Научная статья на тему 'Талабаларда экологик компетенциями ривожлантиришда экология ва фанлар интеграцияси'

Талабаларда экологик компетенциями ривожлантиришда экология ва фанлар интеграцияси Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
278
46
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
экологик компетенция / экология / интеграция / барқарор ривожланиш таълими / дифференциация / экологик интеграция / экологическая конкурентоспособность / экология / интеграция / образование в области устойчивого развития / дифференциация / экологическая интеграция

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мирзаева Нодира Абдухамидовна

Охирги асрларда инсонларнинг табиий муҳитга салбий таъсирлари инсонлар саломатлиги ва иқтисодий барқарорлигига ҳам завол етказа бошлади. Экологик ҳалокатлар ва дунёнинг келажаги ҳақидаги тасаввурлар, қарашлар келажак атроф-муҳит тақдири барқарор ривожланиш таълими билан интеграциялаш орқалигина амалга оширилади. Экология ва барқарор ривожланиш таълимини интеграциялаб ўқитиш талабаларда экологик компетенцияни ривожлантиради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РОЛЬ ЭКОЛОГИИ И ПРЕДМЕТНОЙ ИНТЕГРАЦИИ В РАЗВИТИИ ЭКОЛОГИЧЕСКОЙ КОМПЕТЕНЦИИ У СТУДЕНТОВ ВУЗА

В последние столетия неблагоприятное воздействие человека на окружающую среду начало приводить к негативному воздействию окружающей среды на здоровье людей и экономической жизнеспособности. Концепции и взгляды на экологические катастрофы и будущую устойчивость мира возможный только через интеграцию развития образования с вопросами будущего окружающей среды. Интегрированное обучение экологии и учению об устойчивом развитии способствует экологической компетентности студентов.

Текст научной работы на тему «Талабаларда экологик компетенциями ривожлантиришда экология ва фанлар интеграцияси»

Мирзаева Нодира Абдухамидовна,

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети таянч докторанти

ТАЛАБАЛАРДА ЭКОЛОГИК КОМПЕТЕНЦИЯНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ЭКОЛОГИЯ ВА ФАНЛАР ИНТЕГРАЦИЯСИ

УДК: 378:372.8

МИРЗАЕВА Н.А. ТАЛАБАЛАРДА ЭКОЛОГИК КОМПЕТЕНЦИЯНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ЭКОЛОГИЯ ВА ФАНЛАР ИНТЕГРАЦИЯСИ

Охирги асрларда инсонларнинг табиий мух,итга салбий таъсирлари инсонлар саломатлиги ва иктисодий баркарорлигига х,ам завол етказа бошлади. Экологик х,алокатлар ва дунёнинг келажаги х,акидаги тасаввурлар, карашлар келажак атроф-мух,ит такдири баркарор ривожла-ниш таълими билан интеграциялаш оркалигина амалга оширилади. Экология ва баркарор ривожланиш таълимини интеграциялаб укитиш талабаларда экологик компетенцияни ривож-лантиради.

Таянч суз ва тушунчалар: экологик компетенция, экология, интеграция, баркарор ривожланиш таълими, дифференциация, экологик интеграция.

МИРЗАЕВА Н.А. РОЛЬ ЭКОЛОГИИ И ПРЕДМЕТНОЙ ИНТЕГРАЦИИ В РАЗВИТИИ ЭКОЛОГИЧЕСКОЙ КОМПЕТЕНЦИИ У СТУДЕНТОВ ВУЗА

В последние столетия неблагоприятное воздействие человека на окружающую среду начало приводить к негативному воздействию окружающей среды на здоровье людей и экономической жизнеспособности. Концепции и взгляды на экологические катастрофы и будущую устойчивость мира возможный только через интеграцию развития образования с вопросами будущего окружающей среды. Интегрированное обучение экологии и учению об устойчивом развитии способствует экологической компетентности студентов.

Ключевые слова и понятия: экологическая конкурентоспособность, экология, интеграция, образование в области устойчивого развития, дифференциация, экологическая интеграция.

MIRZAEVA N.A. THE ROLE OF ECOLOGY AND SUBJECT INTEGRATION IN THE DEVELOPMENT OF ECOLOGICAL COMPETENCE IN UNIVERSITY STUDENTS.

In recent centuries, the adverse effects of humans on the nature have led to the negative influence of environment human health and economic viability. Concepts and views on an environmental disasters and the future of the sustainable world are possible only through the integration of education in the field of development with the environment issues. Integrated training in environmental education in the field of sustainable development promotes student environmental competence.

