Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ'

ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
603
69
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Диагностика / коррекцион ишлар / ўз ўзини бошқариш имконияти / консультатив ишлар / иродавий сифатлар / психологик талаблар / анализ / синтез / умумлаштириш. / diagnostics / correctional work / self-management / advisory work / volitional qualities / psychological needs / analysis / synthesis / generalization.

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Алиёров, Фазлиддин Жўрақулович

Ушбу мақолада психологик хизматнинг мазмуни психопрофилактика, психологик маориф ва маърифат, психодиагностика, психик ривожлантириш ва психокоррекция, психологик консультация каби масалалар ёритилади. Халқ таълими тизимида психологик хизмат мақсади шахснинг ҳар томонлама мукаммал психологик тараққиётини таъминловчи окилона, зарур шарт-шароитлар, омиллар, қулай вазият ва муҳит яратишдан иборат эканлиги тўғрисида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PSYCHOLOGICAL SERVICE IN THE EDUCATIONAL SYSTEM

This article highlights the content of psychological services, such as psychoprophylaxis, psychological education and enlightenment, psychodiagnostics, psychological development and psychocorrection, psychological counseling. The system of public education says that the purpose of the psychological service is to create reasonable, necessary conditions, factors, a favorable environment and environment that ensure the perfect psychological development of a person in all aspects.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ»

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ПСИХОЛОГИК ХИЗМАТ

Алиёров Фазлиддин Журакулович

Навоий вилояти Хатирчи тумани 23-умумий урта таълим мактаби амалиётчи

психологи

Ушбу мацолада психологик хизматнинг мазмуни психопрофилактика, психологик маориф ва маърифат, психодиагностика, психик ривожлантириш ва психокоррекция, психологик консультация каби масалалар ёритилади. Халц таълими тизимида психологик хизмат мацсади шахснинг уар томонлама мукаммал психологик тарацциётини таъминловчи окилона, зарур шарт-шароитлар, омиллар, цулай вазият ва мууит яратишдан иборат эканлиги тугрисида суз боради.

Калит сузлар: Диагностика, коррекцион ишлар, уз узини бошцариш имконияти, консультатив ишлар, иродавий сифатлар, психологик талаблар, анализ, синтез, умумлаштириш.

PSYCHOLOGICAL SERVICE IN THE EDUCATIONAL SYSTEM

Aliyorov Fazliddin Jurakulovich

Practitioner psychologist of the 23 th comprehensive school of Khatirchi district of

Navoi region

This article highlights the content of psychological services, such as psychoprophylaxis, psychological education and enlightenment, psychodiagnostics, psychological development and psychocorrection, psychological counseling. The system of public education says that the purpose of the psychological service is to create reasonable, necessary conditions, factors, a favorable environment and environment that ensure the perfect psychological development of a person in all aspects.

Keywords: diagnostics, correctional work, self-management, advisory work, volitional qualities, psychological needs, analysis, synthesis, generalization.

ПСИХОЛОГИЧЕСКАЯ СЛУЖБА В СИСТЕМЕ ОБРАЗОВАНИЯ

Алиеров Фазлиддин Журакулович

Практический психолог 23-й общеобразовательной школы Хатырчинского

района Навоийской области

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

АННОТАЦИЯ

В данной статье освещается содержание психологических услуг, таких как психопрофилактика, психологическое образование и просвещение, психодиагностика, психологическое развитие и психокоррекция, психологическое консультирование. В системе народного образования говорится, что целью психологической службы является создание разумных, необходимых условий, факторов, благоприятной обстановки и среды, обеспечивающих совершенное психологическое развитие человека во всех аспектах.

Ключевые слова: диагностика, коррекционная работа, самоуправление, консультативная работа, волевые качества, психологические потребности, анализ, синтез, обобщение.

