Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАРНИ ДАРС МАШҒУЛОТЛАРИГА ҚИЗИҚТИРИШ ОРҚАЛИ УЛАРНИНГ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ОШИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ (МАКТАБ МЕНЕЖМЕНТИ ЙЎНАЛИШИ МИСОЛИДА)'

ТАЛАБАЛАРНИ ДАРС МАШҒУЛОТЛАРИГА ҚИЗИҚТИРИШ ОРҚАЛИ УЛАРНИНГ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ОШИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ (МАКТАБ МЕНЕЖМЕНТИ ЙЎНАЛИШИ МИСОЛИДА) Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Мотивация / интерактив / ресурс / модуль / кредит.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Бухоров Исмоил Неъматович

Талабаларнинг ҳақиқий фаоллигини яратиш уларни дарсларга жалб қилиш ҳар қандай профессор-ўқитувчи учун ишнинг энг қийин қисмидир. Бу, шунингдек, талабалар муваффақиятининг мутлақо муҳим бир жиҳати саналади. Ушбу мақолада талабаларни дарс машғулотларига қизиқтириш ва мотивация беришга доир фикрлар акс эттирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАРНИ ДАРС МАШҒУЛОТЛАРИГА ҚИЗИҚТИРИШ ОРҚАЛИ УЛАРНИНГ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ОШИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ (МАКТАБ МЕНЕЖМЕНТИ ЙЎНАЛИШИ МИСОЛИДА)»

ТАЛАБАЛАРНИ ДАРС МАШГУЛОТЛАРИГА ЦИЗЩТИРИШ ОР^АЛИ УЛАРНИНГ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ОШИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ (МАКТАБ МЕНЕЖМЕНТИ ЙУНАЛИШИ МИСОЛИДА)

Бухоров Исмоил Неъматович

"Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мухандислари института" Миллий тадкикот университети, "Энергетика факультети Ёшлар билан ишлаш буйича

декан уринбосар, Узбекистон https://doi.org/10.5281/zenodo.11217389

Аннотация. Талабаларнинг %ацщий фаоллигини яратиш уларни дарсларга жалб цилиш %ар цандай профессор-уцитувчи учун ишнинг энг цийин цисмидир. Бу, шунингдек, талабалар муваффациятининг мутлацо му%им бир жщати саналади. Ушбу мацолада талабаларни дарс машгулотларига цизицтириш ва мотивация беришга доир фикрлар акс эттирилган.

Калит сузлар: Мотивация, интерактив, ресурс, модуль, кредит.

Abstract. Creating real student engagement is the most difficult part of any teacher's job. It is also considered an absolutely essential aspect of student success. This article reflects ideas on how to interest and motivate students in class activities.

Keywords: Motivation, interactive, resource, module, credit.

Аннотация. Создание реального вовлечения учащихся — самая сложная часть работы любого учителя. Это также считается абсолютно важным аспектом успеха учащихся. В данной статье отражены идеи о том, как заинтересовать и мотивировать учащихся в классной деятельности.

Ключевые слова: Мотивационный, интерактивный, ресурсный, модульный, кредитный.

Узбекистон Республикасида амалга оширилаётган туб ислохотлар жамият тараккиётида узига хос ижтимоий-сиёсий ва иктисодий ривожланиш йулининг танлаб олиниши, шунингдек, олий таълим тизимини ривожлантириш концепциясида белгиланганидек, олий таълимни тизимли ислох килишнинг устувор йуналишларини белгилаш, замонавий билим ва юксак маънавий-ахлокий фазилатларга эга, мустакил фикрлайдиган юкори малакали кадрлар тайёрлаш жараёнини сифат жихатидан янги боскичга кутариш, олий таълимни модернизация килиш, илгор таълим технологияларига асосланган холда ижтимоий соха ва иктисодиёт тармокларини ривожлантириш, жахон таълими стандартларига мувофик келувчи узлуксиз таълим тизимини шакллантириш учун кулай шарт-шароитни яратди. Таълим сохасида олиб борилаётган аник максадга йуналтирилган давлат сиёсати ижтимоий жамият тараккиётини таъминловчи устувор йуналишлардан бири сифатида эътироф этилди.

