Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАРДА КРЕАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА РИВОЛАНТИРИШ'

ТАЛАБАЛАРДА КРЕАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА РИВОЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
59
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
ижодий фаолият / руҳият / креатив / истеъдод. / creative activity / psyche / creativity / talent.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — B. Xaydarov

Маълумки, ўқитиш усуллари ўқитувчининг талабалар билан муайян мақсадларга эришиш йўлидаги фаолиятидан таркиб топган педагогикжараённи мувофиқлаштирувчи субъект бўлиб, “нимани?”, “кимга?”, “қандай?” ва “қанча?” ўргатиш зарурлиги ҳақидаги масалаларни ечиб беришга хизмат қилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FORMATION AND DEVELOPMENT OF CREATIVE COMPETENCE OF STUDENTS

It is known that teaching methods are the coordinating subject of the pedagogical process, which consists of the teacher's activities with students to achieve certain goals: "what?", "to whom?", "how?". and how much?" serves to address questions about the need for training.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАРДА КРЕАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА РИВОЛАНТИРИШ»

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ТАЛАБАЛАРДА КРЕАТИВ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА

РИВОЛАНТИРИШ Хайдаров Бунёд Маликбоевич

НамДУ таянч доктаранти https://doi. org/10.5281/zenodo.7445116

Аннотация. Маълумки, уцитиш усуллари уцитувчининг талабалар билан муайян мацсадларга эришиш йулидаги фаолиятидан таркиб топган педагогикжараённи мувофицлаштирувчи субъект булиб, "нимани?", "кимга?", "цандай?" ва "цанча?" ургатиш зарурлиги %ацидаги масалаларни ечиб беришга хизмат цилади.

Калит сузлар: ижодий фаолият, ру%ият, креатив, истеъдод.

ФОРМИРОВАНИЕ И РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСКОЙ КОМПЕТЕНТНОСТИ

СТУДЕНТОВ

Аннотация. Известно, что методы обучения являются координирующим субъектом педагогического процесса, состоящего из деятельности учителя с учащимися по достижению определенных целей: «что?», «кому?», «как?». и "сколько?" служит для решения вопросов о необходимости обучения.

Ключевые слова: творческая деятельность, психика, творчество, талант. FORMATION AND DEVELOPMENT OF CREATIVE COMPETENCE OF STUDENTS

Abstract. It is known that teaching methods are the coordinating subject of the pedagogical process, which consists of the teacher's activities with students to achieve certain goals: "what?", "to whom?", "how?". and how much?" serves to address questions about the need for training.

Keywords: creative activity, psyche, creativity, talent.

Ёш авлодни етук, баркамол ва интеллектуал даражасини юкори килиб тарбиялаш хдмма замонларда х,ам эътиборли ва долзарб вазифа булиб келган. Шу билан бирга мазкур вазифа кенг хажмга эга ва мураккаб х,исобланади. Х,озирги кунда талабаларининг креатив кобилиятини ривожлантириш педагогиканинг мух,им муаммоларидан бири х,исобланади. Х,ар томонлама баркамол ривожланган, фаол, уз олдида турган вазифаларни ижодий х,ал килишга кодир ва бутун кучини ишлашга сарфлайдиган инсонларни тарбиялаш бизнинг умумий вазифамиздир. Бу вазифани х,ал килишда ижодий фаолият пойдеворига асос солишда дарс машгулотларининг урни мух,имдир. Бизнинг давримизда креатив компетентликни ривожлантириш муаммоси, аникрок килиб айтганда, уни эрта уйготиш ва ривожлантириш долзарб булиб, бу борадаги ишлар эса амалий ахдмиятга эга.

Одам боласининг шахс сифатида шаклланиши мураккаб тадрижий ривожланиш йулига эга. Х,ар бир бола рух,ияти узига хос булган мураккаб конфигурацияга эга, шу билан бирга унга таъсир этувчи омиллар ва уларнинг таъсири х,ам жуда хилма-хилдир. Бу мураккаб жараённи тулик урганиб чикиш учун куплаб илмий тадкикотлар олиб борилиши керак булади.

Маълум булишича, укувчи онтогенезининг дастлабки даврлари х,ал килувчи ахдмият касб этади. Хусусан боланинг 2-6 ёшлар орасидаги даврида саксон фоизгача укувчи хусусиятлари шаклланиши хдкидаги маълумотлар бор. Психологияда мавжуд булган импиринтинг (кайд килиш) назариясининг тарафдорларига кура боланинг укувчи хусусиятлари шаклланишида илк тажриба мух,им ва биринчи даражали ахдмиятга эга.

2196

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

Демак, бу даврнинг мух,имлигини х,исобга олиб, болада креатив кобилиятларни ривожлантириш йулларини кидиришимиз керак булади.

Бизнинг фикримизча, укувчиларда креативлик кобилиятини ривожлантиришда куйидаги тартибда фанларда куришимиз мумкин:

1. Боланинг тасвирий санъат фани дарс жараёнида расм чизиш билан машгул булиши натижасида, ундаги хаёл ва тасаввур жараёнлари ривожланади. Мазкур ривожланиш уз навбатида тафаккурни кучайишига туртки беради. Натижада, мазкур икки билиш жараёнларининг мувофиклашуви креатив компетентлигининг кашф этиш хусусиятини юзага келтиради.

2. Мусика фанини тах,лил килиб курсак. Биз биламизки, куриш сезгиси одамларда етакчи урин тутади. Туксон фоиз ахборотни куриш оркали кабул киламиз. Аммо, мусикани куриш мумкин эмас. У эшитилади ва х,ис килинади. Демак, мусика билан шугулланиш бола рух,иятидаги "мудрок" хусусиятларни жонланишга олиб келишини тахмин килишимиз мумкин.

