Научная статья на тему 'ЎҚИШ ФАОЛИЯТИ ТАЛАБА ПСИХИК ЖАРАЁНЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ'

ЎҚИШ ФАОЛИЯТИ ТАЛАБА ПСИХИК ЖАРАЁНЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

846
58
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
компетенция / талаба / компетентлик / педагогик фаолият / таълим технологиялари / ўқув мотиви / касбий / малакали ўқитувчи / касбий қобилият.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Соҳибжамол Норқобиловна Жўраева

Мақолада олий таълим муассасаларида илғор педагогик технологияларнинг кенг ўзлаштирилиши, талабаларнинг қобилиятлари ва имкониятларига мувофиқ равишда таълим бериш, табақалаштирилган ѐндашувнинг жорий этилиши ҳамда таълим беришнинг илғор педагогик технологияларини қўллаш, талабаларнинг мутахассис сифатида шаклланишига таъсир этувчи омиллар, уларнинг ўз-ўзини англаш мотивлари, замонавий таълим бериш жараѐнида олий таълим педагогларимизнинг касбий фаолиятида муҳим бўлган компетентлик даражалари кенг ѐритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎҚИШ ФАОЛИЯТИ ТАЛАБА ПСИХИК ЖАРАЁНЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

У^ИШ ФАОЛИЯТИ - ТАЛАБА ПСИХИК ЖАРАЁНЛАРИНИНГ РИВОЖЛАНИШИГА ТАЪСИРИ

Со^ибжамол Норкобиловна Жураева

ТошДАУ "Узбек тили, педагогика ва психология" кафедраси доценти, психология фанлари номзоди sohibj amolj @mail. ru

АННОТАЦИЯ

Маколада олий таълим муассасаларида илгор педагогик технологияларнинг кенг узлаштирилиши, талабаларнинг кобилиятлари ва имкониятларига мувофик равишда таълим бериш, табакалаштирилган ёндашувнинг жорий этилиши хамда таълим беришнинг илгор педагогик технологияларини куллаш, талабаларнинг мутахассис сифатида шаклланишига таъсир этувчи омиллар, уларнинг уз-узини англаш мотивлари, замонавий таълим бериш жараёнида олий таълим педагогларимизнинг касбий фаолиятида мухим булган компетентлик даражалари кенг ёритиб берилган.

Калит сузлар: компетенция, талаба, компетентлик, педагогик фаолият, таълим технологиялари, укув мотиви, касбий, малакали укитувчи, касбий кобилият.

КИРИШ

Бугунги кунда таълим тизимидаги туб ислохатлар, одамлар онгидаги катта узгаришлар, "Узбекистон келажаги буюк давлат" шиорини хаётий реалликка айлантириш куп жихатдан Халк таълими хамда Олий таълим тизимидаги профессор-укитувчиларнинг салохияти, шахсий сифатлари ва жамиятда тутган мавкеига боглик. Юкоридагиларни талаб даражасида сакланишини маълум жихатдан олий таълимдаги педагогнинг шахсий ва касбий компетентлиги белгилайди. Уларнинг компетентлик даражаси канчалик юкори булса, шунчалик ёшлар орасидаги катта акл эгалари шу сохага узларини багишлаши, уларни касб фаолиятига айлантириши ва аксинча педагог компетентлиги етарли савияда булмаса интеллектуал ёшлар ушбу касбни четлаб утишга харакат киладиган холаларга олиб келиши кузатилади.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

АДАБИЁТЛАР ТАДЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

ОТМ рахбарларининг таълим муассасида педагогик жараёнларни илмий асосда ташкил этиш ва уни бошкариш хамда жамоада кулай таълимий мухитни шакллантириши учун таълим сифатини бахолашнинг турли хил замонавий усулларини билиши ва уларга асосланиши, ривожлантирувчи гоялар йуналишини аниклай олиши, илгор тажрибаларни ва фан-техника ютукларини мунтазам урганиб бориши, уларни уз фаолиятида татбик этиши, бошкарув жараёнида инновацион фаолиятни ташкил эта олиши зарур хисобланади.

