Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ ХИЗМАТЛАРИ СИФАТИ ВА САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИБ ИНСОН КАПИТАЛИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ТАЪЛИМ ХИЗМАТЛАРИ СИФАТИ ВА САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИБ ИНСОН КАПИТАЛИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
24
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим брендлари / Инсон капитали / юқори технологияли тармоқлар / академик мобиллик / Кремний водийси / Стартап лойиҳалар / технопарк / маънавий дунёқараш / интеллектуал салоҳият.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Пардаев Мамаюнус Қаршибаевич, Бабаназарова Севара Абдиназаровна

мақолада олий ўқув юртларида таълим хизматлари сифати ва самарадорлигини ошириш орқали мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий аҳволини яхшилаш, ҳамда бунга Инсон капитали, ахборот-ресурс марказлари ва профессор-ўқитувчилар салоҳиятининг таъсири ёритилган,

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ ХИЗМАТЛАРИ СИФАТИ ВА САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИБ ИНСОН КАПИТАЛИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

IV. MEHNAT VA BANDLIK MUNOSABATLARI, XIZMAT KO'RSATISH

VA SERVIS SOHASI

ТАЪЛИМ ХИЗМАТЛАРИ СИФАТИ ВА САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ИМКОНИЯТЛАРИДАН ФОЙДАЛАНИБ ИНСОН КАПИТАЛИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Пардаев Мамаюнус К^аршибаевич

Самарканд иктисодиёт ва сервис институти профессори, и.ф.д.

Бабаназарова Севара Абдиназаровна

Самарканд иктисодиёт ва сервис институти доценти, PhD

Аннотация: маколада олий укув юртларида таълим хизматлари сифати ва самарадорлигини ошириш оркали мамлакатнинг ижтимоий-иктисодий ахволини яхшилаш, хамда бунга Инсон капитали, ахборот-ресурс марказлари ва профессор-укитувчилар салохиятининг таъсири ёритилган,

Калит сузлар: таълим брендлари, Инсон капитали, юкори технологияли тармоклар, академик мобиллик, Кремний водийси, Стартап лойихалар, технопарк, маънавий дунёкараш, интеллектуал салохият.

Кириш. Мавзунинг долзарблиги. Жамиятнинг иктисодий тармоклари ва ижтимоий сохасини ривожлантиришда таълим-тарбия хамда илм-фаннинг урни бекиёсдир. Агар кайси мамлакатнинг иктисодиёти, ижтимоий ахволи таназзулга учраётган булса, шу давлатда таълимга эътибор камлиги кузатилмокда. Мамлакатимизда ушбу холатни тугри англаган холда бир канча ахамиятли чора-тадбирлар белгиланиб, уларнинг ижроси назоратга олиниб бормокда. Хусусан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида" ПФ-5847-сонли Фармони шу фикримизнинг далилидир.

Ушбу фармонда "юкори малакали профессор-укитувчилар, олимларни таълим жараёнига жалб килишнинг самарали механизмларини яратиш, муайян курсаткичлар асосида уларнинг фаолиятини бахолаш тизимини ривожлантириш", "олий таълим муассасаларининг Узбекистон ялпи ички махсулоти ошишидаги иштирокини ва мамлакат ижобий халкаро имиджини шакллантиришдаги ролини ошириш;", "таълимда брендлар, илмий анъаналар тизимини яратиш асосида олий таълим ва олий таълим муассасалари имижини шакллантириш стратегияси буйича дастур кабул килиш" каби масалаларга алохида ургу берилган. Ушбу холатлар мазкур ишнинг ута долзарб масалага багишланганлигидан далолатдир.

Тадкикот методологияси. олий таълим тизимида таълим хизматлари самарадорлиги ва сифатини ошириш масалаларини тадкик килиш жараёнида

макон ва замон, тахлил ва синтез, индукция ва дедукция, микдор ва сифат каби услублардан ва ёндошувлардан фойдаланилган. Бунда асосан мантикий тахлил усуллари хам кулланилган.

