Научная статья на тему '“ҚАТТИҚ ЖИСМНИНГ ИЛГАРИЛАНМА ВА ҚЎЗҒАЛМАС ЎҚ АТРОФИДАГИ АЙЛАНМА ҲАРАКАТИ“ МАВЗУСИНИ ЎҚИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ'

“ҚАТТИҚ ЖИСМНИНГ ИЛГАРИЛАНМА ВА ҚЎЗҒАЛМАС ЎҚ АТРОФИДАГИ АЙЛАНМА ҲАРАКАТИ“ МАВЗУСИНИ ЎҚИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

405
66
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Назарий механика / илгариланма ҳаракат / қўзғалмас ўқ атрофидаги айланма ҳаракат / тезлик / тезланиш / траектория / педагогик технология / таълим технологияси / инновацион таълим технологияси. / Theoretical mechanics / forward motion / rotational motion around a fixed axis / velocity / acceleration / trajectory / pedagogical technology / educational technology / innovative educational technology.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Зиёдулла Абдумухтарович Қодиров, Насир Шарафиддинович Ибрагимов

Ушбу мақолада “Қаттиқ жисмнинг илгариланма ва қўзғалмас ўқ атрофидаги айланма ҳаракати” мавзусини ўқитишда замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиб талабаларга назарий ва амалий масалаларини тадқиқ этиш, мавзу юзасидан электрон ўқув модули ишланмасини шакллантириш ҳамда ўқитишни такомиллаштириш бўйича хулосалар ва тавсиялар ишлаб чиқилган. Мавзуни ѐритишда инновацион педагогик таълим технологиялари кенг қўлланилган. Бундан ташқари педагог, талабаларнинг имконияти ва эҳтиѐжларидан келиб чиққан ҳолда у ѐки бу инновацион методни ѐки технологияларни креативлик асосида ўқув жараѐнига қўллаши мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Зиёдулла Абдумухтарович Қодиров, Насир Шарафиддинович Ибрагимов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article develops conclusions and recommendations for the study of theoretical and practical issues of students using modern pedagogical technologies, the development of e-learning modules on the topic and the improvement of teaching. Innovative pedagogical educational technologies are widely used in the coverage of the topic. In addition, the educator can apply this or that innovative method or technology to the learning process on a creative basis, depending on the capabilities and needs of the students.

Текст научной работы на тему «“ҚАТТИҚ ЖИСМНИНГ ИЛГАРИЛАНМА ВА ҚЎЗҒАЛМАС ЎҚ АТРОФИДАГИ АЙЛАНМА ҲАРАКАТИ“ МАВЗУСИНИ ЎҚИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

"КАТТЩ ЖИСМНИНГ ИЛГАРИЛАНМА ВА КУЗГАЛМАС УК АТРОФИДАГИ АЙЛАНМА ХДРАКАТИ" МАВЗУСИНИ УКИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ УРНИ

Зиёдулла Абдумухтарович Кодиров Насир Шарафиддинович Ибрагимов

Андижон машинасозлик институти

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада "К,аттик жисмнинг илгариланма ва Ky3FanMac ук атрофидаги айланма харакати" мавзусини укитишда замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиб талабаларга назарий ва амалий масалаларини тадкик этиш, мавзу юзасидан электрон укув модули ишланмасини шакллантириш хамда укитишни такомиллаштириш буйича хулосалар ва тавсиялар ишлаб чикилган. Мавзуни ёритишда инновацион педагогик таълим технологиялари кенг кулланилган. Бундан ташкари педагог, талабаларнинг имконияти ва эхтиёжларидан келиб чиккан холда у ёки бу инновацион методни ёки технологияларни креативлик асосида укув жараёнига куллаши мумкин.

Калит сузлар: Назарий механика, илгариланма харакат, кyзFaлмaс ук атрофидаги айланма харакат, тезлик, тезланиш, траектория, педагогик технология, таълим технологияси, инновацион таълим технологияси.