Халк таълими тизимидаги психологик хизматнинг максади - шахснинг хар томонлама мукаммал психологик тараккиётини таъминловчи окилона, зарур шарт - шароитлар, омиллар, кулай вазият ва мухит яратишдан иборатдир. Психологик хизматда тадкиккот ва таъсир утказишнинг объекти укув масканигача ёшдаги болалар, умумий урта таълим укувчилари, махсус укув юрти ва олий укув маскани талабалари, укитувчилар, ота-оналар булиб хдсобланади. Тадкикот объектига кирган кишиларни якка тартибда, алохида гурухий ёки жамоавий шаклда урганиш мумкин. Психологик хизматнинг мазмуни психопрофилактика, психологик маориф ва маърифат, психодиагностика, психик ривожлантириш ва психокоррекция, психологик консультациядан иборат.

Психологик хизматлар психологдан инсон шахси ва индивидуаллигини таркиб топтириш жараёнига фаол таъсир утказишни та;озо килади. Хал; таълими тизимидаги психологнинг вазифаси психологик хизматни муайян ;оида, мезонга асосланиб ташкил килишдан иборат булиб, ёш давр хусусиятларига биноан (укувчилар, талабалар) психиканинг ривожаланиши, шахснинг шаклланиши конуниятларни амалиётга тадби; этиш, укитувчилар жамоасига талабалар таълим-тарбиясини индивидуаллаштиришда ёрдамлашиш, уларнинг кобилияти, майлининг даражасига караб укитувчиларга коррекцион (тузатиш) ишларини амалга оширишда курсатмалар беришдан иборат.

АДАБИЁТЛАРИ ТАХДИЛИ ВА МЕТОДЛАР

Тадкикот олиб бориш давомида Кадрлар тайёрлаш миллий дастури, Таълим тугрисидаги конун, мавзуга оид адабиётлар, тизимлилик, назарий-дедуктив хулоса чикариш, анализ ва синтез тамойиллардан фойдаланилди.

КИРИШ

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

МУХ,ОКАМА НАТИЖАЛАРИ

Психологик ишлар мажмуаси укувчиларни укув масканларида укитиш давомида психологик-педагогик жихатдан чукуррок урганишга йуналтирилган булиб, уларнинг индивидуал хусусиятларини таълим ва тарбиясидаги нуксонларнинг сабабини аниклашга мулжаллангандир. Диагностик ишлар гурухий ёки якка тартибда утказилади. Бу аснода амалий психолог куйидаги яккол вазифаларни бажаради:

- Ёш давр тараккиётининг муайян мезонларига мувофиклигини аниклаш максадида психолог болалар, укувчилар, академик лицей ва касб-хунар коллеж тингловчилари, олий укув юрти талабаларини психологик текширувдан утказади, уларнинг камолот даражаларини белгилайди. Укитувчиларнинг касбий яроклиги ва лаёкатини диагностика килади, уларнинг шахс хислатлари, иродавий сифатлари, хис - туйгулари, уз-узини бошкариш имкониятлари, интеллектуал (аклий) даражаси ва педагогик кобилиятини текширади;

- Психолог укувчилар ва талабаларнинг психологик хусусиятлари, уларнинг кизикиш, майл, иктидорлиги кабиларни урганади, уларга индивидуал муносабат ва ёндашишни йулга куяди, мутахассис ва етук шахс сифатида шаклланишига муайян ёрдам курсатади, тренинг (махсус машк) утказади;

- Укув масканигача ёшдаги болалар, укувчилар, академик лицей ва касб-хунар коллеж тингловчилари, олий укув юрти талабаларида учрайдиган кув малакалари ва куникмаларини эгаллашдаги нуксонлар, хулк-атвордаги камчиликлар, аклий тараккиёт ва шахс фазилатларидаги бузулишлар сабабларини диагностика килади;

- Болаларнинг вояга етган одамлар ва уз тенгкурлари билан муомаласи хусусиятини текширади. Уларнинг этнокиёфаси ва этномаданияти хусусиятини хисобга олган холда психофизиологик методикаларни муайян шароитга мослаштиради;

- Бошка соханинг мутахассислари билан биргаликда рухий ривожланишдаги нуксонлар хилма-хиллигини хисобга олиб, табакалашган, дифференциал диагностикани амалга оширади;

