Научная статья на тему 'Талабаларда ижодкорлик қобилиятини шаклланишида умумтехник фанлар бўйича тизимли фикрлашнинг ўрни'

Талабаларда ижодкорлик қобилиятини шаклланишида умумтехник фанлар бўйича тизимли фикрлашнинг ўрни Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
26
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Машина / механизм / механика / детал / лойиҳа / тишли узатма / чизма геометрия. / Машина / механизм / механика / деталь / проект / зубчатая передача / начертательная геометрия.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Умурзақов Акрамжон Хакимович, Улуханов Иброхим Тўхтахўжаевич, Инамидинова Диларом Кирамидиновна

Ушбу мақола машина деталларини ўрганишда талабаларни Умумтехник фанлар бўйича тизимли фикрлашлари орқали деталларни лойиҳалаш, кинематик ва геометрик параметрлари, ҳисоблаш усуллари, тишли механизмларни назарий таҳлили, деталнинг материали, физик ва кимёвий хусусиятлари, таркиби, мустаҳкамликка, бикрликка, устуворликка ҳисоблаш, текшириш, рухсат этилган жоиз кучланишларни аниқлаш, шунингдек лойиҳалаш чизмаларини бажаришларига бағишланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по технике и технологии , автор научной работы — Умурзақов Акрамжон Хакимович, Улуханов Иброхим Тўхтахўжаевич, Инамидинова Диларом Кирамидиновна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Роль системного мышления в общетехнических науках в развитии творчества студентов

Данная статья посвящена изучению курса детали машин посредством системного мышления студентов по Общетехническим дисциплинам, т.е. к освоению студентами проектирования деталей, кинематических и геометрических параметров, методам расчета, теоретического анализа зубчатых механизмов, материал, физико-химических свойства детали, составу, прочности, расчета на устойчивость, анализ, и определению допустимых напряжений, выполнению конструкторских чертежей.

Текст научной работы на тему «Талабаларда ижодкорлик қобилиятини шаклланишида умумтехник фанлар бўйича тизимли фикрлашнинг ўрни»

УДК. 37.013.2

ТАЛАБАЛАРДА ИЖОДКОРЛИК ЦОБИЛИЯТИНИ ШАКЛЛАНИШИДА

УМУМТЕХНИК ФАНЛАР БУЙИЧА ТИЗИМЛИ ФИКРЛАШНИНГ УРНИ

Умурзаков Акрамжон Хакимович НамМКИ, т.ф.д. доц., umurzakovl963@mail.ru Тел. +99893-673-00-63

Улуханов Иброхим Тухтахужаевич НамДУ, ф-м.ф.н., доцент ibrohimuluhanov@gmail.com Тел: +99894-272- 25- 52

Инамидинова Диларом Кирамидиновна НамМКИ, укитувчи. 2006saidali@gmail.com тел.+99894-158-49-21

АННОТАЦИЯ. Ушбу макола машина деталларини урганишда талабаларни Умумтехник фанлар буйича тизимли фикрлашлари оркали деталларни лойихалаш, кинематик ва геометрик параметрлари, хисоблаш усуллари, тишли механизмларни назарий тахлили, деталнинг материали, физик ва кимёвий хусусиятлари, таркиби, мустахкамликка, бикрликка, устуворликка хисоблаш, текшириш, рухсат этилган жоиз кучланишларни аниклаш, шунингдек лойихалаш чизмаларини бажаришларига багишланган.

АННОТАЦИЯ. Данная статья посвящена изучению курса детали машин посредством системного мышления студентов по Общетехническим дисциплинам, т.е. к освоению студентами проектирования деталей, кинематических и геометрических параметров, методам расчета, теоретического анализа зубчатых механизмов, материал, физико-химических свойства детали, составу, прочности, расчета на устойчивость, анализ, и определению допустимых напряжений, выполнению конструкторских чертежей.

ANNOTATION. This article is devoted to the study of the course of machine parts through the systems thinking of students in General technical disciplines, i.e. for students to master the design of parts, kinematic and geometric parameters, calculation methods, theoretical analysis of gear mechanisms, material, physical and chemical properties of the part, composition, strength, stability calculation, analysis, determination of allowable stresses, execution of design drawings.