ABSTRACT

This article develops conclusions and recommendations for the study of theoretical and practical issues of students using modern pedagogical technologies, the development of e-learning modules on the topic and the improvement of teaching. Innovative pedagogical educational technologies are widely used in the coverage of the topic. In addition, the educator can apply this or that innovative method or technology to the learning process on a creative basis, depending on the capabilities and needs of the students.

Keywords: Theoretical mechanics, forward motion, rotational motion around a fixed axis, velocity, acceleration, trajectory, pedagogical technology, educational technology, innovative educational technology.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

КИРИШ

Мамлакатимизда таълим-тарбия тизимини тубдан ислох килиш, уни замон талаблари даражасига кутариш, келажак учун баркамол авлодни тарбиялаш ишлари Давлат сиёсатининг устивор йуналишига айланди.

Узбекистонда олиб борилаётган ислохотлардан асосий максад, юртимизда соFлом ва баркамол, билимли, юксак маънавий-ахлокий фазилатларга эга булган авлодни шакллантиришдан иборат.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Республикамиз Президенти Ш.Мирзиёев таъкидлаганидек: "Таълим-тарбия борасидаги олиб борилаётган ислохотлар, яратилаётган концепциялар бу жамиятимиз, давлатимиз келажаги тараккиёти гаровидир" . Дархакикат, ушбу караш барча сохаларда булгани каби таълим-тарбия борасида хам дастурул амал булиши шубхасиздир. Бу уз-узидан жамиятда яшаётган барча шахслар ва уларнинг камолоти учун асос булмокда.

Президентимиз Шавкат Мирзиёевнинг бевосита ташаббуси ва рахбарлигида кабул килинган хамда изчил амалга оширилаётган Узбекистон Республикасини ривожлантирилишининг бешта устивор йуналиш буйича Хдракатлар стратегияси тараккиётнинг янги боскичини бошлаб берди. Бу жараённинг амалий натижалари, белги ва хусусиятлари бугунги кунда хаётимизнинг барча жавхаларида, энг мухими, халкимизнинг онгу тафаккури, интилиши ва харакатларида яккол кузга ташланмокда.

"2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси" нинг туртинчи устувор йуналишида "Янги иш урнинларини яратиш, узлуксиз таълим тизимини янада такомиллаштириш ва сифатли таълим хизматлари имкониятларини ошириш" мухим вазифа сифатида белгиланган.

Бугунги кунда Узбекистон жадал ривожланмокда. Биз аждодларимизнинг донишмандлик анъаналарига амал килиб, теран англаган холда, катъий ислохотларни амалга оширмокдамиз, мамлакатимизнинг янги киёфасини шакллантириш йулидан бормокдамиз.

Назарий механика моддий жисмларнинг мувозанати, узаро таъсир кучлари ва умумий конуниятлари хакидаги фандир. Малакали мухандис кадрларни тайёрлашда назарий механика фанининг ахамияти жуда катта. «Назарий механика» фанини ургатишдан максад, уни келгуси илмий-техникавий тараккиёт

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

жараёнида учрайдиган турлича масалалар ва янгиликларни мустакил равишда хал килишини таъминлашдан иборат. Шу билан бирга «Назарий механика» фанини урганиш, булажак бакалаврни дунёкарашини, фикрлаш кобилиятини устиришга, назарий билимларни тадбикий масалаларни ечишга куллай олиш кобилиятини шакллантириш учун ёрдам бериши лозимдир. «Назарий механика» фани физика-математика фанлари сингари, умум илмий фундаментал фанларнинг бири сифатида урганилади. «Назарий механика» фани эса барча техника фанларининг асосини ташкил этади.

