Научная статья на тему 'Ўзбекистон, япония ва Жанубий Корея касб-ҳунар таълими тизимларининг ўзига хос хусусиятлари'

Ўзбекистон, япония ва Жанубий Корея касб-ҳунар таълими тизимларининг ўзига хос хусусиятлари Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
186
346
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дунё тажрибаси / касбий компетентлик / узлуксиз таълим / ақлий ривожланиш / меҳнат бозори / кичик мутахассис / касбий малакалар / мировой опыт / профессиональная компетентность / непрерывное образование / умственное развитие / рынок труда / младший специалист / профессиональная квалификация

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Хасанова Гулсанам Хусановна

Мақолада уч давлатда мавжуд касб-ҳунар таълими тизими соҳасидаги масалалар ёритиб берилган бўлиб, таълим тизимини тўғри йўлга қўйиш келажак истиқболи эканлиги таъкидлаб ўтилган. Шунингдек, Ўзбекистон, Япония ва Корея касб-ҳунар таълимининг рақобатбардошлиги таҳлил қилинган ва солиштирилган. Ўзбекистон таълим соҳасини ривожлантиришда Япония ва Жанубий Корея тажрибасидан фойдаланиш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСОБЕННОСТИ СИСТЕМЫ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ УЗБЕКИСТАНА, ЯПОНИИ И ЮЖНОЙ КОРЕИ

В статье освещены вопросы существующих систем профессионального образования трёх стран. Высказывается мнение, что правильная организация данной системы является основой перспективного будущего. Вместе с тем, проведено сопоставление и анализ конкурентоспособности профессионального образования Узбекистана, Японии и Южной Кореи. Были разработаны предложения по применению опыта Южной Кореи и Японии в развитии образования Республики Узбекистан.

Текст научной работы на тему «Ўзбекистон, япония ва Жанубий Корея касб-ҳунар таълими тизимларининг ўзига хос хусусиятлари»

Хасанова Гулсанам Хусановна,

Андижон давлат университети хузуридаги Андижон вилояти халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш худудий маркази «Тилларни укитиш методикаси» кафедраси укитувчиси

УЗБЕКИСТОН, ЯПОНИЯ ВА ЖАНУБИЙ КОРЕЯ КАСБ-^УНАР ТАЪЛИМИ ТИЗИМЛАРИНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

ХАСАНОВА Г.А. УЗБЕКИСТОН, ЯПОНИЯ ВА ЖАНУБИЙ КОРЕЯ КАСБ-ЦУНАР ТАЪЛИМИ ТИЗИМЛАРИНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

Маколада уч давлатда мавжуд касб-хунар таълими тизими сохасидаги масалалар ёритиб берилган булиб, таълим тизимини туFри йулга куйиш келажак истикболи эканлиги таъкидлаб утилган. Шунингдек, Узбекистон, Япония ва Корея касб-хунар таълимининг ракобатбардошлиги тахлил килинган ва солиштирилган. Узбекистон таълим сохасини ривожлантиришда Япония ва Жанубий Корея тажрибасидан фойдаланиш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чикилган.

Таянч суз ва иборалар: дунё тажрибаси, касбий компетентлик, узлуксиз таълим, аклий ривожланиш, мехнат бозори, кичик мутахассис, касбий малакалар.

ХАСАНОВА Г.Х. ОСОБЕННОСТИ СИСТЕМЫ ПРОФЕССИОНАЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ УЗБЕКИСТАНА, ЯПОНИИ И ЮЖНОЙ КОРЕИ

В статье освещены вопросы существующих систем профессионального образования трёх стран. Высказывается мнение, что правильная организация данной системы является основой перспективного будущего. Вместе с тем, проведено сопоставление и анализ конкурентоспособности профессионального образования Узбекистана, Японии и Южной Кореи. Были разработаны предложения по применению опыта Южной Кореи и Японии в развитии образования Республики Узбекистан.

Ключевые слова и понятия: мировой опыт, профессиональная компетентность, непрерывное образование, умственное развитие, рынок труда, младший специалист, профессиональная квалификация.

