Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ СИФАТИ ВА САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА РИВОЖЛАНГАН ДАВЛАТЛАР ТАЖРИБАСИДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ТАЪЛИМ СИФАТИ ВА САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА РИВОЖЛАНГАН ДАВЛАТЛАР ТАЖРИБАСИДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
620
81
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мамлакат / таълим / тажриба. хорижий тажриба / таълим инспексияси / тузилма / халқаро баҳолаш. / country / education / experience / foreign experience / education structure / international evaluation.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Боқиева, Марғуба Тошматовна

Мақолада Япония, Германия, Франция, АҚШ каби илғор хорижий таълим тизими тузилмаси, тажрибаси ва замонавий таълим дастурлари қисқача таҳлил қилинган. Шунингдек таълим тизимидаги ютуқлари, таълим стандартлари мониторинг қилинган.Ўзбекистоннинг айни дамдаги ютуқлари эътироф этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USE OF INTERNATIONAL EXPERIENCE IN INCREASING THE EFFICIENCY OF EDUCATION QUALITY

The article briefly analyes the structure, experience and modern educational Programs of the advanced foreign education system such as Japan, Germany, France, USA. Also achievements in the education system, educational stan-dards are monitored. The achievements of Uzbekistan at the same time are recognized.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ СИФАТИ ВА САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА РИВОЖЛАНГАН ДАВЛАТЛАР ТАЖРИБАСИДАН ФОЙДАЛАНИШ»

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

TAE^HM CHOATH BA CAMAPA^OP^HrHHH OmHPHm^A PHBO^HAHrAH ^AB^AT^AP TA^PHEACH^AH OOH^A^AHHm

Бокиева MapFy6a Тошматовна

Тошкент шахар юридик техникуми амалиёт ва касбий ривожлантириш булими

услубчиси Телефон:+998930033077

АННОТАЦИЯ

Мацолада Япония, Германия, Франция, АЦШ каби илгор хорижий таълим тизими тузилмаси, тажрибаси ва замонавий таълим дастурлари цисцача таулил цилинган. Шунингдек таълим тизимидаги ютуцлари, таълим стандартлари мониторинг цилинган. Узбекистоннинг айни дамдаги ютуцлари эътироф этилган.

Калит сузлар: мамлакат, таълим, тажриба. хорижий тажриба, таълим инспексияси, тузилма, халцаро бауолаш.

USE OF INTERNATIONAL EXPERIENCE IN INCREASING THE EFFICIENCY OF EDUCATION QUALITY

ABSTRACT

The article briefly analyes the structure, experience and modern educational Programs of the advanced foreign education system such as Japan, Germany, France, USA. Also achievements in the education system, educational stan-dards are monitored. The achievements of Uzbekistan at the same time are recognized.

Keywords: country, education, experience, foreign experience, education structure, international evaluation.

КИРИШ

Ватанимиз таълими кенг камровли ислохотларни хамда кайта куриш ишларини амалга оширишдек мураккаб жараённи бошидан кечирди ва кечирмокда. Улардан кузда тутилган максад мактаб фаолиятини демократлаштириш унинг, инсонпарварлик тамойилларини ривожлантириш, шу асосида укув тарбия ишлари мазмунини, унинг шакл ва услубини комплекс янгилаш ва янада такомиллаштиришдан иборатдир.Янгиланган таълим тула маънода янгича тафаккур, соглом фикр демакдир. Хрзирги даврда таълимнинг

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

кадр-киммати, обро ва нуфузига тенг даражада унниг ижрочиларида ташаббускорлик, фидойилик ва ишбилармонлик хам булмоги зарур. Таълимдаги муввафакият, аксарият дадил харакат килувчилар тарафида булади. Дадил харакат, шижоат туфайлифдир. Шижоатни эса инсонга, узбек миллий педагогикасининг мумтоз намоёндаси Абдулла Авлоний такидлаганларидек мактаб илм- маърифат бахш эта олади.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Кадимдан бизда билим олиш кадрланган.Билимдон кишилар эса эл- юрт ардогида булганлар. Шунинг учун хам билим олиш ва олинган билимни мамлакатимиз хизмати йулида хизмат килдириш олий инсонийлик бурчимиздир.Бу вазифаларни муввафакиятли хал этишни мухим шартларидан бири чет эл мактаби ва педагогикаси тажрибалари урганишдир.