нуксонларнинг тиббий ва дефектологик табиатини аниклайди; девиант (конунбузарлик) аксил ижтимоий хулк-атвор сабаблари ва уларнинг шаклларини белгилайди;

гиёхвандлик, таксикоманлик, алкоголизм, угирлик, дайдиликнинг ижитимоий-психологик илдизларини текширади, уларнинг омиллларини тахлил килади. Укув масканида ташкил этилган психологик хизматнинг самарали йулларини кидириш, шарт-шароитлар ва мухитни хар томонлама,

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

тулик урганиб чикишни хар бир укувчининг ёш хусусиятларни хисобга олган холда индивидуал ва гурухий ишлаш услубларини аниклаш лозим. Укув маскани психологи укувчилар уртасида учраб турадиган психик ривожланишдан кечикиш холларини тули; урганиши, уларни келтириб чикарувчи омиллар ва ижтимоий - психологик шарт-шароитларни тахлил килиши лозим.

У;ув маскани психологи турли ёшдаги укувчиларнинг кобилиятлари, йуналиши, лаёкатлари ва касбий кизикишларига доир аник илмий тахлиллар, тест натижалари асосида тузилган маълумотлар банкига эга булиши керак. Бу маълумотларга асосланиб, психолог уларга алохида-алохида ёндашиш, айримларга кушимча дарслар ташкил этиш, укув маскани, оила ва жамоатчилик хамкорлигида кобилиятларини устириш билан боглик аник курсатмалар ишлаб чикиши лозим. Укув маскани психологи синфлардаги рухий холатларни, узаро муносабатлар билан боглик булган психологик мухитни аниклаши, расмий ва норасмий лидерлар уртасидаги муносабатларни чукур урганиши, укув маскани маъмурияти ва тарбиявий ишлар буйича директор уринбосарига зарур йул-йуриклар тавсия килиши жоиз. Бундан ташкари, укув маскани психологи турли можаролар, зиддиятлар, тартиббузарликларнинг олидини олиш, уларнинг психологик илдизини урганиш чора-тадбирлари буйича консультациялар ташкил этиши шарт. Бундай консультациялар ота-оналар ва педагоглар жамоаси учун алохида ташкил килинади. Амалий психолог фаолиятининг яна бир томони турли масалалар буйича укитувчилар жамоасига психологик ёрдам беришдир. Бунда у жамоадаги соглом мухитнинг асоси булмиш узаро муносабатларни яхшилашга каратилган ижитимоий психологик тренинг машгулотларидан самарали ва уз вактида муттасил фойдаланиши, узлуксиз равишда диагностик синовлар утказиб туриши, педагогнинг касбий махоратини ва нутк кобилиятини оширишда ижтимоий психологиянинг барча фаол тайёргарлик усулларидан фойдаланиши зарур.

Юкоридаги вазифалардан келиб чиккан холда, укув маскани психологи уз фаолиятининг асосий йуналишларини белгилаши мумкин. Улар диагностик ва тузатиш ишлари, психопрофилактик ишлар, психологик консультациялар, укитувчилар, ота-оналар ва укувчиларнинг психологик саводхонлигини кутариш, психология методларини аник шароитларга мослаштириш, улардан самарали фойдаланиш, тупланган илмий маълумотларни изчил тарзда тахлил килиб бориш, тестлар тузиш, уларнинг сезгирлигини илмий асослаш ва хар бир укувчи кобилиятини, колаверса, укитувчилар билимдонлигини тестлар

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

ёрдамида мунтазам текшириш, илмий хулосалар ва курсатмалар тайёрлаш кабилардан иборат.