Тахлил ва натижалар. Мамлакатнинг иктисодий усишига Инсон капиталининг таъсири катта. Инсон капитали таълим, илм-фан, согликни саклаш ва бошкарув сохаларида ортиб борса, мамлакатда инновациялар, ижтимоий-иктисодий фаровонлик, мехнат унумдорлиги ва самарадорлигининг ошишига олиб келади. Хрзирги глобаллашган шароитда иктисодий-ижтимоий сохаларнинг барчасида юкори технологияли билимларни талаб килувчи кадрларга эхтиёж ортиб бормокда. Юкори технологияли тармоклар сохасига, самолётлар, космик кемалар, фармацевка, маиший ва компьютер техникаси, электрон компонентлар яратиш ва ишлаб чикариш кабиларни киритиш мумкин.

Хуллас, бугунги кунда таълим сифати ва самарадорлигини ошириш хаётий заруриятга айланди. Ушбу масалаларни амалга ошириш учун бир канча ишлар амалга оширилди:

Биринчидан, худуддаги олий таълим муассасаларига молиявий мустакиллик берилди. Шу йул билан ОТМнинг молиявий баркарорлигини таъминлаш имконияти яратилди. Бу уларнинг моддий-техник таъминотини мустахкамлашга сезиларли даражада хизмат килмокда.

Иккинчидан, профессор-укитувчиларнинг илмий салохиятини оширишга, уларнинг замонавий усулларда таълим бериш тизимини яхшилашга хам катта эътибор каратилмокда.

Учинчидан, талабаларнинг мутахассисликка кизикишларини ошириш учун хар бир йуналишлар буйича мутахассисларни тайёрлашда назария билан амалиётнинг уйгунлигини таъминлашга каратилган дуал таълим тизими жорий килинмокда.

Туртинчидан, энг мухим ахамиятли жихатларидан бири, олий таълим муассасалари ракобатбардошлигини ошириш оркали бу вазифаларни хал килишга алохида ахамият берилмокда. ОТМ таркибида давлат олий таълим муассасалари, хусусий таълим муассасалари, кушма таълим, давлат шерикчилиги асосида ташкил килинган таълим кабилар пайдо булди ва булар уртасида ракобат мухити хам шаклланди.

Буларнинг самараси маълум даражада сезилмокда. Хрзирги кунда 2024 йил учун Осиёнинг топ - 1000 талик университетига (QS) Узбекистоннинг 14 олий таълим муассасаси киритилди1. Таълим муассасаларининг ракобатбардошлигини оширишда бир канча йуналишлар хам инобатга олинмокда. Буларга:

Биринчидан, ОТМда фаолият юритаётган профессор-укитувчилар, илмий ходимлар томонидан яратилаётган инновацион гоялар, укув адабиётлари, ихтиролар ва уларнинг мамлакат ва жахон микёсидаги ахамияти хамда жамият учун ижтимоий-иктисодий самарадорлигининг даражаси инобатга олинади.

1 https://www.topuniversities.com/asia-university-rankings?countries=uz

www.jmbm.uz VOLUME 2, ISSUE 9 (January) ISSN: 2181-3000 Page 4/2

Иккинчидан, олий таълим муассасасида таълим олаётган талабаларнинг келажакда уз иш уринларини топиши ва фаолият юритаётган ташкилотига келтирадиган самарасига хам эътибор каратилади.

Учинчидан, олий таълим муассасасининг камров даражасига, таълим муассасасининг ахборот ресурс марказидаги адабиётлар фондига хам ракобатнинг бир йуналиши сифатида каралади.

Туртинчидан, нуфузли хорижий олий таълим муассасалар билан академик мобиллик даражаси каби курсаткичлар хам киритилган булиб, бу хам таълим тизимининг микдорий усишига катта таъсир килади.