«Назарий механика» фани олий техника укув юртларида укитиладиган асосий фундаментал фанлардан биридир. «Назарий механика» фанини узлаштиришда табиий фанлар (олий математика, физика, информатика, чизма геометрия) фанларидан етарли билим ва куникмаларга эга булишни талаб этади. Уз навбатида эса моддий жисмларнинг узаро таъсири ва механик харакати урганиладиган бир катор фанлар механика номи билан боFликдир. Ишчи органларнинг харакати урганиладиган Машина ва механизмлар назарияси, амалий механика, суюкликлар ва уларга ботирилган жисмларнинг харакати урганиладиган гидромеханика, газсимон жисмларнинг харакати ва каттик жисмларнинг газсимон мухитдаги харакати урганиладиган аэромеханика, тирик организмларнинг механик хоссалари ва уларда содир буладиган механик ходисалар урганиладиган биомеханика каби фанлар шулар жумласидандир. Турли иншоотлар, машина ва механизм кисмларини тадкик килиш хамда лойихалашнинг умумий усуллари урганиладиган техника фанлари материаллар каршилиги ва машина деталлари хам механикага тааллуклидир. Ишлаб чикариш процессларининг механизациялаштирилиши ва автоматлаштирилиши, хамда турли хил иншоотларни лойихалаш ишлари умумтехника фанларининг асоси булган назарий механикани пухта урганишни талаб килади.

"К,аттик жисмнинг илгариланма ва кУзFалмас ук атрофидаги айланма харакати" мавзуси «Назарий механика» фанининг энг мухим мавзуларидан биридир.

Жисмдан олинган хар хандай кесма харакати давомида хамма вакт уз -узига параллел колса, жисмнинг бундай харакатига илгариланма харакат дейилади. Илгариланма харакатдаги жисм нукталарининг траекториялари исталган куринишда булиши мумкин. Масалан туFри чизикли релсда харакатланаётган вагон кузовининг харакати илгариланма харакат булиб, кузов нукталарининг траекториялари туFри чизикдан иборат булади.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

Илгариланма харакатдаги каттик жисмнинг хамма нукталари бир хил траектория чизади ва хар онда жисм нукталарининг тезлик ва тезланишлари бир -бирига тенг булади.

Илгариланма харакатдаги жисм нуктасининг 3 тезлиги ва a тезланиши жисмнинг хамма нукталари учун бир хилда булгани учун 3 тезликка жисмнинг илгариланма харакат тезлиги, a га жисмнинг илгариланма харакат тезланиши дейилади. 3 ва a тезлик ва тезланиш жисмнинг исталган нуктасига куйилган деб тасвирланади. Шуни таъкидлаб утамизки, факат жисмнинг илгариланма харакати учун 3 ва a тезлик ва тезланишлар жисмнинг илгариланма харакат тезлиги ва тезланиши деб аталади. Аммо жисмнинг бошка турдаги харакатларида унинг нукталари турлича харакат килади. Шунинг учун унинг бирор нуктасининг харакати билан аниклаб булмайди. Бундай холда жисм нуктасининг тезлиги, тезланишини жисм тезлиги ва тезланиши деб аташ мумкин эмас.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

К,аттик жисм харакатланганда унинг икки нуктаси доимо харакатсиз колса, каттик жисмнинг бундай харакатига кузFалмас ук атрофидаги айланма харакати дейилади. Шу кузFалмас нукталардан утган туFри чизикка айланиш уки дейилади. Айланиш укида жойлашган жисм нукталари доимо харакатсиз булади. Айланиш укидан ташкарида жойлашган хамма нукталари траекторияси айланиш укига тик булган текисликларда жойлашган, маркази айланиш укида булган айланалардан иборат булади.

