Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ВА ЯПОНИЯ КАСБ-ҲУНАР ТАЪЛИМИ ТИЗИМЛАРИНИНГ ЎЗИГА XОС ХУСУСИЯТЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОН ВА ЯПОНИЯ КАСБ-ҲУНАР ТАЪЛИМИ ТИЗИМЛАРИНИНГ ЎЗИГА XОС ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

56
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дунѐ тажрибаси / касбий компетентлик / узлуксиз таълим / ақлий ривожланиш / меҳнат бозори / кичик мутахассис / касбий малакалар. / мировой опыт / профессиональная компетентность / непрерывное образование / интеллектуальное развитие / рынок труда / младший специалист / профессиональные навыки.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Синора Рахмонбердиевна Хамдамова

Мақолада икки давлатда мавжуд касб-ҳунар таълими тизими соҳасидаги масалалар ѐритиб берилган бўлиб таълим тизимини тўғри йўлга қўйиш – келажак истиқболи эканлиги таъкидлаб ўтилган. Шунингдек, Ўзбекистон Республикасининг таълим соҳасини ривожлантиришда Япон тажрибасидан фойдаланиш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ХАРАКТЕРИСТИКА СИСТЕМ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ В УЗБЕКИСТАНЕ И ЯПОНИИ

В статье освещаются проблемы в сфере профессионального образования в двух странах и подчеркивается, что будущее за правильным функционированием системы образования. Также разработаны предложения и рекомендации по использованию японского опыта в развитии образования в Республике Узбекистан.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ВА ЯПОНИЯ КАСБ-ҲУНАР ТАЪЛИМИ ТИЗИМЛАРИНИНГ ЎЗИГА XОС ХУСУСИЯТЛАРИ»

УЗБЕКИСТОН ВА ЯПОНИЯ КАСБ-ХУНАР ТАЪЛИМИ ТИЗИМЛАРИНИНГ УЗИГА XOC ХУСУСИЯТЛАРИ

Синора Рахмонбердиевна Хамдамова

Кибрай туман касб-хунар мактаби махсус фан укитувчиси

Аннотация: Маколада икки давлатда мавжуд касб-хунар таълими тизими сохасидаги масалалар ёритиб берилган булиб таълим тизимини тугри йулга куйиш - келажак истикболи эканлиги таъкидлаб утилган. Шунингдек, Узбекистон Республикасининг таълим сохасини ривожлантиришда Япон тажрибасидан фойдаланиш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чикилган.

Таянч сузлар: дунё тажрибаси, касбий компетентлик, узлуксиз таълим, аклий ривожланиш, мехнат бозори, кичик мутахассис, касбий малакалар.

ХАРАКТЕРИСТИКА СИСТЕМ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ В УЗБЕКИСТАНЕ И ЯПОНИИ

Аннотация: В статье освещаются проблемы в сфере профессионального образования в двух странах и подчеркивается, что будущее за правильным функционированием системы образования. Также разработаны предложения и рекомендации по использованию японского опыта в развитии образования в Республике Узбекистан.

Ключевые слова: мировой опыт, профессиональная компетентность, непрерывное образование, интеллектуальное развитие, рынок труда, младший специалист, профессиональные навыки.

SPECIFIC FEATURES OF VOCATIONAL EDUCATION SYSTEMS IN

UZBEKISTAN AND JAPAN

Abstract: The article highlights the issues in the field of vocational education in the two countries, and emphasizes that the proper functioning of the education system is the future. Also, proposals and recommendations on the use of Japanese experience in the development of education in the Republic of Uzbekistan have been developed.

Keywords: world experience, professional competence, continuing education, mental development, labor market, junior specialist, professional skills.

Узбекистан Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг мамлакатимизда халкаро таълим стандартлари талабларига мувофик янги таълим тизимини жорий килиш юзасидан олиб бораётган одилона сиёсати биздан хам таълимга янгича ёндашув ва муносабатни шакллантиришда мустахкам билим, малака хамда тажрибани талаб этади.

Мамлакатда олиб борилаётган кенг камровли икктисодий ислохотларни амалга оширишда, авваламбор, таълим тизими ва турларини янада такомиллаштириш энг мухим ва долзарб масалалардан хисобланади.

Инсон фаолияти ва билимининг хар кандай сохасида тараккияётнинг асосий омилларидан бири тупланган жахон тажрибаси синтезидир. Мамалакатимизда таълим тизимини исло килиш нуктаи назаридан чет элда таълимни ривожлантириш тендецияларини ургпаниш ва тахлил килиш жуда мухим ахамиятга эга.