Республикамизда таълим тизимини такомиллаштириш оркали хар томонлама етук, баркамол, мустакил фикрлашга кодир, иродали, фидоий ва ташаббускор кадрларни тайёрлашга катта эътибор берилаяпти. Дархакикат, янгиланган таълим тизимини жорий этишда хар бир булажак укитувчининг уз фанига ва баркамол авлод таълим тарбиясига оид

касбий компетентлигини шакллантириш ва уларни педагогик фаолиятда изчил куллай билиш махоратига эга булиши бугунги куннинг мухим талабидир.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 31 декабрдаги "Олий таълим муассасаларида таълим жараёнини ташкил этиш билан боглик тизимни такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 824-сонли карори 1-илова "Олий таълим муассасаларида укув жараёнига кредит-модуль тизимини жорий этиш тартиби тугрисида Низом"га асосан олий таълим муассасалари кредит-модул тизимига утганидан кейин уларга молиявий таълим хизматлари бозоридаги талабни инобатга олган холда тулов-контракт асосида укитиш кийматини белгилаш, талабаларнинг тулов-контракт маблагларини тулаш муддатларини белгилаш ва узайтириш, таълим жараёнига замонавий педагогик технологияларни куллай оладиган ва илмий изланиш олиб борадиган махаллий хамда хорижий профессор-укитувчи ва мутахассисларни шартнома асосида жалб килиш, укув-илмий жараёнларга жалб этилган хорижий юкори малакали мутахассислар мехнатига хак тулаш микдорларини бозор коньюнктурасидан келиб чикиб белгилашга оид карорлар кабул килиш, профессор-укитувчилар штат бирликларини киритиш меъёрларини ишлаб чикиш, уз маблаглари хисобидан талабалар учун стипендия ва грантлар ажратиш, хорижий давлатлардан укув ва илмий адабиётлар, дарсликлар хдмда укув кулланмаларни муаллифлик хукуки булган ишлаб чикарувчилардан тугридан-тугри харид килиш, буш турган бино ва иншоотларда пуллик хизматлар курсатиш тартибини белгилаш, автотранспорт воситаларининг йул босиш йиллик лимити ва уларга хизмат курсатиш талабларини белгилаш ва ички-тартиб коидалар учун бир катор мустакил карор кабул килиш ваколати берилди.

Дарсларнинг сифати ва профессор-укитувчиларнинг малакаси каби бир канча талаблар куйилди. Дарсларнинг сифати, талабаларнинг дарсга келиши ва катнашишини назорат килувчи булим мавжуд булиб, у хар бир факультет учун алохида килинган. Дарслар сифати купинча куйидаги мезонларга асосланиб аникланади:

1. Талабалар томонидан укув материалини тушуниш ва узлаштириш - дарсда профессор-укитувчи томонидан такдим этилган материалларни кай даражада тушуниш ва узлаштиришлар;

2. Талабаларнинг мотивацияси ва фаоллиги - талабаларнинг дарсга булган кизикиши, иштиёки ва фаоллиги дарс сифатини хам курсатади;

3. Укув натижалар - тестлар, топшириклар, лойихалар ва имтихонлар каби расмий ва норасмий бахолаш усулларидан фойдаланиш талабаларнинг материални узлаштиришдаги муваффакиятини аниклашга ёрдам беради;

4. Профессор-укитувчининг иши - дарс сифатига укитиш методлари, укитишга ёндашувлар, жумладан, дарсни ташкил этиш, ресурслар ва укув куролларидан фойдаланиш хам тасъир курсатади;

5. Талабаларнинг фикр ва мулох,азалари - талабалар купинча дарснинг узларига ёкадиган ва ёктирмайдиган нарсалари хакида кимматли маълумотларни такдим этишади, бундан дарс сифатини янада оширишда фойдаланиш мумкин.

Талабаларнинг хакикий фаоллигини яратиш уларни дарсларга жалб килиш хар кандай профессор-укитувчи учун ишнинг энг кийин кисмидир. Бу, шунингдек, талабалар муваффакиятининг мутлако мухим бир жихати саналади.