Демак, ишлаб чикаришда кадрлар фаолиятини тугри бошкариш имкониятини шакллантириш хамда касб танлаш ва мутахассисларни тайёрлашдаги катор муаммоларни жиддий равишда тахлил килиш, укувчи ёшларни тугри йулга бошлашга бел боглаган барча олий укув юртида фаолият курсатувчи педагог, талаба шахси билан иш олиб борувчи профессор укитувчилар, касб танлаш жараёнида ёшларга ва кенг жамоатчиликка мулжалланган.

Маълумки талабанинг етакчи фаолияти укиш хисобланади. Укув фаолияти жараёнида мутахассисларни тайёрлашнинг асосий максадларига эришилади. Укиш фаолияти талабанинг психик жараёнларининг хусусиятлари ривожланишига касбий мухим белгилар, куникмалар ва малакаларни эгаллашга таъсир курсатади. Агар укиш ижодга айланса талабаларнинг хиссий сохасидаги худуларига ижобий таъсир килади, диккат ва хотирани кониктиради, коникиш хиссини пайдо килади. Шу билан бир каторда билиш жараёнига кизикиш ортади.

А.Абдураззоков ва Э. Назировларнинг указган тадкикотларидан маълум булишича, биринчи ва иккинчи курсларда аудиторияда бериладиган вазифаларга нисбатан талабаларда кизикиш кучаяди. Шунинг учун талабаларнинг укув фаолиятини режалаштиришда уларнинг бу хусусиятларини эътиборга олиш максадга мувофик.

Олий укув юртидаги укув юкламалари хажми шундайки, уларнинг муваффакиятини таъкидлаш учун кучли мотивлар керак. А. Н. Леонтив, Л. Н. Божович, П.Я.Якобсон, В.Оконов ва бошкаларнинг тадкикотларидан маълум булишича ижобий мотивациясиз талаба ва укувчилар шахсини ташкаридан мажбурлаб укитилса кутиладиган натижага эришиш мумкин эмас экан.

Талабаларнинг укув фаолияти билан уз - узини бахолашлари уртасидаги богликлик хам укув фаолиятига нисбатан анча кизикиш уйготади.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

Тадкикотларда шахсининг 27 та ижобий психологик хислатларга; талабалар узларига узлари бахо беришган. Уз - узига бахо ва гурухий бахони таккослаб куйидаги конуният аникланди. Укув фаолиятида юкори яъни яхши укийдиган талабалардан ташкари богликлик куринади яъни улар узларини узлари гурухнинг бахосига караганда юкори бахолар экан.

Таткикотчилар шахснинг узини узи англаши, бахолаши мухим элемент сифатида караб куйидаги хулосаларга келадилар. Паст узлаштирувчи талабалар узларининг асосий ижтимоий писихологик хислатларини бахолашда нотанкидий ёндашув билан ажралиб турадилар.

Укув мотивацияси узгарувчандир; укишнинг биринчи ойларида у жуда кучли булади. Талабаларнинг учдан бир кисмида у узгаришсиз колади.Укув мотивациясига куйидаги омиллар таъсир килади машгулотларнинг мазмуни, укитиш методикаси, эришилган натижалар, мусобакалар. Купинча талабалар укитиш даражасидан норози буладилар. Ижодийлик, таткикотчиликка эътибор берилган укув фаолияти улар учун кизикарлидир.

Талабалар билан утказилган экспериментал ижобий укув мотивацияни шакиллантиришга боглик булган баъзи шароитларни аниклаш имконини беради.

Улар: 1) таълимнинг якин бевосита ва охирги периспектив таткикотларни англаш.

2) Ургатирилган билимларнинг назарий ва амалий ахамиятини англаш. (Добринин)

3) Илмий маълумотларни хиссий шаклда баён этиш.

4) Укув материалларининг янгилиги ва унинг мазмунини етказиш.

5) Укув материалининг касбий йуналганлиги.

6) Укув фаолятида карама - карши маълумотли вазифаларни танлаш.