Х,ар бир укитувчи куйидагиларни узига камраб олувчи "психологик минимум" ни эгалламоги даркор:

- укувчилар тафаккури, хотираси, идроки ва диккатининг ёш хусусиятлари, уларнинг хиссий-иродавий жараёнларда юзага келиши тугрисидаги билимлар;

- укувчилар укув фаолиятининг психологик тузилиши, уни ташкил килувчи аклий харкатлар, усуллар юзасидан тушунчалар;

- укувчилар муомала килиш малакалари ва улар билан психологик мулокот урнатиш куникмаларига доир билимлар;

- шахсни шакллантиришнинг психологик конуниятлари буйича кенг тасаввурлар;

- укувчиларни урганиш методикалардан фойдаланиш куникмалари ва уларнинг фаолиятини яъни "Кузатиш картаси" ни тулдириш;

- таълим ва тарбиянинг психологиясига доир адабиётларни укишга нисбатан эхтиёжлари ва кдзикдшларининг мавжудлиги.

Халк таълимининг барча тоифадаги муассасаларида шахсни урганиш учун муайяин тизимдаши методларни куллаш жоиз, токи улар укувчида узини узи идрок килиш, уз узини бахолаш, узини узи тахлил килишни таъминласин.

Республикада укув масканида психологик хизмат курсатиш ишларини такомиллаштириш укувчиларни жамият олидида турган улкан ва илгор ишларга тайёрлашда узининг муносиб хиссасини кушмокда.

Укув маскани психологининг асосий вазифалари куйидагилардан иборат:

- укувчилар, укитувчилар ва ота-оналар учун консультация ишларини олиб бориш;

- укувчиларни касб танлашга йуналтириш, узлаштириш сустлигининг сабабини аниклаш;

- характерида турлича акцентуацияси мавжуд укувчилар билан психокоррекцион ишларни утказиш;

- укитувчиларнинг психологик саводхонлигини ошириш фаолиятини уюштириш;

- тарбияси кийин болалар ва усмирларнинг психологик хусусиятларини урганиш;

- узлаштириши паст укувчилар билан ишлашга доир аник психологик-педагогик тавсиялар, курсатмалар ишлаб чикиш;

- иктидорли укувчиларни танлаш, улар билан индивидуал иш олиб бориш;

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

3(4), April, 2023

- укитиш ва тарбиялашнинг янги методларини мухитга мослаштириш;

- укув масканида психологик мухитни урганиш ва уни баркарорлаштириш;

- укитувчилар ва укувчилар жамоасида шахслараро муносабатларни тадкик этиш;

- укитувчининг шахсини ва педагогик кобилиятини текшириш;

- укувчилар шахсини урганишга оид укитувчилар фаолиятини мувофиклаштириб туриш.

Педагог ходим билан укув маскани психологи уртасидаги узаро ва укувчилараро муносабат касбий-ахлокий асосга, психологик одоб, назокатга риоя килиб, илтифотлилик, талабчанлик, сезгирлик, ростгуйлик, узаро ёрдам, диний эътикодларни хурмат килиш каби сифатлар мажмуаси намунасини намойиш этиш негизида курилмоги даркор.

Психолог таълим-тарбия иш режасини тузишда, тарбиявий тадбирлар ишлаб чикишда, укув дастури ва кулланмасини яратишда фаол иштирок этиши, бош максад булаган шахснинг интеллектуал кобилияти, умуминсоний фазилати, билим олиш куникмалари ва малакалари, мутахассислик хислатларини шаллантиришдек мукаддас ишга узининг улушини кушишдан иборат шарафли вазифани бажаради.

ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР

Халк таълими тизимида психологик хизмат максади-шахснинг хар томонлама мукаммал психологик тараккиётини таъминловчи окилона, зарур шарт-шароитлар, омиллар, кулай вазият ва мухит яратишдан иборат. Унинг мазмуни психопрофилактик, психологик маориф ва маърифат, психодиагностик, психокоррекцион, психологик консультациялардан ташкил топади. Ушбу вазифалар гурух ёки жамоа шаклида, укув масканигача ёшдаги болалар, умумий урта таълим укувчилар, махсус укув юрти ва олий укув маскани талабалари, укитувчилар, ота-оналар билан амалга оширилади. Халк таълими тизимидаги, укув масканидаги психологларнинг психологик хизмати муайян коида ва мезонларга асосланиб, укитувчилар жамоасига укувчи талабалар тарбиясидаги узгаришларни бошкаришга, коррекцион ишларни амалга оширишга курсатмалар бериш хамда укитувчилар, ота-оналар ва укувчиларнинг психологик саводхонлигини кутариш, психологик методлардан самарали фойдаланиб хар бир укувчи кобилиятларини текширишда ифодаланади.