KHASANOVA G.H. ESSENTIAL FEATURES OF VOCATIONAL EDUCATION SYSTEMS OF UZBEKISTAN, JAPAN AND SOUTH KOREA

The article is dedicated to the issues of the existing vocational education systems of three countries. The opinion was expressed that the correct organization of this system is the basis of a prosperite future. Also was carried out a comparison and analysis of the competitiveness of the vocational education of Uzbekistan, Japan and South Korea, given proposals on Japan and South Korea's experience implementation in development of education of the Republic of Uzbekistan.

Keywords: international experience, professional competence, continuous education, intellectual development, labor market, junior specialist, professional qualifications.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

Узбекистон Республикаси Президенты Шавкат Мирзиёев-нинг мамлакатимизда халцаро таълим стандартлари талабларига мувофиц янги таълим тизимини жорий цилиш юзасидан олиб бораётган оцилона сиёсати биздан цам таъ-лимга янгича ёндашув ва муносабатни шакллантиришда мустацкам билим, малака цамда тажрибани талаб этади.

Мамлакатда олиб борилаётган кенг к,ам-ровли иктисодий ислохотларни амалга оши-ришда, авваламбор, таълим тизими ва турла-рини янада такомиллаштириш энг мухим ва долзарб масалалардан хисобланади.

Инсон фаолияти ва билимининг хар кандай сохасида тараккиётнинг асосий омилларидан бири жахонда тупланган тажрибанинг синте-зидир. Мамлакатимизда таълим тизимини ислох килиш нуктаи назаридан чет элда таъ-лимни ривожлантириш тенденцияларини урганиш ва тахлил килиш жуда мухим ахамиятга эга.

Маълумки, хозирда дунёнинг етакчи мам-лакатларининг таълим тизими тезкорлик билан демократлаштирилмокда. Унинг асосий хусусиятларидан бири барча боскичларининг очиклиги, давомийлигидир. Бугунги кунда жахон хамжамияти томонидан янги таълим мазмуни аникланди, таълимнинг энг янги тех-нологиялари ишлаб чикилмокда ва жорий этилмокда. Булар укув жараёнининг янада яхшиланишини таъминламокда.

Бунга куплаб мухим омиллар ёрдам беради: талабалар учун зарур булган билим, куникма ва кобилиятларнинг тобора ортиб бораётган-лиги, турли мамлакатлардаги таълим муасса-саларининг тажрибаси. Бундан ташкари, жахон таълими ишлаб чикариш, илм-фан, маданиятнинг янги даражасига мос келиши керак. Шундай килиб, таълим тизимини янги-лаш хакикий, мукаррар вазифадир.

Таълим хаётнинг катъий кадриятларидан биридир. Таълимга булган талаб нафакат мод-дий бойликларни казиб олиш кафолати сифа-тида билим олиш истаги, балки кенг мадани-ятга булган эхтиёжнинг хабардорлиги билан хам белгиланади. Шу боис, турли таълим тизимларининг киёсий тахлили ва таълим мазмунига узига хос ёндашувларни аниклаш ягона укув маконини шакллантиришнинг даст-лабки шартлари ва тенденцияларини аниклаш имконини бериши мумкин.

Касбий таълимни ривожлантириш масала-лари асосан жахон тажрибасини урганишга боFлик. Хар бир мамлакатнинг таълим тизими талабаларнинг укитиш методикаси ва шакл-лари, хусусиятлари, моддий-техник базаси, талабалар, ходимлар ва бошкаларни танлаш ва укитиш тизимида уз хусусиятларига эга. Таълимнинг жахон тажрибаси мамлакатнинг ижтимоий-иктисодий ривожланиши билан боFлик хисобланади.

Утган асрнинг 90-йилларида 20 миллион-дан ортик Узбекистон халкининг карийб 43 фоизини болалар ташкил килган. Бугунги кунда эса мамлакатимиз ахолисининг 60 фоиз-дан зиёди ёшлардан иборат1.