Хозирги вактда (2023 йил октябр холатига) мамлакатимизда 210 та олий таълим муассасаси фаолият юритмокда2. Улардан 115 таси давлат таълим муассасаси, (шулардан 25 таси филиаллар), 29 хорижий ва 66 та нодавлат таълим муассасаси булиб, уларда 1 млндан зиёд талаба тахсил олмокда. ОТМ тизимида 42 минг нафарга якин профессор-укитувчи фаолият юритмокда. Мавжуд олий таълим муассасаларида 489 та бакалавр ва 559 та магистр таълим йуналишлари буйича талабалар тахсил олмокда. Ахборот ресурс марказларида 16 млндан зиёд босма ва электрон шаклда укув адабиётлар фонди мавжуд. Олий таълимдан кейинги таълимдаги докторант ва тадкикотчилардан 2023 йилнинг 9 ойида 327 нафар фан доктори (DSc), 2110 нафар турли фанлар йуналишлари буйича фалсафа доктори (PhD) илмий даражаларини олган3. Мамлакатимиз ОТМда илмий салохият даражаси шу 9 ой давомида 5,8 %га (327+2110*100/42000) ошганлигини куриш мумкин. Бундай холат албатта ижобий натижаларга олиб келади.

Бугунги кунда ОТМдаги барча имкониятлардан тулик фойдаланиш лозим. Шундагина таълим сифати ва самарадорлигининг оширилишига эришиш мумкин. Бунинг учун бир канча тавсияларни амалга ошириш максадга мувофик. Хусусан:

Биринчидан, профессор-укитувчилар томонидан яратилаётган илмий асарлар, янгиликлар, техникавий ихтиролар, кишлок хужалиги экинларининг махаллий ва хорижий селекция навлари мамлакатнинг ижтимоий-иктисодий хаётини яхшилашга хизмат килади. Шу туфайли ушбу ишларни рагбатлантириш тизимини тугри йулга куйиш максадга мувофик. Чунки бир гурух профессор-укитувчилар грант асосида тегишли маблаглар билан таъминланган холда бундай муваффакиятларга эришган булса, иккинчи томон уз ихтиёри билан яратувчилик билан шугулланмокда. Булар муносиб рагбатлантирилмасдан колиб кетмокда. Шу туфайли рагбатлантиришни ишнинг натижаси буйича амалга ошириш максадга мувофик.

Иккинчидан, ижодкорлик ишларига талаба ёшларни хам жалб килиш, уларга илмий-тадкикот ишларини олиб бориш учун шароитлар яратиш (лабораториялар, ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш базалари) ва натижаларни моддий рагбатлантириш хам хозирги даврдаги зарур чоралардан

2 https://data.egov.uz/uzbKr/data/6102947d2a2e256d868e8365

3 https://oak.uz/pages/28

биридир. Бу тадбирлар талабаларнинг уз касбини севадиган, билимли ва ракобатбардош кадрларни тайёрлашга асос булади, деган фикрдамиз.

Учинчидан, илмий тадкикот ишларининг натижасида эришилган илмий ишланмаларнинг бир кисми "когозда колиб кетмокда" Ёш тадкикотчилар ва инноваторларнинг илмий-тадкикот ишларини олиб боришга, янги-янги гоялар яратишга булган кизикиши маълум мезонлар асосида рагбатлантирилиши хам максадга мувофик. Бу ушбу сохага булган кизикиши ва маъсулиятини оширади. Уз навбатида талабаларни илмий-тадкикот ишлари билан шугулланишга рагбат уйготади.

Туртинчидан, илмий тадкикот ишларини, янги гояларни ва ихтироларни молиялаштиришда давлат билан бирга хусусий шерикчилик ва нодавлат ташкилотларини хам жалб килиш максадга мувофик. Илмий ишланмалар кимнинг манфаатига тугри келса, уша йуналишда, уша субъектлар томонидан рагбатлантириш механизмининг ишлаб чикилиши ва унинг кулланилишини йулга куйиш лозим.

Бешинчидан, илмий ва инновацион тавсияларни рагбатлантиришда олий таълим муассасаси билан биргаликда, тадкикотчи ва молиялаштирувчи ташкилотлар биргаликда шартнома тузиб, шерикчилик асосида фаолият олиб бориши хам максадга мувофик. Барча хайрли ишлар бугунги бозор муносабатлари ривожланган пайтда тегишли тартибда молиялаштирилиши максадга мувофик. Чунки хозир хар бир харакат маълум микдорда рагбатлантирилсагина шу ишга иштиёк кучли булади. Акс холда ёшларнинг илмга булган иштиёкини сундириши мумкин.

