Научная статья на тему '“БАРКАМОЛ АВЛОД” БОЛАЛАР МАКТАБЛАРИДА ТЎГАРАКЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ ИНОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ'

“БАРКАМОЛ АВЛОД” БОЛАЛАР МАКТАБЛАРИДА ТЎГАРАКЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ ИНОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

616
37
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Модернизациялаш / STEAM таълим / Gamification (ўйинлаштириш) технологияси / Минеcрафт ўйини / таълим модели / виртуал муҳандислик / амалий кўникмалар. / Modernization / STEAM education / Gamification technology / Minecraft game / educational model / virtual engineering / practical skills.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Р. С. Шермухамедов

Ушбу мақолада бугунги кунда хорижий тажрибалар асосида “Баркамол авлод” болалар мактабларида тўгараклар фаолиятини ташкил этишнинг иновацион технологиялари ва улардан фойдаланиш авзалликлари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article presents innovative technologies and the advantages of using hobby groups at the Barkamol Avlod children's schools based on international experience.

Текст научной работы на тему «“БАРКАМОЛ АВЛОД” БОЛАЛАР МАКТАБЛАРИДА ТЎГАРАКЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ ИНОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-255-262

"БАРКАМОЛ АВЛОД" БОЛАЛАР МАКТАБЛАРИДА ТУГАРАКЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЭТИШНИНГ ИНОВАЦИОН

ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ

Р. С. Шермухамедов

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти доценти

АННОТAЦИЯ

Ушбу маколада бугунги кунда хорижий тажрибалар асосида "Баркамол авлод" болалар мактабларида тугараклар фаолиятини ташкил этишнинг иновацион технологиялари ва улардан фойдаланиш авзалликлари келтирилган.

Калит сузлар: Модернизациялаш, STEAM таълим, Gamification (уйинлаштириш) технологияси, Минесрафт уйини, таълим модели, виртуал мухандислик, амалий куникмалар.

ABSTRACT

This article presents innovative technologies and the advantages of using hobby groups at the Barkamol Avlod children's schools based on international experience.

Keywords: Modernization, STEAM education, Gamification technology, Minecraft game, educational model, virtual engineering, practical skills.

КИРИШ

Жахон таълим тизимида фан ва инновация фаолиятининг ютукларидан кенг фойдаланиш, жамият ва давлат хаётининг барча сохаларини изчил хамда баркарор ривожлантириш мамлакатнинг муносиб келажагини барпо этишнинг мухим омили булиб бормокда. АКШ, Россия, Англия, Жанубий Корея, Япония каби давлатларда, юкори технологик тайёргарликка эга ракобатбардош кадрлар тайёрлаш ривожланишнинг асосий йуналиши сифатида каралиб, таълимда инновацияларни, шу жумладан, робототехника, моделлаштириш, конструкциялаштириш, дастурлаштириш, 3Д-лойихалаштириш ва виртуал мухандисликни ургатиш юзасидан назарий тадкикотлар олиб борилмокда.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-255-262

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистан Республикасида шаклланган узлуксиз таълим тизими баркамол шахс ва малакали мутахассисни тайёрлаш жараёнининг самарали ташкил этилишини таъминлашга хизмат килади. Узлуксиз таълим тизими доирасида фаолият олиб борувчи мактабдан ташкари таълим муассасаларида STEAM фанларни амалиётга тадбик этиш, танкидий фикрлаш ва ахборотни мустакил излаш ва тахлил килиш компетенциялари ва малакаларининг ривожланишига алохида урFу беришни хисобга олган холда, замонавий инновацион иктисодиёт талабларига жавоб берадиган кадрлар тайёрлаш муаммолари бугунги кун вазифаларидан бирига айланмокда.

Х,озирги кунда мактабдан ташкари таълим жараёнида баркамол шахсни тарбиялаш, мактабдан ташкари таълим фаолиятига куйилаётган ижтимоий буюртма илFор хорижий тажрибалар билан уЙFунлаштирилмаганлиги хамда таълим мазмунини янгилаб бориш зарурати; замонавий ахборот-коммуникация технологияларини кенг куллаш оркали болаларни индивидуал ривожлантиришга каратилган дастурлар ва услубий материаллар, укувчилар касб - хунар тайёргарлигини ривожлантириш етарли даражада таъминланмаганлиги; укувчилар эгаллаётган амалий куникмаларининг касбий фаолиятда талаб этиладиган куникма ва малакалар даражасига мувофик эмаслиги тадкик этилаётган муаммонинг долзарблигини белгилайди.