REFERENCES

1. Ta'lim to'g'risida. O'zbekiston Respublikasining Qonuni. - T.: O'zbekiston, 2020.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

2. Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan quramiz. - T.:O'zbekiston, 2017.

3. Davletshin M.G. va boshqalar. «Yosh davrlar va pedagogik psixologiya». — Т.: TDPU. 2009.

4. Karimova V.M., Sunnatova R.I., Tojibayeva R.N. Mustaqil fikrlash. — Т.: Sharq. 2000.

5. Норлиев, Р. (2021). Узбекистан миллий тараккиётининг янги боскичида маънавий юксалишнинг ижтимоий-фалсафий асослари. Общество и инновации, 2(2), 99-104.

6. Ibragimovich, N. R. (2020). Social And Philosophical Fundamentals Of National Development. The American Journal of Applied sciences, 2(07), 45-49.

7. Norliev, R., & Ibragimova, O. (2021). Constitutional And Legal Basis Of The Institute Of Public Control In The Republic Of Uzbekistan (Theoretical Analysis). The American Journal of Political Science Law and Criminology, 3(04), 42-45.

8. Югай А.Х., Мираширова Н.А. "Общая психология" - Ташкент 2014.

9. Дружинина В.. "Психология " Учебник. "Питер", 2003.

10. Давлетшин М.Г. Замонавий мактаб укитувчисининг психологияси. Т., "Узбекистан", 2001.

11. Дустмухамедова Ш.А. Укитувчиларнинг укув фаолиятларини бошкариш психологияси. Тошкент, 2000.

12. Реан А.А., Коломинский Я.Л.. Социальная педагогическая психология. Спб. 2000.

13. Зимняя И.А., Педагогическая психология. М.: Логос. 2003, 384 с.

14. Sulaymonov, J. B. (2021). IBN XALDUNNING „MUQADDIMA "ASARIDA JAMIYAT TARAQQIYOTIGA TA'SIR QILUVCHI OMILLAR TALQINI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(4), 732-737.

15. Sulaymonov, J. B. (2021). ABU ZAYD ABDURAHMON IBN XALDUNNING „MUQADDIMA "ASARIDA DAVLAT TUSHUNCHASIGA YONDASHUVLAR TALQINI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(6), 9-14.

16. Sulaymonov, J. B. (2022). ABDURAHMON IBN XALDUN AXLOQIY QARASHLARI VA SARVAPALLI RADHAKRISHNAN AXLOQIY QARASHLARINING QIYOSIY JIHATLARI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(Special Issue 25), 363-373.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

17. Сулаймонов, Ж. (2021). АБДУРАДМОН ИБН ХАЛДУННИНГ ТАМАДДУН

тараккиёти дакидаги карашларида ЖАМИЯТ

ТАДЛИЛИ. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1), 451-455.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

18. Сулаймонов, Ж. Б. (2022). ИБН ХАЛДУН КАРАШЛАРИДА "ТААССУБ" КАТЕГОРИЯСИНИНГ АДАМИЯТИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(Special Issue 23), 864-871.

19. Сулаймонов, Ж. Б. (2022). АБДУРАДМОН ИБН ХАЛДУН ИЖТИМОИЙ КАРАШЛАРИ ВА ЛИ ЮЛГОК ИЖТИМОИЙ КАРАШЛАРИНИНГ КИЁСИЙ ЖИХДТЛАРИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(6), 1477-1483.

20. Сулаймонов, Ж. Б. (2022). АБДУРАДМОН ИБН ХАЛДУН ИЖТИМОИЙ КАРАШЛАРИ ВА КОНФУЦИЙ ИЖТИМОИЙ КАРАШЛАРИНИНГ КИЁСИЙ ЖИДАТЛАРИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(Special Issue 26), 613-621.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.