Keywords: environmental competitiveness, ecology, integration, education in the field of sustainable development, diversification, environmental integration.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 3(76)

XX аср урталарига келиб инсоният олдида танлаш зару-рати пайдо булди. Бу танловнинг асосини эски анъаналар, цадриятлар, цоидалар ва ривожланишларни танлаб, уз-узини цалокатга олиб бориш ёки ривожланишнинг янгича циёфа-сини танлаб, инсоният ривожини бардавом эттириш зару-рати ту*илди.

Утган асрларда табиий мухитда инсонлар юзага келтирувчи салбий таъсирлар т^рисида жуда куплаб маълумотлар келтирилган. Бун-дай узгаришлар вакт утиши билан умумбаша-рий тус ола бошлади. Ана шундай экологик ва дунёнинг келажаги хакидаги тасаввурлар ва карашлар, келажак атроф-мухит такдирининг ривожланиши тадкикотчилар томонидан Бар-карор ривожланиш таълими сифатида урга-нила бошланганди.

Баркарор ривожланиш таълимининг маз-мунини куйидагилар ташкил этди:

1. Махаллий, минтакавий хамда умумбаша-рий даражадаги жамият - иктисодиёт ва табиат уртасидаги боFланишлар.

2. Фукаролик х,укук ва мажбуриятлари.

3. Келажак авлоднинг талаблари ва хукук-лари.

4. Биологик, ижтимоий ва маданий хилма-хиллик.

5. Тенг хукукли, ижтимоий тенгликни кур-сатувчи хаёт тарзи.

6. Экотизимлардаги ривожланиш имкони-ятлари даражасидаги «баркарор» узгаришлар.

7. Башоратли ва башорат килиб булмай-диган келажак.

Баркарор ривожланиш таълими экологик билимлар устига курилиши лозим булган бинодир. Унинг асосий таянч устунлари эса экологик компетентлик булиб, мукаммал баркарор ривожланиш таълимига эришиш учун талабаларга бериладиган экологик билимлар фалсафа, иктисодиёт, математика, жамиятшунослик ва ижтимоий фанлар билан узвий алокада булиши лозим.

XX асрда аникланган ижтимоий-тарихий холатлар шундан далолат берадики, экология билан интеграциялашган холда таълим олиб боришнинг зарурати куйидагиларда намоён булади:

• жамиятнинг иктисодий, сиёсий, хукукий, маънавий, маданий хамда ижтимоий соха-

ларида экологик турFун мухит билан таъмин-ланганлик зарурияти;

• илмий-техник инкилоб булиб, табиатга нисбатан технократик ёндашув ва антропо-центризмик вазиятнинг юзага келтириб чикарилиши;

• экологияда инсонларнинг табиатга гло-бал таъсири замирида табиий бойликлардан рационал фойдаланиш учун тизимлашган билимларнинг зарурати;

• табиий, аник ва ижтимоий фанлар дои-расида табиий захираларни жамиятнинг фой-даси учун кенг ишлаб чикиш, таркатиш ва истеъмол жараёни.

Аввало педагогика сохасида интеграция тушунчасининг мохиятини куриб чикайлик. Педагогик-психологик нуктаи назардан караганда, интеграция ижтимоий-психологик аспект булиб, бирор-бир янгиликни ижтимоий сохага тезкорлик билан татбик этиш ва таълим тизимини жадаллаштириш демакдир. Инте-грациялар эса фаолият жараёнида турли ижтимоий-психологик тусикларни енгиш учун шарт-шароитлар яратиб боради1.

Педагогика фанида XX асрнинг 80-йил-ларидан бошлаб интеграция, «узаро алока-дорлик», «узаро таъсир», «синтез» каби тушун-чалар билан бойиган илмий тадкикот ишлари химоя килина бошланди. Хозирги вактда таълим-тарбия ишларига интегратив ёндашув Fояси хусусий фанлар доирасида чегараланиб колмасдан, умумпедагогик ахамиятдаги маса-лага айланди.

Интеграция (лот. integration - тиклаш, тулдириш, бирлаштириш) синтезлаб бир бутун килиб бирлаштириш, мантикий яхлит холга келтириш маъносида тушунилади. Интеграция (мужассамлаштириш) ва дифференциация (табакалаштириш) бир-биридан ажралган холда мавжуд булмайди, бири иккинчисидан

1 Холматов П. БошланFич таълимда интеграциялашган инновацияларни татбик этиш ахамияти. - fikr.uz. Электрон манба. 2013 йил 27 декабрда мурожаат этилган.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 3(76)

келиб х,ам чикмайди, балки х,ар доим бир вактнинг узида урганилаётган объектнинг икки томони сифатида намоён булади. Интеграция атроф табиий мух,итнинг билимлар ва фаолият жараёнини узлаштириш жамланма-сининг натижаси сифатида каралади.

