Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАРНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ТАЛАБАЛАРНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

41
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
шахс / касбий компетентлик / таълим-тарбия / педагогик тизим / ўқитувчи / таълим / личность / профессиональная компетентность / образование / педагогическая система / педагог / образование

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Феруза Турдиевна Хамидова

Ҳар бир жамият ўзига зарур шахсни тарбиялайди. Унга ўз тараққиёти даражаси ва тенденцияларидан келиб чиқиб ахлоқий, эътиқодий, касбийпрофессионал, ҳуқуқий ва бошқа қатор талаблар қўяди. Жамият тараққиётининг пировард мақсади ҳам инсон, унинг фаровон, эркин ва хавфсиз турмуш кечиришидир. Мазкур мақола талабалар касбий компетентлигини ривожлантиришда замонавий технологиялардан фойдаланиш масалалари ёритилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Каждое общество воспитывает нужного ему человека. Исходя из уровня и тенденций своего развития, он предъявляет к нему ряд моральных, религиозных, профессиональных, правовых и других требований. Конечной целью развития общества является человек, его благополучная, свободная и безопасная жизнь. В данной статье освещены вопросы использования современных технологий в развитии профессиональной компетентности студенто

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАРНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ»

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of Uzbekistan's development

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori

ТАЛАБАЛАРНИНГ КАСБИЙ КОМПЕТЕНЦИЯЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ЗАМОНАВИЙ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН

ФОЙДАЛАНИШ

Феруза Турдиевна Хамидова

Навоий давлат педагогика институти "Педагогика ва психология" кафедраси катта укитувчиси

Х,ар бир жамият узига зарур шахсни тарбиялайди. Унга уз тараккиёти даражаси ва тенденцияларидан келиб чикиб ахлокий, эътикодий, касбий-профессионал, хукукий ва бошка катор талаблар куяди. Жамият тараккиётининг пировард максади хам инсон, унинг фаровон, эркин ва хавфсиз турмуш кечиришидир. Мазкур макола талабалар касбий компетентлигини ривожлантиришда замонавий технологиялардан фойдаланиш масалалари ёритилган.

Калит сузлар: шахс, касбий компетентлик, таълим-тарбия, педагогик тизим, укитувчи, таълим

Каждое общество воспитывает нужного ему человека. Исходя из уровня и тенденций своего развития, он предъявляет к нему ряд моральных, религиозных, профессиональных, правовых и других требований. Конечной целью развития общества является человек, его благополучная, свободная и безопасная жизнь. В данной статье освещены вопросы использования современных технологий в развитии профессиональной компетентности студентов

Ключевые слова: личность, профессиональная компетентность, образование, педагогическая система, педагог, образование

Every society educates the person it needs. Based on the level and trends of his development, he imposes a number of moral, religious, professional, legal and other requirements on him. The ultimate goal of society's development

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

is man, his prosperous, free and safe life. This article covers the

May 6, 20231 ©

National University of Uzbekistan Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023

Quality education — the foundation of Sifatli ta'lim — O'zbekiston

Uzbehistan's^evelopment^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^araqqiyotin

issues of using modern technologies in the development of students' professional competence.

Keywords: person, professional competence, education, pedagogical system, teacher, education

Узбекистан Республикасининг Конституцияси (1992), "Таълим тугрисида"ги Конуни (2020), педагогикага алокадор классик карашлар мактаб укитувчисининг компетентлигини ривожлантириш муаммоси ва унинг ечими учун концептуал асослари булиб хисобланади. Мазкур асослар таълим-тарбия (педагогик жараёнлар) тизимида кенг ислохотлар утказишга замин яратди.

Концептуал асосларга мувофик таълим-тарбия ва укув жараёнларининг таркиби, боскичларини бир-бири билан узвий боглаш, яъни узлуксиз таълим-тарбия тизимини ташкил килиш, таълим-тарбия тизимини бугунги замонавий, тараккий топган демократик давлатлар талабларига жавоб бера оладиган килиб бошкаришга йул очилмокда.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги ПФ-60-сон Фармони, 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистон Республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш Концепциясини тасдиклаш тугрисида"ги ПФ-5847-сон Фармони, 2016 йил 29 декабрдаги «2017-2021 йилларда таълим тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПК-2909-сонли, 2018 йилнинг 7 майдаги "Иктисодиёт ва соха йуналишларига инновацияларни татбик килиш механизмларини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги ПК3569 - сон карорларининг ижросини таъминлаш куп жихатдан педагогик жараёнларни окилона бошкаришга хизмат килади.