Олтинчидан, олий таълим муассасаси тадкикотчига илмий-тадкикот ишларини олиб бориш учун ташкилий жихатдан хам тегишли шароит яратиб бериши, яъни тадкикот ишини амалга оширишда илмий-назарий, укув адабиётларини, муаллифлик хукукини расмийлаштириш каби ишларни молиялаштирса, тадкикотчи уз гоя, ихтиро хамда илмий янгиликларни яратиш билан машгул булади. Мазкур холда турли илмий маколалар, тажрибалар утказиш, диссертация, кулланмалар ёзиш ишлари хам осон кечади. Бу тадкикотчининг иш самарадорлигини оширишга имконият яратади.

Еттинчидан, молиялаштирувчи ташкилот килинган инновацияларни ишлаб чикариш амалиётига жорий килиш, уни сотиш билан хам узи шугулланса бундан олий таълим муассасаси хам, тадкикотчи ва молиялаштирувчи ташкилот хам бир хил манфаатдор булади. Шуни тугри англаш лозимки, илмий-тадкикот ишларига килинган харажатлар тез орада самара беравермайди. Бунинг самарадорлиги маълум вактдан кейингина содир булади. Буни албатта инобатга олиб харакат килишни такозо килади.

Саккизинчидан, таълим сифати ва самарадорлигини ошириш борасида хорижий тажрибалардан хам фойдаланиш, уларнинг ютукларини инобатга олиб, уларни хам узимизда жорий килишга эришишимиз лозим. Масалан, XX асрнинг 40-50 йилларида асос солинган А^Шнинг Калифорния штатидаги "Кремний водийси (Silicon Valley)" айнан шундай Стартап лойихаларни

молиялаштириш маркази сифатида ташкил килинган. Ушбу марказ жахоннинг энг етакчи олий таълим муассасалари ва инноваторлар билан хамкорликда ишлайди. Яъни хакикий етакчи инновацион кластер хисобланади. Кейинчалик бу тажриба Сингапур, Австралия, Бразилия, Хиндистон, Малайзия, Европа, Россия, Хитой каби давлатларда хам кулланилиб, худди шундай технопарклар уз фаолиятини бошлади. Натижада ушбу давлатларнинг иктисодий-ижтимоий хаёти айнан шу инновацион ишланмалар эвазига жадал ва баркарор ривожланиш йулига кириб олди. Куриниб турибдики, барчаси ривожланган мамлакатлар асосан таълимнинг кучига таянган холда узларининг баркарорлигини ва ракобатбардошлигини таъминлаш имкониятига эга булди.

Туккизинчидан, таълим самардорлиги ва сифатини оширишда олий таълим муассасаларининг тегишли укув адабиётлар ва кулланмалар билан таъминланганлиги хам мухим ахамиятга эга. Масалан, дунёдаги энг нуфузли олий таълим муассасалари кутубхоналари хакида маълумот берадиган булсак, Гарвард университети кутубхонасида 18,9 млн жилд, Оксфорд кутубхонасида 1 2 млн жилд хамда Кембердж университетида 7 млндан ортик китоблар мавжуд4. Рейтингги баланд булган ОТМлар энг ноёб булган нодир асарлар, энг янги чикаётган укув адабиётларини уз кутубхоналарига олиб келишга ва профессор-укитувчи ва талабаларнинг улардан бахраманд булишларига харакат килади. Бу хам ракобатбардошликни оширишда мухим омил булиб хисобланади.

Унинчидан, мамлакатимиз кутубхоналарига хам барча давлатлардан энг сунгги инновацион гоялар билан сугорилган ноёб китобларни олиб келиб, уларни таржима килиб, укувчиларга тез ва соз фойдаланиш имкониятларини яратиш лозим. Шу уринда мухим жихат, болаларимизни китоб укишга, хакикий илм китобда ифода этилганлигига ишонч уйготиб, уларни шу йуналишда хам чинакам тарбия олиб бориш лозим.

