Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ КЛАСТЕРИНИНГ АСОСИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ'

ТАЪЛИМ КЛАСТЕРИНИНГ АСОСИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

88
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
глобаллашув жараѐни / кластер модели / интеграция / фан / таълим / ижтимоий ҳамкорлик / ўзаро манфаат / кадрлар сифати / юксак натижа. / globalization process / cluster model / integration / science / education / social partnership / mutual benefit / staff quality / high result.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Нилуфар Махсудовна Кошанова

Ушбу мақолада кластер тушунчасининг мазмун-моҳияти ва унинг ўзаро рақобат ва назорат муҳитини шакллантиришдаги хусусиятлари, бугунги кундаги педагогик таълимни кластер моделига ўтказиш зарурияти, Ўзбекистон шароитига таълим кластерининг кириб келиш жараѐни таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

KEY FEATURES OF THE EDUCATION CLUSTER

This article analyzes the essence of the concept of cluster and its features in the formation of a competitive and control environment, the need to transfer today's pedagogical education to the cluster model, the process of penetration of the education cluster in Uzbekistan.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ КЛАСТЕРИНИНГ АСОСИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1139-1144

ТАЪЛИМ КЛАСТЕРИНИНГ АСОСИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ

Нилуфар Махсудовна Кошанова

Чирчик давлат педагогика институти koshanovanilufar512@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада кластер тушунчасининг мазмун-мохияти ва унинг узаро ракобат ва назорат мухитини шакллантиришдаги хусусиятлари, бугунги кундаги педагогик таълимни кластер моделига утказиш зарурияти, Узбекистон шароитига таълим кластерининг кириб келиш жараёни тахлил килинган.

Калит сузлар: глобаллашув жараёни, кластер модели, интеграция, фан, таълим, ижтимоий хамкорлик, узаро манфаат, кадрлар сифати, юксак натижа.

KEY FEATURES OF THE EDUCATION CLUSTER

ABSTRACT

This article analyzes the essence of the concept of cluster and its features in the formation of a competitive and control environment, the need to transfer today's pedagogical education to the cluster model, the process of penetration of the education cluster in Uzbekistan.

Keywords: globalization process, cluster model, integration, science, education, social partnership, mutual benefit, staff quality, high result.

КИРИШ

Оммавий маданият, глобаллашув жараёнининг салбий жихатлари миллий тарбия асосларига тобора купрок хавф солаётган даврда, таълим тизимини замон талабларига мос равишда тубдан ислох килиш вазифаси янада долзарб ахамият касб этмокда. ^хани ривожлантирининг янги ёндашувлари ва замонавий усулларини тадбик этиш, мамлакатимизда бозор муносабатлари ривожланаётган жараёнда ракобатбардош кадрлар тайёрлаш асосий вазифаларимиздан бирига айланмокда.

Глобал ракобатнинг асосий хусусияти технологияларни доимий равишда янгилаб туришни, янгиликларни тезкор узлаштиришни таказо килади. Хрзирги вактда ишлаб чикаришни ривожлантиришнинг инновацион турига утиш кундан

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1139-1144

кунга усиб бормокда. Олий маълумотли кадрларга талаб, олий таълимни молиялаштириш манбалари таркибида узгаришлар юз бермокда[3]. Кейинги йилларда Узбекистон Республикаси президенти ва Вазирлар Махкамасининг бевосита таълим сохасига дахлдор куплаб фармон, карор ва фармойишлар кабул килинди. Бу хакида президентимиз М. Ш. Мирзиёев куйидагиларни таъкидлаган эдилар: "Албатта соха ривожига юксак эътибор натижаси булган хужжатларни хаётга самарали жорий килиш, уларга бамисоли жон бахшида этишда биз аввало сиз, азиз укитувчи ва мураббийларга, билим ва тажрибангиз, истеъдод ва махоратингизга суянамиз. Бугунги кунда биз замон талаби ва халкимизнинг хохиш-иродасидан келиб чиккан холда, таълим тизимида улкан ислохатларни амалга оширишга киришдик. Айни пайтда биз таълим-тарбия муассасаларининг моддий-техник базасини мустахкамлаш, укув-тарбия ва ахборот технологияларини янги укув методикаларини жорий этиш буйича хали олдимизда куплаб долзарб вазифалар турганини яхши англаймиз ва уларнинг ечими устида доимий иш олиб борамиз".[2;446-447]

