Научная статья на тему 'ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТДА ЎҚИТУВЧИНИНГ ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР'

ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТДА ЎҚИТУВЧИНИНГ ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
326
27
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ўқитувчи шахси / педагогик жараён / педагогик фаолият / педагогик маҳорат / касбий шаклланиш / ахлоқий фазилатлар / ижтимоий фаоллик / ижтимоий-психологик тренинг / темперамент / ўқувчи / педагогик ҳамкорлик / ижтимоий адаптация / педагогик технология / самарадорлик / инновацион фаолият / педагогик тажриба / педагогик ижодкорлик. / teacher personality / pedagogical process / pedagogical activity / pedagogical skills / professional formation / moral qualities / social activity / socio-psychological training / temperament / student / pedagogical cooperation / social adaptation / pedagogical technology / efficiency / innovative activity / pedagogical experience / pedagogical creativity.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Бегимқулов, Файзулла Эргашевич, Шоназаров, Жамол Умирзоқович

Мақолада педагогик фаолият ва унинг мазмуни, таълим тизимидаги ислоҳотлар, ўқитувчи шахси, бўлажак ўқитувчининг ижтимоий-психологик хусусиятлари, унинг касбий шаклланиши ва шахсий сифатлари, компетентлиги, ахлоқий фазилатлари, ижтимоий фаоллиги, ёш ўқитувчининг янги шароитдаги ижтимоий адаптацияси, касбий маҳорати, маҳоратга эришиш йўллари, ижтимоий фаолликка асос бўлувчи психологик омиллар, ўқув-тарбия жараёнида таълим инновацияларидан фойдаланиш йўллари атрофлича ёритилган. Шунингдек, ўқув – тарбия жараёнини педагогик технологиялар асосида ташкил этиш, ўқитувчининг дарсга тайёргарлиги ва уни ўтказиш методикаси, ўқитувчи ижтимоий фаоллигининг темперамент хусусиятлари билан боғлиқлиги, шахсни касбий фаолиятга тайёрлашда ижтимоий психологик тренинглар ўтказиш, ўқувчиларни ҳамкорликда ўқишга ўргатиш ҳамда улар билан индивидуал ёндашиш масалалари келтириб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FACTORS AFFECTING THE SOCIAL ACTIVITY OF THE TEACHER IN PEDAGOGICAL ACTIVITY

The article deals with pedagogical activity and its content, reforms in the education system, the teacher's personality, socio-psychological characteristics of the future teacher, his professional formation and personal qualities, competence, moral qualities, social activity, social adaptation of the young teacher to new conditions, professional skills, ways to achieve mastery, psychological factors underlying social activity, ways of using educational innovations in the educational process are covered in detail. Also, the issues of organization of the educational process on the basis of pedagogical technologies, teacher preparation and methods of teaching, the relationship of teacher's social activity with temperament, social psychological training in preparing for professional activity, teaching students to read collaboratively and approach them individually.

Текст научной работы на тему «ПЕДАГОГИК ФАОЛИЯТДА ЎҚИТУВЧИНИНГ ИЖТИМОИЙ ФАОЛЛИГИГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР»

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 4/2

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

nE^ArOrHK OAO^HHT^A Y^HTYBHHHHHr H^THMOHH OAO^^HrHrA TAtCHP ЭТУВHH OMHMAP

Бегимкулов Файзулла Эргашевич

Карши мухдндислик-иктисодиёт институти доценти begimqulov2020@mail.ru Шоназаров Жамол Умирзокович Карши мухдндислик-иктисодиёт институти катта укитувчиси

shonazarov77@mail .ru

АННОТАЦИЯ

Мацолада педагогик фаолият ва унинг мазмуни, таълим тизимидаги ислоуотлар, уцитувчи шахси, булажак уцитувчининг ижтимоий-психологик хусусиятлари, унинг касбий шаклланиши ва шахсий сифатлари, компетентлиги, ахлоций фазилатлари, ижтимоий фаоллиги, ёш уцитувчининг янги шароитдаги ижтимоий адаптацияси, касбий мауорати, мауоратга эришиш йуллари, ижтимоий фаолликка асос булувчи психологик омиллар, уцув-тарбия жараёнида таълим инновацияларидан фойдаланиш йуллари атрофлича ёритилган.