К,аттик жисмнинг айланма харакатини текшириш учун айланиш уки оркали икки текислик утказамиз. Улардан бири кУзFалмас П0, иккинчиси жисм билан бирлаштирилган, у билан бирга харакатланадиган П текислик булсин. Айланиш укини жисмнинг кУзFалмас А ва B нукталари оркали юкорига йуналтирамиз ва уни А2 деб белгилаймиз. Жисмни Аг уки атрофида харакатланганда П текислик П0 текисликка нисбатан (р бурчакка бурилади. Бу бурчак айланиш бурчаги дейилади. Айланиш укининг мусбат йуналишидан караганимизда жисм соат милининг айланишига тескари томонга айланма харакатини мусбат йуналишда деб караймиз. Акс холда харакат манфий йуналишда булади. Демак, бурчак П0 дан П текисликка караб соат милининг айланишига тескари йуналишда кесиб боради.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

Айланиш бурчагининг узгариши П текисликни По текисликка нисбатан харакатланишини ифодалайди. Шунинг учун айланиш бурчаги Ф билан вакт орасидаги муносабат

Ф = f(t) (1)

(1) тенгламага жисм айланма харакат тенгламаси дейилади. Агар (1) тенглик берилган булса, вактнинг хар бир пайтдаги жисмнинг холати маълум булади. Айланиш бурчаги радианда улчанади, у вактнинг бир кийматли, узлуксиз, дифференциалланадиган функцияси булади. Жисм кУзFалмас ук атрофидаги холати битта айланиш бурчаги билан аниклангани учун айланма харакатдаги жисм битта эркинлик даражасига эга булади.

Кейинги пайтларда таълим жараёнига замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиш жадал суръатларда кириб келди. Технологиянинг асосий максади натижага эришишнинг кафолатланган усулларидан фойдаланган холда таълим жараёнини сифатини ошириш ва малакали мутахассисларни тайёрлашдан иборатдир. Сунгги йилларда техника ва технологиялар, шу билан бирга ахборот коммуникацион ва телекоммуниуацион технологияларнинг ривожланиши инсонлар хаётини тубдан узгартириб юборди. Педагогик техноогиялар шу техника ва технологиялардан хам уз урнида самарали, фойдаланиш имкониятларини хам яратиб беради.

Таълим жараёнига педагогик технологияларни куллашнинг тарихи сифатида куйидаги малумотларни келтирамиз.

XVII асрда Ян Амос Коменский уз тадкикотларида, таълим жараёнининг шундай механизми устида изланишлар олиб бордики, туFри таксимланган "вакт, усул ва жараёнлар" амалда кутиладиган натижани бериши керак. Бундай механизмни Я.А.Коменский "Дидактик машина" деб атади. Бундай дидактик машина учун:

1. Максаднинг аник куйилиши.

2. Аник максадга эришиш учун, воситаларнинг туFри танланиши.

3. Воситалардан туFри фойдаланиш учун эса, аник коидаларга амал килиниши лозимлигини ёзган.

ХХ аср 30-йилларда педагогик жараёнда ахборотни такдим этишнинг эшитиш ва куриш (аудио-визуал) воситалари кулланилди.

1954 йил - профессор Б.Ф.Скинер томонидан дастурлаштирилган укитиш

модели асослаб берилди. Бу операция таълим технологияси булиб (мавзу - кадам

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 459 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

- кадр), у хар бир укув топшир^ининг тyFри бажарилганлигини тезда бахолаш ва хатоликка йул куйган булса оркага кайтиш каби кайтар алокани назарда тутади.

1950-60 йилларда - педагогик жараёнда махсус аудиовизуал воситалардан фойдаланиш ва уларни куллаш усули яратилди.

70-йилларда таълим технологияси - таълим жараёнининг самарадорлигини оширишга каратилган омилларни тахлил килиш оркали, маълум бир тузилмага келтириш хамда усул ва воситаларни куллаш йули билан, кулланилаётган усулларни бахолаш оркали таълим жараёнининг энг макбул принципларини аниклаш хамда амалга оширишни ишлаб чикиш максадидаги изланишдир.

80-йилларда таълим технологиясини - "таълим шаклларининг энг макбул вазифаларидан бири, таълим бериш жараёнини хамда билимларни шаклантиришда техник ва инсоний манбаларни хисобга олган холда узлаштириш хамда уларнинг узаро харакатини яратиш, куллаш ва аниклашнинг тизимли усули" деб тан олинган (ЮНЕСКО, 1986 й.)