Узбекистон Республикасидаги ислохотлар-нинг мохияти таълим тизимининг мавжуд интеллектуал салохиятини саклаб колишдан иборат. Шунинг учун бизнинг асосий макса-димиз - жисман ва рухан тетик, соFлом ва хушёр авлодни тарбиялаб вояга етказиш, шу билан бирга уз хаёт йулини мустакил танлаш, жамиятда уз урнини белгилашда шахсий ком-петенцияларини шакллантириш зарурлигини сингдириш хамда уз ваколати ва лаёкатидан окилона, уринли фойдаланишни ургатишдир.

Узбекистон Республикаси дунёда мавжуд илFор давлатларнинг узига хос ривожланиш тамойиллари ва тажрибаларини урганиб чикиб, узбек халки ва унинг миллий ментали-тетига мос ва хос булган таълим сохасини ривожлантиришнинг асосий йуналишларини танлаб олди. Улар куйидагиларни уз ичига олади2:

• таълимнинг ижтимойиллашуви ривожи-нинг узига хос тенденцияларини белгилаш;

• замонавий технологиялар билан ишлашга мослаштирилган янги типдаги таълим муасса-саларни куриш, фанлар буйича янги электрон

1 Fаниев Б. Келажак бизники - марра бизники. // «Халк сузи» газетаси, 2016 йил 2 февраль.

2 http://www.tashkent.org/uzland/educate.html. Education in Uzbekistan. D.Yuldashev.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

г

v.

25 _j

укув режалари, электрон журнал ва дарслик-лар яратиш;

• узига хос кобилият ва истеъдодга эга булган илFор укувчиларни толикиш ва зури-кишлардан эхтиёт килиш, улар ижод килиш-лари учун моддий ва маънавий шароитлар яратиш;

• укитувчининг узгарувчан иктисодий эхтиёжлар билан биргаликда касбий махо-ратини ривожлантириши;

• Узбекистон таълим тизимини халкаро стандартларга мослаштириш.

XXI аср арафасида жахон хамжамиятида инсон цивилизациясини шакллантириш, мам-лакатлар ва алохида шахсни ривожланти-ришда таълимнинг роли, урни ва вазифаси тубдан кайта куриб чикилди.

Таълимни ривожлантириш, уни тубдан кайта узгартиришда аник йуналишлар белги-ланди. Таълимни тубдан демократлаштиришда ушбу илFор йуналишлар янги саноатлашган ва маълум даражада ривожланаётган мамлакат-ларни камраб олди. Ривожланган давлатлар уз олдига тобора ривожланиб бораётган олий таълим х,аёт ва фаолиятини хусусийликдан умумийликка айлантириш масаласини куйди. Айрим мамлакатларда умумий бошланFич касб-хунар таълими юзасидан берилган Fоя-лар изчиллик билан амалга оширилмокда.

Энг асосийси, таълимга янги, чинакамига истикболли тамойил нуктаи назаридан ёнда-шиш деганда биз таълимни нафакат мутахас-сисларни тайёрлаш воситаси, балки жамият-нинг умумий интеллектуал, технологик ва маданий салохиятини ошириш, инновациялар ва тараккиётга булган интилишини куллаб-кувватлаш, жамият аъзоларининг турмуш тар-зини замонавий технологияларга мослаб шакллантириш, ривожлантириш, унинг ах,а-мияти ва унга булган эхтиёжни жамоатчилик онгига сингдиришни тушунамиз.

Жахон хамжамиятида кейинги йилларда таълимни ривожлантириш борасида улкан ютукларга эришилди. Таълимнинг сифати жамиятни ривожлантирувчи омил ва харакат-лантирувчи куч хисобланади. Таълим савод-сизлик, мухтожлик, ахлоксизлик, моддий ва маънавий кашшоклик, тенгсизликка карши курашишда кудратли курол, укувчи-ёшлар дунёкарашини шакллантирувчи, ривожлантирувчи кудратли куч хамда инсон ва жамият

хаёти, фаолияти ва улар уртасидаги узаро муносабатларга таъсир курсатувчи кудратли механизм хамдир.

