Научная статья на тему 'КАСБ ТАЪЛИМИНИНГ РИВОЖЛАНТИРИШ ЙЎНАЛИШЛАРИ'

КАСБ ТАЪЛИМИНИНГ РИВОЖЛАНТИРИШ ЙЎНАЛИШЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
46
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
рақобатбардош / меҳнат бозори / мутахассис / касб таълими / модел / умрбод таълим / доимий таълим / узлуксиз таълим. / competitive / labor market / specialist / vocational training / model / lifelong learning / continuing education / continuing education.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Қудратова, Маҳлиё Равшановна

Жамиятда амалга оширилаётган ислоҳотлар касб таълими, ишлаб чиқариш соҳасида рақобатбардош, кескин ўзгаришларга мослаша олувчи, меҳнат бозорида талаб юқори бўлган мутахассисларни талаб қилади. Мақолада мазкур талаблар даражасида самарали фаолият юритувчи шахсларни шакллантиришда касб таълимини ривожлантириш йўналишлари ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DIRECTIONS OF VOCATIONAL EDUCATION DEVELOPMENT

Reforms in society require vocational training, specialists who are competitive in the field of production, able to adapt to sharp changes, in high demand in the labor market. The article describes the directions of development of vocational education in the formation of effective individuals at the level of these requirements.

Текст научной работы на тему «КАСБ ТАЪЛИМИНИНГ РИВОЖЛАНТИРИШ ЙЎНАЛИШЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

КАСБ ТАЪЛИМИНИНГ РИВОЖЛАНТИРИШ ЙУНАЛИШЛАРИ

^удратова Ма^лиё Равшановна

Педагогик инновациялар институти Кадрлар булими инспектори

АННОТАЦИЯ

Жамиятда амалга оширилаётган ислоуотлар касб таълими, ишлаб чицариш соуасида рацобатбардош, кескин узгаришларга мослаша олувчи, меунат бозорида талаб юцори булган мутахассисларни талаб цилади. Мацолада мазкур талаблар даражасида самарали фаолият юритувчи шахсларни шакллантиришда касб таълимини ривожлантириш йуналишлари ёритиб берилган.

Калит сузлар: рацобатбардош, меунат бозори, мутахассис, касб таълими, модел, умрбод таълим, доимий таълим, узлуксиз таълим.

Reforms in society require vocational training, specialists who are competitive in the field of production, able to adapt to sharp changes, in high demand in the labor market. The article describes the directions of development of vocational education in the formation of effective individuals at the level of these requirements.

Keywords: competitive, labor market, specialist, vocational training, model, lifelong learning, continuing education, continuing education.

Касб таълими жамият хаётининг бир кисми сифатида муайян тарихий боскичлардан утган хамда назарий ва амалий билим, куникмалар билан биргаликда ривожланиб бормокда.

Касб таълимининг ривожланиши 19-асрнинг иккинчи ярмидан 1917-йилгача булган даврга тугри келади. Бу даврда давлат таълим муассасалари пайдо булиш, ривожланиш, тартибга солиш боскичини эгаллади хдмда укув, методик, бошкарув, бошлангич касб-хунар таълими билан ифодаланди.

Касб таълимини ташкил этиш, унинг самарадорлигини таъминлаш, укувчиларнинг дарсдан ташкари буш вактларида уз касбий билим ва малакаларини ошириш устида шугулланишлари, кутубхоналарда таълим олиш учун керакли адабиётларни олиши, ахборот технологияларидан унумли фойдалана олиш куникмалари шакллантириш ушбу муаммонинг долзарблигини курсатади.