Халкаро тажрибаларини синчковлик ва кунт билан урганиш оркали таълим тарбияда котиб колган, уз долзарблигини йукотб бораётган иш шакллари, услубларидан халос булиш билан бирга, уни муносиб тарзда янгилашда кушимча бой манбаларга эга буламиз.

Давлатимиз рахбари мамлакатда кадрлар муаммоси мавжудлигини барча сохаларга ислохотлар суръатига мос замонавий мутахассислар кераклигини айтган эди.

Шу максадда бутун таълим тизими такомиллаштирилмокда. Мактабгача таълим ривожлантирилаётганини мактаб сабокларига пухта замин булмокда. Умумий урта таълим сифати илгор халкаро тажриба ва замон талаблари асосида юксалтирилмокда.

Президент мактаблари, буюк алломаларимиз номи билан аталадиган ихтисослаштирилган мактаблар, ижод мактаблари, Темурбеклар мактаблари каби замонавий ва иннова1Бюн таълим масканлари ташкил этилди.Уларда халкаро тажрибалар йулга куйилганлиги келажакда етук кадрлар етишиб чикишидан далолат беради. 2019-йил 26- ноябрда Узбекистон Республикаси

Президентининг " "Замонавий мактаб" ларни ташкил этиш чора тадбирлари тугрисида"ги карор кабул килинди. Кдрорга мувофик 2021-йилгача мактабларннг камида 3 фоизи, 2025-йилгача 20 фоизи 2030- йилга кадар эса 50 фоизини "замонавий мактаб" ларга айлантиришнинг асосий параметрлари белгиланди.

Президентимиз шу йил январ ойида Олий Мажлисга йуллаган Мурожаатномада мактаб укув дастурларини илгор хорижий тажриба асосида такомиллаштириш, укув юкламалари ва фанларни кайта куриб чикиш, уларни

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

халкаро стандартларга мослаштириш, дарслик ва адабиётлар сифатини ошириш зарурлигини такидлади. Мактабларда моддий-техник таъминотини яхшилаш, укув тарбия жараёнида халкаро замонавий педагогик технологияларини куллаш буйича вазифаларини белгилаб берди.

Юртимизда математика, кимё, физика, ва биология дарсларининг 10 фоизигина амалий машгулотга ажратилган.Ривожлантирилган давлатларда бу курсаткич 30-50 фоизни ташкил этади.

Шу боис халк таълими вазирлиги Ахборот технологиялари ва коммуникат-сияларини ривожлантириш вазирлигига укув дастурларида ракамли технологиялардан кенг фойдаланиш, аник фанларда амалий машгуълотлар куламини ошириш вазифаси куйилди.

Бугунги кунда хар кайси халк давлат ва жамиятнинг тараккиёт даражаси, авваламбор унинг инсон капиталига, инсон ривожида бераётган эътибори бу йулдаги сай харакатлари билан улчанади. Бугунги кунда таълим мазмунига булган эътибор ривожланган мамлакатлардаги шарт -шароитларга етиб бормокда...Бунинг исботи сифатида хорижий мамлакатлатлар таълим тизимини тахлил килиб утамиз.

Япония таълим тизими

Япония таълимида иктидорли укувчи тушунчаси йук. чунки хар бир укувчи алохида иктидор сохибидир.

Илгор мамлакатлар ичида Япония таълими узига хос йуналиши е такчи уринни эгаллайди. Жумладан, Япония таълим тизимининг таркиби куйидагича: мактабгача таълим , бошлангич мактаб , кичик урта мактаб, юкори урта мактаб,оилий таълим тизимларига кирувчи олий укув юртлари.

Бошлангич мактабда укитувчилар болаларни танкидга, яъни уз хулкининг ёмон жихатларини, мактабдаги камчиликларни танкид килишга ургатишади. Бундан куриниб турибдики, укитувчи факат таълим бериш билан чекланиб колмай, боланинг хартомонлама ривожланишига тасир этади.

Япония ривожланган давлатлар ичида укитувчининг маоши давлат рахбарлари орасида хам юкори булган ягона давлат.

Мажбурий таълим мухити. Таълимнинг бу погонаси 6 ёшдан 15 ёшгача булган болаларни уз ичига олади. Мухтож оилаларнинг болаларига моддий ёрдам курсатилади.