7) Гурухларда билишга интилувчанликни ва кизикувчанликни кулаб кувватлаш.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Инсон фаолиятининг иккинчи даражаси олдингига караганда юкорирок булиб, лекин бу фаоллик ички психик характерга эга булади; субъект бошка одамлар унинг эхтиёжини кондириши учун харакат килади деб умид килади. Бундай кутиш субъектни уз эхтиёжини кондириш учун хеч кандай харакатга ундамайди.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

Одамларнинг бир-биридан узаро умид килиши купинча бу фаолиятнинг умуман амалга оширилмаслигига олиб келади.

Америкалик психоликлар Дарлей ва Латанларнинг куйидаги экспериментини хам келтириш мумкин.

Талабалар мунозарада иштирок этишадилар, уларнинг хар бири алохида кабинкада утиришади улар радиопередачикда фикр алмашади. Тажрибанинг 1-сериясида 2 киши, 2-сериясида 3 киши, 3-сериясида 4 киши иштирок этади. Бу ерда битта киз хам булади. Мунозара давомида уша киз баъзи-баъзида узини ёмон хис килишини ва хушдан кетиб колишини айтади. Кейин яна унинг навбати келганда у бир неча дакика хотиржам гапиради, сунгра у узини ёмон хис килаётганини унга ёрдам беришларини сурайди.

Агар гурух канчалик катта булса инсонга ёрдам бериш эхтимоли шунчалик кам, шунчалик секин бажарилади. Хдкикатдан хам иштирокчилар канчалик куп булса уларга ишониб узимиз ишониб пассив булиб колган холлар хам хар биримизнинг бошимиздан утган.

Учинчи вариантда субъект бошкалар фаолятини ташкил этишда фаол бошкаради.

Шундай килиб, учинчи вариантда субъек уз максадларини амалга оширишдаги фаолиятининг фаол бажарувчиси хисобланади. Унинг ташкилотчилик уринларисиз бу жойларда бошка иштирокчиларнинг харакати руй бермайди.

Фаолият, фаоллик энергияси сарфлаш эхтиёжларини кондиришнинг универсал воситаларидир. Лекин фаоллик ёки субъект томонидан ёки бошка одамлар томонидан ёки техник табиий ва бошка тизимлар томонидан амалга оширилади.

Талабалар фаолятини уз тузилиши ва мазмунига кура узига хос хусусиятга эга.

Талабалар фаолиятини хусусиятларига куйидагилар киради;

a) максад ва натижаларнинг узига хослиги, мустакил хаётга тайёргарлик, билим, куникма ва малакаларни эгаллаш шахсий ишларни ривожлантириш;

b) узгариш обектининг махсус характери (илмий билимлар булажак мехнат маълумот ва бошкалар)

c) талабалар фаолияти ривожлантирилган шароитда амалга оширилади ( дастурлар, таълим муддати )

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

d) талабалар учун аклий зурикишга хос, имтихонлар, синовлар, назорат ишлари, рефератлар топшириш, курс ва диплом химояси ва хоказо.

Укув жамоат ишларидан кийналган пайтларида баъзи салбий узгаришлар кузга ташланади. Психик жараёнлар ички жамланганликнинг йуколиши хотиранинг пасайиши, тафаккурнинг ёмонлашуви, амалий харакатлар аниклигининг камайиши, фаолликнинг камайиши иш кобилиятининг пасайиши хисобланади. Шунинг учун замонавий таълим технологияларини жорий этишда бугунги кунда педагогнинг компетентли ёндашуви мухим ахамият касб этади.

Умуман олганда, педагогик фаолият ёш авлодни хаётга, мехнатга тайёрлаш учун халк олдида, давлат олдида жавоб берадиган, болаларга таълим-тарбия беришга махсус тайерланган одамларнинг мехнат фаолиятидир. Укитувчиларнинг фаолияти инсон шахсини шакллантиришга каратилган. Х,ар бир бола уз хулк атворига, характерига эга. Болаларни тарбиялашда уларнинг ана шу узига хусусиятларини хисобга олиш, урганиш нихоятда мураккабдир. Бунда одамлар уртасидаги ижтимоий муносабатларининг мураккаблигини узида акс эттирувчи махсус усуллардан фойдаланилади. Педагогик фаолиятга тайёргарлик кураётган ёшлар унинг ана шундай хусусиятларини билишлари лозим. Укитувчилик ихтисосининг бу хусусиятлари унинг профессиограммасида ифодаланади.