Ун биринчидан, таълим тизимини тарбия билан уйгунлигини таъминлаш максадга мувофик. Бунга олий таълим тизимида жуда катта эхтиёж мавжуд. Куп талабалар диплом учун укишларини яширмаяпди. Билим олиш келажакда ишлаш ёки бирорта инновацион нарса яратиш учун эмас, факат диплом олиш учун бир имкон килиб бахо олса булди. Бу хаётнинг мохиятини, таълимнинг ахамиятини тушунмаганлик сабабидандир. Шунинг учун таълим билан тарбияни кушиб утиш, купрок тарбияга ахамият бериш лозим. Аслида тарбияни мактабгача таълимдан бошлаш керак, бирок олий таълим боскичида хам ёшлар тарбияга жуда мухтож. Шу туфайли укитиш соатларига канчадир тарбия фанини хам киритиш объектив заруриятдир.

Шуни алохида таъкидлаш лозимки, кейинги йилларда мамлакатимизда хам кутубхона ва ахборот ресурслар сони умуман олганда жуда секинлик билан булса хам ортиб бормокда. Бу ахолининг китобларга булган талабининг ошиб боришидан далолат беради. Ахоли ва талабалар канча куп китоб укиса, унинг маънавий дунёкараши, интеллектуал салохияти шунчалик усиб боришидан

4 https://www.mgpu.ru/wp-content/uploads/2020/06/Biblioteki-universitetov-mira.-Prezentatsiya-Kulii-Q.N.-1.pdf www.jmbm.uz VOLUME 2, ISSUE 9 (January) ISSN: 2181-3000 Page 4/5

дaлолaт бeрaди. Мaмлaкaтимиздa yткaзилaëтгaн китобxонлaр тaнловлaри Ba тaнлов FOлиблaрининг к,иммaтбaх1о cовринлaр билaн тaкдирлaнишлaри хдм китоб yкишгa бyлгaн кизикишлaрни ошириб бормокдa. Бирок 6у оммaвий тус олгaн эмac. Kонкyрcгa иштирок этгaнлaр орacидa олий тaълимдa тax£ил олaëтгaн тaлaбaлaр сони жyдa там.

Шу тyфaйли кмиобни yкишликкa raira aхдмият бeрилмокдa. Бунинг ëркин ифодacи cифaтиaд мaмлaкaтимиздa кyтyбxонaлaр, Аxборот-рecyрc Ba axборот кyтyбxонa мaркaзлaр еонининг оxирги йиллaрдa ошиб боришидa куриш мумкин. Бирок ушбу х1олaт мaмлaкaтимизнинг бaрчa хyдyдлaридa бир xил эмac, aйтрим хyдyдлaрдa кaмaйиш хдм руй бeргaн. Буни кyйидaги жaдвaл мaълyмотлaридaн хдм куриш мумкин (1-жaдвaл).

1-жадвал

Узбекистонда ва унинг алохида худудларида кутубхоналар, Ахборот-ресурс

ва ахборот ку тубхона мар рказла] рининг 2013-2022 йиллардаги узгаришлар ри5

Курсаткичлар 2G13 2G14 2G15 2G16 2G17 2G18 2G19 2G2G 2G21 2G22

Узбекистон Республикаси 11974 1153G 11658 11566 11565 11622 11587 11385 115GG 12518