Халкаро тажрибаларни тах,лил килиш методи касб-хунар таълими ва модернизация килишнинг энг мухим ресурсидир. Замонавий таълим тизимининг индекс даражаси (Таълим индекси) Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Тараккиёт Дастури (UNDP) буйича саводхон-лик курсаткичи хисобланган булиб, ривожланган мамлакатларнинг купчилиги 0,8, 0,9 балл курсаткичига эга булди. Халкаро рей-тингда 187 та мамлакат билан бир каторда Узбекистон Республикаси хам иштирок этиб, 0,651 балл курсаткич билан 93-уринни, Япония эса 0,808 балл билан 26-уринни, энг юкори максимал 0.927 балл курсаткичи билан Австралия 1-уринни, энг минимал 0.198 балл курсаткичи билан Нигерия давлати энг охирги уринни эгаллаган1.

Узбекистонда касбий таълимининг микдо-рий ва ташкилий шаклларидаги узгариш дина-микасининг унинг ривожланиш хусусиятига кура тахлили куйидагича2:

1. Бецарор (миллий касбий таълимнинг келиб чикиши ва шаклланиши таълим тизими сифатида) - 1924-1940 йилларни уз ичига олади.

2. Мобиллаштириш (уруш ва урушдан кейинги давр) - 1941-1959 йиллар.

3. Ривожланиш (монотоник ривожланиш) - 1960-1980 йиллар.

4. Инцирозга царши (спазматик ривожланиш) - 1981-1986 йиллар.

5. Инцироз (ривожланишдаги сифат узгаришлари) - 1987-1990 йиллар.

6. Инцироз (баркарорлик ва инкироздан аста-секин чикиб кетиш) - 1991-1996 йиллар.

7. Янги ривожланиш (миллий таълим моделини жорий килиш) - 1997-2017 йиллар.

Таълим тизими миллий моделининг узига хос хусусиятларидан бири алохида таълим турларини жорий этиш хисобланади. Академик лицей ва касб-хунар коллежлари, бир ёки бир нечта замонавий касбларни эгаллаш

1 http://www.undp.org/. United Nations Development Programme (UNDP).

2 Толипов Р.Н. Развитие и совершенствование системы среднего-специального образования в Узбекистане. // Диссертация. Докторлик диссертацияси. Педагогика йуналиши - Т.: 1993. -57-67-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

имконини берувчи ва турли илмий йуна-лишларда назарий билимларни эгаллашни таъминловчи янги таълим муассасалари таш-кил этилди. Бундан ташкари, иккала урта мак-таб хам кейинги таълим даражасида таълим олиш хукукини беради. Ушбу моделнинг асосий хусусияти - таълимнинг узлуксизлиги. Яъни, инсон хаёти мобайнида билим, малака ва куникма олиш имкониятига эгадир. Ушбу дастур узининг асосий таркибий кисмларидан бири булган таълим тизимининг самарали механизми - шахсга хурмат, уз кобилият ва ижодкорлигини ошкор килиш; эркин фикр-лайдиган инсонни шакллантириш, унинг ахлокий, жисмоний ва рухий ривожланиши; прогрессив тайёргарлик, профессионал куникмаларга эга булиш ва хаётда шахсий хаётни бунёд этишни назарда тутади.

Замонавий иктисодиёт, фан, маданият, мухандислик ва технологияга асосланган узлуксиз таълимнинг мукаммал тизими - мам-лакатни ривожлантиришнинг асосий шарти-дир. Бу тизим узок муддатли максадларни аниклаш ва уларни самарали амалга оши-ришга кодир булган янги кадрларни шакллан-тиришни таъминлайди; умумий маданият ва касбий махоратнинг юкори стандартларини намоён этадиган авлод; ижодий, ижтимоий жихатдан фаол ва кудратли, мустакил, мин-натдор ижтимоий ва сиёсий манзараси булган одамларни кашф килади.