Маълумки, хозирда дунёнинг етакчи мамлакатларининг таълим тизими тезкорлик билан демократлаштирилмокда. Унинг асосий хусусиятларидан бири барча боскичларининг очиклиги, давомийлигидир. Бугунги кунда жахон хамжамияти томонидан янги таълим мазмуни аникланди, таълимнинг энг янги тахнологиялари ишлаб чикилмокда ва жорий этилмокда. Бу укув жараёнининг янада яхшиланишини таъминламокда.

Бунга куплаб мухим омиллар ёрдам беради: талабалар учун зарур булган билим, куникма ва кобилиятларнинг тобора ортиб бораётганлиги, турли мамлакатлардаги таълим муассасаларининг тажрибаси. Бундан ташкари, жахон таълими ишлаб чикариш, илм-фан, маданиятнинг янги даражасига мос келиши керак. Шундай килиб, таълим тизимини янгилаш хакикий, мукаррар вазифадир. Таълим хаётнинг катъий кадриятларидан биридир. Таълимга булган талаб нафакат моддий бойликларни казиб олиш кафолати сифатида билим олиш истаги, балки кенг маданиятга булган эхтиёжнинг хабардорлиги билан хам белгиланади[1;7].. Шу боис, турли таълим тизимларининг киёсий тахлили ва таълим мазмунига узига хос ёндошувларни аниклаш ягона укув маконини шакллантиришнинг дастлабки шартлари ва тенденцияларини аниклаш имконини бериш мумкин. Касбий таълимни ривожлантириш масалалари асосан жахон тажрибасини урганишга боглик

Х,ар бир мамлакатнинг таълим тизими талабаларнинг укитиш методикаси ва шакллари, хусусиятлари, моддий-техник базаси, талабалар, ходимлар ва бошкаларни танлаш ва укитиш тизимида уз хусусиятларига эга. Таълимнинг жахон тажрибаси мамлакатнинг ижтимоий-иктисодий

ривожланиши билан боглик хисобланади. Узбекистон Республикаси дунёда мавжуд илгор давлатларнинг узига хос ривожланиш принциплари ва тажрибаларини урганиб чикиб, узбек халки ва унинг миллий менталитетига мос ва хос булган таълим сохасини ривожлантиришнинг асосий йуналишларини танлаб олди. Улар куйидагиларни уз ичига олади.

- таълимнинг ижтимоийлашуви ривожининг узига хос тенденцияларини белгилаш;

- замонавий технологиялар билан ишлашга мослаштирилган янги типдаги таълим муассасалари цуриш, фанлар буйича янги электрон уцув режалари, электрон журнали ва дарсликлар яратиш;

- узига хос цобилият ва истеъдодга эга булган илгор уцувчиларни толициш ва зурицтиришдан эутиёт цилиш, улар ижод цилишлари учун моддий ва маънавий шароитлар яратиш;

- уцитувчининг узгарувчан ицтисодий эутиёжлар билан биргаликда касбий мауоратини ривожлантириш;

- Узбекистон таълим тизимини халцаро стандартларга мослаштириш.

Таълимни ривожлантириш, уни тубдан кайта узгартиришга аник йуналишлар белгиланди. Таълимни тубдан демократлаштиришда ушбу илгор йуналишлар янги саноатлашган ва маълум даражада ривожланаётган мамалакатларни камраб олди. Ривожланган давлатлар уз олдига тобора ривожланиб боаётган олий таълим хаёт ва фаолиятини хусусийликдан умумийликка айлантириб масаласини куйди. Айрим мамлакатларда умумий бошлангич касб-хунар таълими юзасидан берилган гоялар изчиллик билан амалга оширилмокда.

Энг асосийси, таълимга янги, чинакамига истикболли тамойил нуктаи назаридан ёндашиш деганда биз таълимни нафакат мутахассисларни тайёрлаш воситаси, балки жамиятнинг умумий интеллектуал, технологик ва маданий салохиятини ошириш, инновациялар ва тараккиётга булган интилишини куллаб-кувватлаш, жамиятнинг аъзоларининг турмуш тарзини замонавий технологияларга мослаб шакллантириш, ривожлантириш, унинг ахамияти ва унга булган жамоатчилик онгига сингдиришдир.