^орaкaлпоFиcтон Pecпyбликacи 901 836 830 832 838 838 836 821 827 875

Андижон 867 899 903 894 890 896 894 882 893 952

Б^оро 642 639 651 645 643 645 653 624 635 677

Жиззax 673 643 642 631 632 635 635 619 625 668

^aшкaдaрë 1374 1284 1292 1289 1281 1285 1294 1243 1268 1400

Haвоий 459 427 428 423 426 424 416 415 417 456

Haмaнгaн 809 813 814 814 814 821 814 809 810 869

Caмaркaнд 1485 1401 1413 1410 1403 1409 1401 1387 1396 1478

Cyрxондaрë 1068 992 1007 995 992 1008 1009 1020 1026 1133

Cирдaрë 380 357 368 358 357 358 378 358 366 423

Тошкeнт 1025 1015 1032 1011 1011 1017 1026 1002 1007 1097

ФaрFонa 1089 1073 1103 1100 1108 1112 1078 1086 1099 1170

Хорaзм 682 632 642 639 640 638 637 631 640 668

Тошкeнт ш. 520 519 533 525 530 536 516 488 491 652

Жaдвaл мaълyмотлaридaн куриниб турибдики, 2022 йил 2013 йилга ниcбaтaн рecпyбликa бyйичa кyтyбxонaлaр, axборот-рecyрc Ba axборот кyтyбxонa мaркaзлaр сони 104,5 %ra ошгaн. Энг кa1тa кyрcaткич Тошкeнт шaхри, Cирдaрë Ba Андижон вилояттарига тyFри кeлгaн. Шу билaн биргa бaъзи хyдyдлaрдa бу кyрcaткичнинг пacaйгaнини хaм куриш мумкин. Xycyca^ KорaкaлпоFиcтон Pecпyбликacидa, Haвоий, Caмaркaнд, Хорaзм вилоялaртидa кaмaйиш кyзaтилгaн.

Инеон квпитвлини мycтaхкaмлaшнинг мухим омиллaридaн бири

китобxонликни ривожлaнтиришдaн иборaт. Бирок кyтyбxонaлaрнинг Ba

5 https://stat.uz/uz/rasmiy-statistika/social-protection-2

Ахборот-ресурс марказларининг камайишини ижобий бaxолaб булмайди. Бугунги кунда китоб укишга турли мативацияларни куллаб, китоб укишнинг оммавийлашишига эришиш чораларини куриш лозим. Билимсиз инсон капиталида xеч кандай узгариш содир булмайди, унда умуман мyстaxкaмлaниш булмайди.

Узбекистон Республикаси Президенти ёшлар маънавиятини юксалтиришга каратилган бешта ташаббусни эълон килиб, унинг бир йуналиши китобхонликка бaFишлaнгaн эди. Бунинг амалга оширилишини та^ил килиш учун кутубхоналар, Ахборот-ресурс ва ахборот кутубхона марказлар сонининг 2013-2022 йиллардаги узгаришларини график усулида курсатишга эътиборни каратдик. Бунинг шакли куйидаги расмда узи ифодасини топган (1-расм).

Расмдан куриниб турибдики, мамлакатимизнинг кайси xyдyдидa кутубхоналар, Ахборот-ресурс ва ахборот кутубхона марказларнинг усганлиги ва камайганлиги яккол куриниб турибди. Юкорида таъкидланганидек, ушбу субъектлар KорaкaдпоFистон Республикасида шу 2022 йилда 2013 йилга нисбатан 97,3 %ни ташкил килган. Жиззах вилоятида 99,3 %ни, Навоий вилоятида 99,3 ни, Самарканд вилоятида 99,3 %ни, Хоразм вилоятида 97,9 %ни ташкил килиб, ушбу xyдyдлaрдa кутубхоналарнинг камайиш кузатилган.

Ушбу кутубхоналар, Ахборот-ресурс ва ахборот кутубхона марказларнинг xyдyдлaр буйича сaдмоFини тaxлил килинадиган булса, одатда кутубхоналарнинг улуши шу xy-Цуд axолининг улушига мос булиши лозим. Шу туфайли мазкур xолaтдa уларнинг xyдyдлaр буйича улушига axaмият берилди. Бу куйидаги расмда келтирилган (2-расм).

1-расм. Кутубхоналар, Ахборот-ресурс ва ахборот кутубхона марказлар сонининг 2022 йил 2013 йилга нисбатан узгариши фоизларда

2-расм. Кутубхоналар, Ахборот-ресурс ва ахборот кутубхона марказларнинг худудлар буйича салмоFи, фоизларда.