Япония хукумати таълим сохасидаги сиёса-тининг асосий максади турли хил консолида-циялашган давлат ва давлат тузилмаларида ишлашга кодир булган ижодий, оригинал фикрлаш, уЙFун ва маънавий бой шахсларни тайёрлаш ва укитишдир. Дунёдаги барча янги-ликлар ва юксалишлар сари интилиш, энг сунгги ютуклардан фойдаланиш ва уларни ривожлантириш япон халкининг азалий мил-лий одатларига айланиб колган. Японияда дастлабки таълим ислохоти узининг замонавий пойдеворини 1872 йилда «Асосий таълим туFрисидаги конун» кабул килииши билан куйди. Япония уз олдига икки вазифани, биринчиси - бойиш, иккинчиси - Fарб техно-логияларини Япония ишлаб чикаришига кири-тиш масаласини куйди ва бу ишни амалга

ошириш учун биринчи галда таълим тизимини тубдан узгартириш кераклигини англади1.

Япония таълим тарихи куйидаги даврларга булинади2:

1. Бошлангич давр (1868-1885 йиллар). 1871 йил июнь ойида таълим вазирлиги яра-тилган. 1872 йилда Мейжи хукумати замонавий мактаб тизимини миллий микёсда ислох килиш буйича режа ишлаб чикди. Ушбу конуннинг асосий максади:

• мнсоннинг ижтимоий пиллапояда муваф-факиятли ривожланишини таъминлаш;

• мактаблар вазифаси - хар бир инсонда ватанпарварлик туЙFуларини тарбиялаш;

• япон тили ва барча амалий билимлар, охир-окибатда жамият фойдаси ва замонавий давлат куришга ёрдам беради.

2. Консолидация даври (1886-1916 йиллар). Турли хукукий мактаблар жорий этилган, тизимли таълим тузилмаси яратилган, 1885 йилда келажакнинг тараккиёти доирасида ташкил этилган. Тизимнинг барча таркибий кисмлари - бошланFич, урта, касб-хунар, университет таълими узаро боFликдир. Монархга (хукмдорга) садокатини бирлаштирган таълим тизими бепул илмий изланишларга содиклик билан шаклланди.

3. Кенгайиш даври (1917-1936 йиллар). Таълим тизими Фавкулодда бошкарув кен-гаши тавсиялари (1917-1919 йиллар) асосида тузилган.

4. Уруш даври (1937-1945 йиллар). Милитарист таълимнинг чуккиси. 1930-йилларнинг бошларида аслида таълим ва тарбия жараёни хукумат томонидан назорат килинган. Таълим вазирлиги, махаллий кумиталар бутун мамла-катни бошкарадиган ички ишлар вазирлиги-нинг бевосита назорати остида булган.

5. Замонавий давр (1945 йилдан бугун-гача). Иттифокнинг босиб олиниши даврида таълимдаги узгаришлар, босиб олинадиган хокимиятларнинг асосий максади демократик-лаштириш, япон халкини демилитаризация (харбийсизлаштириш) ва марказсизлаштириш эди. Урушдан кейинги милитарист (харбий-

1 http://pedagogic.ru. Общее образования (Япония). Библиотека по педагогике.

2 Hall J.W. Japan: From prehistory to modern times. Современная образовательная система в Японии: традиция и тенденции развития. -- New-York. Tuttle Co. 1995. - 290-pages.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

г

v.

27 _j

ликка йуналтирилган) таълим тугатилди ва тинч демократик анъаналарга асосланган янги таълим тизими яратилди.

Агар бир неча асрлар илгари Япония ёпик, давлат булган булса, бугунги кунда дунёдаги барча давлатлар учун очик ва халкаро хамкорлик майдонида фаол иштирок этиб келаётган кучли давлатдир. Японияда хозирги кунда фаолият юритаётган таълим тизими 1947 йилдан ривожланиб, куплаб ислохотлар утказиб, дунёдаги етакчилардан бирига айлан-ган.

Япон таълим тизими инглиз, америка ва француз таълим тизимларининг хусусиятла-рини бирлаштиради. Япон таълим тизими куп жихатдан Fарбнинг бошка ривожланган дав-латларига тааллукли. Шунга карамасдан, япон таълим тизими узига хос хусусиятлари билан ажралиб туради. Япония коллежлари уз макоми буйича бизнинг урта махсус таълим муассасалари билан тенг. Улар кичик, техно-логик ва махсус тайёргарлик коллежларига булинади. 1978 йилда жорий килинган ва охирги йилларда сезиларли даражада ошган махсус тайёргарлик ва куп тармокли мактаб-лар Япония узлуксиз таълим тизимида асосий урин эгаллайди. Ушбу мактаблар укувчиларга касбий техник ва умумтаълим фанлар йуна-лиши курсларини таклиф этади. 2-3 йиллик урта касбий таълим кичик коллежлар ва 5 йиллик урта таълим эса техника коллежларда олинади1.