Интеграция таълим тизимида куп кулла-ниладиган тушунча булиб колмай, сиёсий, иктисодий х,амда ижтимоий институтларнинг шаклланиши ва ривожланишида х,ам мух,им урин касб этади. У.Т.Яздоновнинг илмий ишида интеграциялашув хусусиятларига кенг эътибор берилган1. З.П.Ражабованинг доктор-лик ишида х,ам халкаро иктисодий интегра-цияга урFу берилган ва айнан иктисодий интеграция МДХ давлатларининг баркарор ривожланишида мух,им деб таъкидлайди2.

Таълим тизими ва таълим муассасаларида интеграцион жараёнларнинг ривожланиши масаласи педагогик тизимда х,ам кенг кулла-нилади. Фанларни укитишда интеграцион жараённинг ах,амияти ва уни таълим тизимига кенг татбик этишда куплаб илмий ишлар мав-жуд булиб, уларнинг замирида таълим сифати ва натижаси, тах,сил олувчилар билимини яхлит х,олга келтириш х,амда умумий билим-ларни туFри шакллантириш имкониятини яра-тиш ётади.

Интеграциялашган таълим тизими атроф оламнинг хилма-хиллигини очиб беради. Интеграциялашган таълим тизими узида куйи-даги педагогик имкониятларни юзага келти-ради: укувчилар билимларини тизимли равишда узлаштириш, куникмаларни эса умумлаштириш, содир буладиган х,одисаларни узаро узвийликда, бир-бирига боFлаб утиш комплеск характерга эга булиб, кичик мактаб укувчиларининг интеллектуал билимини юксалтиради3.

Яхлит тизимни тузишда интеграцияланувчи алокадорлик мух,им ах,амиятга эга булиб, улар ички илмий алокадорлик х,ам деб аталади.

1 Яздонов У.Т. Глобаллашув шароитида жамоатчилик фикрини шакллантириш институтларининг функционал интеграциялашув хусусиятлари. Кан. дисс. - Самарканд, 2018.

2 Раджабова З.К, Международная экономическая интеграция как фактор устойчивого развития мирового хозяйства. - Махачкала, 2006.

3 Асаулюк Е.П. Фанлараро интеграция кичик мактаб ёшидаги укувчиларнинг интеллектуал ривожланиши-нинг асоси. Кан. дисс. - Воронеж, 2012.

Тизимлаштиришдан максад ички илмий алокадорликни тартибга келтириш йули билан яхлитликни юзага келтиришдан иборатдир. Бу жараёнда х,осил буладиган яхлитлик янги сифат курсаткичларига эга булади. Интегра-циялашнинг мох,ияти назарий синтез воситаси сифатида янги даражадаги билиш натижала-рига эришишдир4.

Илмий адабиётлар тах,лили шундан далолат берадики, гносеологик даражада интеграция ва дифференциация билиш жараёни, билиш-нинг умуммилмий шакл ва услубларида намоён булади. В.А.Игнатова таъкидлагани-дек, «дифференциация билимларни, х,одиса ва жараёнларни тизимли х,олатда, аник ва кисмий маълумотларни чукур урганиш имкониятини берса, интеграция нафакат билимларни кенг х,ажмда беради, балки унинг ёрда-мида янги билимлар тугилади ва улар объектнинг, атроф-оламнинг, вокеа, ходиса ва жараёнларнинг янги хислатлари ва сифатларини очиб беришга имкон беради»5.

Шундай килиб, В.А.Игнатованинг интегра-цияга берган таърифига кура, «интеграция -бу алох,ида дифференциациялашган элемент-ларнинг узаро таъсири ва натижаси, унинг натижасида функционал жих,атдан яхлит баркарор тизим сифатида шакллантиради»6.

Экологик интеграция - алох,ида мух,офаза килинадиган табиий х,удудлар, жамият ва ижтимоий институтларнинг баркарор ривож-ланиш йулида иктисодий, экологик ва сиёсий масалаларни х,ал этишда бошкарувнинг уму-мийлашуви7.

Экология фанини фанлараро интеграция-лаб укитиш куйидаги масалаларни х,ал этади:

1. Экология ва табиатни мух,офазалаш фанини интеграциялаб урганишнинг мо^ияти, мазмуни ва уни амалга ошириш шарт-шароит-

4 Муталипова М., Имомов М., Тураев А. «Таълимда илFор хорижий тажрибалар» укув-услубий мажмуаси. -Т.: «Янги авлод», 2016. -80-б.