Жахон бозорида технологик жихатдан илFор, билим талаб киладиган, ракобатбардош махсулот ишлаб чикаришга каратилган давлатнинг замонавий сиёсати ёш авлод эгаллаши лозим булган вазифаларга янги вазифалар куйган холда укув жараёнини кайта куриб чикишга замин яратмокда. Ушбу тенденцияларнинг намоён булиши кенг технологик паркларни очишда, технологик ишлаб чикаришга йуналтирилганликда, давлат иктисодиётини ривожлантириш дастурларини тасдиклашда ва натижада мактабдан ташкари таълимни модернизациялашнинг шаклланган контсепциясида намоён булади. Таълимни модернизациялашнинг асосий максади мехнат бозорида ракобатбардош, жахон стандартлари асосида самарали ишлашга кодир, касбий усишга тайёр, хар кимнинг тегишли маълумот олиш эхтиёжларини кондирадиган малакали мутахассисни тайёрлашдан иборат.

Шундай килиб, таълим йуналиши узгарди: туплаш функциясидан (укувчининг маълум бир билим даражасини шакллантириш учун) янги касбий билимларни узлаштира оладиган, замонавий ижтимоий-иктисодий

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-255-262

шароитларда мослаша оладиган ва укишдан кейин ривожланишини давом эттиришга имкон берадиган ва узлуксиз таълим нуктаи назаридан куриб чикиладиган шахсни ривожлантириш функциясига айланмокда.

Бугунги кунга келиб шакл ва мазмун жихатидан хилма-хил, аммо умуман олганда битта максадга - йуналтирилган дарсдан ташкари укишга каратилган ва келажакда мутахассис булиши учун профессионал мухитни яратишга каратилган таълим моделини амалга ошириш буйича купгина ишлар амалга оширилмокда.

Шундай хорижий тажрибалар асосида тугараклар фаолиятини ташкил жараёнида укувчилар кизикишларни янада ривожлантириш ва дарсларни мохорат билан ташкил этишда таълимнинг "(уйинлаштириш)" ва SMART технологияси жахон таълим тизмида уз урнига эга булиб бормокда.

" Gamification(yйинлаштириш)" технологияси.

Гуманитар фанларда гамификациядан фойдаланиш аллакачон машхур булган тенденцияга айланиб, уз натижаларини бермокда. Х,озирги вактда замонавий технологиялар замонавий таълим тизимига кандай ёрдам бериши мумкинлиги нуктаи назаридан уйинлаштиришга катта эътибор берилмокда. Узок вакт давомида уйин технологияси одатда укишни чалFитади, деб ишонишган. Гамификация инсоннинг хулк-атворини тахлил килиш, шунингдек, маълум бир кишининг хатти-харакатларини тахлил килишга асосланган туFри мотивация методологиясига асосланади [ 1]. Рус педагогикасида таникли классиклар (Л.С.Выготский, Г.П.Счедровитский, Д.Б.Элконин ва бошкалар) таълим ва тарбия жараёнида уйин ва уйин фаолиятининг узига хос функциялари ва хусусиятларини урганишди. "Укув жараёнида кулланиладиган уйин технологияси жуда самарали, универсал, осон такрорланадиган, хар кандай укув интизомига ва деярли барча укув ва ривожланиш вазифаларини хал килишга ярокли деб тан олинган" [1]. Маъруза муаллифларидан бири рус олими "Сколково" Москва бошкарув мактабининг таълимни ривожлантириш марказида амалга оширилган "Гринфилд даври" таълимни "янги таълим платформасининг мухим хусусияти" деб атадилар [2].