Укув жараёнига педагогик технологияларни куллаш ишлаб чикаришдан андоза сифатида кабул килиб олинди.

«Технология» юнонча суздан олинган булиб "techne" - махорат, санъат, малака ва "logos " - суз, укитиш маъноларини англатади.

"Педагогик технология" - таълимни технологиялаштириш сохасида педагогик ходиса ва жараёнда кулланиладиган тушунчадир.

"Таълим технологияси" -уз олдига укитиш шаклларининг макбул вазифасини куювчи, техник ва инсоний манбалар (ресурслар) ва уларнинг узаро харакатини хисобга олган холда таълим бериш ва билимларни узлаштириш жараёнларини аниклаш хамда куллашнинг яратувчи тизимли усулидир (ЮНЕСКО). Таълим технологияси ва унинг концептуал асосномасини (ТТ илмий томони) уз ичига олади.

Замонавий педагогик технологияларнинг айримлари билан танишиб чикамиз.

Кластер (Кластер-тутам, боFлaм) - ахборот харитасини тузиш йули - барча тузилманинг мохиятини марказлаштириш ва аниклаш учун кандайдир бирор асосий омил атрофида FOялaрни йотиш вазифасини бажаради. Билимларни фаоллаштиришни тезлаштиради, фикрлаш жараёнига мавзу буйича янги узаро боFлaнишли тасаввурларни эркин ва очик жалб килишга ёрдам беради.

Кластерни тузишда бирикма буйича асосий суз билан унинг ёнида мавзу билан боFлик суз ва таклифлар кичик доирачалар "йулдошлар" ёзиб кушилади.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

Y^apHH "acocHfi" cy3 öhtoh HH3HKnap epgaMHga Sup^amTupHragH. Ey "HyngomHapga" "khhhk öyngomnap" SynumH MyMKHH. E3yB a^pamnraH BaKT gaBoMHga exu Foarap TyraryHHHa gaBoM 3THmH MyMKHH.

"K,aTTHK ^HCMHHHr HnrapH^aHMa Ba Ky3FanMac yK aTpo^ugaru afi^aHMa xapaxaTu" MaB3ycHHH yKHTumga KracTep MeTogugaH KyfiHgaruna $ofiganaHHmHMH3 MyMKHH:

1-pacM. "^aTTHK ^hcmhhot H^rapH^aHMa Ba Ky3Fa.nMac yK aTpo^ugaru afi^aHMa xapaxaTu" MaB3ycHHH y^HTHmga K.nacrep MeTogugaH KyfiugarHHa ^ofiganaHum.

BeHH guarpaMMacu - 3aMOHaBHfi H^Fop negarorux TexHO^orHa^apHHHr rpa^HK opraHafi3ep^ap TypxyMHra MaHcyö 6y^HÖ, 2 Ba 3 ^uxaraapHH xaMga yMyMHfi ToMoH^apHHH co^HmTHpHm eKH Ta^Koc^am eKH KapaMa-Kapmu Kyfium ynyH KyraaHHragH.

th3hm^h ^Hxp^am, co^umTupum, Ta^Koc^am, TaxgHn KH^um xyHHKManapHHH pHBo^naHTHpagH.

"K,aTTHK ^HCMHHHr H^rapu^aHMa Ba Ky3FanMac yK aTpo^ugaru afi^aHMa xapaxaTu" MaB3ycHHH yKHTumga BeHH guarpaMMacugaH xaM ^ofiganaHHÖ xypaMH3:

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

BEHH ДИАГРЛММАСИ Д

2-расм. "К,аттик жисмнинг илгариланма ва кУзFалмас ук атрофидаги айланма харакати" мавзусини укитишда Венн диаграммасидан фойдаланиш.

