Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ЖАРАЁНИДА ЎқИТУВЧИНИНГ ЎРНИ'

ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ЖАРАЁНИДА ЎқИТУВЧИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

CC BY
197
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — Хамидова Ш.Ф.

Ушбу мақолада таълим ва тарбия жараёнларини ташкил этишда педагогларнинг мухим ўрни хақида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ЖАРАЁНИДА ЎқИТУВЧИНИНГ ЎРНИ»

ISSN 2223-4047

Вестник магистратуры. 2020. № 2-6 (101)

УДК 378

Ш. Ф. Хамидова ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ ЖАРАЁНИДА УКИТУВЧИНИНГ УРНИ

Ушбу мацолада таълим ва тарбия жараёнларини ташкил этишда педагогларнинг мухим урни хацида суз боради.

Калит сузлар: уцитувчи, таълим, тарбия, талаблар, таълим муассасаси.

Укитувчининг урни ва унинг вазифалари усиб келаётган ёш авлодни тарбиялаш ишига жамият ва жамоатчилик томонидан эътибор каратилишининг накадар мухим ахамиятга эгалиги аникланади. Мамлакатимизда «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури»ни хаётга татбик этиш жараёнида укитувчининг ёш авлодга таълим ва тарбия беришида жамият олдида жавобгарлиги янада ортиб бораверади.

Дозирги шароитда жамиятнинг мактаб олдига куяётган талаблари кун сайин ортиб бормокда ва бу талабларни амалда тугри хал килиш вазифаси укитувчига богликдир.

Укитувчи мактабнинг педагог жамоа аъзоси сифатида мактаб хаёти фаолиятини уюштиришда бевосита иштирок этиб, турли фан укитувчилари ва синф рахбарларининг методик бирлашмаларида ишлайди, топширикларни бажаради. Дар бир укитувчи укувчиларнинг ота-оанлари ва жамоатчилик ол-дида маърузалар укиб, сухбатлар олиб борар экан, демак, у педагогик билимлар тагриботчиси хамдир. Вазифаларнинг шу кадар куплиги учун хам жамиятнинг укитувчилар олдига куядиган талаблари тушунар-лидир.

Маълумки, педагогик фаолият - киши мехнатининг энг мураккаб сохаларидан биридир.

Жамият томонидан куйиладиган талаблардан энг мухими укитувчининг шахси ва унинг касби би-лан боглик хислатларига каратилган.

Укитувчининг энг мухим хислатлари куйидагилардан иборат:

-укитувчининг уз Ватанига содиклиги, болаларни севиш, уларни инсонпарварлик рухида тарбиялаш истаги, уз юрти, она тили, уз халкининг тарихи ва унинг маданиятини севиши, давлатининг мустакиллиги гоясида яшашидан иборатдир;

-ижтимоий жавобгарликни юксак даражада хис этиши;

-олижаноблиги, акли, фаросати, маънавий поклиги маънавият ва маърифат буйича юксак максад-ларни болаларга сингдириб бориши;

-узини кулга ола билиши, сабр-токатли, бардам, матонатлилигидир.

Жамиятнинг укитувчи олдига куядиган асосий талаблари куйидагилардир:

-шахсни маънавий ва маърифий томонидан тарбиялашнинг, миллий уйгониш мафкурасининг хамда умуминсоний бойликларнинг мохдятини билиши, болаларни мустакиллик, гояларига содиклик рухида тарбиялаши, уз Ватани табиатга ва оиласига булган мухаббати;

-кенг билимга эга булиши, турли билимлардан хабардор булиши;

-ёш педагогик психология, ижтимоий психология ва педагогика, ёш физиологияси хамда мактаб гигиенасидан чукур билимларга эга булиши;

-узи дарс берадиган фан буйича мустахкам билимга эга булиб, уз касби, сохаси буйича жахон фа-нида эришилган янги ютук ва камчиликлардан хабардор булиши;

-таълим ва тарбия методикасини эгаллаши;

-уз ишига ижодий ёндашиши;

-болаларни билиши, уларнинг ички дунёсини тушуна олиши;

-педагогик техника (мантик, нутк, таълимининг ифодали воситалари) ва педагогик тактга эга булиши;

-уз билими ва педагогик махоратини доимий равишда ошириб бориши.