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Гамификация инсон хатти-харакатларини узгартириш усули сифатида анча олдин пайдо булган. Гамификациянинг келиб чикиши маркетинг сохасида ётади, бу ерда истеъмолчиларни брендлар билан муносабатларга жалб килиш

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-255-262

учун фойдаланилади. Сунгги пайтларда технологиялар таълимни узгартирмокда. Маълумки, АК,Ш Таълим Департаменти 2013 йилдан бошлаб таълимни уйинлаштириш сохасидаги ишларни молиялаштирмокда. Турли хил конференцияларда ва маколаларда ракамли педагогиканинг таълим тизими сифатида ривожланишида ижобий тажриба мавжудлиги хакида маълумотлар мавжуд [4, 5, 6]. Гамификация хаётнинг турли сохаларида фаол равишда жорий этилади. Бунга мисоллар: бизнес, компанияларнинг бонус дастурлари, маркетинг, Интернет-савдо ва бошкалар. Гамификацияни таълим технологияси, таълим мухити сифатида жорий этиш тажрибаси катта кизикиш уЙFOтади. Масалан, Швеция мактабларида курилиш мухандислиги тушунчаларини ургатадиган Минесрафт уйини. Компьютер уйинлари билан урганиш аллакачон хакикатга айланди. Уйинлар симуляторлар ва стратегиялардан фойдаланишлари мумкин. Уларнинг асосида укувчилар бирон бир сабабга кура хакикий хаётда олиш кийин булган тадкикотлар олиб борадилар ёки куникмаларни ривожлантирадилар. Масалан, уйинни бирон бир даражани тугатганда, укувчи тамонидан мухандислик, иктисод ёки харбий стратегияни урганиши мумкинлиги маълум булмокда.

Укув жараёнини тартибга солишнинг асосий максади укувчиларнинг эътиборини жалб килиш, таълим муаммоларини хал килиш ва олинган билимларни кейинчалик куллашда кизикишларини ошириш. Агар бутун укув йилини эмас, балки биринчи ярим йилликда тугарак машFулотларида укувчиларга дастлабки касб - хунар куникмаларини ургатишда уйин технологияларидан фойдаланиш куйидагича амалга оширилиб, бунинг самарадорлиги куйдагича булиши мумкин:

1. МашFулотларда купрок раFбатлантириш. Бунга "уйин" жараёнида ракобат воситасида хам, укувчининг шахсий кизикиши туфайли хам эришиш мумкин.

2. МашFулотларни янада инновацион ташкил этиш. Куплаб укувчилар учун мактабдан ташкари таълим эски тизимларга эга булган узига хос тизимга ухшайди. Бундай идрок фундаментал математик, табий ва технология фанларни, айникса дастлабки тугаракларга катнашаётган укувчилар учун характерлидир. Агар ёшларга хос булган замонавий тенденциялар машFулотларда пайдо булса, у холда укитиш янада муваффакиятли булади.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-255-262

3. МашFулотларни янада функционал холга келтириш. Гамификация "уйинчи" ларни яъни укувчиларни укитишда эса харакат килишга мажбур килади.

4. Таълимни янада кизикарли ва ёкимли килиш. Гамификация хакикатдан келиб чиккан ва шундан кейингина электрон оммавий ахборот воситаларига ва онлайн таълимга утган.

Мактабдан ташкари таълимни ривожлантиришда уйинларни шакллантиришнинг асосий максади укувчиларнинг укув фаолиятини ташкил этиш, уларни топширикларни уз вактида бажаришга раFбатлантириш ва вазифаларни назорат килиш блоклари учун юкори бахоланишга интилишдир. Аммо уйинлаштириш хар доим хам бермайдиган асосий нарса бу сарфланган харакатлар ва олинган натижадан тараккиёт хисси ва коникиш туЙFусини шакллантиришдир, бу шубхасиз урганиш мотивациясини оширишга каратилган

[7].

Гамификация бир неча сабабларга кура укувчиларнинг доимий фикрларини уз ичига олади:

- укув жараёнини тартибга солиш;

- уйин динамикаси, тарихни яратиш, уйинчиларга эгалик хиссини шакллантиришга хисса кушадиган, хаёлий максадларга кизикиш уЙFOтадиган техникадан фойдаланиш;

- Уйинчилар олган максад ва вазифаларни боскичма-боскич мураккаблаштириши тажрибаси;

- хар бир уйинчи ва жамоавий ракобат, шериклик рухини уЙFунлаштириш кобилияти ривожлантириди.

Дарс ва укув жараёнининг узгариши билан боFлик асосий боскичларга эътибор беринг:

- укувчиларнинг мустакил ишлашига ажратилган вактдан унумли фойдаланиш; - укувчиларга уз тараккиётини бошкариш имкониятини бериш;

- уйин жараёнида катнашиш жуда ихтиёрий булиши керак, акс холда уйин машFулотнинг мажбурий кисмига айланади ва уйин булишни тухтатади, лекин дастурнинг мажбурий кисмига айланади;

- укувчилар бажарадиган иш сифатининг ошишига олиб келадиган уйин боскичларининг мураккаблиги.