Тадкикотчи Р.С.Жонснинг фикрича, Япония-нинг иктисодиёт ва техникада эришган ютук-лари «инсон ресурслари»га мохирлик билан инвестиция киритилишидадир. Маълумотли инсонга булган хурмат билан караш конфу-цийлик вактидан бошлаб хозирги кунга кадар сакланган2.

Японияда ва ижтимоий-иктисодий тараккий этишда, жахон бозори ва экспорт экспанция-сига жадал кириб боришда оламшумул муваффакиятларга эришгани учун Осиё йулбарслари деб ном олган яна туртта мамла-катда (Жанубий Корея, Тайвань, Сингапур, Гонконгда) инсон салохияти ва аввало, таъ-

1 Система образования в Японии. // http: Nagoya-university.uz/education- in-japan

2 Jones R.S. Education Reform in Japan. OECD Economics. 2011. -Р. 5.

лимни имкон кадар ривожлантиришга азал-дан алохида эътибор каратиб келинган. Бунинг сабаби шундаки, ушбу мамлакатларда фойдали казилмалар ва худудлар йук, улар-нинг энг асосий бойлиги - инсон. Айнан инсон аклий кобилияти ва инновацион интилиши билан (нефть ёки олтин захиралари эмас) ушбу мамлакатларни кашшок ва техник жихатдан колоклар каторидан олиб чикди.

Жанубий Корея Республикаси куплаб тад-кикотчиларнинг диккатини узига тортмокда, сабаби бу давлат постиндустриал цивилизация ютукларини эгаллаган Осиё-Тинч океани худудининг ноёб давлатларидан биридир. Бу давлатнинг таълим тизими ЮНИСЕФ эксперт-лари хулосасига кура, саноати ривожланган давлатлар ичида «энг самаралиси» деб тан олинган3. Корея Республикасида яхши маълу-мотга эга булиш хар бир корейс фукаросининг муваффакиятли карьерасининг карор топи-шида хал килувчи ахамиятга эга. Шунинг учун хам олий укув юртига кириш юкори даражали нуфузга эгадир. Жанубий Кореяда замонавий таълим тизимининг карор топиши 1945 йил-лардан, яъни мамлакатнинг япон хукмронли-гидан озод булган вактидан бошланади. 1945 йилдан 1970 йилларгача таълим тизими айникса жадал ривожланди. 1950-53 йиллар-даги Корея уруши натижасида юзага келган иктисодий йукотишлар ва вайронагарчилик-ларга карамай, Жанубий Корея саводсизликни тугатишга катъий киришди. 1968 йилда кабул килинган Миллий таълим хартияси корейс халки менталитети ва ватанпарварлигининг узига хос томонларини айникса ёркин ифода этади4.

1973 йилдан илмий-техникавий таълимни ривожлантириш максадида техника билим юртлари ташкил этилди. 1985 йилга келиб бу билим юртлар олий укув юртлари сифатида ривожлантирилиб, 4 йиллик муддат белги-ланди. Таълим сифатига хам катта эътибор берилиб хориждан малакали укитувчилар жалб этилди. Бу сиёсат халкаро таълим тадкикотларида Жанубий Корея таълимини юкори бахолади.

3 Arum R., Velez M. Improving Learning Environment. Stanford: Stanford University Press. Shor, R. 2005. -P. 56.

4 Шукуржонов Б. Корея Республикаси таълим тизими-даги ислохотлар. Битирув малакавий иш. - Т., 2012. -56- б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

Бундай ютук сабаби сифатида мутахассис-лар корейс халкида конфуцийлик маданиятига хос булган мехнатсеварлик, билимга булган интилиш каби сифатларнинг юкори даражада эканлиги билан изохладилар1. Жанубий Корея ва Японияда мажбурий умумий урта таълим 6 йилликдан иборат булиб, таълим 6 ёшдан бошланади. Таълимнинг кейинги боскичи булган касбга йуналтириш Жанубий Кореяда 13 ёшдан бошланиб, Узбекистонда урта мах-сус касб-хунар таълими 16 ёшдан бошланади.