Шунингдек, уцув - тарбия жараёнини педагогик технологиялар асосида ташкил этиш, уцитувчининг дарсга тайёргарлиги ва уни утказиш методикаси, уцитувчи ижтимоий фаоллигининг темперамент хусусиятлари билан боглицлиги, шахсни касбий фаолиятга тайёрлашда ижтимоий психологик тренинглар утказиш, уцувчиларни уамкорликда уцишга ургатиш уамда улар билан индивидуал ёндашиш масалалари келтирибутилган.

Калит сузлар: уцитувчи шахси, педагогик жараён, педагогик фаолият, педагогик майорат, касбий шаклланиш, ахлоций фазилатлар, ижтимоий фаоллик, ижтимоий-психологик тренинг, темперамент, уцувчи, педагогик уамкорлик, ижтимоий адаптация, педагогик технология, самарадорлик, инновацион фаолият, педагогик тажриба, педагогик ижодкорлик.

ABSTRACT

The article deals with pedagogical activity and its content, reforms in the

education system, the teacher's personality, socio-psychological characteristics of the

future teacher, his professional formation and personal qualities, competence, moral

qualities, social activity, social adaptation of the young teacher to new conditions,

professional skills, ways to achieve mastery, psychological factors underlying social

activity, ways of using educational innovations in the educational process are

1118

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 4/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

covered in detail.

Also, the issues of organization of the educational process on the basis of pedagogical technologies, teacher preparation and methods of teaching, the relationship of teacher's social activity with temperament, social psychological training in preparing for professional activity, teaching students to read collaboratively and approach them individually.

Keywords: teacher personality, pedagogical process, pedagogical activity, pedagogical skills, professional formation, moral qualities, social activity, socio-psychological training, temperament, student, pedagogical cooperation, social adaptation, pedagogical technology, efficiency, innovative activity, pedagogical experience, pedagogical creativity.

Узбекистан ижтимоий-иктисодий хаёти ва унинг етакчи тармокларини ривожлантиришга эришиш таълим муассасаларида чукур билим ва пухта касб-хунар тайёргарлигига эга булган ёш авлодни тарбиялаш йулида яхлит узлуксиз таълим тизимини шакллантирувчи укитувчи фаолиятида замонавийликни ва юксак педагогик тажрибага эга булишни талаб этади. Замонавий таълимнинг асосий максади жамият ва давлат учун хар томонлама ривожланган, жамиятга, мехнат фаолиятига ижтимоий мослашувчан, уз устида ишлай оладиган шахсни, ракобатбардош мутахассис кадрларни тайёрлашдан иборат. Ушбу вазифаларни тулаконли адо этиш ва баркамол авлодни тарбиялаш бевосита укитувчи-мураббийнинг касбий билимдонлиги, педагогик махорати, ижтимоий-психологик хусусиятлари, ижтимоий фаоллиги, ижтимоий фаолликка асос булувчи психологик омиллар, педагогик назокат ва ахлокий фазилатлари асосида руёбга чикарилади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДЛАР

Ушбу ишда билишнинг мантикийлик, илмийлик, узвийлик, изчиллик ва тизимлилик, таълим-тарбиянинг бирлиги коидаларига амал килинган булиб, мавзуни ёритишда тахлилий, эксперимент, кузатиш, психологик тест, прогностик методлар, муаммоли укитиш, интерфаол методлар асосида булажак укитувчининг шахсий ва касбий сифатлари уйгунлигини таъмин этишга каратилган омиллар, касб махорати, касб маданияти, ижтимоий фаол укитувчи шахси шаклланишининг асосий психологик омиллари акс этган. Таълим-тарбия жараёнига инновацияларни тадбик этиш ва шахсни касбий фаолиятга тайёрлашда ижтимоий психологик тренинглар утказиш, укувчиларни

