Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ – ЖАМИЯТ ХАЁТИНИНГ БОШ БЎҒИНИ СИФАТИДА'

БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ – ЖАМИЯТ ХАЁТИНИНГ БОШ БЎҒИНИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
23
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Тарбия / “Таълим тўғрисида”ги Қонун / “Кадрлар Тайёрлаш Миллий Дастури”. / Education / Law "On Education" / "National Program of Personnel Training".

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Абдурахмонова, М.М., Тургунбоев, А.Ф.

Маълумки, ҳар қандай жамиятнинг барқарорликка эришиши ундаги ижтимоий синфларнинг ўзаро ҳамкорлигига, маънавий етуклигига ҳусусан, таълим тизимига бевосита боғлиқ ҳисобланади. Таълим тизими жамиятнинг юксак тараққиётини таъминловчи куч сифатида ижтимоий муносабатларни ўрнатишга, ўзаро мувофиқлигини таминлашга ва ундаги муаммоларни ҳал этишнинг асосий омили бўлиб хизмат қилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PRIMARY EDUCATION AS THE MAIN LINK OF COMMUNITY LIFE

It is known that the stability of any society directly depends on the mutual cooperation of its social classes, moral maturity, especially the education system. The educational system, as a force that ensures the high development of society, serves as the main factor in establishing social relations, ensuring mutual compatibility and solving problems in it.

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ ТАЪЛИМ – ЖАМИЯТ ХАЁТИНИНГ БОШ БЎҒИНИ СИФАТИДА»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 11 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

БОШЛАНГИЧ ТАЪЛИМ - ЖАМИЯТ ХАЁТИНИНГ БОШ БУГИНИ

СИФАТИДА

Абдурахмонова М.М. - и.ф.н-доцент

"Ижтимоий иш" кафедраси мудири, ФарДУ Тургунбоев А.Ф. - Магистрант, ФарДУ

АННОТАЦИЯ

Маълумки, уар цандай жамиятнинг барцарорликка эришиши ундаги ижтимоий синфларнинг узаро уамкорлигига, маънавий етуклигига уусусан, таълим тизимига бевосита бозлиц уисобланади. Таълим тизими жамиятнинг юксак тарацциётини таъминловчи куч сифатида ижтимоий муносабатларни урнатишга, узаро мувофицлигини таминлашга ва ундаги муаммоларни уал этишнинг асосий омили булиб хизмат цилади.

Калит сузлар: Тарбия, "Таълим тузрисида "ги Цонун, "Кадрлар Тайёрлаш Миллий Дастури ".

It is known that the stability of any society directly depends on the mutual cooperation of its social classes, moral maturity, especially the education system. The educational system, as a force that ensures the high development of society, serves as the main factor in establishing social relations, ensuring mutual compatibility and solving problems in it.

Key words: Education, Law "On Education", "National Program of Personnel Training".

Таъкидлаш жоизки, Республикамизда миллий таълим тизимини шакллантиришда биринчи Президентимиз И.А.Каримовнинг ташаббуслари остида кабул килинган "Таълим тртрисида"ги Конун, "Кадрлар Тайёрлаш Миллий Дастури" ва 2004-2009 йиларда мактаб таълимини ривожлантириш Давлат умуммиллий Дастурлари ушбу соханинг хукукий асосларини яратиб берди. Бу сохада олиб борилаётган ислохотлардан кузланган асосий максад хам келажагимиз пойдевори хисобланувчи, хар жихатдан баркамол, соглом авлодни шакллантиришдан иборат булган таълим тизимини яратишдан иборат эди.