Хулоса килиб айтганда, таълим сифати ва самарадорлигини ошириш учун мамлакатимизда хали катта имкониятлар, амалга оширилиши лозим булган ишлар анчагина. Агар бизнинг тавсияларимиз амалга ошириладиган булса, мамлакатимизда олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясида кузда тутилган бир канча вазифаларнинг бажарилишига хизмат килади.

Хулоса ва таклифлар. Хулоса килиб айтганда, олий таълим тизимида таълим хизматлари сифати ва самарадорлигини ошириш мамлакатимизда етук мутахассисларни тайёрлаш оркали Янги Узбекистоннинг шаклланиши ва ривожланишига муносиб хисса кушади. Шу максадда куйидаги хулосаларга келинди ва бир канча тавсиялар ишлаб чикилди. Булар:

Биринчидан, олий таълим муассасаларига кабул жараёнини соддалаштириш, яъни абутирентларни мактабни тугатмай туриб. ОТМга кабул килиш лозим. Яъни хар чоракда ёки ярим укув йилида ДТМ (Давлат тест маркази) томонидан укувчиларнинг билимини бахолаш, билим сертификатлари курсаткичлари оркали ОТМга кабул килинса, мактабда хам таълим сифати яхшиланади.

Иккинчидан, Мактаб укитувчилари ишга кабул килишда ОТМлар билан хамкорликда билимли талабаларнинг иш жойлари олдиндан аниклаштириб куйилиши зарур. Бунда МАКТАБ-ОТМ-МАКТАБ тизимини йулга куйиш. Мактабда узлаштириши яхши булган укувчилар ОТМлар учун, ОТМларнинг яхши билимга эга булган битирувчилари мактаб учун.

YnuHHugaH, caHoaT, umnaô nuKapum, ôu3Hec ôynap MaMnaKarnuHr uKTucoguH canoxuaTHHH puBo^naHTupyBHu coxanap. fflyHHHr ynyH 6y coxanapHu roKcanrupumga Tanaóanap, TagsuKoTHunap, onuMnap ôunaH xaMKopnuKHu onuô öopHfflHH xaM TrouMnamTupum 3apyp. .HtHH coxa BaKunnapu ëKH MapKa3namraH xonga xyKyMaT TOMOHugaH TagKUKoTHunap TOMOHugaH aparanaëTraH нннoвaцнanap Ha3opara onuô ôopunumu Ba aManuëTra ^opuñ KunumHu y3 3HMManapu onumnapu KepaK. EyHga xaM MaMnaKar, xaM TamKunoT, xaM TagKHKOTHH ôupgaH MaH^aargop ôynagu.

TypTHHHugaH, KyTyóxoHanap, axôopoT-pecypc MapKa3napu gouMuH paBumga энг cyHrru agaôuëTnap ôunaH TatMHHnaHHÔ, Tyngupuô ôopunumu 3apyp. AHTañnuK A^ffl onuMnapu ToMoHugaH aHru agaôuëT aparungu. EyHra KH3HKum ôungupraHnap, khtoôhh H3namra Ba cothô onumra xapaKaT Kunagunap, khtoô эca HHrau3 Tunuga. Khtoôhh Te3KopnuKga MaMnaKar эneктpoн KyTyóxoHanapu, axôopoT-pecepc MapKa3napuga gaBnar Tunuga Tonum Ba yKum uMKoHuaTnapuHu aparum no3HM. Arap cothô ohmokhh ôynca xaM nyn MaMnaKar unuga añnaHagu.

fflyHgañ Kunuô, ymôy TaBcuanap aManuëTra ^opuñ KunuHaguraH ôynca, onuH TatnuM TH3HMuga xH3MarnapHHHr caMapagopnuru Ba cubara aHaga omupunum uMKoHuaTu aparunagu. Ey umnap Haru^acuga onuH TatnuM TH3HMHga TatnuM xu3MaTnapuHu Kypcarum ^apaëHH TaKoMunnamuô ^Hru Y3ÔeKHcTOH Tanaônapura moc KenaguraH paKoôarôapgom Kagpnap TaHëpnaHHmu Hynra KyHunagu.