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

хамкорликда укишга ургатишда М.Н.Назаровнинг "Шахс фаоллигида укитувчи махорати" номли маколаси, М.К. Куронов ва З.ККурбаниязовалар хаммуаллифлигидаги "Ижтимоий педагогика" хамда В.М.Каримованинг "Ижтимоий психология ва ижтимоий амалиёт" номли адабиётлари манба сифатида олинди.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Булажак укитувчи шахсининг ижтимоий фаоллигида у томондан эгаллаётган педагогик-психологик билимлар, педагогик ва малакавий амалиётлари алохида урин тутади. Укитувчи шахси компонентлари сифатида куйидагиларни узлаштириши мумкин: шахснинг педагогик фаолиятга йуналтирилганлиги (педагогик фаолият билан боглик булган кизикишлар, майиллар, мотивлар, сабаблар ва эътикод); умумий ва махсус кобилиятлари (педагогик, ташкилий, коммуникатив математик, техник ва б.); ривожланган педагогик тафаккур; педагогик артистизм. Чунки, талабани булажак укитувчи сифатида педагогик ва психологик омиллар мохиятини билиб ва амалга тадбик этиб бориши ижтимоий фаолликнинг мазмун ва мохиятини янада бойишига олиб келади [1].

Педагогик фаолиятга тайёргарлик кураётган укитувчининг ижтимоий фаоллашув жараёнига бир канча омиллар, жумладан, таълимга инновацион технологияларнинг татбик этилиши, таълим мазмунининг бойитилиши ва такомиллаштириш жараёни, хамкорликда таълим олиш ва укув жараёнини лойихалаштириш жараёнлари таъсир этади. Ижтимоий фаол укитувчи узининг ижодий изланишлари асосида доимо янги муваффакиятларга, ютукларга эришиш сари интилади, муваффакиятсизликдан эхтиёт булишга, ундан сакланишга харакат килади. Ижодий изланишлар жараёнида у «нимага эришдим» ва «нимага эриша олмадим» деган саволга жавоб излайди. Фаол ёки тургун харакат мотивлари нималардан иборат эканлигига тахлил кузи билан карай бошлайди. Бу жараён олиб борилган тажриба-синов ишларимизда янада уз эътирофини топди.

Укитувчи шахсининг ижтимоий фаоллиги мамлакат хаётининг барча сохаларида тулаконли иштирок этиши, жамиятга ижобий муносабатда булиши ва ижобий таъсир курсатишида куринади [2]. Ижтимоий фаол укитувчи шахси шаклланишининг педагогик омилларини атрофлича урганиб, уни яхлит тизим холида куйидагича тавсифлаш мумкин:

- Педагогик ва ижтимоий конуниятлар уйгунлиги;

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 4/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

- касбга тугри йуналтириш;

- ижтимоий хаётга тугри йуналтириш

- касб масъулиятини англаш

- ижтимоий масъуллик ва касбга садокатли булиш;

- ижтимоий бурчни англаш;

- касбий ва ижтимоий ташаббус;

- педагогик ва ижтимоий хамкорлик;

- илмий-ижодий изланувчанлик;

- касбий махорат ва педагогик тажриба;

- педагогик фаолиятда ижтимоий-психологик фаоллик

- касбий ракобатбардошлик

Демак, касбий фаолиятда интилувчанлик ва узлуксиз ижодкорлик позициясида тура оладиган, шахсий ва касбий сифатларининг жамият максадлари билан уйгунлашуви ва жамиятдан олувчи манфаатлари нисбатини теран англовчи фаол укитувчини ижтимоий фаол укитувчи деб атаймиз. Ижтимоий фаол укитувчи шахси шаклланишига таъсир этувчи психологик омиллар хар хил ва педагогик-психологик омилларни айрича холда урганиш ва татбик этиш мутлако мумкин эмас. Чунки ижтимоий фаоллик шахсга тааллукли булиб, педагогик ва психологик омиллар бир-бирини уйгун равишда тулдиради хамда динамик шаклланиш характерига эга булади [3].