Касб таълимини ривожлантириш борасида шаркнинг буюк алломалари Мухаммад ал Хоразмий, Абу Али ибн Сино, Ал-Фаргоний, Ахмад Яссавий,

ABSTRACT

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

O

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Xoc-X,o^u6, fflafix Ha^MugguH Ky6po, EaxoBygguH HaKm6aHgufi, A6gypaxMoH ^omhh, Hmom an Eyxopufi, AxMag MrHaKufi, Anumep HaBoufi Ba 6omKanap MexHarau, Kac6-xyHapHu ynyrnaraH xonga, y3 u^ognapuga MexHaT KunumHu, Kac6-xyHap эraпnamнннr axaMuaTuHu TatKugna6 yrraHnap.

MYXOKAMA BA HATH^AHAP

TatnuM Tap6ua pHBO^naHHÖ 6opumu 6unaH 6unuM 6epum Ba KyHuKMa xocun Kunum ycynnapu xaM aparuna 6omnaHgu. OgaMnapra TatnuM Tap6ua 6epumHu Kac6 Kunuö onraH Kumunap xaM nafigo 6yna 6omnagunap. fflynapgaH Kenu6 HHKKaH xonga TatnuM-Tap6ua coxacu Ba my coxa coxu6napu By^ygra Kengu. AcTa-ceKHH TatnuMufi MaKcagnap xaM maKnnaHuö, ogaMHuHr umuMoufi cu^arnapu aHu^naHa 6opgu.

repogoTHuHr «Tapux» KuTo6uga KaguMru caKnap, ^opcnap Ba MaccareTnap uHCOHgaru энг mapa^nafiguraH cu^ar ^acypnuKgup, gefiumraH. fflyHra Kypa ynap yrun öonanapHu 6em emugaH fiurupMa emrana $aKar yn Hapcara: OTga ropumra, KaMOHgaH OTum Ba agonarnu 6ynumra yprarumraH.

3apgymufinapHuHr MyKaggac kuto6u «ABecTo»ga xaM TatnuM-Tap6ua Macanapura KaTTa axaMuaT 6epunraH. YHga: «Tap6ua xaeTHuHr энг MyxuM Tupraru, TaaHHu 6ynu6 xuco6naHumu no3uM. X,ap 6up emHu myHgafi Tap6uanam no3uMKu, y aBBan axmu yKumHu, KefiuH эca e3umHu ypraHumu 6unaH энг WKcaK noroHara KyTapuncuH» gefiunraH.

EaxoBygguH HaKm6aHgufi (1318-1389 nun) 6ywK HaKm6aHgufinuK TatnuMoTuHuHr acocnucu 6ynu6, «^un 6a ep y, gacT 6a Kop», atHu «^unuHr Onnoxra, KynuHr MexHaTra 6yncuH» ge6 yprarraHnap. BywK MyTa^aKKup Anumep HaBoufi geapnu xap 6up acapuga xyHap ypraHumHu, xanon MexHarnu ynyrnaraHnap. ^yMnagaH, «Oapxog Ba fflupuH» gocroHuga myHgafi e3agu: «XyHapHu acpa6oH HeTKyMgup oxup, onu6 TynpoKKaMy KeTryMgup oxup». A^gognapuMro em aBnogHuHr Kac6-xyHap эгannamнгa, eTyK, Tap6uanu, TapaKKueTra xu3Mar KunyBnu uhcoh 6ynu6 eTumumura anoxuga axaMuaT 6epumraH.

fflyHuHrgeK, MaMnaKaruMro negaror onuMnapugaH n.T.Mar3yMoB, H.A.MycnuMoB, Y.H.HumoHanueB, H.CafiugaxMegoB, A.P.Xog^;a6oeB, K.n.XycaH6oeBa, P.K.^opueB Ba 6omKanap y3 TagKuKoTnapuga Kac6 TatnuMuHuHr TamKunufi-MeToguK acocnapu 6opacuga y3 ^uKpnapuHu 6ungupraHnap.

Xopu^ufi MaMnaKaTnapga, xycycaH TepMaHua, Opaнцнa, AHrnua, AKfflga xaM Kac6 TatnuMuHuHr puBo^naHum guHaMuKacu Taxnun KunaguraH 6yncaK, ym6y

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

тизим узлуксиз касбий таълимнинг хорижий моделлари: умрбод таълим, доимий таълим, узлуксиз таълим сифатида белгиланади.

