TALABALARNING MUSTAQIL IJODIY FAOLIYATINI KOMPITENSIYAVIY YONDASHUV ASOSIDA TAKOMILLASHTIRISH (OLIY TA’LIM MUASSASALARI PEDAGOGIKA MISOLIDA) Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

TALABALARNING MUSTAQIL IJODIY FAOLIYATINI KOMPITENSIYAVIY YONDASHUV ASOSIDA TAKOMILLASHTIRISH (OLIY TA'LIM MUASSASALARI

PEDAGOGIKA MISOLIDA)

1 2

Dilobar Xalmatova Alimjanovna, Inomova Zebo Umidjon qizi

1Chirchiq davlat pedagogika universiteti o'qituvchisi 2Chirchiq davlat pedagogika universiteti talabasi https://doi org/10.5281/zenodo. 7993741

Annotatsiya. Zamonaviy ta'lim paradigmasida talabalarning mustaqil ishlariga muhim didaktik maqsad berishga imkon beruvchi kompetentsiyaga asoslangan yondashuvni shakllantirishning asosiy tamoyillari haqida.

Kalit so'zlar: Pradigma, kompitensiya, didaktik, kreativ, protses, usul, yo'nalish, interaktiv.

Pedagogika yo'nalishida talim olayotgan oliy t'lim muassasasi talabasining ijodiy salohiyatini yuksaltirishning eng yaxshi usullaridan biri bu - mustaqil ijodiy faoliyat hisoblanadi.

Bu usul talabani mavjud ilmiy muammoni shakllantirish ilmiy va amaliy yechim yo'lini ishlab chiqish, echim bo'yicha optimal natijaga erishish, isbotlash kabi ko'nikmalarini rivojlantiradi.

Mustaqil ijodiy faoliyat talabalarni samarali kasbiy mahoratini rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi.

Mustaqil ijodiy faoliyat olib talabalarni o'quv mashg'ulotida olgan bilimlarini hayotda namoyon etish, o'qituvchi ishtirokisiz mustaqil kreativlik asosida qaror qabul qilishiga o'rgatadi.

Mustaqil ijodiy faoliyatni to'g'ri shakillashtirish har qanday o'quv predmetini o'zlashtirish imkoniyatini oshirishi, qaysidir manoda talabani bilim, malaka, ko'nikma olishiga undashi, motivatsiyasini oshirishi lozimdir.

Bugungi kunda talaba shaxsi uchun mustaqil ijodiy faoliyatning o'quv protsesining yuklamasi sifatida belgilanib qolganligi, mustaqil ijodiy talim mavzularini to'g'ridan-to'g'ri fan dasturidagi mavzular bilan bir xilligi, mustaqil ish mavzusining malum bir muammoga yo'naltirilmaganligi balki aksariyat hollarda turli manbaalardan olinadigan tayyor materiallar orqali yoritilishi hamda mustaqil ijodiy ishni amaliyotda tatbiq qilmaslik kabi holatlar talim sifati samaradorlgining dolzarb muammolaridan biri.

Talabalarning mustaqil ijodiy faoliyatlarini pedagogik boshqarish.

• Talaba o'zining harakatini rejalashtirishi

• o'z maqsadini tanlash, ularga erishishning yo'l va vositalarini aniqlashi;.

• Berilgan topshiriqlarni yechish uchun o'z imkoniyatlarini birlashtirish-tashkillashtirishi.

• O'z faoliyatini nazorat qilishi va mos ravishda baholash

• o'zining keyingi harakatlarini o'zi nazorat qilishi va o'zini o'zi baholashni amalga oshirishi.