Кейс технологияси. Кейс-стади (инглизча сase - туплам, аник вазият, stadi -таълим) - кейсда баён килинган ва таълим олувчиларни муаммони ифодалаш хамда унинг максадга мувофик тарздаги ечими вариантларини излашга йуналтирадиган аник реал ёки сунъий равишда яратилган вазиятнинг муаммоли -вазиятли тахлил этилишига асосланадиган таълим услуби дир.

Кейс-стади - таълим, ахборотлар, коммуникация ва бошкарувнинг куйилган таълим максадини амалга ошириш ва кейсда баён килинган амалий муаммоли вазиятни хал килиш жараёнида прогноз килинадиган укув натижаларига кафолатли етишишни воситали тарзда таъминлайдиган бир тартибга келтирилган оптимал усуллари ва воситалари мажмуидан иборат булган таълим технологиясидир.У илк марта Гарвард университетининг хукук мактабида 1870 йилда кулланилган эди.

1920 йилда Гарвард бизнес-мактаби (HBS) укитувчилари юристларнинг укитиш тажрибасига таяниб, иктисодий амалиётдаги аник вазиятларни тахлил

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 462 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

этиш ва мухокама килишни таълимнинг асосий усули этиб танлашганидан кейин мазкур укитиш услуби кенг татбик этила бошлади.

Булардан ташкари «Нима учун?», «Балик скелети», «Пирамида», «Нилуфар гули» схемалари, «К,андай?» иерархик диаграммаси, «Каскад» таркибий-мантикий схемалари, «Аклий хужум» методи ва бошка куплаб усул ва воситалар борки, уларни дарс жараёнида кулланганда талабаларнинг мавзуни узлаштириши анъанавий усулда дарс утилганига нисбатан кескин ортиши тажрибаларда исботланган. Олий таълим муассасаларида инновацион таълим технологияларини куллашдаги асосий муаммолар: катта хажмдаги материални дарс давомида етказиб беришдаги мураккабликлар; инновацион технологиялардан фойдаланиб дарс утишда профессор-укитувчига дарсга тайёргарлик куриш учун жуда куп вакт сарфлашга туFри келиши; куп сонли талабалар булган аудиторияларда инновацион технологияларни куллаш имконияти йуклиги; барча аудиторияларнинг замонавий мултимедиялар билан жихозланганлик даражасининг талаб даражасида эмаслиги. Бу муаммоларни бартараф этиш унчалик кийин иш эмас. Факат профессор-укитувчилардан янгича таълим беришга утиши учун уз устида ишлашлари ва тинимсиз мехнат килишлари талаб килинади, чунки урганган метод ва методлар урнига янгиларини куллаш албатта уз узидан булмайди.

Х,озирги кунда юкори самарали замонавий таълим ва инновацион таълим технологиялари, илFор хорижий тажрибаларни кенг жорий этган холда, олий укув юртларининг педагог кадрларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш буйича малака талаблари, укув режалари, дастур хамда услубларини тубдан янгилашга оид чора-тадбирлар уз ифодасини топди. Бу, уз навбатида, олий укув юртларида талабаларга дарс бераётган профессор-укитувчиларнинг замон билан хамнафас булишларига, укув жараёнига фанлар буйича инновациялар, шунингдек, илFор услубларни кенг жорий этишга зарур шарт-шароит яратади, шу билан бирга, касб махорати, педагогик ва илмий фаолиятини муттасил ривожлантириб боришини талаб этади. Негаки, бугун вояга етаётган навкирон авлодни интеллектуал салохиятли, зукко килиб тарбиялаш, уларга хар томонлама пухта билим бериш мутахассисларнинг юксак билим даражасига бевосита боFликдир.

Шундай экан, олий таълим тизимида инновацион таълим технологияларни куллаш самарадорлигини янада ошириш максадида куйидаги методик вазифаларни мувафаккиятли хал этиш лозим деб хисоблаймиз:

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

1.Профессор-укитувчи аввало узининг фанини чукур билиши ва фанининг истикболини кураолиши, англаши ва амалиётга куллай билиши керак. Х,ар бир дарсга таълукли шундай хаётий мисол тайёрлаш керакки, талаба кейинги дарсни муштоклик билан кутсин.