Педагогик фаолияти уз мохиятига кура ижодий характерга эга. Инсон олдида бирор муаммо тургандагина ижодкорликка эхтиёж тугилади. Укитувчилик фаолияти ана шундай хусусиятга эга. Педагогик ижодкорликнинг асосий мохияти педагогик фаолиятнинг максади ва характер билан боглик. Укитувчи аник максадни кузлаш, катъийлик, ширин сузлик каби хислатларга эга булиши керак. Укитувчининг одоби, маданияти юксак булса, одамларга нисбатан мехрибон, саховатли булсагина тез обру хурматга эга булади.

Укувчининг касбий компетенцияларини шакллантириш- касбий масалаларни хал этишда амалий тажриба ва билим асосида муваффакиятли харакат килишини таъминлашдир. Иш фаолиятида касбий махоратни шакллантириш билан боглик муаммоларни урганиш ва хал этиш, касбий тайёргарликни шакллантириш оркали малакали мутахассисларни тайёрлаш бугунги куннинг долзарб масаласидир.

Жахоннинг энг ривожланган мамлакатлари тарихий тажрибаси шундан далолат бериб турибдики, улар мустакиллик ва тараккиёт йулига кадам куйишлари билан асосий эътибор ва маблагларни биринчи навбатда, ёшларни

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

укитиш ва тарбиялашга сарфлаганлар. Ва бундай сиёсат тарихий тажрибада узини оклади. Иймон-эътикодли, билимли, ахлок-одобли ёшлар, малакали мутахассислар акл-заковат билан иш юритиб, уз ватанларининг кудратини оширдилар, уз халклари учун юкори турмуш даражасини таъминлай олдилар. Коллеж укувчиларининг таълим-тарбия жараёнида касбий компетенцияларини шакллантириш - касбий масалаларни хал этишда амалий тажриба ва билим асосида муваффакиятли харакат килиш кобилиятидир.

Бугунги кун укитувчисининг касбий компитентлигини шакллантириш- бу унинг кунлик лаёкатини, иш фаолиятини самарадорлигини оширишдан иборат. Келажакда булажак педагогларнинг компетентлик кобилиятларининг самарали булишини таъминлаш. Иш фаолиятда касбий махоратни шакллантириш билан боглик муаммоларни урганиш ва хал этиш, касбий тайёргарликни шакллантириш оркали малакали мутахассисларни тайёрлаш.

Укитувчининг компетентли ёндашув - бу таълим максадларини куйиш, таълим мазмунини танлаш, таълим жараёнини ташкиллаштириш ва таълим натижасини бахолашнинг йигиндисидир.

Энг талабгор сифат ва малакали укитувчига куйиладиган талаблар:

• уз-узини ривожлантириш;

• муаммоларни хал кила олиш, мулокот оркали (огзаки ва ёзма коммуникация);

• бошкалар билан хамкорликда ишлай олиш;

• ахборот технологияларини куллай билиш;

• иш бозорида мослашиш, муваффакиятли иштирок этиш, ишбилармонлик фаолияти.

Компетентликнинг асослари -универсал, турли хаётий вазиятларда улардан фойдаланса булади;

• уларни жамиятнинг хар бир аъзоси куллай билиши лозим;

• инсоннинг жамиятдаги фаровон турмуши гарови;

ижтимоий фаолиятнинг универсал усуллари

Компетенциянинг 4 та асосий калити куйидагилардан иборат:

• ахборотли - маълумотлар билан ишлашга тайёр туришлик;

• мулокотли - бошкалар билан мулокотга тайёр туришлик, маълумотга таянган холда шаклланади;

• кооператив - бошкалар билан хамкорликка тайёр туришлик,юкоридаги иккитаси асосида шаклланади;

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

• муаммоли - муаммоларни хал килишга тайёр туришлик, юкоридаги учтаси асосида шаклланади.

Компетентли ёндашув укитувчи ва укувчига нима беради?