Юкорида белгиланган вазифалар ижросини таъминлаш максадида талабаларнинг касбий компетенцияларини ривожлантиришда таълим технологияларини такомиллаштириш алохида долзарблик касб этади.

Х,ар бир жамият узига зарур шахсни тарбиялайди. Унга уз тараккиёти даражаси ва тенденцияларидан келиб чикиб ахлокий, эътикодий, касбий-профессионал, хукукий ва бошка катор талаблар куяди. Жамият тараккиётининг пировард максади хам инсон, унинг фаровон, эркин ва хавфсиз турмуш кечиришидир.

Таълим, маданият, илм-фан сохаларидаги интеграция замонавий укитувчининг касбий компетентлигига хам таъсир

May 6, 2023

447

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of

Uzbekistan'sdveomem^^^^^^^m

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston ^^^^^^^araqqiyotimng^oydeyor^

утказмокда.Сунгги йиллар ичида жахонда таълимнинг: Европа, Жанубий Осиё, Америка кушма штатларининг таълим моделлари асосида академик инфратузилма шаклланган булиб, нуфузли университетлар мана шу таълим андозалари ёрдамида педагогик фаолиятларини олиб бормокдалар. Узбекистан Республикасида 1997 йилдан эътиборан миллий менталитетимизга мос булган Миллий таълим модели яратилди. Бу эса, мамлакатимизда таълим технологияларини татбик этишда укитиш сифати ижтимоий буюртма ва давлат таълим стандартларига мос тарзда таълимий махсулотлар хамда хизматларни талабаларга таъсир этганлик даражасининг натижасини белгилайди.

Таълим технологияларини таълим жараёнига татбик этишда шахснинг ижтимоий-касбий билимдонлигининг ривожланиши билан боглик эхтиёжлар ва интилишларни урганиш мухим ахамият касб этади. Бунда укитиш сифатини укув фаолиятининг турли йуналишларини ифодаловчи курсаткичлар йигиндиси белгилайди. Жумладан, таълим мазмуни, укитиш шакллари ва методлари, укув жараёнининг моддий-техник базаси, кадрлар таркиби кабилар. Буларнинг барчаси укитишда яхлит тарзда талабаларнинг касбий компетенцияларини ривожлантириш имконини беради.

Тарихий-мазмун жихатдан 1940 йиллар бошига келиб, кадрларнинг психофизиологик хусусиятлари ва психик жараёнларини урганишга каратилган тадкикотларда унинг шахс хусусиятларини кайд этиш мумкин. ХХ асрнинг охирги ун йиллигида асосий илмий ёндашувларни иккига ажратиш мумкин булган касбий педагогика тармоклари доирасида шахснинг шунга ухшаш тадкикотларини жадаллиги айникса, ошди. Россия психологиясида бирмунча кенг ёйилган биринчи ёндашув кадрнинг алохида индивидуал педагогик узига хос хусусиятларини, комплекс касбий мухим сифатларни уларнинг узаро алокасини ва касбий фаолият жараёнини муваффакиятига таъсирини урганиш билан боглик. Одатда тадкикотчилар шахснинг касбий мухим сифатлари концепциясига таянадилар.

Инсоннинг касбий шаклланиш муаммоларини урганиш хам фундаментал хам амалий тадкикотларнинг долзарб вазифаларидан саналади. Р.З.Гайнутдинов рахбарлигида касбий тикланишнинг турли муаммоларига багишланган катор тадкикотлар амалга оширилган. Д.Н.Арзикуловнинг тадкикотида аграр университети талабаларининг касбий шаклланиш боскичлари педагогик хусусиятларини урганишга асосий эътибор каратилди. Бошка касбларга хам тааллукли булган мухим хулосалар касбий тикланишнинг хар бир боскичида

May 6, 2023

448

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston ^^^^^^^araggiyotining^oydevor^