Тадкикот натижаларимизга мувофик, укитувчи шахсининг ижтимоий фаоллигини урганишда худудий узига хослик ва тегишли шарт-шароитлар хисобга олинди ва бу кузатиш ва экспериментлар натижасида амалиётчи талабаларда бегоналар, ёши катталар, тажрибали укитувчилар даврасида бир мунча тортиниш, истихола килиш ёки шошиб колиш холлари тез-тез учрайдики, бу жараён маълум бир сунъий мухитни келтириб чикариши мумкин. Булажак укитувчидаги бундай холат педагогик махорат кирралари ва ижтимоий тажрибанинг етишмаслигида кузатилади. Бу бир томондан табиий хол хисобланади. Аммо касбни тугри танлаган ва эгаллаётган касбига нисбатан кизикиш хамда масъулият хисси билан карайдиган булажак укитувчининг ижтимоий фаоллиги укувчилар жамоаси билан тез тил топиб кета олиши, болаларнинг хурмат ва ишончини козониши, билимдонлиги, ташкилотчилиги хамда энг мухими укувчилардан чучимайдиган, тортинмайдиган, синф укувчилари фаолиятини укув-методик талаблар даражасида ташкил эта оладиган булишида кузга ташланади. Ёш укитувчининг янги шароитдаги ижтимоий адаптацияси, ижтимоий хаётга фаол кириб бораётган мутахассисни

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 4/2

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

келгусида уз касбининг устаси булишидаги мухим психологик омиллардан бири укитувчининг рухан ва жисмонан согломлиги деб курсатилган. Укитувчи рухан ва жисмонан соглом булмаса, ижтимоий фаоллик у ёкда турсин укитувчи булиб ишлашга хам хакки булмайди. Рухан согломлик жуда куплаб психологик омиллар ривожига уз таъсирини курсатиши мумкин. Укитувчи мехнати адолатли равишда ва уз вактида рагбатлантириб борилса, укитувчи узида рухан бардамлик ва уз-узига нисбатан ишонч сезади, илхом билан ишга киришади хамда унинг ижтимоий фаоллигини оширади. Шунингдек, булажак укитувчининг ижтимоий фаоллигига асос булувчи жуда куплаб психологик омиллар бевосита шахс темпераменти билан чамбарчас боглик эканлиги педагогик тажрибаларда маълум булди [4].

ХУЛОСА

Хулоса сифатида шуни айтиш жизки, педагогик хамкорлик, шахслараро муносабатларда шахс ижтимоийлашувининг асосий хусусиятларидан бири хисобланади. Бу борада ижтимоий фаол укитувчи шахсини шакллантиришда педагогик тажрибаларга таянган холда яна бир психологик омилларидан бири булажак укитувчилар билан ижтимоий психологик тренинглар олиб бориш максадга мувофик ва катта амалий ахамиятга эга.

REFERENCES

1. Ахмеджанов М.М. Педагогик махорат. -Т.: 2004.25 бет.

2. Жумаев А. Кадрлар тайёрлаш миллий модели асосида ижтимоий фаол шахсни шакллантириш // Узлуксиз таълим, №6,2006, 79-83 б.

3. Салиева З. Ижтимоий педагогика. -Т.: "Адабиёт учкунлари, 2019. -114 б.

4. Куронов М.К. Курбаниязова З.КИжтимоий педагогика. -Т.: 2003.-48 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.