Дар бир укитувчи ана шу талабларга тула жавоб бера оладиган булишига интилиши шарт.

Укитувчи жамият томонидан куйилган талаблар билан бир каторда уз фаолиятида теварак-атрофи-даги кишилар мактаб маъмурияти, хамкасблари, укувчилар ва уларнинг ота-оналари ундан нималарни ку-тишини хам эсдан чикармаслиги лозим.

Укитувчининг уз ишидан ниманидир кутаётганлигининг узиёк мухим ахамиятга эгадир, Психо-логлар томонидан олиб борилган тадкикотларнинг курсатишича халк таълими булимлари ва мактаб ди-ректорлари укитувчининг айрим хислатлари накадар мухимлигини хар хил бахолайдилар. Жумладан, халк таълими булимларининг мудирлари укитувчидан биринчи навбатда уз фанини яхши билишини ва дарс

© Хамидова Ш.Ф., 2020.

Вестник магистратуры. 2020. № 2-6 (101)

ISSN 2223-4047

бериш методикасини мукаммал узлаштиришни талаб килсалар, мактаб директорлари укитувчига куйила-диган бундай талабаларни учинчи уринга куядилар. Шу билан бирга халк таълими булимларининг мудир-лари укитувчиларнинг укувчилар ва ота-оналар, мактаб жамоаси билан кандай мулокотда булишни били-шини накадар ахамиятга эга эканлигига унчалик эътибор бермайдилар, мактаб директори эса бундай хислатларни укитувчи шахсига куйиладиган талаблар ичида биринчи уринга куядилар.

Ота-оналар укитувчидан унинг иш стажи ва ёши кандай булишидан катъий назар, фарзандларини тарбиялаш ва укитиш махоратини кутадилар. Укувчилар эса укитувчиларни уч хил хислатлари буйича характерлаб берадилар. Жумладан, биринчидан укитувчининг одамгарчилиги, адолатлилиги, соф виждон-лилиги, болаларни яхши куриш хислатлари; иккинчидан - укитувчининг сезгирлиги, талабчанлиги билан боглик ташки хислатлари ва хулк-атворига караб; учинчидан, укитувчининг уз фанини билиши, уни ту-шунтира билиши каби таълим жараёни билан боглик хислатларига караб характерлаб берадилар.

Шуни таъкидлаб утиш керакки, тарбия жараёнининг самарадорлигини оширишга куйиладиган та-лаблар билан бирга укитувчи шахси ва унинг фаолиятига нисбатан куйиладиган ижтимоий талаблар хам усиб бормокда.

Шуниси мухимки, замонавий укитувчи учун зарур булган шахсий хислатларни батафсил куриб чикиш керак. Бу кандай хислатлар экан?

Купчилик психологлар, шу билан бирга узбекистонлик психолог олимлар томонидан олиб борилган тадкикотлар замонавий укитувчилар учун энг зарур хислатларни аниклаб олиш имкониятини беради. Россия психологларидан Н.В.Кузьмина, В.Сластенин, Ф.Н.Гоноболин, узбекистонлик психологлардан Р.З.Гайнутдинов, М.Г.Давлетшин, С.Жалилова, А.Жабборов, М.Капланова ва бошкалар томонидан олиб борилган илмий-тадкикотлар укитувчилик касбини атрофлича урганиб, анча батафсил курсатиб бериш имкониятини яратади.

Бирок, замонавий укитувчига умумий маданиятнинг узи кифоя килмайди, махсус билимлар ва малакалар-болаларни кузатиш, уларнинг усишдаги мухим нарсаларни аниклай олиш, уларни ривожлантириш йуллари ва усулларини аниклаш, турли узаро таъсирини чукур тахлил килиш, педагогик изланишлар ва ютукларни илмий жихатдан бир тизимга солиш малакалари зарур булади.

ХАМИДОВА ШАХНОЗА ФОЗИЛОВНА - Норин туман № 4 умумий урта таълим мактаби укитувчиси Наманган, Узбекистон.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.