Англияда касбий таълимни ташкил этиш инглиз олими Д.Локкнинг педагогик гоялари: амалий таълим йуналиши ва хакикий таълим дастури асосида олиб борилган. Ушбу дастурнинг мазмуни укувчиларнинг барча ижтимоий ва ёш гурухлари учун мактаб, бирлашган саноат корхонаси ва коллежларни ташкил этишдан иборат.

Францияда касбий таълим француз инкилоби даврида халк таълими ислохотлари лойихалари давридан бошланган. Халк таълими ташкилоти лойихаси Ж.А.Кондорсе томонидан таклиф этилган булиб, талабалар учун бепул таълим берадиган мактабларнинг давлат тизимини яратишни таъминлаган хамда одамларнинг таълим олиш хукукида тенглик, таълим боскичларининг узлуксизлиги, дунёвий мактаблар ва динни укитишни бекор килиш, кадимги тилларни укитишни чеклаш ва табиий-математик циклдаги фанлар доирасини кенгайтириш таклиф этилган. Миллий таълим режасига кура амалий фаолият билан боглик фанлар: кишлок хужалиги, саноат, харбий санъат, тиббиёт ва бошкаларни урганиш чукурлаштирилган.

Францияда таълим асосан 11 ёшгача булиб, кейин укувчи коллежда тахсил олади. Коллежни битириб умумтаълим ёки техник лицейларда укиш давом эттирилади, шу асосда бакалавр унвонини олиш мумкин. Укув муассасининг ихтисослигига караб, бакалаврлар француз тилини, социология асосларини, математика, табиий фанлар ва технология фанларини яхши эгаллайдилар. Технология йуналишидаги бакалаврлар чет тиллари, компьютер ва тижорат билимларига эга буладилар, барча бакалаврлар олий укув юртларида таълим олиш хукукига эгадирлар.

Бугунги кунда етакчи мамлакатлар, хусусан хорижда касб таълимини ривожланиши куйидагилар билан белгиланади:

- касб таълими муассасалари ва улардаги талабалар сони;

- касб таълимини инсонпарварлаштириш;

- талабаларни мустакил ишларга йуналтириш;

- касбий таълимни бошкаришнинг ижтимоий шаклларининг ривожланиши;

- иш берувчилар ва касаба уюшмаларини бошкарувда иштирок этиши.

Янги Узбекистонда касб таълимини ривожлантиришнинг асосий вазифаси

жахон талаблари даражасида янгиланиб бораётган ишлаб чикариш шароитларига мослаша оладиган, иктисодиётимизни буюк давлат даражасига

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

o

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

KyTapaguraH MyTaxaccucnapHu Tafiepnam, ym6y ®;apaeHga acocufi oMun cu^aruga 6epunaguraH ax6opoTnap x^muhu эbтнpo$ этнm эмac, 6anKu ynapra Huc6aTaH u^ogufi eHgamyBHu maKnarnupum Ba MycTaKun ^uKpnam Ka6u cu^arnapuHu Tap6uanamgaH u6opaTgup.

ffly ca6a6nu 6yryHru KyHga 6apna $aH coxanapu, ^yMnagaH, Kac6 TatnuMu 6yfiuna aHru yKyB gapcnuKnapu, KynnaHMa Ba TaBcuanapHu apaTum MyxuM axaMuaTra эra 6ynMoKga.

XY^OCA

^aMuaTga aManra omupunaeTraH ucnoxoTnap Tana6napura Tyna ®:aBo6 6epyBHu, umna6 nuKapum coxacuga M3ara KenraH paKo6aT6apgom, KecKuH y3rapumnapra Mocnama onyBnu, myHuHrgeK, MexHaT 6o3opuga MyTaxaccucnap ManaKacura KyfiunaeTraH Tana6nap gapa^acuga caMapanu ^aonuaT wpuTyBnu maxcHu maKnnaHTupumga Kac6 TatnuMuHu puBo^naHTupum gon3ap6 MyaMMo xuco6naHagu.