Калит сузлар: Машина, механизм, механика, детал, лойиха, тишли узатма, чизма геометрия.

Ключевые слова: Машина, механизм, механика, деталь, проект, зубчатая передача, начертательная геометрия.

Key words: Machine, mechanism, mechanics, detail, project, gear, descriptive geometry.

Олий таълим ривожланишининг хозирги боскичи унинг мазмунини аниклашга ёндашувларнинг сифат жихатидан узгариши хамда талабаларнинг укув, билим ва илмий тадкикот фаолияти шаклларини уз ичига олади. Бу эса талабанинг ижодий шахсини ривожлантириш гоясига асосланган олий таълимнинг янги парадигмасини шакллантиришни такозо этади. Бу, биринчи навбатда, укув жараёнига педагогик ва методик ёндашувларнинг тубдан узгаришини англатади.

Олий касбий таълимнинг Давлат таълим стандарти талабларига мувофик битирувчи булиши керак:

- касбий фаолият турига кура уз вазифаларини бажаришга тайёр;

- типик хизмат вазифаларини хал кила олиш (standart вазиятларда таникли алгоритмларни

фойдаланиш усуллари);

- ихтисослик буйича типик булмаган вазифаларни х,ал кила олиш.

Машинасозлик сохдлари Давлат таълим стандарти коидаларига мувофик талабалар "Назарий механика", "Материаллар каршилиги", "Механизмлар ва машиналар назарияси", "Машина кисмлари" каби умумтехник фанларини урганишлари кутилмокда. Ушбу фанларни укитишнинг максади - ишлаб чикариш технологик жараёнини ишлаб чикишда, ишлаб чикаришда, бир нечта технологик муаммоларни х,ал килишда, янги тузилмалар, машиналар ва механизмлар, машина кисмларини ишлаб чикишда шаклланган мухдндислик тафаккурига асосланган тугри карорлар кабул кила оладиган техник ваколатли мутахассисни тайёрлашдир.

Х,ар кандай фаолият каби тафаккур х,ам узига хос метод ва усулларга эга: анализ, синтез, таккослаш, умумлаштириш, илмий тушунтириш, тах,лил килиш ва карор кабул килиш ёрдамида техникадан ташкари фанлар, мухдндислик тафаккури шаклланади.

Умумтехник фанларини урганувчи техника мутахассисликлари талабалари кейинги барча махсус фанларни чукур урганишга замин яратадилар, бу эса талабаларнинг тадкикотчилик куникмалари таркибий кисмларидан бири булган замонавий мухдндислик тафаккурининг шаклланишига ёрдам беради.

Мустакиллик йилларида мамлакатимизда кадрлар тайёрлашнинг янги тизими яратилиб, мутахассислар сифатига куйилаётган замонавий талабларга жавоб берадиган юксак маънавиятли, мустакил ва эркин фикрлайдиган, замонавий илм-фан ютукларини пухта узлаштирган, ракобатбордошли юкори малакали мутахассис кадрлар тайёрлаш изчил амалга оширилмокда. Кадрлар тайёрлашда янада юкорирок натижаларга эришиш учун уларда ижодкорлик кобилиятларини, шу жумладан, фан ва техника жадал суръатлар билан ривожланаётган бугунги кунда техника олий таълим муассасаларида умумтехник фанларини укитишда талабаларда ижодкорлик кобилиятларини шакллантириш механизмини такомиллаштиришнинг замонавий методлари ва воситаларини ишлаб чикиш ва амалиётга жорий этиш борасида кенг камровли максадли ишларни амалга ошириш таълим-тарбия сохдсидаги стратегик вазифаларнинг асосий йуналишлари билан белгиланади.

