Научная статья на тему 'ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ МОДЕРНИЗАЦИЯ ҚИЛИШДА ИШЛАБ ЧИҚАРИШ КОРХОНАЛАРИНИНГ ЎРНИ'

ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ МОДЕРНИЗАЦИЯ ҚИЛИШДА ИШЛАБ ЧИҚАРИШ КОРХОНАЛАРИНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

242
55
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
модернизация / таълим / тарбия / интеграция / бакалавр / магистр / инновация / педагогик технологиялар / ахборот технологиялари / инновацион технологиялар / modernization / education / training / integration / bachelor / master / innovation / pedagogical technologies / information technology / innovative technologies

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Муроддуло Тоғаевич Нормуродов, Абурайхон Холиқулович Жураев

Республика иқтисодиѐтини ривожлантириш биринчи навбатда тайѐрланаѐтган кадрлар сифатига боғлиқ. Кейинги йилларда турли тармоқларда амалга оширилаѐтган ислоҳотлар ушбу масалани долзарблигини яна бир бор исботлади. Олий таълимда таълим сифати талаб даражасига кўтарилиши учун билимли ва юқори салоҳиятли профессор-ўқитувчилардан ташқари моддий-техник базанинг таъминланганлиги, замонавий ахборот технологияларига асосланган инновацион педагогик технологиялар қўлланилиши, ҳамда олий таълим билан ишлаб чиқаришнинг интеграцияси муҳим омиллардан биридир

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF MANUFACTURING ENTERPRISES IN THE MODERNIZATION OF HIGHER EDUCATION

The development of the economy of the Republic primarily depends on the quality of trained personnel. Reforms in various sectors in recent еars have once again proved the relevance of this issue. In order to improve the quality of education in higher education, one of the important factors is the provision of material and technical resources, with the participation of highly qualified professors and teachers, the use of innovative teaching technologies based on modern information technologies, as well as the integration of higher education

Текст научной работы на тему «ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ МОДЕРНИЗАЦИЯ ҚИЛИШДА ИШЛАБ ЧИҚАРИШ КОРХОНАЛАРИНИНГ ЎРНИ»

ОЛИЙ ТАЪЛИМ ТИЗИМИНИ МОДЕРНИЗАЦИЯ ^ИЛИШДА ИШЛАБ ЧЩАРИШ КОРХОНАЛАРИНИНГ УРНИ

Муроддуло ТоFаевич Нормуродов

^арши давлат университета профессори m.normuradov46@mail.ru

Абурайхон Холикулович Жураев

^арши мухдндислик- ицтисодиёт институти катта уцитувчиси

a.juraev@rambler.ru

АННОТАЦИЯ

Республика ицтисодиётини ривожлантириш биринчи навбатда тайёрланаётган кадрлар сифатига боглиц. Кейинги йилларда турли тармоцларда амалга оширилаётган исло^отлар ушбу масалани долзарблигини яна бир бор исботлади. Олий таълимда таълим сифати талаб даражасига кутарилиши учун билимли ва юцори салох,иятли профессор-уцитувчилардан ташцари моддий-техник базанинг таъминланганлиги, замонавий ахборот технологияларига асосланган инновацион педагогик технологиялар цулланилиши, хдмда олий таълим билан ишлаб чицаришнинг интеграцияси мух,им омиллардан биридир.

Калит сузлар: модернизация, таълим, тарбия, интеграция, бакалавр, магистр, инновация, педагогик технологиялар, ахборот технологиялари, инновацион технологиялар.

THE ROLE OF MANUFACTURING ENTERPRISES IN THE MODERNIZATION

OF HIGHER EDUCATION

Muroddulo Togaevich Normurodov

Professor of Karshi State University m.normuradov46@mail.ru

Aburayhon Kholikulovich Juraev

Senior lecturer of Karshi Institute of Engineering and Economics

a.juraev@rambler.ru

ABSTRACT

The development of the economy of the Republic primarily depends on the quality of trained personnel. Reforms in various sectors in recent еars have once again proved the relevance of this issue. In order to improve the quality of education in higher education, one

of the important factors is the provision of material and technical resources, with the participation of highly qualified professors and teachers, the use of innovative teaching technologies based on modern information technologies, as well as the integration of higher education.

Keywords: modernization, education, training, integration, bachelor, master, innovation, pedagogical technologies, information technology, innovative technologies.

КИРИШ

Узбекистан мустакилликка эришганидан кейин, биринчи навбатда ёшлар тарбиясига, уларнинг билимли кадрлар тайёрлаш тизимига катта эътибор каратиб келди.

1997 йил 29-августда Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида"ги конун ва "Кадрлар тайёрлаш миллий дастури" кабул килинди. Узбекистон Республикасида таълим тизимининг ягоналиги ва узлуксизлиги конун билан мустахкамланди. Узлуксиз таълим уз ичига олган таълим турлари: Мактабгача таълимдан олий таълим ва ундан кейинги таълим тизими долзарблигини йукотмади.