By MyaMMoHu 6apTapa$ этнm, Kac6 TatnuMuHu puBo^naHTupumra KyfiunaeTraH Tana6napHu caMapanu xan этнm Kyfiugarunapra 6ornuK ge6 xuco6nafiMu3:

- Kac6ufi ^aonuaTHuHr Typnu fiyHanumnapuga Kac6 TatnuMuHuHr $aon maKnnapu Ba umuMoufi 3apypuaT KoHgupunumu;

- Kac6 TatnuMu yKuTyBHunapuHuHr Ma3Kyp fiyHanumgaru yKyB-Tap6uaBufi umnapHu TamKunnamTupum ynyH eTapnu gapa^aga Kac6ufi-negaroruK TafieprapnuK;

- Kac6 TatnuMu yKuryBHunapu ToMoHugaH TatnuM TaMofiunnapu, Ma3MyHu, MeTogu Ba 3aMoHaBufi BocuTanapuHu MycTaKun TaHnamnapu ynyH 3apyp mapT-mapouT apaTum;

- yKyB pe^anapu ^aHnapHu 6noKnapu, 6noKHuHr unuga Ba $aH goupacuga ннтerpaцнanam;

- Kac6 TatnuMuHuHr acocufi MaKcagnapura MyBo^uK umuMoufi Ba maxcufi Ta^pu6aHu omupum.

REFERENCES

1. MycnuMoB H.A. Byna^aK Kac6 TatnuMu yKuTyBnunapuHu Kac6ufi maKnnaHTupum. MoHorpa^ua. - TomKeHT: OaH, 2004. - 128 6.

2. HuKaHgpoB H.^. negarorunecKoe o6pa3oBaHue u o6^ecreo b CfflA // negaroruKa. - MocKBa, 1992. - № 1-2. - C. 23-27.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 6 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

3. Нишоналиев У. Формирование личности учителя трудового обучения: проблемы и перспективы. - Ташкент: Фан, 1990. - 88 с.

4. Новик М. Современные технологии в образовании // Ж. Новые знания. -Москва: 1999. - № 3. - С. 17-21.

5. Зокирова, Д. Н. (2018). Мустакил урганишга ундаш оркали таълим беришда гурух булиб ишлашни куллаб-кувватлаш. Научное знание современности, (4),

6. Usubovich, O. O., & Ne'matillaevna, Z. D. (2022, April). INTERFAOL USULLARDAN FOYDALANIB TALABALARNING MUSTAQIL FIKRLASHLARINI SHAKLLANTIRISH. In E Conference Zone (pp. 101-105).

7. Зокирова, Д. Н. (2021). Талабаларга Мустакил Урганишга Ундовчи Таълим Беришда Касбий Ва Умумтаълим Фанларининг Интеграцияси. Современное образование (Узбекистан), (6 (103)), 24-28.

8. Otamirzaev, O. U., & Zokirova, D. N. M. (2017). Mustaqil o'rganishga undovchi ta'lim berish usullari va ularning samaradorligi. М^жнародний науковий журнал 1нтернаука, (1 (1)), 50-52.

9. Usubovich, O. O., & Nematillaevna, Z. D. (2022). Problems Arising From the Use of the Case-Study Method and Methods of Their Prevention. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND HISTORY, 3(6), 5-10.

10. Отамирзаев, О. У., & Зокирова, Д. Н. MUSTAQIL O'RGANISHGA UNDOVCHI TA'LIM BERISH USULLARI VA ULARNING SAMARADORLIGI.

11. Nematillaevna, Z. D. (2021). Problems in providing independent learning education and ways to prevent them. Academicia: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(1), 1431-1436.

15-21.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.