Мамлакатимиз рахбари таълим сохасига жахон тажрибасининг самарадор усулларини тадбик этиш оркали самарадорликга эришиш мумкунлиги масаласига хукуматимизнинг эътиборини каратиб келмокдалар. Бугунги кунда Узбекистон шароитида олий таълим тизимида шундай янги механизм яратилиши хаётий заруратга айландики, унда таълим турлари уртасида узаро назорат хам ракобат хам, манфаатларнинг кондирилиши хам таъминланиши зарур. Олий таълимнинг жамият баркарор ривожланишидаги юкори ижтимоий ахамиятидан келиб чиккан холда замонавий талаблар, тизимдаги муоммолар ва уларни хал килишда таълим, фан ва ишлаб чикариш тармоклари уртасидаги таркоклик бугунги кунда узлуксиз педагогик таълимни кластер моделига утказиш заруратини таказо этмокда. [4]

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Мавзу юзасидан мавжуд адабиётларни тахлил киладиган булсак, рус олими Л. Беспалова [6] кластер тушунчасининг мазмун-мохияти хакида тухталганида кластер бу тузилиш, деб хисоблайди. Яъни бир-неча кисмлардан иборат булган, узбошимчалик билан ишлайдиган, таркибий кисмлар ишламай колган такдирда тулик функционал курсаткичларини саклаб коладиган тузилма. Кластернинг узига хос хусусиятлари, интеграция шаклларини С. Мохначева ва Э. Мохначева [7;24] куйидагича таърифлайди:

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1139-1144

• кластерга киритилган мавзулар географик жойлашуви билан богланган;

• кластер фаолиятининг хусусиятларидан катъи назар, бир-бирига боглик булган барча корхона ва муассасаларни уз ичига олади (хизматлар ишлаб чикариш, хизмат курсатувчи фирмалар, тадкикот институтлари, университетлар, бозор воситачилари ва бошкалар);

• кластер стратегияси профессионаллар тизимида шошилинч равишда жиддий узгаришларни талаб килади;

• таълим, уни минтака иктисодиётининг узига хос эхтиёжларига, унинг инновацион йуналишига мослаштиришни талаб килади.

Кластернинг мухим ажралиб турадиган хусусияти унинг инновацион йуналишга эга эканлигида хисобланади. Таълим кластерида автоном муассаса макомига эга булган таълим муассасалари укув жараёнини базавий корхоналар билан мувофиклаштиради [8; 253].

О. Э. Яворский [9;21] таълим тизимида кластер сифатида узаро боглик булган саноат ва саноат корхоналари билан шериклик асосида бирлаштирилган касб-хунар таълими муассасалари мажмуини курсатиб утади. Таълим кластерининг узига хос хусусиятлари хакида эса - турли даражадаги касб-хунар таълими даражасига эга булган мутахассисларни шакллантириш учун шароит яратиш, юкори малакали касблар обрусини кутариш ва таълимни фан ва ишлаб чикариш билан бирлаштириш эканлигини таъкидлайди. Шакл сифатида таълим кластерининг узига хослиги ижтимоий шерикликнинг янги механизмни талаб килади. Касбий таълимни бошкариш жараёнида минтакавий органларнинг унинг ривожланиш стратегиясини шакллантириш ва амалга ошириш жараёнида иштирок этишини таъминлайди ва таълим кластери олий таълим тизими ва махаллий касб-хунар таълими муассасалари уртасидаги хамкорликнинг жозибадорлигини оширишга хизмат килади.

Шу уринда мамлакатимизда педагогик таълим инновацион кластерининг илмий-назарий асослари буйича самарали илмий изланиш олиб борган педагогика фанлари доктори У. Н. Хужамкулов томонидан педагогик таълим инновацион кластерининг табиий алокадорлик; узвийлик ва узлуксизлик; изчиллик тамойили; ворисийлик; замонавийлик; йуналтирилганлик; максаднинг умумийлиги тамойили; узаро назорат тамойиллари санаб утилган.

НАТИЖА

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1139-1144

Педагогик таълим инновацион кластерининг ахамияти сохалар буйича куйидагича таснифланди: иктисодий сохада: самарали таълим хизматлари бозорини шакллантириш; ижтимоий сохада: педагогик таълим муассасалари битирувчиларини иш билан таъминлаш; маркетинг сохасида: инновацион таълим технологияларини, таълим муассасаларининг укув-тарбиявий ишларида янги имкониятларни оммалаштириш; хукукий сохада: кластер доирасида узаро хамкорликни йулга куйишнинг, шунингдек, таълим муассасаларини бошкаришнинг янги шаклларига утиш билан боглик меъёрий-хукукий асосларини яратиш; педагогика сохасида: узлуксиз таълим тизимида педагог кадрларни тайёрлашни хамкорликда лойихалаш сохаларида кузга ташланади .[10;25].