Юкори урта мактаб 10-11-12-синфларни уз ичига олади, бундай мактабларнинг кундузги, сиртки, кечки булимлари мавжуд.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Юкори боскич урта мактабларда бутун укув жараёнида укувчилар 80 та

хохишларига кура инглиз тили, техник таълим ва махсус синовларга жалб этилади.

Университетларига юкори ва урта мактабнинг ёки 12 йиллик оддий мактабни битирган укувчилари кабул килинади. Университетларга кабул килиниш 2 боскичга булинади: 1-боскич турар жойда утказилади, бунинг учун япон тили, математика, физика, кимё, жамиятшунослик, тарих буйича тест синовларидан утказилади.

Японияда олий таълим мажбурий хисобланади ва у касб таълими билан узвийбогликдир.

Японияда болалар тарбиясида оналарнинг роли ва масъулияти айникса каттадир. Улар фарзандларининг аклли, доно ва мехнатсевар булиб усишлари учун оила сулоласи ва давлат олдида узларини маъсул деб хисоблайди. Японияда оилавий тарбия хусусида куплаб методик кулланмалар ва тавсияномалар нашр этилади, радио ва телевидения оркали куплаб педагогик маслахатлар бериб борилади.

Япония оилаларидаги уй парталари диккатга сазовордир. У мукаммал, ён томонидан мухофазаланган курилма буллиб, парта устида китоб жавони, ёриткич, соат, калам, когоз, микрокалкулятор ва бошка заруруй ашёлар, шунингдек керак булиб колган такдирда ота-оналарини чакирадиган сигнал тугмачаларигача урнатилган.

Япония урта мактабларининг савияси А^Ш урта мактаблари савиясидан бир мунча юкори туради.

Юкоридагилардан куриниб турибдики Японияда таълим тизими хам шаклан, хам мазмунан юксак уйгунлик касб этган. Ибрат олса, урганса арзийдиган жихатлари куп. Эътиборли яна бир томони - Японияда факат миллий анъаналар билан чекланиб колмай жахондаги А^Ш, Франция,

Германия каби тараккий этган мамлакатларнинг илгор педагогик иш тажрибалари хам ижодий узлаштирил-ган.

Бундай тажрибалар Республикамиз таълим тизимини янада юкори погонага кутаришда кул келиши шубхасиз.

Америка Кушма Штатлари таълим тизими: Америкада урта таълим 12 йил булиб бошлангич урта ва куйи мактабларга булинади. Аксарият кисми давлат мактабларидан иборат ва уларда укувчиларнинг 88 фоизи укийди. Таълим муассасаларини давлат ва шахар буюджетлари

синов топширишади. Укувчилар мажбурий асосий фанлардан ташкари уз

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

молиялаштиради, Кушма штатларда ялпи ички махсулотнинг 7.5 фоизи хар йили таълимга сарфланади. 12фоиз укувчилар хусусий мактабларга боради, уларнинг моддий ресурслари ота-оналар, турли маблаглар ва хайрия маблаглари хисобидан шакллантирилади.

Мамлакатларда таълим масканлари ракамларга эга эмас, аммо улар худудлар буйича ёки машхур кишилар номи билан аталади.

Одатда хар бир синф хонаси телевизор ва компютерга эга. Компютер синфлари юкори тезликдаги интернетга уланган. Америкада нусха кучириш ускуналари жуда куп жойлаштирилган. Чунки укитувчи томонидан укувчларга деярли барча вазифалар босма шаклда берилади. Бошлангич мактабда хар йил синф укитувчиси узгаради. Бошлангич синфларда математик билимларнинг хажми Россия ва Англия мактаблари даражасига нисбатан бироз енгилрок.Купайтириш жадвали 3-синфдан бошланади.

Америка мактабларидаги узига хос усулларидан бири хар бир укувчининг, , Х,исобот картаси"юритилишидир. Унда укувчи 10 хил хатти -харакати буйича бахоланади. Ота-оналар ушбу карта билан танишиб борар экан, фарзандларига оксаётган томонларини аниклаб, уни тузатишга харакат килишади.