Мустакилликка эришган дастлабки йиллардан бошлаб сохада амалга оширилган кескин узгаришлар шунингдек, таълим тизимига доир конун хужжатларининг такомиллаштирилиши, тизимидаги янгича йуналишлар, янгича тажрибаларни пайдо булишига олиб келди. Ривожланган давлатлардан

ABSTRACT

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

O

R

VOLUME 2 | ISSUE 11 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

эскперт Ba MyTaxaccucnapHuHr ^anö Kunum Harn^acuga Munnufi TatnuM th3hmh öoHHTHngn, Ta^puöanap oprapungu. Y^eKucTOH PecnyönuKacu Ba3upnap Ma^KaMacHHHHr 2020 nun 6 urongaru "YMyMHH ypTa Tat^HM Myaccaca^apuga "TapÖHH" ^aHHHH 6ocKHHMa-6ocKHH aMa^ueTra ^opufl этнm nopa-Tagßup^apu TyFpucHga"rH №422-coh^h Kapopii öy öopaga AHruna eHgamyB öyngu gecaK acno Myöonara öynMafigu. 3epo ymöy Kapopra Kypa yKyBHu ernnapHH oHrura yMyMuHCOHufi KagpuATnap Ba MKcaK MatHaBuATHu AHaga HyKyp cuHrgupum, ynapHu BaTaHnapBapnuK Ba uHcoHnapBapnuK pyxuga TapöuflnamHuHr xyKyKufi acocuHu Aparuö öepgu.

KynaMnunurura, Ta^puöanapHuHr opTuö öopumura KapaMafi, cox,aga öup KaTop KaMHunuKnap Ba öymnuKgap nafigo öy^raHnuruHu кyзaтнmнмнз MyMKuH. XycycaH, Kyn fiunnap gaBOMuga yMyMTatnuM MaKTaönapuga yKuTyBHunapHuHr cu^ar TapKuöu эtтнöopcнз KongupunraHnuru oKuöaraga yKyBHunapHuHr TatnuM onumnapu Ba afiHuKca, TapöuA onumnapuga ce3unapnu KaMHunuKnap HaMoeH öyngu. EyHgaH TamKapu, negaror xoguMnapHuHr oMMaBufi Ba MagaHufi Tagöupnapra KeHr ^anö KunuHumu, KymuMHa gapcnap Ba TyrapaK MarnrynoTnapuHuHr caMapacronuru Ba öornKa xpnaraapHu Mucon TapuKacuga кypнmнмнз MyMKuH.

My^TapaM Пpeзнgeнтнмнз ffl.М.Мнpзнeeв ToMoHugaH YsöeKucTOH PecnyönuKacu Onufi Ma^nucura Ba xanKuMrora fiynnaraH Mypo^aaraoMacura acocaH 2021 fiunHu "Em^apHH Ky^aß-KyBBaT^am Ba axo^u ca^OMaT^uru hh^h" geö эtпoн KunuHumu ropraMroga TatnuM coxacuHu TyögaH ucnox, Kunum Ba AHruna eHgamyBnap acocuga KafiTa TamKun Ku^um öyfiuHa MyxuM TamaööycnapHu unrapu cypgu. 3HgunuKga TatnuM co^acuHu puBo^naHTupumHuHr öup KaHHa вaзн$aпapн öenrunaHraH öynuö, зaмoнaвнfi TexHonoruAnapHu ^opufi KK^um, тeзкop axöopoT anMamuHyBura moc öynraH тнзнмнн ApaTum öyfiuHa aHuK TaKnu^nap öepungu. ffly MaKcagga "flHru YjßeKucroH - MaKTaö ocroHacugaH, Tat^HM TapÖHH TH3HMugaH ßom^aHagu" geraH foa acocuga KeHr ucnoxpraap aManra omupunumu öenrunaHgu.