3. Технология фани. Конструкторлик уйинлари ва бошкотирмалар. Мазкур фаолият укувчилардаги табиий лаёкатни шаклланган тус олишига ва креатив компетентлигининг дастлабки куртакларини амалий фаолиятда намоён булишига хизмат килади.

Юкоридаги фаолият турлари билан укувчиларни муваффакиятли шугулланишларини таъминлаш ва улар оркали самарали натижаларни кулга киритиш учун телевизор томошаси ва компьютер уйинларини бутунлай чеклаш керак булади. Чунки бундай воситалар томошабинлик ва дангасаликка маълум даражада мойил булган одам рух,иятини, аклий фаоллик (аклий мех,нат) ва иродавий зур бериш билан кечадиган юкоридаги фаолиятлардан четланишига олиб келади.

Талабаларда ижодий тафаккур - креативликни улар учун кулай ва кизикарли булган сохдларда намоён этиб тарбиялаш умумтаълим мактабларининг биринчи галдаги вазифасига киради. Купгина лолларда укувчиларнинг ноанъанавий, янгича (ностандарт) ёндошилган ишини курган одам буни факат ута кобилиятли ёки истеъдодли одамгина бажара олиши мумкинлиги хдкида уйлайди. Х,олбуки, одамларни хдйратга солувчи бундай ишларни хдмма х,ам бажара олиши мумкин. Талабаларда лаёкат, истеъдод, креативлик х,ар канча хдйратомуз булмасин, таълим-тарбиядан ташкаридаги фаолиятда камол топа олмайди. Креативликни ривожлантиришнинг энг унумли йулларидан бири барча укувчиларни бошлангич синфданок мах,сулдор ижодга ва касбга урганиш билан машгул булишга жалб этиш, дарсларни ижодий тарзда ташкил килиш, турли хил ноанъанавий дарс усулларидан кенг фойдаланишдир.

Креативлик - ижодий тафаккур ва тасаввурни ривожлантириш, вазифаларни ижодий бажаришга йуналтирилган аклий кобилиятдир. ^обилиятни ривожлантириш маълум бир укувчида инсониятнинг моддий ва маънавий бойликлари, билимларининг тарихий ривожланиши натижасида тупланган тажрибасини эгаллаш билан узвий боглик.

Талабалардаги креатив компетентлик куп киррали булиб, бошкаларни жалб киладиган, узини баркамол инсон деб х,ис киладиган булмоги керак. Ижодий фаолиятни ургатиш жараёни шундай булиши керакки, х,ар бир укувчи кобилиятини намоён килиши ва унинг мажмуаларини ривожлантириши, уз-узини билишга урганиш, маълум даражада

2197

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

тафаккури, фантазияси хамда тасаввур килишни ривожлантиришга каратилган булмоги лозим.

Креатив компетентликни ривожлантириш хакида гапирилганда, ижодда тасаввур килиш, фантазия ва орзу мухим ахамиятга эга эканлиги хамда унинг асосий кисмларидан бири хисобланишини унутмаслик керак. Ижод тасаввур килиш фаолияти билан узвий боглик. Тасаввурсиз одам деярли ижодий фаолият билан шугуллана олмайди, у факат борликнинг заиф нусхасини ярата олиши мумкин. Тасаввур килиш бу узи эга булган тажриба асосида янги образларни яратишдан иборат мураккаб рухий жараёндир.

Креатив компетентлигини муваффакиятли ривожлантиришни факат маълум шароитни яратиш хамда уни кулай шакллантириш билан амалга ошириш мумкин. Ижодни ривожлантиришнинг бири боланинг уз-узини юкори бахолаш, яъни унда уз кучи ва аклий имкониятларига етарли даражада ишонч уйготишдир. Бола "омад мазаси" ни билиши керак. Укувчининг омади унинг ишининг якуни булиши керак эмас, балки бошланиши булмоги зарур. Боланинг кобилиятини ривожлантиришнинг иккинчи шарти муносиб психологик иклимни яратиш хисобланади. Айнан укитувчи болани биринчи кунлардан бошлаб мактабда унинг креатив компетентлигини ривожлантириш учун мукофотлаши ва рагбатлантириши керак.

Ижодий таффаккур - психик фаоллик, мустакиллик кандайдир янги, оригинал яратишдир. Ижод фан ва санъатда кашфиётни, инсон цивилизациясининг барча ихтироларини, инсонларнинг хаёт шаклини хамда инсон ижодий фаолиятининг натижасини белгилаб берди. Х,озирги замонавий мактабнинг талаби нафакат билим бериш, балки амалий ишларда укувчини муаммони куйиш кобилияти ва уни хал килиш йуллари хамда янги ижодий фаолиятни мустакил излашга ургатишдан иборат.

REFERENCES

1. ^уйсинов О.А., Тохиров У.О., Маматов Д.Н., Арипова Д.Ф. Электротехника ва электроника асослари. // Укитувчилар учун методик кулланма. - Т.: 2017.-40 б.

2. ^уйсинов О.А., Тохиров У.О., Маматов Д.Н., Арипова Д.Ф. Рузгоршунослик асослари. // Укитувчилар учун методик кулланма. - Т.: 2017.-46 б.

3. Шарипов Ш.С. Укувчилар касбий ижодкорлиги узвийлигини таъминлашнинг назарияси ва амалиёти: Пед. фан. док. ... дисс. - Т.: 2012.-308 б.

4. Шарипов Ш. Касб-хунар таълими тизимида укувчилар ижодкорлик кобилиятларини ривожлантиришнинг узлуксизлиги. // Монография. - Т.: Фан, 2005. - 136 б.

2198

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.