Америка педагоглари хафтасига бир марта 1-3-синф укувчилари учун "Севимли уйинчок" методини куллашади. Бу методда болалар уйинчогини тарифлайди. Мазкур методни куллашдан максад болани уятчанликдан халос булишга, синфдошлари орасида эркин гапиришга ургатишдир. Америкада таълимни хаддан зиёд демократлашуви талабалар билимининг пухталигини текшириш ва назорат килишда кийинчиликлар тугдиради. Шу сабабли бой моддий база ва тажрибага эга булган давлатда бутунлай саводсиз булган болалар хам топилади.

А^Ш да таълим тизимининг макбул томонларининг ижобий кулланиши мухимахамият касб этади.

Германия таълим тизими: Германия жахон маърифат ва маданият учокларидан бири. Ушбу давлатда хар бир фукаро уз шахсини эркин ривожлантириш, уз иктидори мойиллиги ва кобилиятига караб мактаб, укиш жойи ва касб танлаш хукукига эга.

Мактаб таълим тизими бошлангич ва урта таълим муассаларидан иборат. Барча давлат мактабларида укиш бепул.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Германияда мактаб таълими куйидаги мактаб типларига булинади: бошлангиъч мактаб; йуналиш мактаблари; асосий мактаб; реал мактаб; гимназия; умумий мактаб ; махсус мактаб.

Бошлангич мактаб таълим тизимининг пойдевори хисобланади. Бошлангич мактабдан сунг укувчилар йуналиш мактабга утишади. Асосий ёки тулик халк мактаби бошлангич мактабни битириб, реал мактаб ёки гимназияга бормаган барча укувчилар учун мажбурийдир. Асосий мактаб укитувчилари узларини укитувчи эмас, ижтимоий педагог, деб хдс килади. Лекин асосий мактабдаги укувчилар ёмон узлаштиришига карамасдан касбий таълим олишига мажбур булишади. Реал мактаблар иккинчи боскичга карашли булиб, одатда 5-10-синфларни уз ичига олади. Реал мактаб юкори даражали кенгайтирилган умумий таълим беради ва укувчиларни мустакил фикрлаш, масъулият хисси, инсонларга рахбарлик килиш куникмаларига юкори талаб куядиган касб эгалари булиши учун касбий таълим курсларига тайёрлайди.

Германия таълими узига хос йуналишга жуда мураккаб тизимга эга. Германия давлатида тараккий этган давлатлар орасидан урин олишда узини оклабкелаётган таълим тизими мавжуд.

Франция таълим тиизими: Францияда таълим сифати таълим, спорт ва тадкикотлар буйича бош инспексия томонидан назорат килинади. Ушбу бош инспексия 4 та вазирлик учун фаолият курсатади. Бош инспексия 4 та вазифани бажаради:

1. Куллаб-кувватлаш - таълим, фан, спорт, маданият бошкарув идораларини олийтаълим ректоратларини.

2. Экспертиза килиш - вазирликлар, идоралар, шартномалар, рахбарлар фаолияти,хизматлар, тузилмалар ва бошкалар.

3. Бахрлаш - ташкилотлар, муассасалар, тузилмалар, ижтимоий сиёсий ах,вол,кадрлар.

4. Назорат килиш - ташкилотлар, муассасалар, хизматлар ва кадрлар.

Бош инспекцияда тупланадиган тажрибаларнинг хилма -хиллиги, болалар богчасидан докторантурага кадар давлат сиёсатини мувофиклаштириш имконини беради.Бу эса таълим, фан ва ёшларни ривожлантиришга, укувчиларни спорт, жамият хаёти ва жамоат укишига жалб этишга таъсир килади.

Франция таълим тизимига кура бола 6-7 ёшида тайёрлов синфга боради, кейин шу мактабда 4 йил бошлангич синфда укийди. Бу бошлангич синфлар

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

одатда алохида бошлангич мактаб сифатида фаолият курсатади хамда уларнинг инспексияси хам, алохида булади.

Кейинги боскич урта таълим коллеж деб аталади. У ерда бола 4 йил укийди ва якунида туликсиз мактаб битирувчиси деб хужжат беради.

Кейинги 3 йил давомида турли йуналишдаги лицейларда укийди хамда якунида бакалавр имтихонини топшириб унинг натижасига караб ОТМ ларга кабул килинади.

Укитувчиларни ишдан олишни мактаб директори амалга оширмайди. Яхши ишламайдиган укитувчиларни директор тавсиясига мувофик таълим инспексияси томонидан тафтиш килинади. Унинг интизоми, укитувчилик фаолияти, болалар, ота-оналар уртасидаги обруси диккат билан урганилади ва тегишли чора курилади.