Япония ва Жанубий Корея таълим тизими куйидаги узига хос хусусиятлари билан ажра-либ туради2:

• бошланFич таълимнинг катта ахамиятга эга эканлиги (ушбу аксарият мамлакатлар, жумладан Япония ва Жанубий Кореяда бош-ланFич мактабда укиш 4 йил эмас, балки 6 йил давом этади);

• укувчиларга факат академик билим бериш эмас, балки уларда ижодий ва мустакил фикрлаш куникмаларини шакллантиришга эътибор каратилгани;

• коллеж ва университетлар билан бир каторда кичик мутахассислар тайёрланадиган касб-хунар техника коллежлари, коллеж мако-мига эга бошка укув юртлари, очик ва сиртки университетлар хам борлиги;

• укувчиларга эркинлик берилгани, яъни академик курсларни мажбурий урганишни рад этиш имконияти борлиги (Японияда нафа-кат талабалар, балки юкори синф укувчилари учун курсларнинг 50 фоизи мажбурий хисоб-ланади), вахоланки, укув юртлари томонидан махсус ва умумтаълим курсларни танлаш имконияти берилган3;

• таълим муассасаларини молиялаш ва бошкаришда хусусий капиталнинг юкори даражада иштирок этиши (Жанубий Кореяда хусусий манбалар мактабгача таълим муасса-салари бюджетининг ярмини, олий укув юртлари бюджетининг 80 фоизини, Японияда эса 50 фоизини ташкил этади.)

1 http://megadunyo.uz/ixtirolar/koreya-respubNkasi-talim-tizimi/. Koreya Respublikasi ta'lim tizimi

2 Таълимда илFор хорижий тажрибалар. Укув-услубий мажмуа. - Т.: ТДПУ, 2016. -22-32-б.

3 Education system of Japan | EP-Nuffic | 1st edition September 2010 | version 4, January 2015.

• шунингдек, хорижий тилларни, айникса, инглиз тилини урганишга алох,ида эътибор берилаётгани.

Хулоса килиб шуни айтмокчимизки, жа-миятимизнинг турли жабх,аларида руй бераёт-ган иктисодий, сиёсий ва маърифий узга-ришлар инсон омилига катта талаблар куй-мокда. Хозирги кунда шахс баркамоллигини таъминловчи омил ва воситалар, шарт-шароитларнинг яратилиши борасида бир катор ислох,отлар амалга оширилмокда. Хозирги кунда нафакат Япония ва Жанубий Корея тажрибаларини, балки жах,оннинг бошка илFор мамлакатларининг таълим сох,а-сида олиб бораётган сиёсати тажрибасини куллаш максадга мувофикдир.

Бугунги кунда таълимни харажат килувчи сох,а эмас, балки жамиятнинг энг мух,им ишлаб чикарувчи кучига айлантириш лозим. Яъни, таълим ракобатбардош булиши, жиддий молиявий маблаFларни узига жалб эта олиши керак. БошланFич мактабнинг биринчи поFо-насидан бошлаб таълимни иктисодиётни, уму-ман давлатни ривожлантиришга йуналтириш лозим. Факат билим олиш билан чекланиб колмай, балки олинган билимларни амали-ётда куллаш ва жамият х,аётида фойда келти-риш куникмаларини ривожлантиришга х,ара-кат килиш зарур.