МУХ,ОКАМА

Узбекистон шароитига таълим кластерининг кириб келиш жараёнини куриб чикадиган булсак, мамлакатимиз президентининг 2020 йил 29-апрелдаги ПФ-5987-сон фармонида таълим кластерларини яратиш сохада самарадорликни таъминловчи омил сифатида белгиланди. Чирчик давлат педагогика институти педагогик жамоаси институт ректори Г. И. Мухамедов ташаббуслари билан Республикамиз микиёсида илк бор тажриба сифатида таълим сохасига таълим кластерини тадбик этишга бел богладилар. Институтнинг 2019 йил 2-октябрдаги Педагогик таълим инновацион кластери буйича олиб борилаётган ишларни такомиллаштириш тугрисидаги 01-729-сонли буйруги таълим йуналишларининг хусусиятидан келиб чикиб хар бир йуналишлар кесимида лойихалар ишлаб чикилди ва Чирчик шахридаги мактабгача таълим муассасалари ва умумтаълим мактабларида "мактаб-лоборатория" тажриба-синов ишлари йулга куйилди. Институтда Педагогик таълим инновацион кластери илмий маркази фаолият курсатмокда. Марказ мактаб-лоборатория тажриба-синов ишлари фаолиятини назорат килиш, улар фаолиятини тахлил килиш ва тугри йуналтириб туриш ишларини амалга оширади. Институтдаги унлаб профессор-укитувчилар таълим кластери буйича самарали илмий-тадкикот ишларини олиб бормокдалар.

ХУЛОСА

Хулоса килиб шуни айтишимиз мумкунки, таълим кластери интеграция ва инновацион жараёнлар билан биргаликда содир буладиган, таълимдаги

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1139-1144

узвийлик ва узлуксизликни, таълим субъектларининг узаро ягона тизимни хосил килиши ва тизимнинг нуксонсиз ишлашини таъминлашга хизмат киладиган ходисадир. Энг мухими, кластер тизимига бирлашган хар бир субъект манфаатдор эканлиги, субъектлар фаолиятини узаро бахолаш тизимининг мавжудлиги таълим самарадорлигини таъминлашда катта ахамиятга эгадир. Таълим кластерига бирлашган субъектларнинг максади ва муддаоси битта, яъни, замон талабларига мос ракобатбардош сифатли кадрлар тайёрлаш оркали мамлакатимизнинг сиёсий, иктисодий, ижтимоий тараккиётига замин тайёрлаш хисобланади. Шундай экан хар бир таълим субъекти кластернинг якуний натижаси доимо сифатли махсулот ишлаб чикишга каратилишини, аммо биронта субъект фаолиятида сусткашлик, маъсулитсизлик буладиган булса кузланган натижага эришиб булмаслигини тугри англашлари лозим.

REFERENCES

1. Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 31-декабрдаги И 059-сонликарорига 1-илова.ВДММБ: 09/20/1059/0017-сон.03.20.2020.Узлуксиз маънавий тарбия концепцияси

2. Ш. М. Мирзиёев.Халкимизнинг розилиги бизнинг фаолиятмизга берилган энг аъло баходир.-Тошкент: "Узбекистон", 2018.2-жилд. 446-447-бетлар.

3.

4. У. Н.Хужамкулов.Педагогик таълим инновацион кластери ( Узбекистон таълим тизими мисолида) ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 1 | ISSUE 4 | 2020 .537-бет]

5. S. Mardonov., S. Toshtemirova S., B. Ahmadjonov , N. Koshanova . Structure and Mechanisms of Action of The Edcatcional cluster. // International Journal of Psychologial Rehabilitation,Vol.24,Issue 07,2020. 8104-8111

6.

]

7. T. I. Shamova [

в обеспечении эффективности, доступности и качества образования региона: Материалы 10 Международного образовательного форума (Белгород. 24-26

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-1139-1144

8. ..

9. У. Н.Ходжамкулов Педагогик таълим инновацион кластерининг илмий-назарий асослари. док. дисс. Автореферат. Чирчик-2020.С-25.

10.

партнерства техникума и предприятий газовой отрасли: автореф.

11. Nilufar Maxsudovna Koshanova. Academicia an Internatsional Multidisciplinary Research Journal. Problems of ensuring professional membership in the continuous education system (Based on education cluster)P.1519-1522.vol.10, Issue 6, June 2020. https://saarj.com

12. Н. М. Кошанова. Оила ва мураббий манфаатли хамкорлигининг таьлим сифатини оширишдаги ахамияти. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 2020. 32-б.

13. N.M Koshanova.Teacher Actions in professional Direction of secondary school children(assording to the educatsional cluster) European Science Review Scientific journal №3-4 2020 (March-April) 24-26p

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.