Таълим тизими миллий моделини узига хос хусусиятларидан бири алохида таълим турларини жорий этиш исобланади. Академик лицей ва касб-хунар мактаблари бир ёки бир нечта замонавий касбларни эгаллаш имконини берувчи ва турли илмий йуналишларда назарий билимларни эгаллашни таъминловчи янги таълим муассасалари ташкил этилди. Бундан ташкари,

иккала урта мактаб хам кейинги таълим даражасида таълим олиш хукукини беради. Куриб турганингиздек, ушбу моделнинг асосий хусусияти -таълимнинг узлуксизлиги. Яъни, инсон хаёти давомида билим, малака ва куникма олиш имкониятига эгадир. Ушбу дастур узининг асосий таркибий кисмларидан бири булган таълим тизимининг самарали механизми - шахсга хурмат, уз кобилият ва ижодкорлигини ошкор килиш; эркин фикрлайдиган инсонни шакллантириш, унинг ахлокий, жисмоний ва рухий ривожланиши; прогрессив тайёргарлик, профессионал куникмаларга эга булиш ва хаётда шахсий хаётни бунёд этишни назарда тутади.

Япония хукумати таълим сохасидаги сиёсатнинг асосий максади турли хил консолидацияланган давлат ва давлат тузилмаларида ишлашга кодир булган ижодий, оригинал фикрлаш, уйгун ва маънавий бой шахсларни тайёрлаш ва укитишдир. Японияда дастлабки таълим ислохоти узининг замонавий укувчисининг пойдеворини куйди. 1872 йилда кабул килинган "Асосий таълим тугрисидаги конун"да кабул килинди. Янги таълим тизими, кучмас мулк, мажбурий укитиш тизими фукароларнинг иродаси ва ташаббуси, япон жамиятини модернизация килишнинг юксалишига, шунингдек, "бойитиш ва мустахкамлаш" максадига эришига ёрдам беради. [3;6]. Тадкикотчиларнинг фикрича, Япония иктисодиёт ва техникада эришган ютуклари "инсон ресурслари"га мохирлик билан инвестиция киритилишида деб хисоблайдилар. Маълумотли инсонга булган хурмат билан караш конфуцийлик вактидан бошлаб хозирги кунга кадар сакланган [3;17].

Япония таълим тизими куйидаги хусусиятлари билан ажралиб

туради;

-бошлангич мактабнинг катта ахамиятга эга эканлиги (ушбу аксарият мамлакатлар, жумладан Япония ва Жанубий Кореада бошлангич мактабда укиш 4 йил эмас, балки 6 йил давом этади).

-укувчиларга факат академик билим бериш эмас, балки уларда ижодий ва мустакил фикрлаш куникмаларини шакллантиришга эътибор каратилгани.

- коллеж ва университетлар билан бир каторда касб-хунар техника коллежлари, коллеж макомига эга бошка укув юртлари, очик ва сиртки университетлар хам бор.

- укувчиларга эркинлик берилгани, уларнинг академик курсларни мажбурий урганишни рад этиш иконияти (японияда нафакат талабалар, балки юкори синф укувчилари учун курсларнинг 50 фоизи мажбурий

хисобланади), вахоланки, укув юртлари томонидан махсус ва умумтаълим курсларини танлаш имконияти берилган.

Хулоса килиб айтмокчимизки, жамиятнинг турли жабхаларида руй бераётган иктисодий, сиёсий ва маърифий узгаришлар инсон омилига катта талаблар куймокда. Хрзирги кунда шахс баркамоллигини таъминловчи омил ва воситалар, шарт ва шароитларнинг тобора яратилиши борасида бир ;атор ислохотлар амалга оширилмокда. Таълим тизимини ривожлантиришнинг энг мухим йуналишларидан бири мазкур сохада халкаро хамкорлик масалалари хисобланади. Унинг максади Узбекистон Республикасида таълим тизимини жахон таълим маконига интеграциялашуви хисобланади. Мамлакатимизда Япония таълим тизимини модернизация килиш тажрибасини куллаш ижобий натижаларга олиб келиши мукаррардир.

REFERENCES

1. Зверова Н.Н, Муравьёва О.И.Опыт модернизация японское системы образавания: история и современность.-http//cyberlemnka.ru/artikle/n/.C 65170.

2. Кореа Республикаси таълим тизимидаги ислохотлар. Б.Шукуржонов, Битирув малакавий иш.Тошкент. 2012.-Б.56.

3. Толипов Р.Н. Развитие и совршенствование системы средного -специального образавания в Узбекистан //Диссертация. 1993, С.57.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.