Мавзу канчалик кизикарли булмасин ёки уни узлаштириш талабаларнинг келажак истикболлари учун канчалик мухим булмасин, хар бир профессор-укитувчи баъзан уз фикрини тушунишга харакат килганда, аудиторияда кузлари порлок тулкинлар, чизмалар ва пичирлашлар билан курашади.

Талабаларнинг фаоллигини ошириш учун турли хил замонавий педагогик методлар, интерактив усуллар тулик фойдаланаётган булишингиз мумкин, аммо талабаларни жалб килишнинг бошка узгача усуллари хакида хам уйлаш мухим.

Ушбу маколада талабаларнинг билимини кейинги боскичга олиб чикишга кумак берадиган талабаларни жалб килишнинг турли усуллари келтирилади.

Талабалар турли хил кизикишларга эга, шунинг учун уларни аудиторияга яхширок жалб килиш учун улардан фойдаланиш зарур. Талабаларга мавзу уларнинг кундалик хаётига кандай таъсир килишини курсатиш лозим ва мавзуингиз уларни кизиктирадиган нарса эканлигига ишонтириш учун мавзуни уларнинг кизикишлари билан боглаш мухим.

Аудиторияда баъзан табиий сукутлар булади, шунда сиз такдимот тайёрлаганингизда, кургазма материаллар таркатганингизда ёки бошка нарсаларни килганингизда, талабалар аудиторияда кейинги жуфтлик булишини кутишади. Айнан шу дакикаларда талабалар диккатини чалгитиши, сухбатлашишни бошлаши ва дарсда эътиборини бутунлай йукотиши мумкин. Талабаларни кизиктириш ва дарс хакида уйлаши учун шу дакикаларда киска ва тезкор тадбирларни режалаштириш керак булади.

Урганиш хар доим икки томонлама булади. Профессор-укитувчи канчалик билим бериши ёки мавзуни канчалик тугри умумлаштириши мухим эмас, агар талаба уз билимини урганишни хохламаса ёки хис этмаса, бари самарасиз булиши мумкин, яъни сиз куп иш кила олмайсиз.

Талабаларга таълим жараёни кандай давом этаётгани хакида уз сузини айтишга имкон бериш оркали купрок иштирок этишга ёрдам берилиши лозим. Улардан кандай килиб энг яхши урганишлари ва нимани яхшилаш мумкинлиги хакида шаффоф фикр-мулохазаларини сураш, сунгра ушбу фикр-мулохаза асосида келажакдаги сабокларни яратиш зарур саналади.

Урганишлар шуни курсатадики, агар талабалар урганиш тажрибасини уз вактлари ёки харакатларига арзийди деб хисобламаса, улар мотивацияни йукотиши мумкин. Талабаларнинг каршилигига шунчаки каршилик курсатиш ёки жойида тезкор жавоб бериш урнига, хар бир мавзу нима учун мухим эканлиги хакида асосли далиллар яратишга вакт ажратиш ва уни олдиндан мухокама килиш, талабаларнинг фаоллигини оширишда уларнинг фан буйича умумий курсаткичларига сезиларли таъсир курсатиши мумкин.

Талабаларга урганишларида уз сузини айтиш учун купрок эркинлик бериш оркали гурухларда яхширок ишлайдиган ёки нарсаларни мухокама килишни афзал курадиган талабалар булса, уларга буни килиш имконияти берилади. Мавзуга ёндашишда озгина эркинлик булса талабаларга ёрдам бериши мумкин. Улар хам купрок ижодий ишларни яратиб, интерфаол панелнинг катта экранида такдим этишларига имкон беринг.