Talabalarning mustaqil va ijodiy ishini tashkil etishda uning quyidagi shakllaridan foydalanish mumkin:

- ayrim nazariy mavzularni o'quv adabiyotlari yordamida kutubxonada mustaqil o'zlashtirish va mavzuning mohiyatini yoritib berish;

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

- kompyuter sinflarida elektron darsliklar, vertual stendlar, multi- media dasturiy majmualari yoki o'rgatuvchi hamda bilimlarni nazorat qiluvchi interaktiv kompyuter dasturlari yordamida topshiriqlarni mustaqil o'zlashtirish;

- hisob-grafik, jadval-diagramma ishlarini aniq maqsadlar asosida bajarish;

- laboratoriya yoki amaliy mashg'ulotlarga oldindan tayyorgarlik ko'rish, ularning maqsadlarini belgilab olish;

- maket, model, namunalar, detallar yoki kompyuter dasturlari yaratish orqa-li ko'rik tanlovlarda qatnashish va ularni namoyish etish;

- berilgan mavzu bo'yicha referat yoki ma'ruza tayyorlash, seminar yoki anju-manlarda ma'ruza qilish;

- fanlar bo'yicha sinfdan tashqari berilgan misol va masalalarni, nazariy savollarni, test topshiriqlarini bajarish;

- mintaqaviy ta'lim portallarning axborot manbalari bilan ishlash, boshqa ta'lim muassasalarining axborot-ta'lim resurslaridan foydalanish;

- o'qituvchi ko'rsatmasiga binoan reyting tizimi asosida o'tkaziladigan nazo-rat turlariga yoki yozma ishlarga tayyorgarlik ko'rish;

- fan olimpiadalarida qatnashish uchun an'anaviy bo'lmagan misol, masala yoki topshiriqlarni bajarish;

- immitatsion o'yinlar tashkil etish, ularning ssenariylarini tayyorlash, tahlil etish;

- ishlab chiqarish tashkilotlari bilan tuzilgan xo'jalik shartnomalarida faol ishtirok etish.

Talabalarning mustaqil ishini tashkil etishni kompetensiyaviy yondashuv nuqtai

nazaridan ko'rib chiqsak, O.Yu. Polyanichko o'z-o'zini tarbiyalash kompetensiyasini shakllantirishni talabalarning sinfdan tashqari mustaqil ishi tizimining asosiy maqsadi sifatida belgilaydi.

Talabalarning mustaqil ijodiy faoliyati E.N. Trushchenko, muayyan sharoitlarda amalga oshirilishi mumkin

- talabalarning ichki, tashqi va protsessual motivatsiyasini rivojlantirish orqali mustaqil ijodiy faoliyatga munosabat motivatsiyasini ta'minlash;

- o'quv kurslarini kasbiy yo'naltirilgan vazifalar tizimi sifatida loyihalash, ularni hal qilish talabaning ta'lim faoliyatidan professional faoliyatga o'tishga imkon beradi;

- telekommunikatsiya texnologiyalari imkoniyatlaridan foydalangan holda talabalarning o'quv faoliyatini metodik jihozlash;

- bo'lajak mutaxassis shaxsining kasbiy rivojlanish jarayonini monitoring qilish asosida talabalarning mustaqil ijodiy faoliyati ustidan nazoratni ta'minlash.

Zamonaviy ta'lim paradigmasida talabalarning mustaqil ishlariga muhim didaktik maqsad berishga imkon beruvchi kompetentsiyaga asoslangan yondashuvni shakllantirishning asosiy tamoyillari O.E. Lebedev. Ushbu tamoyillarga ko'ra, ta'limda kompetensiyaga asoslangan yondashuvning asosiy ma'nolaridan biri mustaqil ijodiy ishlash qobiliyatini shakllantirish, qo'shimcha ravishda ta'limning tashkiliy asosidir.

Kompetensiyaga asoslangan yondashuv doirasidagi asosiy jarayon talabalarning mustaqil ijodiy faoliyati hisoblanadi.

Shunday qilib, talabalarning mustaqil ijodiy faoliyati, bir tomondan, faoliyat turi sifatida, ikkinchi tomondan, o'quvchilarning mustaqil faoliyatiga yo'l-yo'riq ko'rsatadigan voqealar tizimi yoki pedagogik shartlar sifatida qaraladi.

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

Talabalarning mustaqil ijodiy faoliyati didaktik salohiyatga ega, chunki mustaqil ijodiy ish jarayonida o'quv materiali bo'yicha bilimlarni o'zlashtirish ham, bu bilimlarni kengaytirish, turli xil ma'lumotlar bilan ishlash qobiliyatini shakllantirish va analitik qobiliyatlarning rivojlanishi sodir bo'ladi.