Мактабдан ташкари таълим жараёнида укувчилар уз тенгдошларнинг бахоланишига нисбатан хиссий жихатдан купрок эътибор беришлари

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-255-262

мухимдир. Мавзуни урганиш ва топширикни бажариш жараёнида укувчи муаммонинг расмий баёни билан '^Fro колади", бу айникса, мухандислик фанларни урганаётган укувчилар учун туFри келади, чунки мухандислик тили мавхум тушунчаларга асосланган булиб, бу юкорида айтиб утилганидек, укувчилар урганилаётган фанидан "фаоллаштириш" учун шошилинч эхтиёжга эга булади. Укувчи ва мухандисликнинг мавхум тили уртасидаги тусикни енгиб утиш учун, боFланиш воситаси сифатида gamification дан фойдаланиш мумкин.

SMART таълим технологияси.

Сунгги ун йил ичида ракамли жамият билимлар иктисодиёти, электрон армия, электрон маданият, электрон соFликни саклаш, электрон хукумат, электрон илм каби атрибутлар билан фаол шаклланди. Электрон таълим ракамли жамиятнинг тузилиши билан чамбарчас боFлик булиб, унинг марказий, таянч элементи хисобланади ва куп мамлакатларда SMART таълим тушунчаси аллакачон стандарт хисобланади. Бугунги кунда электрон таълим янгилик эмас, унда аник булмаган позициялар мавжуд эмас. Бепул таълим мазмуни, фикр-мулохазаларни такдим этиш, билимларни алмашиш, маъмурий вазифаларни автоматлаштириш - буларнинг барчаси технологияларга тааллуклидир. Бир катор муаллифлар SMART таълимни бугунги дунёнинг кийинчиликлари ва имкониятларига жавоб берадиган энг юкори даражадаги таълимни таъминлайдиган технология деб билишади. тез узгарувчан мухитда китоб таркибидан фаолга утишни таъминлайди. Аклли таълим - бу умумий стандартлар, битимлар ва технологиялар асосида Интернетда биргаликдаги укув фаолиятини амалга ошириш учун укув муассасалари ва профессор-укитувчиларнинг бирлашмаси. Ушбу технологиядан фойдаланишга мисол сифатида келгуси ун йилликнинг Европа таълим тизимидаги лойихаси - Ягона Европа Университети талабаларнинг университетдан университетга кучиб утишига хамрох буладиган умумий деканат билан бирлаштирилган. Болония жараёни университетларга талабаларни кайта имтихонсиз кабул килиш имкониятини беради ва шу билан Европа учун SMART таълим тизимини яратади. Ягона Европа университети укув материалларини ягона умумий омборхонасидан фойдаланган холда коллектив укув жараёнини амалга оширади. Шундай килиб, биз аклли таълимни интерфаол укув мухитида мослашувчан таълим сифатида куриб чикишимиз мумкин дунё буйлаб маълумотлардан кенг фойдаланиш имкониятига эга булган таркибдан

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-255-262

фойдаланиш. Уз навбатида, аклли таълимнинг максади укув жараёнини электрон мухитга утказиш оркали укув жараёнини энг самарали килишдир. Айнан шу ёндашув сизга укитувчининг маълумотларини нусхалаш ва унга хамма учун киришни таъминлайди. Бундан ташкари, бу нафакат укувчилар сони, балки вакт ва мекансал курсаткичлар буйича хам чегараларни кенгайтиради: Тренинг хамма жойда ва хар доим мавжуд булади. SMART таълимга утишнинг шартларидан бири бу китоб таркибидан фаоликга утишдир.

