Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАРДА ПСИХОЛОГИК ҲИМОЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ҚАДРИЯТЛАР ТИЗИМИНИНГ ОМИЛИ СИФАТИДА'

ТАЛАБАЛАРДА ПСИХОЛОГИК ҲИМОЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ҚАДРИЯТЛАР ТИЗИМИНИНГ ОМИЛИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Социологические науки»

CC BY
32
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қадрият / қадриятлар тизими / ижтимоий қадриятлар / қадриятлар трансформацияси / маданий ўзлик / метаморфозия.

Аннотация научной статьи по социологическим наукам, автор научной работы — М.Х.Файзиева

Мақолада замонавий жамиятда қадриятлар трансформациясининг вужудга келиш манбаалари, қадриятлар трансформациясининг илмий ҳамжамиятда ўрганилиш даражаси, ижтимоий механизмлари ва бу йўналишдаги тадқиқотларнинг муҳим илмий аҳамиятга эга эканлиги ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАРДА ПСИХОЛОГИК ҲИМОЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ҚАДРИЯТЛАР ТИЗИМИНИНГ ОМИЛИ СИФАТИДА»

ЛИТЕРАТУРА:

1. Халилова Ш.Т. Образовательный менеджмент: от теории к практике. Т: «Фан ва технологиялар». 2018. С. 155.

2. Габышева Н.В. Образовательный менеджмент: понятие и сущность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции «Наука и социум». 2018. №7-1.

3. Ефимова М.М. Специфика менеджмента в образовании // Вестник науки и образования. 2017. №5 (29).

ТАЛАБАЛАРДА ПСИХОЛОГИК ^ИМОЯНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ЦАДРИЯТЛАР ТИЗИМИНИНГ ОМИЛИ СИФАТИДА

М.ХФайзиева

КаршиДУ Психология кафедраси доценти

Аннотация: Мацолада замонавий жамиятда цадриятлар трансформациясининг вужудга келиш манбаалари, цадриятлар трансформациясининг илмий уамжамиятда урганилиш даражаси, ижтимоий механизмлари ва бу йуналишдаги тадцицотларнинг мууим илмий ауамиятга эга эканлиги ёритилган.

Калит сузлар: цадрият, цадриятлар тизими, ижтимоий цадриятлар, цадриятлар трансформацияси, маданий узлик, метаморфозия.

Аннотация: В статье описываются источники трансформации ценностей в современном обществе, уровень изучения трансформации ценностей в научном сообществе, социальные механизмы и важность исследований в этой области.

Ключевые слова: ценность, система ценностей, социальные ценности, трансформация ценностей, культурная идентичность, метаморфоза.

Annotation. The article describes the sources of the transformation of values in modern society, the level of üudy of the transformation of values in the scientific community, social mechanisms and the importance of research in this area.

Keywords: value, syüem of values, social values, transformation of values, cultural identity, metamorphosis.

Жамиятнинг ривожланиши факатгина иктисодий курсаткичлар, ахолининг турмуш даражасини усиши билангина эмас, инсон ва жамият муносабатларининг узгариши, шахснинг уз-узини англаш жараёнлари ва ижтимоий, ахлокий кадриятларининг трансформацияси билан хам белгиланади. Замонавий жамиятда нафакат технологик нуктаи назардан, балки, жамият хаётининг барча томонларда жиддий узгаришлар содир булмокда. Бунинг сабабларидан бири шундаки, аввал инсоният локализм дунёсида яшаган. Яъни, ягона мафкура жамият хдётини буткул эгаллаган, ташки дунёдан келаётган ахборотлар кучли цензура тусотига дуч келган. Ахборот воситалари тулик расмий доиралар назорати остида булган.

- 133 -

Бугунги кун билан белгиланаётган замонавий жамиятда эса жамият глобализм билан юзлашди. Ахборотнинг ягона манбаи мавжуд эмас, ахборот олиш имконияти мисли курилмаган даражада кенгайди. Бу узгаришларнинг барчаси шахс онги ва дунёкарашига уз таъсирини утказмасдан колмади. Замонавий жамият куп векторли, жамият аъзолари олдида солиштириш ва танлов имконлари пайдо булди. Буларнинг барчаси шахснинг кадриятлар тизимига ва шахс йуналганлигига жиддий таъсир курсатмасдан колмади ва бундан кейин хам бу жараённинг метаморфозик характери узгармасдан колмайди.

Шахснинг оламни англаши маданий кадриятларга дахлдордир. Айнан мана шундай кадриятлар нуктаи назаридан биз мухим нарсаларни номухимлардан ажрата оламиз. Айнан шу нарса ходисаларни мухимлигини англатиб, уларга мазмун баFишлайди. Замонавий жамиятдаги узгаришлар мазкур даврни англашдаги туб силжишлар ва кадриятлар тизимидаги узгаришлар натижаси булиши мумкин.

Келгусида бу глобаллашган дунёда шахс ижтимоий кадриятлари трансформацияси марказий ижтимоий мавзулардан бири булади. Чунки, инсоният глобал яшашга махкум булар экан, унинг кадриятлар тизими хам трансформацияга учрайди. Бунда айникса узлик масаласи уткирлашади, узлик асосида эса кадриятлар тизими туради. Дунёда кечаётган глобал конфликтлар асосан маданий узликлар асосида кечади, бу маданий узликлар айнан кадриятлар билан белгиланади.