Талабаларингизни куллаб-кувватлаш турли шаклларда булиши мумкин, буларнинг барчаси талабаларнинг фаоллигини оширишга ёрдам беради. ^аерда макташ эканлигини унутманг. Табиатан иктидорли талаба кушимча куч сарфлаб, бахоларини янада оширганми? Сиз буни сезганингизни ва кадрлаганингизни билдиринг. Ёки кийналаётган талаба узини яхшилаш учун хакикий кадамлар куйишни бошлагандир. Агар шундай булса,

уларни яна мактанг ва улар канчалик яхши ишлаётганини эслатиб туринг. Ишни талаба кобилиятларига мослаштириш учун бироз мослаштириб, ёндашувингизни шахсийлаштиринг. Турли хил махорат даражаларига мослаштирилган осон ва кийин иш варакларига эга булиш каби оддий нарса курашаётган талабаларга улар тулик тушунмаган вазифаларни бажаришларини кутишдан кура купрок ишонч беради. Дарс давомида сухбатлашишга вакт ажратинг. Талабалар дарс давомида ишлашлари учун ишчи варакларни яратишингиз мумкин ва бу вактдан бошкалар олдинга силжиш пайтида тушунишни яхшилашга кийналаётган талабалар билан ишлаш учун фойдаланинг.

Купинча узига ишонган талабалар мунозарада ва кунгилли жавобларда етакчилик килишади ва бу табиийдир, лекин бу талабаларнинг мунозаралар вактида узларини буш хис килишларига олиб келади ва бутун аудитория иштироки зарур булганда кунгилли жавоб беришни истамайди. Барча талабаларнинг иштирокини яхшилашга ёрдам бериш учун кичик кадамлар куйиш оркали ушбу муаммолардан кочиш зарур.

Талаба ва профессор-укитувчининг ижобий муносабати талабаларни жалб этишнинг яна бир мухим омилидир. Агар сизнинг талабаларингиз сизни шахс сифатида ёктирса, улар мавзуга купрок кизикишади ва сиз учун, айникса кийин ижтимоий-иктисодий мухитдаги талабалар ва талабалар учун каттик ишлашни хохлашади. Талабаларнинг фаоллигини ошириш нафакат урганишни кизикарли ва фойдали килади, балки академик муваффакиятга эришиш кобилиятини хам оширади.

Хулоса, хар кандай аудиторияда ёрдам берадиган энг мухим ва фойдали укитиш кобилиятларидан бири бу оммавий нуткдир. Нуткингиз баланд, аник ва ишончли булиши керак. Сиз узингизнинг билимингизга ва уни етказиш ниятингизга ишончингиз комил булиши керак. Тузилган, силлик нутк хам аудитоияда эътиборни жалб килишга ёрдам бериши керак. Х,ар бир дарсни мавзу, дарс режаси ва максади билан таништирувчи киска нутк билан бошланг. Бу сизга аудиторияни тартибга солишни осонлаштиради ва талабларнинг диккатини материалга каратишига ёрдам беради.

Мунозаралар нафакат хакикатни тугдиради, балки аудиторияни тартибга солишга ёрдам беради. Баъзан утилган материал буйича хар бир талаба уз фикрини билдириши мумкин булган мухокамалар утказишни коидага айлантиринг. Мунозара формати бир вактнинг узида бир нечта масалаларни хал килади. У узига жалб килади, диккатни тортади ва билимларни янада мустахкам урнашишига ёрдам беради.

REFERENCES

1. Маматкулов Д.М., Малака ошириш жараёнида умумтаълим мактаб рахбарларининг мафкуравий компетентлилигини ривожлантириш механизмларини такомиллаштириш. Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (phd) диссертацияси автореферати. -Тошкент:, 2018 й.

2. Акбарова С.Н, Турдиев Н.Ш., Султонова ^.А., Укувчиларда таянч ва предметга оид компетенцияларни шакллантиришда кулланиладиган методлар, усуллар ва педагогик технологиялар хакида. "Таълим технологиялари" илмий-услубий журнали. 2015. № 5, Б. 99-104 .

3. Иванов, Д.А. Компетенции и компетентностный подход в современном образовании [Текст] / Д.А. Иванов // Завуч: управление современной школой. - 2008. - № 1. - С. 4 -24.

4. ^уйсинов О. Мехнат таълимида укувчилар компетенцияларини ривожлантириш воситалари.УзПФТИ тупламлари. 2017 йил.

5. Оскарссон Б., Байденко В.И., Базовые навыки (ключевые компетенции) как интегрирующий фактор образовательного процесса.// Профессиональное образование и формирование личности специалиста. М., 2002, с. 3 - 9.)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.