2. Олий таълимда фанларни укитиш жараёнида интерфаол методлардан фойдаланишда методик коидалар ва курсатмаларга риоя килиниши лозим. Аник методик курсатмаларга риоя этиш оркали интерфаол методларни самарали куллаш имконияти юзага келади. Бу эса уз навбатида таълим сифатининг ошишига хизмат килади;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3.Фанлар буйича таълим технологияларини яратишда хилма-хиллик, ижодийлик, инновацион ёндашувларга асосланиш, бир колипга тушиб колишдан сакланиш максадга мувофик. Мазкур жараёнда фанларнинг, машFулот расмлари, мавзуларнинг узига хос хусусиятларини хисобга олган холда ёндошиш максадга мувофик;

4.Замонавий таълим жараёнининг самарадорлигини ошириш учун зарур булган курилмалар, яъни проекторлар, мултимедияли электрон доскалар, лаборатория курилмалари, компютерлар билан жихозланган, интернет билан таъминланганлик даражасини доимий ошириб бориш;

5.ОТМларда дарс олиб борувчи барча профессор-укитувчиларнинг замонавий инновацион таълим технологияларидан амалда самарали фойдалана олиш борасида юкори малака ва куникмаларга эга булишларига эришиш.

ХУЛОСА

Хулоса килиб йтиш мумкинки, назарий механика фани техника фанларининг асоси хисобланади. Бу фанни узлаштирмай туриб материаллар каршилиги, машина деталлари, машина ва механизмлар назарияси каби техника фанларини урганиб булмайди.

Назарий механика фанини укитишда замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиб дарс берилганда талабаларнинг дарсни узлаштириши анъанавий дарс утиш технологиясига караганда анча осон ва кизикарли булади. Анъанавий дарс утиш технологиясининг асосий камчилиги шундан иборатки, педагог дарс утаётганда талабанинг пассивлиги кузатилади. Замонавий педагогик технологиялардан фойдаланиб дарс утилганда кичик гурухларда ишлаш, гурухларда ишлаш, такдимотлар килиш, савол-жавоблар

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 3 | ISSUE 1 | 2022

ISSN: 2181-1385 Scientific Journal Impact Factor (SJIF): 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-455-465

оркали талабаларнинг янада фаол иштироки таъминланади. Натижада талабаларнинг утилган дарсни яхши ва сифатли узлаштиришлари мумкин булади.

REFERENCES

1. Мирзиёев Шавкат Миромонович. "Танкидий тахлил, катъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик-хар бир рахбар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак". -Тошкент.: Узбекистон, 2017. - 104 б.

2. Мирзиёев Шавкат Миромонович. "Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халкимиз билан бирга курамиз". -Тошкент.: Узбекистон, 2017. -488 бет.

3. Узбекистон Республикасининг "Таълим туFрисида"ги К,онуни. Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 йил. 9-сон, 225-модда.

4. Кадрлар тайёрлаш миллий дастури. Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Ахборотномаси, 1997 йил. 11-12-сон, 295-модда.

5. Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. "Таълимда инновацион технологиялар". Укув кулланма. - Тошкент, 2008 йил.

6. Ишмухамедов Р., Абдукодиров А., Пардаев А. "Тарбияда инновацион технологиялар". Укув кулланма. - Тошкент, 2010 йил.

5. Шообидов Ш.А., Хабибуллаев Х.Н., Файзуллаева Ф.Д. Назарий механика. Укув кулланма.-Т.Янги аср авлод, 2008.-246 б.

6. Мирсаидов М.М.,Боймуродова Л.И., Гиясова Н.Т. Назарий механика. Укув кулланма-Т; узбекистон,2008.-246 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.