• укитувчи куйган таълим максадларини укувчиларнинг максадлари билан мос келиши;

• коллеж, олий таълим муассасасида укувчиларни укиш жараёнида онгли ва масъулиятлигини шакллантириш;

• кутилмаган конунларга асосланган хаётдаги муваффакиятларга укувчиларни тайёрлаш

Укитувчи билиши керак:

• хаётий муаммоларини муваффакиятли хал кила олишни;

• укувчиларининг хаётдаги кизикишларини кура олиши ва тушуниши;

• укувчиларига, уларнинг мулохазаларига хурмат билан караш;

• хал килинаётган вазиятнинг муаммосини хис кила олишни;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

• узлаштирилаётган материални кундалик хаёт билан боглаш;

• билим ва куникмаларни таълим жараёнида ва таълим жараёнидан ташкари амалиётда мустахкамлаш;

• дарс жараёнини таълимнинг турли шакл ва усулларидан фойдаланиб режалаштириш;

• олдига максадлар куйиб,уларга эришиш даражасини укувчилар билан биргаликда бахолаш;

• "Омадли холат вазиятини яратиш " усулини мукаммал куллаш;

• тахлил учун укувчиларнинг олдинги хаётий тажрибаларидан фойдаланиш;

• укувчиларнинг ютукларини факатгина бахо-балл билан эмас, балки маъноли тавсиялар билан хам бахолаш;

• укувчиларни факатгина фан буйича эмас, балки уларда мухим хаётий сифатларнинг шаклланишини хам бахолаш;

• укувчида факатгина билим олишдаги эмас, балки хаётга тайёрлигидаги камчиликларини хам кура олиш.

• Компетентлик - инсоннинг касбий масалаларни хал килиб, керакли натижаларга эришиши (нима бажарилиши керак мезонлари)

Компетентли - бирор бир нарса хакида мулохаза юритишга етарли билимга эга булган, маълум бир соха буйича билимга эга булган, компетенцияга эга булган шахс.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

Педагог компетентлигининг асослари:

• касбий

• ахборотли

• мулокотли

• хукукий

Укитувчининг касбий компетентлиги

• Касбий муаммоларни касбий фаолият давомида хал кила олиш кобилияти.

• Фаолиятнинг натижасининг муваффакиятини аниклаб берувчи билим ва малакалар йигиндиси

Шахсий ва касбий хусусиятларнинг йигиндиси Укитувчининг компетентлик мезонлари

Компетентликнинг таркибий кисмлари булар: педагогик фаолият, психологик- педагогик мулокот ва укитувчи шахси Педагогик -психологик мулокот

• Кизикиш, мотивация

• Онгли таълим

• Муносабат:

• укитувчи ^ талаба

• Талабанинг шахсий хусусиятларини инобатга олиш

Укитувчи шахси хиссиётга берилувчан булмаслиги, ифодали нуткка эга булиши, ижодкор булиши

• Бошкарувчилик (етакчилик) иктидори

• Х,азилни тушуниш

Талабалар томонидан укитувчи фаолиятини бахолаш мезонлари

• Талабаларга ишонч

• Касбий махорат

• Мехрибонлик

• Адолатлилик

• Зуккоклик

• Талабаларни тушуниш, улар билан тил топишиш (кунглига йул)

• Ижодий иктидори

• Ифодали нутк

• Талабчанлик

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

• Жавобгарликни хис килиш

• Талабаларга нисбатан хурмат

• Хазилни тушуниш

• Талабаларни камситмаслик (шахсиятига тегмаслик)

• Кек сакламаслик

• Х,иссиётга берилувчанлик.

Замонавий таълим технологияларига куйидагиларни киритиш мумкин:

• Традицион технологиялар

• Уйин технологиялари

• Тест технологиялари

• Модул блоклари технологиялари

• Интеграл технологиялар Педагогик мулокот функциялари

• Ахборотли

• Ижтимоий-перцептив

• Уз-узини такдим кила олиш

• Интерактив

• Аффектив Педагогик фаолият

• Билим, малака, куникмларни узлаштирганлик даражаси

• Инновацион фаолият

• Мустакил таълим олиш, яъни тадкикот фаолияти

• Таълим, тоифа

• Уз-узини аниклаш, тахлил килиш, узига бахо бериш куникмаларига эга булиши керак.