Maзкyp FoAHuHr ^ara Kenumu öe^ro эмac anöarra. Mypo^aarga TatKugnaHraHugeK, MaKTaö TatnuMuHu TyögaH Axmunam Ba yHuHr cu^aruHu omupum, MyannuMnapra MyHocuö mapouT ApaTum öopacugaru ucnoxpraap ^agarnuK öunaH gaBoM эттнpнпнmн öenrunaö Kyfiungu. Kenrycu fiunu 30 Ta AHru

MYXOKAMA BA HATH^AHAP

YrraH gaBp MoöafiHuga эpнmнпгaн WTyKgap Ba aManufi Harn^anapHuHr KeHr

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 11

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

мактаб куриш, 320 та мактабни кайта таъмирлаш ва моддий-техник базасини яхшилаш борасида аник режалар тузилди. "Электрон таълим" тизимини жорий этиш буйича илк лойихалар ишлаб чикилди. Таълим сифатини тубдан яхшилаш максадида, аввало, укув дастурлари, укитувчи ва домлалар учун методик кулланмаларни илгор халкаро мезонларга мослаштирилиши белгиланди. Болаларнинг тахлилий ва креатив фикрлаш кобилиятини ривожлантириш учун максадида болага ортикча юклама бермайдиган "Миллий укув дастури" жорий этилиши белгиланди.

Умумтаълим мактабларидаги таълим сифати пойтахтда хам, олис кишлокларда хам юкори булиши белгиланди. Бунинг учун чекка худудларда мактабларни малакали кадрлар билан таъминлаш, таълим сифатини яхшилаш буйича алохида дастур амалга оширилади. Жумладан, бошка тумандаги олис мактабга бориб, дарс берадиган укитувчилар ойлигига 50 фоиз, бошка вилоятга бориб ишласа - 100 фоиз устама хак туланади. Болаларимизнинг мехнат куникмаларини мактаб давридан бошлаб шакллантириб бориш максадида "касбга ургатиш тизими" жорий этилади1.

Тажрибалар шуни курсатадики, мактабга энди кадам куйган хар бир укувчига мактаб жамоаси унинг жамиятга кушилишдаги дастлабки погона булиб саналади. Бу эса уз навбатида бошлангич синф укувчиларининг укитувчи билан алохида (индивидуал) шугулланиши эхтиёжини келтириб чикаради. Бу холатда укитувчилар етарлича касб махоратига, мустахкам сабрга эга булиши лозимдир. Факат яхши ташкил этилган фаолият жараёнидагина болаларда тулаконли аклий ривожланиш, тарбия маданиятини юксалишига олиб келади. Синфларда укувчиларнинг сон жихатидан купчиликни ташкил этиши эса бу борада сезиларли даражада тусикларни келтириб чикармокда.

Тажрибалар мисолида курадиган булсак, бошлангич синф укувчилари билан ишлаш катта ёшдаги укувчилар билан ишлашга нисбатан фарк килади. Масалан: бошлангич синф ёшидаги болаларда купрок ёдлаш ва билим олишга лаёкати кучли булади. 5-9 синф укувчиларида эса бу холат, олинган билимларни амалда тадбик этиш буйича куникма ва малакалари купрок ривожланади. Шу сабабли бошлангич синфларда янги терминларни укувчилар эслаб колишлари учун иложи борича купрок берилади. Болаларнинг ёдлаб колиш кобилиятлари камайган ёшга етганида эса, яъни юкори синфларда олинган барча билимларни тадбик этиш ва фойдаланиш куникма ва малакаларини оширишга эътиборни купрок каратиш максадга мувофикдир.

1 Ш.М.Мирзиёев. Узбекистан Республикаси Олий Мажлисига мурожаатнома. Т:,2020 йил 29 декабрь.

706

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 11 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Кичик мактаб ёшидаги укувчиларда билим олишга кизикишларни таркиб топиши айнан тугри ташкил этилган укув жараёнига узвий богликдир. Укиш иштиёки, мувоффакиятга эришиш боланинг укитувчига булган ижобий муносабати билан белгиланади. Таълим жараёнида катталарнинг эътибори, ёрдами боланинг узига нисбатан ишончини ортишига олиб келиш билан бир каторда уларни мавжуд кийинчиликларни енгиш ва фаол харакат килишларига туртки беради. Юкоридаги фикрларга асосланган холда мавжуд муаммолар ва камчиликларни олдини олишда куйидаги таклифларни курсатиб утишимиз мумкин.