ажратилган шахсий хоссалар билан касбий сифатлар уртасида статистик ахамиятли богликдик борлиги хакидаги фикрлардир. Ривожланишнинг турли боскичларида шахснинг алохида хоссалари устуворлиги уларнинг шахсий-касбий адаптацияси ифодаланиб, унда шахснинг касб билан идентификатциялаш курсаткичи урганилади. Кейинги илмий тадкикотларда хам амалий вазифаларни хал этиш учун муаллифнинг талабаларнинг оъкиш йилларида оъзи хакидаги тасаввурларнинг богъликлиги кейин оъз тажрибасини амалий фаолиятда интерпретациялаш уларнинг интеграл «Мен»нинг касбий тикланишидаги ахамиятини аниклаш имконини бериш хакидаги хулосаси мухим ахамият касб этади. Касбий тикланишда муваффакият куп жихатдан узига позитив муносабат омиллари билан белгиланади. Ш.Г.Сапаровнинг укитувчилар шахсий-касбий хусусиятларини урганишга багишланган тадкикотида таъкидланадики, уларнинг шаклланиши ва ривожланиши уларнинг касбий фаолиятида амалга ошади, яъни намоён булиш даражаси ва сифати укитувчиларнинг ёши ва иш стажига узвий богликдир. Шунингдек, муаллиф жинс ва касбий фаолиятнинг мотивацион асоси каби омилларни курсатади. "Муваффакиятга эришишга эхтиёжнинг юкори даражаси тендентсияси асосан 10 йилгача мехнат стажи булган 30-35 ёшгача укитувчиларда намоён булади. Кейин фаолиятда муваффакиятга эришиш эхтиёжи баркарорлашиб, уртача кийматлар даражасида боради». Р.З.Гайнутдиновнинг докторлик диссертациясида укитувчи педагогик фаолияти компонентлари даражаси шахсий хоссалари, омиллари тахлили асосида касбий фаолиятнинг самарадорлигини белгиловчи мезонларини ажратиш мумкин. Булар: -шахсий-профессионал компонентликнинг нисбати; -эмоционал баркарорлик ва касбий идентивлик; - узига хурмат ва «Мен»нинг ички мувофиклиги;

-динамизм, ютукларга эхтиёж, эктровертланганлик, атрофдагиларнинг узига нисбатан позитив муносабатини кутиш; -интерналлик (ички назорат даражаси).

Касб танлашга тайёрликнинг педагогик жихатлари ва касбий диагностика муаммоларига К.БДодиров тадкикоти багишланган. Касб танлаш чогида педагогик тайёргарлик ёки етуклик касбий узини узи англашнинг мухим омили булиб касбни тугри танлашда ёрдамлашади ва баркарорликда намоён булади. Бу онглилик, мустакиллик билан таъминланади ва касбий танловнинг формал-динамик жихатига киради. Шундай килиб, касбий танловнинг барча мазмуний ва формал-

May 6, 2023

449

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of Uzbekistan's development

p

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori

динамик жихатлари умуман шахснинг касбий ривожланиши маълум стратегияси шаклланишига кумаклашади.

К.БДодиров уз тадкикотининг эмпирик кисми маълумотларига асосланиб хулоса киладики, интеллектуал кобилиятлар шахс мотивлари йуналганлик мойиллик тенденция ва бошкалар билан узвий богликликда булиб, ёшларнинг касбий тикланиш асоси саналади. Шахс атроф-мухитга, кадриятларга, фаолият турлари мазмунига танлаб, шу жумладан, уз аклий имкониятларига мувофик муносабатда булади.

Бизнингча, буни аклий имкониятлари сифатида эмас, балки уларнинг аънанавий талкинидан фойдаланилса, узини англаш рефлексив жараёнларининг шаклланганлиги ва ривожланганлиги даражаси сифатида таърифлаш аникрок буларди.

REFERENCES:

1. Ахрарова, З. Б. (2021). ТАЛАБАЛАРНИ ИЛМИЙ-ИЖОДИЙ ФАОЛИЯТГА ЙУНАЛТИРИШДА ФАН ТУГАРАКЛАРИНИНГ УРНИ. Academic research in educational sciences, 2(NUU Conference 1), 315-317.

2. Ахрарова, З. Б. (2021). УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМДА ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ^УЛЛАШ ЖАРАЁНЛАРИ. Academic research in educational sciences, 2(NUU Conference 1), 190-194.

3. Kholida, S., Akhrarova, Z., Mamura, D., Gulbakhor, I., & Kadamboy, M. (2019). Modular teaching technology based on scientific activity.

4. Эгамназаров М.Ю. Развитие коммуникативных способностей у студентов на основе личностно-ориентированных технологий. // Наука и образование сегодня. - Москва, 2020. №7 (54), 2020. - C. 83-84.

5. Egamnazarov M.Yu. Formation of communicative competence of future specialists on the basis of personal oriented approach. // European Jaurnal of Research and Reflection in Educatinal Sciences. Vol. 8 No. 9, 2020. - P. 168-171

6. Egamnazarov M.Yu. Internal and external motives affecting the student's personality based on personcentered technologies. // Middle European Scientific Bulletin, Volume. 11 April 2021. - P. 93-96

7. Shomurotova, N. (2020). КАСБИЙ ТАЪЛИМ МЕТОДИКАСИ. Архив научных исследований, 1(22).

May 6, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.