Ooñga^aHH^raH agaÔHëT^ap pyñxaTH

1. Y36eKHcTOH PecnyônTHKacu npe3HgeHTHHHHr 2020 Hun 29 oKTaôpga "HnM-^aHHu 2030 ñunrana puBo^naHTupum кoнцeпцнacннн TacguKnam Tyrpucuga" OapMoHu.

2. Y3ÔeKHcToH PecnyônTHKacH npe3HgeHTHHHHr 2022 Hun 16 uroHga "OnuH Ba ypTa Maxcyc TatnuM Ba3upnurH ôomKapyBH th3hmhhh TaKoMunnamTupum nopa-Tagôupnapu Tyrpucuga" n^-84-coHnu Kapopu.

3. Y36eKucToH PecnyônTHKacH npe3HgeHTHHHHr 2022 Hun 18 uronga Kaôyn KunuHraH "OnuH, ypTa Maxcyc Ba npo^eccuoHan TatnuM TamKunoTnapuga xothh-KH3napHHHr TatnuM onumnapuHu Kynnaö-KyBBarnamra goup nopa-Tagöupnap TyFpucHga"rH n^-323-coHnu Kapopu.

4. FynoMoB C.C. Ba ôomKanap. PaKaMnu uKTucoguëTga ónoKneñH TexHonoruanapu. T.: TMH, "HKTHcog-Monua" HampuëTu, 2019, 447 ôeT.

5. FynoMoB C.C., AronoB P.X. PaKaMnu uKTucoguëT Ba эneктpoн Tu^opar acocnapu. T.: TMH, "HKTHcog-Monua" HampuëTu, 2020, 510 ôeT.

6. HcpounoB E.H. TatnuM THH3HMuga нннoвaцнoн KopnoparuB xaMKopnuKHu puBo^naHTupumga uKTucoguH MexaHH3Mnap ponuHu omupum. TMH, HAK, 2016 h., 26 MapT.;

7. MyxaMMegoB M.M. Ba ôomKanap. HKTucoguëT Ha3apuacu. ^apcnuK. T.:«OaH Ba TexHonorua» HampuëTu 2018.

8. Очилов А.О. Юкори малакали кадрлар тайёрлашни бошкариш самарадорлигини ошириш. Иктисодиёт фанлари доктори (Ds^ диссертацияси автореферати - Тошкент, ТДИУ, 2019. - 76-бет.;

9. Очилова Х,.Н. Олий таълимда таълим хизматларини курсатишда синергетик самара усулларининг кулланилиши. // Journal Of Marketing, Business And Management (JMBM).

10. Пардаев M.^. ва бошкалар. Таълим хизматлари ва уларнинг самарадорлигини ошириш масалалари. Mоногрaфия. "Инновацион ривожланиш нашриёт матбаа уйи", 2020. - 256 б.;

11. Пардаев M.^. Иктисодиётни стратегик ривожлантиришнинг инновацион моделлари. Mоногрaфия - Т.: "Fan va texnologiyalar nashriyot-matbaa uyi", 2022. - 228 бет.

12. Пардаев M.K. Иктисодиётга оид атамаларнинг таърифлари. - Т.: "Fan va texnologiyalar nashriyot-matbaa uyi", - 60-61 бетлар.

13. Усмонов Б.Ш. ва бошккалар. Инсон капиталининг шаклланишида таълим ва илм-фаннинг роли. Т.: "Фан ва технологиялар", 2015 й.;

14. Kaxxaров О.Т. Олий таълим тизимида ракобатбардош кадрлар тайёрлашнинг бошкарув механизмини такомиллаштириш. Фан доктори (DSc) диссертацияси автореферати. Самарканд, СамИСИ, 2020. - 79 бет.

15. Шухрат Сирожитдинов. Устозлик - xикмaт ва кисмат. // "Янги Узбекистон" газетаси. 2022 йил 29 сентябрь. 200-сон. - 5 бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.