Япония х,амда Жанубий Кореянинг таълим тизимида эришган ютуклари уларнинг уз мил-лий хусусиятларига мос равишда булган булса-да, бизнинг таълим тизимимизга жорий этса буладиган куйидаги жих,атларини амали-ётда синаб куриш мумкин:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

• хусусий сектор х,ажмини ортиши хусу-сияти. Ушбу хусусият эса корейс ва япон таълим тизимида бошка сох,алардаги каби ракобат мух,итининг ривожланганлигини таъ-минлайди;

• халкаро хусусиятларнинг мавжудлиги, барча таълим муассасаларида имтихон ва тест синовлари инглиз тилида - корейс ва япон тили билан бир хил даражада амалга ошири-лиши ва тараккий этган Европа давлатлари тажрибалари тил оркали янада тезрок узлаштирилаётганлигидир;

• илмий-тадкикот ташкилотлари бевосита таълим тизимларида фаолият олиб бориб, таълим муассасалари фаолияти натижаларига уларнинг масъуллиги ва туFридан-туFри

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

жавобгарлиги билан илмий янгиликлар ама-лиётга тезкор татбик этилаётганлиги;

• таълим тизими укув дастурлари хар йилда янгиланиши ва такомиллаштирилиб борилиши хусусияти, фан йуналишларидаги замонавий янгиликлар, узгартиришлар укув дастурларида акс эттирилиши таълим мазмуни йилдан йилга мазмун-мохият жихатидан тако-миллашиб бораётганлигини курсатади.

Келажакда миллий урф-одатларга содиклик ва юксак маънавий меросларга эга булган таълим тизимимиз истикболлари, ривожлан-ган Шарк давлатлари таълимида эришилаёт-ган ютуклардан бизга мос жихатлардан фой-даланиш тараккиёт омили булиб хизмат килади. Фикримизча, бу учала давлатнинг таълим сохаси ягона бошкарув тизимида бул-ганлиги таълим сифатининг ягона назоратини

вужудга келтирган, сифат самарадорлиги хар бир укувчининг таълим жараёнида бир боскичдан кейинги боскичга утишида ягона мониторинг асосида шакллантирилиб аник акс эттирилган. Ягона таълим тизими бош-каруви оркали касбга йуналтириш жараёни Хам хар бир укувчи билим кобилиятига асо-сан ихтисослаштириш талаблари асосида маъ-лум йуналиш буйича таълимнинг кейинги тизимларига утказилади. Узбекистонда бугунги кунда таълим сохасида олиб борилаётган ислохотларда албатта ривожланган давлатлар тажрибаларидан фойдаланиш мухим ахамият касб этади. Мамалакатимизда Япония ва Жанубий Корея таълим тизимлари модернизация килиш тажрибасини куллаш ижобий натижаларга олиб келиши мукаррардир.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикасининг 1997 йил 29 августдаги «Таълим туFрисида»ги 464-I-сон Конуни.

2. Узбекистон Республикасининг Кадрлар тайёрлаш миллий дастури.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида»ги ПФ-4947-сон фармони.

4. Каримов И.А. По пути безопасности и стабильности развития. - Т.: «Узбекистон», 1997.

5. Зверева Н.Н., Муравьёва О.И. Опыт модернизации японской системы образования: история и современность. // http://cyberleninka.ru/article/n/

6. Корея Республикаси таълим тизимидаги ислохотлар. // Б.Шукуржонов. Битирув малакавий иш. - Т., 2012. -56-б.

7. Общее образования (Япония). Библиотека по педагогике. // http://pedagogic.ru.

8. Современная образовательная система в Японии: традиция и тенденции развития. - Hall J. W. Japan: From prehistory to modern times. - New-York. Tuttle Со. 1995.

9. Таълимда илFор хорижий тажрибалар. Укув-услубий мажмуа. - Т.: ТДПУ, 2016. -22-32-б.

10. Толипов Р.Н. Развитие и совершенствование системы среднего-специального образования в Узбекистане. // Диссертация. Докторлик диссертацияси. Педагогика йуналиши. - Т., 1993.

11. Education system of Japan | EP-Nuffic | 1st edition September 2010 | version 4, January 2015

12. Education in Uzbekistan. http://www.tashkent.org/uzland/educate.html

13. Jones R. S. «Education Reform in Japan», OECD Economics. 2011. -Р. 5.

14. Arum R., Velez M. Improving Learning Environment. Stanford: Stanford University Press. Shor, R. 2005.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 3

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.