Ижтимоий психологияда замонавий жамиятда ижтимоий кадриятлар муаммоси нисбатан кам урганилган. Шахс ижтимоий кадриятлари (хусусан миллий) тизимининг табиатини урганиш ва унинг трансформацияси жараёнини илмий асослаш зарурати мавжуд.

Умуман, кадриятлар тизими ва унинг трансформацияси муаммоси фалсафа, психология, социология ва маданиятшунослик фанлари намоёндалари томонидан урганилган. Хусусан, антик давр файласуфларидан Сукрот бу масалага диккатни тортган. У биринчи марта "Бахт нимада?" деган саволни уз олдига куяди. Шунингдек, Платон ва Фома Аквинскийларнинг илмий меросида хам кадриятлар муаммоси кутарилган. Урта асрларга келиб кадриятлар муаммоси де Леметри, Т.Гоббс, Д.Локк кейинчалик И.Кант, В.Виндельбанд, Г.Риккерт асарларида куриб чикилган. XIX аср охири XX аср бошларида С. Александер, Э. Гуссерл , Э. Дюркгейм, К. Маркс, А. Мейнонг, Ф. Ницше, Т. Парсонс, М. Рокич, А. Тойнби, Э.Трельча, О. Шпенглерларнинг илмий ишларида жиддий тадкик килинган.

Замонавий жамиятда шахс ижтимоий кадриятларининг табиатини урганиш ва ижтимоий кадриятлар трансформациясининг ижтимоий-психологик механизмларини илмий тадкик этиш куйидаги мухим илмий янгиликларни тадкик этишга йул очади:

• К^адриятлар тизими ва унинг шахс психологиясидаги урнини урганиш.

• Замонавий жамиятда шахснинг кадриятлар тизимини аниклаштириш.

• Кадриятлар тизимидаги узгаришларнинг табиатини тадкик килиш.

• Глобал дунёнинг шахс ижтимоий кадриятларига таъсири ва куяётган талабларини очиш.

• К^адриятлар трансформацияси жараёнининг ижтимоий-психологик механизмларини тадкик этиш.

Юкоридагилардан келиб чикиб хулоса килишимиз мумкинки, замонавий жамиятдаги трансформация жараёнлари нафакат ижтимоий мухитда, балки шахс психологиясида хам содир булмокда. Мазкур жараён шахс ижтимоий-психологик структурасида марказий урин тутувчи кадриятлар тизимини тадкик этишни такозо этади.

Мазкур йуналишдаги тадкикотлардан давлатнинг умуммиллий ва ижтимоий дастурларида фойдаланиш мумкин булган илмий амалий тавсиялар ишлаб чикишда фойдаланиш мумкин. Жамиятдаги ижтимоий-психологик ходисаларни прогнозлаш усулларини яратиб амалиётда куллаш имкониятлари очилади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР:

1. Гидденс Энтони. Социология: Олий укув юртлари учун укув кулланма / Тарж. Н. Маматов ва Ж. Бегматов.— Т.: Шарк, 2002.— 848 б.

2. Скирбекк, Г., Гилье, Н. Фалсафа тарихи: Олий укув юрт. учун укув кулл. / Рус тилидан тарж .: В. Кузнецов . — Т.: «Шарк», 2002. - 720 б.

3. В.Каримова, Ф.Акрамова, Н.Лутфуллаева. Ижтимоий психология: Укув кулланма. - Т., 2011.

4. А.Мадвалиев тахрири остида Узбек тилининг изохли луFати. - М., 1981.

5. М.Бекмуродов ва б. Социология. Укув кулланма. 2002 й.

6. М.Файзиева Шахс психологик химоя механизмлари.Монография "Насаф"НМИУ-2021й.

O'QUVCHI YOSHLARDA JINSIY TARBIYANING PSIXOFIZIOLOGIK ASOSLARI

Saidova Nargiza Ismatulla qizi

Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universiteti o'qituvchisi Shamsiyeva Mahliyo Ilxom qizi

Nizomiy nomidagiToshkent davlat pedagogika universiteti talabasi

Annotatsiya: Ushbu maqolada jinsiy tarbiyaning psixofziologik asoslari hamda yoshlarda qaysi davrlarda jinsiy o'zgarishlar kuzatilishi va jinsiy tarbiyaning muhim xususiyatlari borasida gap ketadi.

Kalit so'zlar: Jinsiy tarbiya, jinsiy hayot, gigiyena qoidalari, fiziologik hodisalar, jinsiy mayl, balog'atyoshi, o'spirinlikyoshi.

Mavzu yuzasidan atrofimdagi oilalami kuzatib, bu borada har kim turlicha firklashining guvohi boldim. Hayron qoldirgani, jinsiy tarbiya deganda, aksariyat ota-onalar shaxsiy gigiena qoidalarini tushunishadi, xolos. Aslida esa bolalarning jinsiy

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.