Замонавий укитувчига биргина умумий маданиятнинг узи кифоя килмайди. Шунингдек, махсус билимлар ва малакалар асосида болаларини кузатиш, уларнинг усишидаги мухим нарсаларни жамиятда вужудга келган асосий ижтимоий гоялар билан таккослаш, таълим-тарбия жараёнини ривожлантириш йуллари ва усулларини аниклаш, турли воситалар билан тарбиявий таъсир курсатиш, тахлил килиш, педагогик изланишлар ва ютукларни илмий жихатдан бир тизимга солиш максадга мувофикдир.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

Албатта, бунда укитувчи талабчан, яхши мехрибон, сабрли, босик ва уз касбига нисбатан эътикодли булиши лозим. Болани бутун калби билан севадиган укитувчи купрок табассум килади, камрок ковок солади. Болаларга билим бериш билан биргаликда айни вактда уларга уз характерини утказа олади, уларга одамийлик намунаси булиб куринади.

Укитувчининг касбга оид махоратини шакллантиришда педагогик-психологик назарияларнинг ахамияти каттадир, чунки маънавиятимизнинг шаклланишида уз-узига эга булган улуг инсонлар фаолияти тугрисида, уларга куйилаётган талаблар хакида замонавий педагогик технологиялар тугрисида назариялар касбий махоратни шакллантиришнинг асосий манбаи булиб хизмат килади.

Шундай килиб, талабанинг фаолияти мустакил хаётга тайёрланиш лозим. Бунинг учун зарур билимлар, куникмалар ва малакалар ривожлантириш ва шакиллантириш максадга эришиш жараёнидир.

ХУЛОСА

Педагогик тажрибаларни такомиллаштиришда илмий педагогик маълумотлардан фойдаланиш мухим ахамиятга эга. Чунки, хозирги замон фан ва техника тараккиёти укитувчининг ижодкор булишини фаннинг мухим муаммолари юзасидан эркин фикр юрита олиши, фан ютукларини укувчиларга етказа олиши ва нихоят укувчиларни хам ижобий фикрлаш, тадкикотчилик ишларини ургата олишини талаб килади. Шунинг учун укитувчи аввало, тадкикодчилик ишларини олиб бориши ва бу сохадаги малакаларни эгаллаши зарур. Укитувчи илмий тадкикот ишларини олиб бориши давомида, тажрибаларни туплайди, тахлил килади, улар асосида хулосалар чикаради. У шу хулосалардан узининг амалий фаолиятида фойдаланиш жараёнида хозирги замон укитувчи учун зарур булган жуда мухим билимларни эгаллайди.

REFERENCES

1. Sharafutdinova, K. G., Kulmamatova, F. K., & Haydarova, S. (2021). The role of cognitive psychology in the elimination of destructive behavior. ASIAN JOURNAL OF MULTIDIMENSIONAL RESEARCH, 10(4), 957-964.

2. Шарафутдинова, Х. Г., & Нормуминова, Д. Э. (2020). Преодоление тревожности с помощью когнитивно-поведенческой психотерапии. Педагогическое образование и наука, (1), 124-127.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

3. Sharafutdinova, K. G. (2020). Destruction of family relations psychoprophylaxis family-neighborhood-educational institution cooperation. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(11), 1000-1007.

4. Авлаев, О. У., & Маматкулова, З. Г. (2019). Динамика межличностного отношения компонентов социального интеллекта студентов. Наука и образование сегодня, (12 (47)).

5. Valieva, M. S., & Avlaev, O. U. (2021). THE INFLUENCE OF EDUCATIONAL FACTORS ON THE FORMATION OF PERSONALITY. Heraldpedagogiki. Nauka i Praktyka, 1(2).

6. Mirqosimova, X. M., & Avlaev, O. U. (2021). THE INTELLECTUAL DYNAMICS OF ADOLESCENTS. Herald pedagogiki. Nauka i Praktyka, 1(2).