Мактаб укитувчиларига куйилган талаб Францияда ута юкори. Айникса бошлангич мактабларда укитувчи уз касбининг устаси, ажойиб нотик, санъаткор, мусикачи, спортчи, ташкилотчи, намунали хулк эгаси булмоги лозим. Франция таълим тизимларида мактабдан ва синфдан ташкари муассасалари кузда тутилмаган. Бирок мактабларда, лицейларда турли тугараклар мавжуд.

Узбекистон Республикаси вазирлар Махкамаси хузуридаги таълим сифатини назорат килиш таълим инспексияси ташкил килинганига эндигина 2 йилдан ошди.Утган давр мобайнида инспексияга юклатилган вазифалар бажариш буйича илгор хорижий тажрибаларни урганиш ва уларни юртимиз таълим сифатини бахолаш ишларини жорий этиш буйича максадли ишлар олиб борилмокда. Биз айни дамда чет эл педагогикасидаги илгор жихатларини узаштириш, янги- янги укув предметларини таълим таркибига киритиш билан жахондаги энг илгор педагогикалариниг бирига айлантириш.

Айни дамда А^Ш педагогикасидаги:

1. Болани уз кучи, имкониятига ишонч рухиятида тарбиялаш.

2. Укувчиниг энг кичик шахсий имкониятларини руёбга чикариш учун кураш

3. Болани камситмаслик, инсонийлик кадриятларини ва гурурини ерга

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5. Ватанига фахр ва ифтихор рухи билан тарбиялаш. Япония таълимидаги :

1. Болани мактабга пухта тайёрлаш

2. Кичкинтойлар таълим ва тарбиясига ота-оналар масулиятини

урмаслик

4. Укувчини илк давриданок касбга йуналтириш

Oriental Renaissance: Innovative, VOLUME 2 | ISSUE 6

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor (J). SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

кучайтириш;

3. Укувчиларни нафосат жисмоний камолотига берилаётган этибор;

4. Укитувчи кадрларига юксак талабчанлик;

5. Ёш талантлар билан олиб борилаётган изчил ишлар.

Германия таълимидаги :

1. Табакаллаштириб укитишга кучли эътибор;

2. Укувчиларни мехнат таълимини мустахкамлаш

3. Касбга йуналтириш.

Франция таълимидаги:

1. Мактабгача тарбияданок укувни предметлаштириб ташкил этиш ;

2. Бошлангич таълимни 3 боскичда пухта амалга ошириш

3. Укувни дидактик воситалар билан таъминлашга берилаётгасмн катта эътибор.

ХУЛОСА

Укув муассасалариниг турли фирмалар, концернлар, корхоналар, мустахкам алокалари ва бошка ибратли жихатлари бизнинг таълимга хам кучиб бормокда. Албатта таълимга хар кандай янгилик, узгариш, жиддий тахлиллар, тажрибалар асосида кириб келади. Узбекистон 2021-йилда ПИСА ва ПИРЛС халкаро бахолаш тизимида иштирок этиши режалаштирилган. Бу синовга барча тайёргарлик куриши керак. Яъни бу йилги 3-синф укувчиларимиз 2021-йилда 4-синф булади. Бу укувчиларни мазкур жараёнга тайёрлаш учун халкаро бахолаш тизимида иштирок этиб келаётган ривожланган давлатларнинг халкаро тажрибалари билан уртоклашишга тугри келади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР (REFERENCES)

1. Йулдошев Ж.Ф. Хорижда таълим (методик кулланма) - Тошкент: 1995- йил

2. Икромов А.Б., Махмудов С.Й., Аноркулова Г.М. Германия: Таълим, илм-фан. методик кулланма. Касб махорати журнали -2004-йил. 2 сон.

3. Аноркулкова Г., Каримов А. Хорижий мамлакатлар таълим тизимининг узига хос йуналиши услуб ва тахлили. Халк таълими илмий методик журнали. 2017-йил. 3-сон.

4. Носиров А. Францияда талим сифати кандай назорат килинади? -"Бошлангич таълим" журнали. 2019- йил. 12- сон.

5. Илашова Р. Америка мактабларида.- -"Бошлангич таълим" журнали. 2019-йил.3-сон.;

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.