SMART жамиятининг ривожланиши электрон манбалардан фойдаланишни фаоллаштиришга каратилган. Бундан ташкари, уларнинг ривожланиш суръати шунчалик каттаки, улар купинча одамларнинг хохиш-иродасига боFлик эмас ва жараёнларнинг узи бошкариб булмайдиган холга келади. Уз навбатида, Интернет инсон фаолиятининг тобора купрок жойларини забт этмокда. Х,озирги вазият ёш ва кекса одамлар орасида гаджетлардан фойдаланишга булган муносабатни узгартирмокда. Шу муносабат билан жамиятнинг асосий вазифаларидан бири электрон ресурслардан окилона фойдаланишни таъминлаш хисобланади. Бундан ташкари, турли ёшдаги укувчилар иштирокидаги муайян муаммоларни хал килишда табакалаштирилган ёндашув зарур. Университетлар - бу энг мухим ижтимоий институтлар булиб, улар хаётий мухим вазифаларни хал килишда фойдаланадилар. Замонавий шароитда инновациялар суръати мутахассисларнинг узлуксиз тайёргарлигини талаб киладиган илFор таълимнинг ривожланиш йуналишини белгилайди. Х,озирги вактда таълим сохасидаги вазият шундан иборатки, анъанавий таълим шакллари таълим хизматларига булган эхтиёжни, уларнинг сифати, фойдаланиш имкониятини, нархини ва таълим олиш жараёнини кондирмайди. Бундай вазиятдан чикиш йули масофавий укитиш технологияларидан фойдаланиш (анъанавий таълим шаклларига кушимча сифатида), ягона ахборот-таълим мухитини яратиш ва ривожлантириш булиши мумкин.

ХУЛОСА

Юкори технологиялар туфайли сифатли таълим олиш имконияти борган сари инновацион АКТдан фойдаланиш билан боFлик. Таълим муассасаларининг укув мухитини модернизация килиш, уни илмий-техникавий тараккиётнинг замонавий ютуклари билан уЙFунлаштириш, иктисодий тараккиётнинг ишлаб чикариш кучларининг таркибий кисми булган,

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-255-262

технологик усишнинг калити булган ахборот жамиятининг мухандислик -техник кадрлар салохиятини шакллантиришнинг мухим шартидир. Ушбу жараёнда юкори малакали, АКТга мос илмий ва педагогик кадрлар тайёрлаш етакчи рол уйнайди [9, 10]. Булар укитувчилик фаолиятида инновацияларни имкон кадар кенгрок жорий этиш, муассасада юкори технологияли укув мухитини ташкил этиш, унумдорлик кобилиятини ривожлантиришга йуналтирилган мутахассислардир.

REFERENCES

1. Варенина Л.П. Геймификация в образовании.//Историческая и социально -образовательная мысль. Том 6, № 6, Часть 2, 2014. - С. 314-317.

2. Конанчук Д., Волков А. Эпоха «гринфилда» в образовании. М.: Сколково. 2013.URL:http://www.skolkovo.ru/public/media/documents/research/education 10. 2013. Pdf

3. Карпенко О.М., Лукьянова А.В., Абрамова А.В., Басов В.А.. Геймификация в электронном обучении.// Дистанционное и виртуальное обучение. 2015. № 4. -С. 28-43.

4. Leaning, M. A study of the use of games and gamification to enhance student engagement, experience and achievement on a theory-based course of an undergraduate media degree.// Journal of Media Practice, 16(2), 2015. Pp. 155- 170.

5. Сосновский С.А., Гиренко А.Ф., Галиев И.Х. Информатизация математической компоненты инженерного, технического и естественнонаучного обучения в рамках проекта MetaMath.// Образовательные технологии и общество. Выпуск № 4, том 17, 2014. - C.446- 457.

6. Байденко В.И. Болонский процесс: Результаты обучения и компетентностный подход (книга- приложение 1) / Под науч. ред. д-ра пед. наук, профессора В.И. Байденко. - М.: Исследовательский центр проблем качества подготовки специалистов, 2009. - 536 с.

7. Гришина Ю.В. Дефиниция довузовского образования в контексте преемственности общего и профессионального образования // Известия ТулГУ. Педагогика. 2015. №3. С. 13-24.

8.

Бегимкулов У.Ш. Педагогик таълим жараёнларини ахборотлаштиришни ташкил этиш ва бошкариш назарияси ва амалиёти.: Пед.фан.докт. ... дисс. автореф. - Т.: 2007. - 37 б.

9. Хдмидов Ж.А. Булажак касб таълими укитувчиларини тайёрлашда укитишнинг замонавий дидактик воситаларини яратиш ва куллаш технологияси. Пед. Фан. Докт. Дисс. Тошкент, 2017. - 337 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.