ор-номуси, х,укук ва бурчларини х,урматлашга асосланувчи фаолиятни таш-кил этиш жараёни булса, инсонийлаштириш "барча шароитлар инсон ва унинг камолоти (тараккиёти) учун" деган Fоя асосида ташкил этилувчи фаолият жараёни саналади.

Таълим жараёнини лойих,алаштиришда х,ар бир укитувчи ушбу тамойилга катъий амал килиши лозим ёки уз мутахассислигига оид муаммоларни х,ал этишда унинг жамият манфаатлари билан уЙFун булишига эъти-бор бериши максадга мувофикдир. Энди-ликда педагог укувчи-талабалар фаолия-тини авторитар (якка х,окимлик) тарзида бошкармай, балки таълимий х,амкорлик Fояларига содиклик асосида таълим жараё-нини инсонийлаштиради ёки бошкача айт-сак, таълимни инсонийлаштириш тамойилига амал килинишини таъминлайди. Ушбу х,олат уз навбатида юксак маънавиятли шахснинг шаклланишига олиб келади.

5. Укитиб, таджик, этиш, таджик, этиб, укитиш тамойили. Ушбу тамойил куйидаги икки жих,атни ёритишга хизмат килади:

1) таълим муассасаларининг х,ар бир укитувчиси уз фани сох,асига укувчи-талабаларни жалб килган х,олда тадкикотларни олиб бориши лозим:

2) укитувчи таълим технологиясини ишлаб чикади, уни амалиётда синаб куради, кузатади ва тузатишлар киритади, яъни у таълим жараёнини тадкик этади.

Укитиш жараёнининг мазкур икки жих,ати мух,им ах,амиятга эга булиб, у укитувчининг касбий х,амда педагогик мах,оратини оши-риб боришга ва укувчи-талабаларни булажак мутахассислик фаолиятига пухта тайёрлаш учун замин яратади.

6. Таълимнинг узлуксизлиги тамойили. Мазкур тамойил укувчиларнинг касбий сифатларга эга булишлари, мавжуд сифатлар-нинг х,аётий фаолият давомида такомилла-шиб боришини назарда тутади. Шахсга унинг бутун умри учун аскотиши мумкин булган

билимларни бериш мумкин эмас, зеро, мавжуд билимлар х,ар беш-ун йил мобайнида узгариб, мазмунан бойиб боради. Демак, мазкур тамойил укитувчининг уз фаолиятида мустакил таълимни ташкил этишга эътибор бериши, педагог етакчилигини таъминлаган таълимдан укувчи-талабаларнинг мустакил билим олишлари учун шарт-шароитлар яра-тиб беришни ифодалайди.

7. Фаолиятли ёндашув тамойили наза-рия ва амалиётнинг дидактик боFликлигига асосланади. Дидактика назариясида билим тушунчаси куйидаги икки хил маънода изох,ланади:

a) укувчи-талабалар узлаштириши лозим булган билимлар;

b) улар томонидан узлаштирилиб, ама-лий фаолият жараёнида кулланиладиган, шахсий тажрибага айланган билимлар.

Билимлар фаолият юритиш жараёнида-гина мустах,камланади, шу сабабли укувчи-талабаларда назарий билимларни амалда куллай олиш иктидорини тарбиялаш лозим. Амалиётда татбикига эга булмаган билимлар тез орада унутилиб юборилади.

Шундай килиб, педагогик технологиялар-нинг асосий тамойиллари, яъни, дастлабки коидалари ана шулардан иборат. Уларга амал килган х,олда педагогик фаолиятни ташкил этиш укитувчининг педагогик мах,оратининг ошиб бориши, укувчи-талабаларнинг аклий ва ахлокий сифатларни эгаллашлари, шунинг-дек, уларда шахсий тажрибаларнинг х,осил булишига замин яратади.

Хулоса урнида шуни айтиш жоизки, педагогик технологияларни таълим жараёнига жорий килиш, айникса хорижий давлатлар-даги педагогик технологиялар тажрибала-ридан фойдаланган х,олда тизимлаштирил-ган таълим жараёнининг замонавий педагогик технология тизимини вужудга келтириш борасидаги амалга ошириладиган ишларни умумлаштириш ва х,аётда куллаш учун куйидаги тадбирларга амал килиш максадга мувофикдир:

1. Таълим жараёни иштирокчи-лари - укитувчи (педагог) ва укувчи - талаба-лар уртасида: укув режасини ишлаб чикиш,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

яъни укитувчи (педагог) булим ва бобни урганиш режасини тузар экан, ушбу режада укувчи - талаба ва укитувчи (педагог) фаоли-яти уз ифодасини топмоFи лозим. Замонавий педагогик технология тамойилларидан бири булган укув мехнатининг укитувчи (педагог) ва укувчи - талаба уртасида изчил режалаш-тирилган таксимоти укитувчи (педагог)дан таълим жараёнини изчил бошкаришни талаб килади.

2. Фаннинг ички боFланиши ва фукаролараро боFланиш имконият-ларидан максадли фойдаланиш. Хар бир урганиладиган кичик ва йирик укув бир-ликлари аввал урганилганларга таянади. Бунда фанлараро боFланишлар ва укувчи - талабаларнинг тайёргарлик даражала-рини билиш хам мухим томонлардан бири-дир. Демак, укувчи - талабани янги булим, бобни урганишга олиб киришда ундаги мав-жуд билимларга таяниши, агар мавжуд билимлар янги бобни, булимни урганишга етарли булмаса, оралик тайёргарлик олиб бориши ва шундан кейингина билимларни урганишнинг навбатдаги боскичига утиши мумкин.