Talabalarning mustaqil ijodiy faoliyatini tashkil etishda kompetensiyaga asoslangan uslubiy yondashuv mustaqil ijodiy ish natijasida talabalar tomonidan talab qilinadigan kompetentsiyaning tegishli darajasiga erishganligini hisobga olish va talabalar mustaqil ijodiy faoliyatining asosiy xususiyatlarini aniqlash imkonini berdi:

- maqsadlilik;

- xabardorlik;

- tuzilishi;

- samaradorlik -kreativlik.

Shunday qilib, oliy o'quv yurtlarida mutaxassislar tayyorlashga kompetensiyaga asoslangan yondashuv doirasida talabalarning mustaqil ijodiy faoliyatidan kasbiy faoliyatga bosqichma-bosqich o'tishga yordam beradigan ichki motivatsiyali faoliyat sifatida qaralishi kerak. Talabalarning ijodiy mustaqil faoliyatini tashkil etish jarayonida kompetensiyaga asoslangan yondashuvni amalga oshirish talabaning kasbiy faoliyatini rivojlantirishga shaxsiy qo'shilishini nazarda tutadi.

Pedagogik shartlar majmuini hisobga olgan holda talabalarning mustaqil ijodiy faoliyatini tashkil etish kompetensiyaga asoslangan yondashuv asosida talabalarni kasbiy faoliyatga tayyorlashni ta'minlaydi. Tadqiqotchilar quyidagi shartlarni asosladilar:

- ichki va tashqi protsessual motivatsiyaning rivojlanishini ta'minlash;

- o'quv kurslarini kasbiy yo'naltirilgan vazifalar tizimi sifatida loyihalash;

- telekommunikatsiya texnologiyalari imkoniyatlaridan foydalangan holda talabalarning o'quv faoliyatini metodik jihozlash;

- talabalarning mustaqil ijodiy ishlari ustidan nazoratni ta'minlash;

- talabalarga mustaqil ishning mavzulari, shakllari va yo'nalishlarini tanlashda o'zini o'zi belgilash imkoniyatini berish;

- talabalarning mustaqil faoliyati uchun topshiriqlar mazmunining ijodiy xususiyati;

- talabalarning mustaqil faoliyatini ilmiy-uslubiy ta'minlash va axborot bilan ta'minlash. Talabalarning mustaqil ijodiy faoliyatlarini tashkil etish jarayoni o'quv fanining

xususiyatlariga, uning tuzilishiga, soatlar hajmiga, javoblarga bog'liq.

REFERENCES

1. ARALASH TA'LIMNING PEDAGOGIK ASOSLARI Xalmatova Dilobod Alimjanovna attachment= 12285 2023 - yil

2. Azizxo'jaeva N. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. T.:—O'zbekiston Yozuvchilar uyushmasi Adabiyot jamg'armasill, 2006 y. 166 b. 3. Bekmuradov A.Sh., Golish L.V., Xoshimova D.P. Proektivnie i planirovanie pedagogicheskix texnologiy . T.: —O'zbekistonl, 2009 g. 205b.

3. Bekmuradov A.Sh., Golish L.V., Xoshimova D.P. Texnologiya proeknogo obuchenie. T.: —O'zbekistonl, 2009 g. 185 b.

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

4. Pedagogika oliy o'quv yurti studentlarining mustaqil ishlari. O'qituvchilik ixtisosiga kirish kursiga metodik ko'rsatmalar. T.: —O'qituvchill 1980 y. 156

5. "Ta'lim klasterida pedagogik innovatsiyalar tushunchasi" AS Baxtiyorovna, мугаллим хэм узликсиз билимлендириу, 2023

6. Ta'limda innovatsion uslublarni ishlab chiqish hamda amaliyotga joriy etishning nazariy asoslari AS Baxtiyorovna, Scientific Bulletin of NamSU-Научный вестник НамГУ-NamDU ilmiy axborotnomasi-2023-yil_2-son

7. Ibragimov, X., and Abdullayeva Sh. "Pedagogika nazariyasi (darslik)." T.: Fan va texnologiya 288 (2008).

8. Ибраимов Х. И. Креативность как одна из характеристик личности будущего педагога //Наука, образование и культура. - 2018. - №. 3 (27). - С. 44-46.