"Машина деталлари" фанининг асосий максади машина деталларининг х,исоби ва лойихдлаш усуллари, коидалари, нормаларини х,озирги замон талаблари асосида урганиш, талабаларда мухдндислик фикрлаш кобилиятини оширишдан иборат. Деталлар ва узелларнинг х,исоби ва лойихдсини амалга оширишда куникма х,осил килиш, уларнинг тузилиши, ишлаш жараёни ва кулланилиш сохдларини урганиш курснинг асосий вазифаси хисобланади. Замон талабига жавоб берадиган юкори малакали мутахассисларни тайёрлаш жараёнида умумтехник фанлар орасида «Машина деталлари" фани алох,ида урин тутади.

Фанни укитиш жараёнида интерфаол методлардан фойдаланиш талабаларни таълим йуналиши ДТСда келтирилган умумий талаблардан:

- замонавий методлар ва воситалардан фойдаланиб фаолият объектлари х,олатини тах,лил килишда иштирок этиш кобилиятлари шаклланишига;

- мавзу ёки маълум бир топширик буйича илмий техник маълумотларни йигиш, ишлов бериш, тах,лил килиш ва олинган маълумотларни тизимлаштириш кобилиятлари ривожланишига;

- малака талабларида келтирилган умумий талаблардан - тегишли бакалавриат йуналиши буйича ракобатбардош умумтехник тайёргарликка эга булишига ёрдам беради.

Бундан ташкари талабаларни замонавий мухдндислик парадигмаларига кура

тайёрлаш яъни, тизимли фикрлаш кобилиятларини, темпаинтеллектуал узгаришларни тезкор узлаштиришлари, инновацияларга киска вактда мослашишларидаги кобилиятларини ривожланишга олиб келади.

Талабаларни "умумтехник фанлар буйича тизимли фикрлаши айнан "Машина деталлари" фанидаги тишли узатмалар мавзусида куйидагиларда намоён булади:

1. Тишли узатмаларни ташкил этувчилари, уларни лойихалаш, кинематик ва геометрик параметрлари, хисоблаш усуллари, тишли механизмларни назарий тахлили, умумтехник фанлардан бири булган "Механизм ва машиналар назарияси" фанида урганилади.

2. Тишли узатмаларни тайёрлашда ишлатиладиган материалларнинг турлари, физик ва кимёвий хусусиятлари, таркиби ва бошка маълумотлар "Материалшунослик ва конструкцион материаллар технологияси" фанида урганилади.

3. Жисмларни мустахкамликка, бикрликка, устуворликка хисоблаш, текшириш, рухсат этилган жоиз кучланишларни аниклаш масалари "Материаллар каршилиги" фанида урганилади.

4. Тишли узатмаларни лойихалаш чизмалари чизиш буйича бошлангич таянч маълумотлар "Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанида урганилади.

Юкорилардан куриниб турибдики, талабалар "Машина деталлари" фанидан тишли узатмалар мавзусини узлаштиришларида умумтехник фанлардан "Материаллар каршилиги", "Механизм ва машиналар назарияси", "Материалшунослик ва конструкцион материаллар технологияси", "Чизма геометрия ва мухандислик графикаси" фанларини урганишлари мухимдир. Купгина умумтехник фанларни урганиш ва уларни тадбик этишда талабаларни "Умумтехник фанлар" буйича тизимли фикрлашлари зарур ва жуда мухимдир.

АДАБИЁТЛАР

1. D.K.Inamidinova "Umumkasbiy fanlarni o'qitishda innovasion texnologiyalani o'rni" T.N.Qori Niyoziy nomidagi O'zbekiston Pedagogika fanlari ilmiy tadqiqot instituti "Uzluksiz talim" Ilmiy-uslubiy jurnali. 2021 yil. Maxsus soni. 115-119 betlar.

2. Kiramidinovna, I. D. (2021). Improving the mechanism of formation of students'creative abilities.106-108.

3. Rukhiddinovna, N. Y., Dadamirzaevich, I. D., Usubjanova, D. M., & Kiramidinovna, I. D. (2020). Methodology of the formation of general vocational training in students of higher educational institutions on the basis of competency approach. PalArch's Journal of Archaeology of Egypt/Egyptology, 17(6), 3663-3679.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.