Биринчидан, таълим тизимида, хусусан бошлангич синф укитувчиларини фаолиятига эътибор каратиш зарур. Уларнинг хакконий касб эгаларини танлаш ва саралаш талаб этилади. Зеро, болаларни илк мактаб давридан китобга кизикишини уйготиш, таълим олиш маданиятини шакллантиришда айнан бошлангич синф укитувчиларнинг хиссаси каттадир.

Иккинчидан, Бошлангич таълим укувчилари билан ишлашда укитувчиларнинг шахсий характери ва кизикишлари, билим ва малакасини синовдан утказиш максадга мувофик булади.

Учинчидан, ота-оналар уртасида аник белгиланган йуналишлар доирасида суровномалар утказиш оркали укитувчиларнинг фаолиятига аник ва хдкконий бахо бериш максадга мувофик булади. Х,ар кандай мониторинг ёки текширувлар натижаси билан бир каторда ота-оналарнинг укитувчига берган бахоси адолатли хисобланади.

Туртинчидан, бугунги кунда ахборот технологиялари сохасининг ривожланиши хар кандай жамият хаётига таъсир утказиб келаётганлигини хисобга олган холда бошлангич таълим укитувчилари ва укувчилари билан узаро хамкорлигини кучайтириш лозим. Ижтимоий тармоклар оркали наъмунали укувчиларни фаолиятини таништириш, узаро касб махоратига асосланган гурухлар ташкил килиш ва мулокотнинг замонавий шаклини яратиш максдга мувофик булади.

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда, кичик мактаб ёши даври шахс шаклланишида мухим ахамият касб этади. Мазкур даврнинг характерли белгилари шундан иборатки, бунда шахс сифатлари, характер хислатлари, билишга кизикиш, шахслараро муносабатларнинг таркиб топишига таянч нукта вазифасини утайди. Бу борада болани ортикча жисмоний зурикишсиз укишга, диккат-

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 11 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

эътиборли булишга ургатиб бориш лозим. Бунинг учун оилада хам, мактабда хам бола билан олиб бориладиган таълим жараёнининг имкон кадар кизикарли булишига эришиш лозим2.

Таъкидлаш лозимки, укитишнинг замонавий ёндашувга утилишида таълим жараёнига янгиликларни олиб кириши ва жорий этиши билан бугунги кун укитувчисининг вазифасига айланди. Укитувчининг изланиши, бугунги кун талаблари асосида уз-узини тарбиялаши, уз устида тинимсиз изланиши, замонавий педагогик технологияларни мукаммал узлаштириши ва уларни таълим жараёнида куллаши таълим самарадорлигини оширади. Соглом фарзанд, баркамол авлодни вояга етказиш йулидаги эзгу вазифалар хеч качон худуд ва вакт нуктаи назаридан чегара билмайди. Бу таълим ва тарбияга оид амалий ишларимиз мунтазамлик касб этиши, эртанги авлод - келажагимиз эгаларини хар тарафлама етук шахс сифатида шаклланишида мухим ахамият касб этади. Ёш авлод тарбияси, уларнинг жахон андозаларига мос равишда таълим олиши хукуматимиз сиёсатининг узвий булаги, нурафшон эртамизни таъминловчи асосий омилдир.

REFERENCES

1. Ш.М.Мирзиёев. Узбекистон Республикаси Олий Мажлисига мурожаатнома. Т:,2020 йил 29 декабрь.

2. Абдурахмонова, М. М. (2020). Ижтимоий иш касбий фаолиятининг мактабга йуналтирилган сохасини ривожланишида жахон амалиёти тажрибалари. Журнал Социальных Исследований, 3(6).

3. Абдурахмонова, М. М. (2021). НЕОБХОДИМОСТЬ ИЗУЧЕНИЯ ОБЩЕСТВЕННОГО МНЕНИЯ ДЛЯ ПРИНЯТИЯ ЭФФЕКТИВНЫХ РЕШЕНИЙ В ШКОЛЕ. Человек. Наука. Социум, (1), 33-46.