7. Абдуллаева, Ю., & Авлаев, О. (2021). ЭШИТИШДА МУАММОЛАРИ БУЛГАН У^УВЧИЛАРНИ КОНСИЛИУМ АСОСИДА ЛУЕАТ БОЙЛИГИНИ ОШИРИШ. Academic research in educational sciences, 2(5), 922-932.

8. Авлаев, О. У., & Бутаева, У. А. (2021). ТАЛАБА ШИХОЛОГИК КАМОЛОТИ МАСАЛАСИ. Academic research in educational sciences, 2(5), 4-11.

9. Avlaev, O. U. (2020). THE ROLE OF SOCIAL INTELLIGENCE IN PERSONAL DEVELOPMENT. In Association with Novateur Publication India's A Multidisciplinary Peer Reviewed Journal, 692-698.

10. Djuraeva, S. N. (2018). Specifity and Features of Application Modern Innovative Technologies Training to Higher Education. Eastern European Scientific Journal, 4, 136-139.

11. Jorayeva, O. N., & Juraeva, S. N. (2020). STRATEGIES FOR USING ALTERNATIVE ASSESSMENT METHODS IN LANGUAGE AND LITERATURE CLASSES. International Journal of Innovations in Engineering,Research and Technology (IJIERT), 141-146.

12. Jo'rayeva, S. N., & Jumayev, S. Q. (2021). PSIXOLOGLARNING ETIKET TAMOYILLARI. O'zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Harbiy-texnik instituti axborotnomasi, 1(13), 95-101.

13. JO'RAYEVA, S., & SHAMSHETOVA, A. (2021). KURSANTLARDA KASBIY KOMPETENTLIK VA KREATIVLIKNI SHAKLLLANTIRISH MEXANIZMLARI. "XALQ TA LIMI" ilmiy-metodik jurnali, 6, 52-54.

14. JO'RAYEVA, S., TURSUNOV, B., & JUMAYEV, S. (2021). ZAMONAVIY TA'LIMNI RIVOJLANTIRISHDA PEDAGOG IMIJINI SHAKLLANTIRISHNING AHAMIYATI. "XALQ TA 'LIMI" ilmiy-metodik jurnali, 6, 14-16.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1219-1230

15. Zhu'raeva, S. N. (2020). INTERPRETATION OF IMAGE IN MODERN SCIENTIFIC RESEARCH. ОБРАЗОВАНИЕ И НАУКА В XXI ВЕКЕ, 8(11), 257267.

16. Авлаев, О. У. (2021). ТАЛАБАЛАР КАМОЛОТИДА ИЖТИМОИЙ ИНТЕЛЛЕКТНИНГ ГЕНДЕР ФАРКЛАРИ. "PSIXOLOGIYA " ILMIY JURNAL, 34-41.

17. Авлаев, О. У. (2021). ТАЛАБА ЁШЛАР КАМОЛОТИДА МАСЪУЛИЯТНИНГ УРНИ. Eurasian Education, Science and Innovation Journal, 5, 67-72.

18. Авлаев, О. У. (2021). ДАРБИЙ ТАЪЛИМИ ТИЗИМИДА КАСБИЙ ХДРАКАТ КУНИКМАЛАРИНИ УРГАТИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ. PSIXOLOGIK XIZMAT FAOLIYATINI TAKOMILLASHTIRISHNING DOLZARB MASALALARI respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi materiallar to'plami, 87-90.

19. Жураева, С. Н., Турсунов, Б. С., & Каландарова, Г. (2021). ОИЛАДА ТУРЛИ МАНИПУЛЯЦИЯ Х,ОЛАТЛАРИНИНГ НАМОЁН БУЛИШИ. ПЕДАГОГИКА ВА ПСИХОЛОГИЯДА ИННОВАЦИЯЛАР, 4(4), 62-66.

20. Рашидов, А. А., & Жураева, С. Н. (2021). ЧЕТ ТИЛИДА НУЩНИ ТИНГЛАБ ТУШУНИШДАГИ КИЙИНЧИЛИКЛАР. HARBIY YETAKCHINING SHAKLLANISHIDA XORIJIY TILLARNIBILISHNING ROLI" mavzusida respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi, 10-12.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.