5 Игнатова В.А. Интегрированные учебные курсы как средство формирования экологической культуры учащихся: дис. д-ра пед. наук - Тюмень, 1999. -С. 33.

6 Уша жойда, 97-б.

7 Экологическая интеграция как модель управления особо охраняемой природной территории в условиях мегаполиса. / Н.В.Рогушина. Туризм в региональном развитии. -С. 448; Туризм и рекреация, фундаментальные и прикладные исследования, труды 4-научно-прак-тической конференции. - М.: «Диалог культур», 2009.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 3(76)

о

m

О

Укув дастуридаги мавзулар Экология мавзуларини фанлараро интеграциялаш

Ик,тисодиёт Сиёсат Архитектура Ахборот технологиялари Мусик,а Дизайн Тасвирий санъат

Кириш. экология курси. Мак,сади, вазифалари, тузилмаси ва тарихи Экология фани ривожида и^тисоднинг урни. Ик,тисодий муносабатлар, талаб ортишининг экология ривожланишига таъсири Экологик таълимдан БРТ сари. Экологик таълимнинг сиёсий муаммолари ва ечими. Экологик инк,ирозлар ечими БРТ да. Экология ва курилиш сохаларидаги муносабатлар. шахарсозлик экологиясининг асоси. архетиктура бинолари курилишида табиий тузилишнинг ахамияти. Экология ва атроф-мухит фанларига ахборот технологияларининг салбий ва ижобий таъсири. Экологик мавзуларни ёритишда Microsoft PowerPoint презентацияларини яратиш Экология ва табиатни мухофазалаш фанининг ахамияти, унинг келажак тавдири ва утмиши хак,ида мусик,ий изланишлар олиб бориш Экология ва атроф-мухит мухофазасига дизайнерларнинг салбий ва ижобий таъсири Тасвирий санъат тарихининг экология ва атроф мухофазаси билан узвий ботлик,лиги

Экотизимлар экологияси Биоценозлар ривожида ик,тисодиёт. Замонавий хаётда табиий экотизимлардан сунъий, самарадорлиги юк,ори булган агротизимлар сари. Озук,а занжири ва экологик пирамидага ИК.ТИСОДИЙ ривожла-нишнинг таъсири Сунъий экотизимлар-нинг юзага келишида сиёсий кучларнинг таъсири. Табиий мухитнинг к,иск,аришига сиёсий сабаблар ва уларниг ечими (давлатлараро ва ички сиёсий тук,нашувлар хамда уларнинг экологик ок,ибатлари «Хиросима-Нагасаки, ...») Биоценоз, экотизимлар тузилишига курилишнинг таъсири. Замонавий шахарсозлик туфайли зарар кураётган табиий мухитлар Экотизимларни ёритиш жараёнида турли моделлар ва шаклларни бажариш жараёнида Word дастуридан фойдаланинг Табиий ва сунъий экотизимларга хос мусик,ий композициялар яратиш Табиий ва сунъий экотизимларга дизайнер нук,таи назари билан муносабат. Ландшафт дизайни хак,ида. Замонавий мегаполисларнинг яратилишида дизайнерларнинг билими Табиий ва сунъий экотизимларга хос илмий ижод билан иш олиб борган рассомлар билан танишиш

Табиий ресурслар ва улардан ок,илона фойдаланиш Табиий захираларни мухофаза этишда алтер-натив энергиялардан фойдаланишнинг ИК.ТИСОДИЙ самарадорлиги. Захираси куп ва кам булган давлатлардаги ИК.ТИСОДИЙ ривожланиш учун булган курашнинг экологияга таъсири. Табиий захира бойликлари учун дунёда кечаётган сиёсий ахвол. Узбекистоннниг табиий захира бойликлари ва уларни к,азиб олиш хамда к,айта ишлашда дунё давлатлари билан хамкорлик Табиий захираларни к,азиб олиш жараёнида замонавий архитектура иншоотлари ва кончилик иши. Табиий ва радиактив бирикмаларни ишлаб ЧИК.ИШ ва фойдаланишда замонавий, экологик хавфсиз иншоотлар Дунё ва Узбекистан захира бойликларини курсатиб берувчи Word дастури жадваллари ва моделларидан фойдаланиш Табиий захира бойликларни уларнинг к,айси давлатларда тарк,алганини турли давлатлар мусик,ий йуналиши орк,али аник^паш Табиий захиралар ва улардан ишлаб чик,аришда фойдаланиш, уларнинг емирилиш муддатлари ва ок,ибатлари Табиий захира бойликларнинг ахамияти санъат асарларига булган талабни келтириб чик,ариши ва давлатнинг моддий бойлиги тасвирий санъат к,адрини янада орттириши