Кадрлар тайёрлаш тизимини ривожлантиришда таълимнинг узлуксизлигини таъминлаш устувор йуналишлардан бири этиб олинди. Узлуксиз таълим тизимида узвийлик, узаро богликдик, изчиллик устувор вазифа сифатида белгиланди [1].

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Мамлакатимизда айникса кейинги 3 йилда таълимга, ёшларнинг билим олишига алохида эътибор каратилмокда. Биргина таълим тизимини ривожлантиришга оид 10 дан ортик Узбекистон Республикаси Президенти Фармонлари ва Карорлари кабул килинди. 2019 йил 8 октябрда "Узбекистон Руспубликаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожланиш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги Фармони эълон килинди. Куплаб олий укув юртлари очилмокда. Чет эл университетлари филиаллари ташкил этилмокда. Ёшларни олий таълимга камраб олиш 20% дан ошиб кетди. Урта ва олий таълим тизимида мехнат килаётган педагог-укитувчилар ойлик маошлари оширилмокда.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномасида "Хдммамиз учун замонавий билимларни узлаштириш, чинакам маърифат ва юксак маданият эгаси булиш узлуксиз хаётий эхтиёжга айланиши керак" деган сузлари "Бешикдан кабргача илм изла"

деган улуг хадис иборасига хдмохднглиги, нафакат ёшлар, балки бутун жамиятимиз аъзоларининг билимли, юкори савияли, илм-маърифатли ва юксак маънавиятга эга булиши олдимизда турган энг устувор вазифалардан биридир [2,3].

НАТИЖАЛАР

Таълим сифати ва тарбия самарадорлигида устоз-муаллим тизими энг асосий уринда туради. Таълим муассасаларини юкори малакали педагог кадрлар билан таъминлашнинг бозор иктисодиётига асосланган тизимини ишлаб чикиш лозим.

Маърузанинг салмоги эмас, сифати мухим. Унда педагогик технологияларнинг энг сунги ютуклари, ахборот технологияларининг мукаммал вариантларидан фойдаланиши кузда тутиладиган тизимга эришиш максад-муддаомиз булиши лозим. Хусусан, олий таълимда маъруза бир томонлама булмаслиги, балки талаба фаол иштирокчига айланиши зарур. Малака ошириш курсларида профессор-укитувчиларнинг дарс бериш махоратини оширишга каратилиши керак.

Дарсларни хдр томонлама кизикарли ташкил этиш учун моддий-техник базанинг таъминланганлигига алохида эътибор каратилиши зарур. Замонавий ахборот технологиялари билан аудиторияларни жихрзламасдан туриб ушбу ишларни ташкиллаштириш кийинчиликларни тугдиради. Таълим-тарбия сифатини моддий техник базани ташкил этмасдан туриб ошириш мумкин эмас.

Олий таълим ва ишлаб чикариш интеграцияси унинг сифатига ижобий таъсир этиши, чет эл университетлари тажрибасидан маълум.

Республикамизда бу сохдда амалга оширилган ишлар талаб даражасида эмас. Айрим олий укув юртлари, айрим ишлаб чикариш корхоналари билан маълум йуналишларда хдмкорлик килишмокда. Бу жараён доимий ва тизимли ташкил этилиши лозим.

MUHOKAMA

Бизнингча, бу борадаги фаолиятни тубдан узгартириш масаласи кун тартибида турибди. Абитуриентни укишга кабул килишдан бошлаб ишга боргунгача булган жараёнда ишлаб чикаришнинг бевосита иштироки булиши зарур. Мутахассис тайёрлашда ишлаб чикариш корхоналари фаол иштирок этиши зарур. Ишлаб чикариш билан олий таълим интеграцияси кандай булиш лозим деган савол тугилади.

Жахон Банкининг "Академик инновациялар жамгармаси" доирасида Узбекистонда олий таълим муассасаларни модернизация килиш йуналиши буйича амалга оширилаётган грант иштирокчиси сифатида "^ашкадарё вилояти ишлаб чикариш корхоналари билан ^арши давлат университети орасидаги хамкорликни кучайтириш оркали бакалавр ва магистрлар тайёрлашнинг сифатини ошириш" мавзусида лойиха амалга оширилмокда. Бизга маълумки Узбекистонда энг йирик ишлаб чикариш корхоналаридан "Муборак газни кайта ишлаш" заводи, "Талимаржон" Иссиклик электр станциялари мисолида урганганимизда, ишлаб чикариш корхоналари тезлик билан уз технологияларини янгиламокда. Асосан чет эл янги техника ва технологияларини олиб кириб, ишлаб чикариш жараёнларига жорий этмокда. Кадр тайёрлаётган олий укув юртлари кафедралари бу жараёнларга фаол иштирок эта олмаяпди. Натижада олий таълим муассасалари битирувчилари ишга боришганда уларни ишлаб чикаришда мутахассис сифатида ишга киришиб кетиши кийин кечмокда. Ишлаб чикаришда уларни 2-3 ойлаб кайта тайёрлашга тугри келмокда.