4. Абдурахмонова, М. М., & Маллабоев, Ш. А. (2016). УЗБЕКСКАЯ МОДЕЛЬ РАЗВИТИЯ МАЛОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА. Ученый XXI

5. Aбдypaхмоновa, M. M., & Mиpзaжонов, Ж. (2020). Роль конституции в поcтpоeнии пpaвового гоcyдapcтвa и ^a^a^^ro общecтвa. Тeоpия и ^a^rma cовpeмeнной нayки, (3)

6. AôgypaxMOHOBa, M. M., & CogHKOBa, fl. m. (2020). EFFICIENCY OF MANAGEMENT OF HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS IN THE PREPARATION OF QUALIFIED PERSONNEL. ^enoBeK. HayKa. ^HyM, (2)

вeкa

2 Зaмонaвий тaълим. Илмий-aмaдий оммaбоп жypнaд. Т;2016 йил, №1,8-бeт.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 11 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

7. Абдурахмонова, М. М. (2021). МАКТАБЛАРДА САМАРАЛИ КАРОР КАБУЛ КИЛИШ УЧУН ЖАМОАТЧИЛИК ФИКРИНИ УРГАНИШ ЗАРУРИЯТИ. Журнал Социальных Исследований, (SPECIAL ISSUE 1).

8. Абдурахмонова, М. М., & Орипов, А. (2019). Основные направления и приоритеты научной актуализации информационной парадигмы гражданского общества. Мировая наука, (12)

9. Абдурахмонова, М. М. (2021). ТЕОРИИ МЕЖСЕКТОРАЛЬНЫХ ПОДХОДОВ К ЗАЩИТЕ ДЕТЕЙ. Человек. Наука. Социум, (2), 62-74.

10. Абдурахмонова, М. М., & Маллабоев, Ш. А. (2016). UZBEK MODEL OF SMALL BUSINESS DEVELOPMENT. Учёный XXI века, (3-4 (16))

11. Mаdаliyеvа, F., & Abduraxmonova, M. (2021). О 'ZBЕKISTОNDА МАКТАВ BITIRUVCHI О ^ОТШ^АММ KАSB-HUNАR B^N TА'MINLАSHDА ПТШО^ ISH АМ^ТОТ!. Студенческий вестник

12. Abduraxmonova, М., & A'zamova, Z. (2021). O'ZBEKISTONDA PENSIYA TA'MINOTI TIZIMINI SHAKLLANTIRISHNING MUHIM JIHATLARI. Интернаука, (7-2)\

13. Shаripоvа, K., & Abduraxmonova, М. (2021). О 'ZBЕKISTОN MАKTАBLАRIDА MЕHRIBОNLIK UYLАRI TАRBIYALАNUVCHISI BO 'LGАN О 'QUVCHILАR BILАN IJTIMОIY ISH АMАLIYOTI ISTIQBОLLАRI. Студенческий вестник, (8-3)

14. Abdurakhmonova, M., Karimova, G., & Karimova, M. (2021). ROLE OF ETHICAL CULTURE IN PREVENTING VIOLENCE AMONG SPUPILS. Интернаука, (11-2)

15. Abdurakhmonova, M. M., Akramov, D. O., & Egamberdiev, F. A. (2020). Conceptual aspects of the development of social work in the new social protection system of Uzbekistan. Chief Editor

16. Abdurakhmonova, M. M. ugli Mirzayev, MA, Karimov, UU, & Karimova, GY (2021). Information Culture And Ethical Education In The Globalization Century. The American Journal of Social Science and Education Innovations, 3(03)

17. Abdurakhmonova, M. M., Akramov, D. O., & Egamberdiev, F. A. Conceptual aspects of the development of social work in the new social protection system of Uzbekistan. Chief Editor.

18. Abdurahmonova, M. (2020). World practical experience of developing a school-oriented sphere of professional activity of social work. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, 12(6)

19. Замонавий таълим. Илмий-амалий оммабоп журнал. Т;2016 йил, №1,8-бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.