9. Ibragimovich X. I. O 'ZBEKISTON OLIY TA'LIM TIZIMIDA KREDIT-MODUL TEXNOLOGIYALARINI QO 'LLASHNING O 'ZIGA XOS XUSUSIYATLARI //INTEGRATION OF SCIENCE, EDUCATION AND PRACTICE. SCIENTIFIC-METHODICAL JOURNAL. - 2021. - С. 209-214.

10. Ibragimovich, Ibraimov Kholboy. "Theoretical and methodological basis of quality control and evaluation of education in higher education system." International journal of discourse on innovation, integration and education 1 (2020): 6-15.

11. Maxmutovna T. X. INFLUENCE OF MASS CULTURE ON THE FORMATION AND DEVELOPMENT OF THE SPIRITUAL AND MORAL IMAGE OF THE YOUNG GENERATION //European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. - 2019. - Т. 7. - №. 12.

12. Mahmutovna T. X. Ways to Form Immunity of Protection from" Public Culture" in Adolescent Students //Kresna Social Science and Humanities Research. - 2022. - Т. 3. - С. 115-117.

13. Makhmutovna T. K., Ibragimovna T. I. Specific features of the pedagogical process focused on increasing the social activity of youth //Asian Journal of Multidimensional Research (AJMR). - 2020. - Т. 9. - №. 6. - С. 165-171.

14. Abdullaeva, B. S., Sobirova, M. A., Abduganiev, O. T., & Abdullaev, D. N. (2020). The specifics of modern legal education and upbringing of schoolchildrenin the countries of the post-soviet world. Journal of Advanced Research in Dynamical and Control Systems, 12(2), 2706-2714.

15. Oglu, Abduganiev Ozod Tursunboy. "Pedagogical Conditions And Mechanisms Of Development Of Social Active Civil Competence In Students." Turkish Journal of Computer and Mathematics Education 12, no. 7 (2021): 433-442.

16. Abduganiyev, O. T. (2022, December). FACTORS AFFECTING THE DEVELOPMENT OF SOCIALLY ACTIVE CITIZENSHIP COMPETENCE IN STUDENTS. In E Conference Zone (pp. 10-13).

17. Abduganiev O. Developing Student Civil Competency //Eastern European Scientific Journal. - 2019. - №. 1.

18. Махмудов А. Х., Джураев Р. Х., Ахунжонов А. Т. Дидактический потенциал шахматной игры //Наука и образование сегодня. - 2020. - №. 6-2 (53). - С. 70-71.

19. Махмудов А. Х. ИНТЕНСИФИКАЦИЯ ОБУЧЕНИЯ ПРЕДМЕТА «ШАХМАТЫ» ЧЕРЕЗ РЕШЕНИЯ ШАХМАТНЫХ ЗАДАЧ: 10.53885/ед. 2022.49. 38.098 Махмудов

RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR DAVRIDA TILLARNI INTENSIV O'QITISHNING PSIXOLOGIK-

PEDAGOGIK JIHATLARI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI 2023-yil 2-iyun

Абдулхалим Хамидович, д. 2 п. н, зам. директора Узбекского научно-исследовательского института педагогических наук им. Кары Ниязи, abdu-hm@ yandex. ru //Научно-практическая конференция. - 2022. - С. 766-768.

20. Джураев Р. Х., Махмудов А. Х., Фефелов В. С. Методология формирования учебно -творческого плана для компетентностной подготовки магистров //Педагогические науки. - 2012. - №. 1. - С. 84-90.

21. Махмудов А. Х., Абдурахмонов З. Б. Таълимда замонавий ракамли технологияларидан фойдаланишнинг ютуклари ва муаммолари //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. CSPI conference 3. - С. 97-99.