Олий укув юртларида укитилаётган айрим фанлар корхоналарнинг замонавий технология ва янги курилмаларига мос келмайди. Олий таълим муассасаларда олиб борилаётган илмий-тадкикот ишларини хам ишлаб чикариш корхоналарнинг ривожланишига ижобий хисса кушиши лозимлиги хисобга олинмаяпди. Умуман кадрларни максадли тайёрлашни кескин яхшилаш лозим.

Ишлаб чикариш билан кадр тайёрлайдиган институт ва университетлар орасида хамкорлик шартномалари булиши керак. Ишлаб чикаришда университет кафедраларининг филиаллари ташкил этилиши, ундан ташкари корхонада хозирги замон талабларига жавоб берадиган укув-илмий марказлар ташкил этилган булиши лозим. Талабалар экскурциялардан бошлаб, амалиётлар утиши, ишлаб чикаришдаги мутахассисларни дарс беришга жалб этиш, битирув малакавий ишлар ва магистрлик диссертациялари тугридан -тугри ишлаб чикариш корхоналарда бажарилишини ташкил этиш максадга мувофик булади. Ишлаб чикариш корхоналарда фойдаланилаётган асбоблар ва курилмалар олий укув юртлари укув ва илмий лабораториялар билан мослик даражаси доимо урганиб борилиши керак. Олий таълимда укитилаётган фанлар ва уларнинг укув режалари ва дастурлари ишлаб чикариш корхоналари мутахассислари томонидан доимо экспертизадан утказиб борилиши лозим. Бу

сохадаги таклифлар олий укув юртлари укув методик Кенгашда мухокама килиб, укув жараёнига тавсия этилиши максадга мувофик булади.

Умуман, Республикамиздаги олий таълим муассасалари ва ишлаб чикариш корхоналарининг узаро алокасининг самарадорлигини ошириш учун конун доирасида ёндашув лозим, яъни узаро хамкорлик конунга асосланган булса ишлаб чикариш корхоналарининг хам олий таълим муассасаларининг хам мажбуриятлари ва вазифалари аник белгилаб куйилган булади.

ХУЛОСА

Яна бир масала, Республикамиз олий таълим муассасаларида контракт асосида укишга кабул килинаётган талабаларнинг хеч булмаганда бир кисми йирик ишлаб чикариш корхоналари томонидан молиялаштирилиши максадга мувофик. Бу таклифнинг амалга оширилиши, биринчидан, ишлаб чикариш корхоналари узларига керак булган кадрларни тайёрлайди, иккинчидан, кам таъминланган оилалар ижтимоий химояси таъминланади.

Шундай улкан имкониятлар яратилаётган пайтда таълим тизимида таълим сифати талаб даражасида кутарилиши учун мухим туртки булади деб хисоблаймиз.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида" ги конуни "Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури" Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси 1997 й., 9-сон.

2. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. Халк сузи газетаси. 2020 йил 25 январь, №19.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-5847-сонли Фармони.

4. А.Х.Жураев. Таълим тизимига педагогик дастурий воситаларни жорий этиш афзалликлари. УзМУ хабарлари журнали. 1/1-сон 2020 й. 85-89 бетлар.

5. Xurramov Anvar Jumanazarovich, Boymurodov Adham Khushimkulovich, Jurayev Aburaykhan Xoluqulovich. Educational technologies and their quality assessment. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 12, 2020. -P. 162-165.

6. XyppaMOB, A.^., KOMOHOB, 3.P., Pa3pa6oTKa anropuTMa ynpaBneHua c yneTOM TpygHO^opManroyeMon нн$оpмaцнн // Academic research in educational sciences, 2020. Volume 01, Issue 03, -pp: 240-247

7. XyppaMOB, A.^., Pa^aôoB, O.T., ^grapoBa, H.H., YMyMHH ypTa TatnuM MaKTaônapuga MareMaraKa ^aHHHH yKuramga TatnuM TexHonoruacu ннновaцнон MogenHHHHr ypHH. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES, 2021 Volume 2 Special ISSUE 2 - pp: 59-67

8. CymaHOB, P. O. (2020). Idea Shokhh mu^pnam anropuTMHHu TaKOMunnarnTHpurn MeTognapu. Academic Research in Educational Sciences, 1(3), 397-404.

9. Sultanov, R.O., Xalmetova, M.X., Ikki gildirakli transport robotlari harakatini dasturlash. Academic Research in Educational Sciences, 2021 Volume 2 Special ISSUE 2 - pp: 108-114.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.