3. Укув бирликларини (мезонларини) белгилаш. Укув бирликлари укувчи-талаба урганиши лозим булган тушунчалар, таъ-рифлар, коидалар, конунлар, ходисалар, вокеалардан иборат булиб, улар ораси-даги мантикий боFланишнинг таъминланиши шу боб ёки булимнинг узлаштирилишига олиб келади. Укитувчи (педагог) боб, булим учун ажратилган соатларда укувчи-талабалар урганиши лозим булган мезон-лар хисобланиб, укувчи-талаба билимини бахолашнинг чегаравий киймати аниклаб олинади. Укув режасини тузишда укитувчи (педагог) ва укувчи-талабалар билиши керак булган укув бирликларини булимлар, боблар буйича аниклайди ва уларга мустакил топширик сифатида булимни урганишдан олдин вазифа килиб беради.

4. Ташхисий тахлил. Укувчи-талабалар билимидаги нотекисликларни аниклаш, уларни тулдириб ва навбатдаги узлаштириш боскичига кутариш максадида ташхислаш

амалга оширилади. Ташхис таълим техно-логиясининг асосий элементларидан бири хисобланиб, асосий узлаштиришдаги кам-чиликлар соатини аниклаш, хар бир укувчи-талабанинг билим даражасини аниклаш, режанинг боришига тузатишлар киритиш йули билан таълим жараёнининг натижаси кафолатланганлигини таъминлайди.

5. Тузатиш киритиш. Булим ёки бобнинг укувчи-талабалар узлаштирганлик даражаси-нинг ташхисий тахлили натижаси 50% дан кам курсаткични берса, укитувчи (педагог) таълим жараёнининг боришига тузатиш кири-тиши шарт.

6. Кайта тулдириш (нуксонларни йукотиш). Кайта тузатиш киритилишидан (коррекция) максад олинган билимлардаги камчиликларни бартараф этишдан иборат. Камчиликларни бартараф этиш тулдириш асосида амалга оширилади.

7. Кутилиши лозим булган натижани олиш. Бу элемент замонавий педагогик техно-логияларнинг марказий Fояси хисобланади. Педагогик технология таълим жараёни натижаси кафолатли булишини талаб килар экан, жараён боришидан кузда тутилган максад амалга оширилиши ва натижали булишининг режалаштирилишини укитувчи (педагог)лар олдига вазифа килиб куяди.

Таклифлар. Таълимга технологик ёнда-шувни амалга оширишда сифат ва самара-дорликка эришиш учун куйидагиларни амалга ошириш максадга мувофик:

- укувчи-талабалар узлаштириш даражасини ташхис килиб бориш;

- уларга зарур шарт-шароитларни яра-тиш ва услубий жихатдан кумаклашиш, куллаб кувватлаш;

- аникланган камчиликларни тулдириш максадида махсус топшириклар ишлаб чикиш;

- махсус топширикларнинг бажариш соатларини белгилаш;

- якуний ташхисий тахлил килиш, эри-шилган натижаларни олдинги натижа-лар билан киёсий тахлил килиш оркали курсаткичларни аниклаб бориш ва зарур чораларни куриш.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

с 46 ТАЪЛИМ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ / ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ у

Адабиётлар руйхати:

1. Азизходжаева Н.Н. Педагогик технология ва педагогик мах,орат. - Т.: Фан, 2006. - 46-б.

2. Голиш Л.В., Файзуллаева Д.М. Педагогик технологияларни лойих,алаштириш ва режалаштириш. - Т.: Иктисодиёт, 2011. - 208 б.

3. Кларин В.М. Педагогическая технология в учебном процессе. - М.: Знание, 1989.

4. Муслимов Н.А., Рахимов З.Т., Хужаев А.А., Кодиров Х.Ш. Таълим технологиялари. Дарслик. - Тошкент: "Ворис" нашриёти, 2019. - 568 б.

5. Очилов М. Янги педагогик технологиялар. - Карши: Насаф, 2000. - 79 б.

6. Рахимов З.Т., Муслимов Ш.Н., Имомов М.П., Келдиёрова M.F. Педагогик технологиялар. Укув кулланма. - Тошкент "Фан ва технологиялар" нашриёти, 2021. - 192 б.

7. Рахимов З.Т. Талабалар укув-билиш фаолиятини инновацион ёндашув асосида ривожлантириш механизми. Монография. - Тошкент: «Ворис» нашриёти, 2019. - 112 б.

8. Рахимов З.Т.,Элчаев З.А. Педагогические и психологические опыты в практике применения педагогических технологий. // Издательство «Проблемы науки» журнал "Вестник науки и образования", 2020. № 10 (88). часть 1. С.69-75.

9. Рахимов З.Т. Педагогик компетентлик таълим жараёни ривожланишининг мух,им омили сифатида. // "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнали, 2019 йил № 7-сон. - 3-8-б.

10. Толипов У.К., Усмонбоева М.Х. Педагогик технологияларнинг татбикий асос-лари. - Т.: Фан, 2006. - 58-63 б.

11. Ходжабоев А.Р., Хусанов И. Касбий таълим методологияси. - Т.: Фан ва технология, 2007. - 192 б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 10 (107)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.