Атмосфера ва уни мухофазалаш Атмосфера ифлос-ланишига кучли ИК.ТИСОДИЙ ривожланишнинг таъсири. Атмосфера ифлосланишига к,арши Атмосферанинг зарарланишида сиёсий кудратнинг таъсири. Атмосфера хавосини химоя к,илишда давлатлараро хамкорлик ва якдиллик Атмосферага таъсир этувчи зарарли газларни камайтиришда замонавий курилиш иншоотлари ва жихозлари. Атмосферанинг тузилиши, ундаги салбий узгаришларни диаграмма куринишида ифодалаш. Атмосфера к,обик,лари хак,ида Microsoft PowerPoint презентацияларини яратиш Атмосфера хавосининг ахамиятини аник^паш ва ундаги экологик «хасталиклар»ни турли ноталар орк,али акс эттириш Атмосфера ва коинотни урганишда ранглар жилоси Атмосферада ранглар жилоси. Кутб ётдуси ва ундаги ранглар галограммаси

о

m

О

Сув ресурслари ва уни мухофазалаш Дунё океани биомассаси ва балик,чилик хужалиги. Орол денгизининг ик,тисодиётга зарари Сув муносабатларининг геосиёсий ахамияти. Сув омборлари ва уларнинг давлатлараро муносабатлардаги урни К,адимий сув сак/1аш иншоотлари. Сардобалар ва шахарни сув билан таъминлашда ишлатилган к,увурлар тарихи Сув захираларини самаш борасида турли видеоро-ликлардан фойдаланиш Сув ва гидросферани ёритишда турли сув жанрига оид асардан фойдаланиш Сунъий сув мухитларини яратиш ва уларни амалиётга жорий этишда ландшафт дизайни Бую к аквамарист рассомлар асарларидан намуналар ва улар тахлил и

Тупрок, ва уни мухофазалаш Тупрок, зарарланиши ва уларнинг ик,тисодиётнинг аграр секторига таъсири Геосиёсат масалаларида Ер муаммоси ва ахолининг купайиб бориши, «демографик портлаш» Табиий хом ашёлар-дан куриладиган иншоотларни экологик бахолаш, курилишдаги янгича методларнинг экологик хавфсизлик к,оидалари Тупрок, таркиби ва уларнинг зарарли техник курилмалар чик,индилари билан зарарланишини тахлил Уилинг Тупрок, мавзусини утиш жараёнида ундаги ЧИК.ИН-дилар ва келажак холатни ёритувчи композиция яратиш Тупрок, таркибини мухофазалашда янги яратилаётган махсулотларнинг ЧИК.ИНДИСИЗ булиши ва чириш жараёни эгалиги Тупрок,нинг ахамиятини англаш дастлабки буёк, ва чизиш куролларининг келиб чик,иши хак,ида

Усимлик ресурслари ва уни мухофаза К.ИЛИШ Маданий экинларни етиштиришнинг ик,тисодиётга ижобий таъсири. Уларни экологик жихатдан купайтириш Усимликларни етиштириш борасида халк,аро тажрибалардан фойдаланиш ва доривор усимликлар етиштиришда халк,аро келишувлар Ботаника бо-глари ва хиёбонлар, сайилгохларни манзарали усимликлар билан безаш. Ахоли саломатлигига ижобий таъсир курсатувчи флора бирлигидан фойдаланиш Усимликлар олами ва уларнинг экологик ахамияти мавзусида интернетдан фойдаланиш усуллари ва к,улайликлари Усимликларнинг ривожланиши ва ахамиятини турли мусик,ий оханглар орк,али тасвирлаш Усимликларни мухофазалашда табиий матоларни ишлаб чик,ариш, уларни етиштиришда табиатга салбий таъсирни камайтириш Усимликлар оламини урганиш орк,али рассомларда Tyfpn мулжаллни олиш ва флора орк,али асарлар даражасини аник,лаш

Х,айвонот дунёси ва уни мухофаза К.ИЛИШ Мухофазага олинган худудлардаги ноёб хайвонларни купайтириш ва уларни мухофазалаш, экспорт К.ИЛИШ Х,айвонот дунёсини мухофазалашни сиёсий даражагача кутариш Ноёб хайвонлар хайкалларини шахар ва хиёбонларга урнатиш орк,али келажак авлодда фаунани сак/1аб к,олишга чорлаш Х,айвонот оламини мухофаза к,илиш жараёнида «к,изил китоб»га киритилган хайвонлар хак,ида Microsoft Excel электрон жадваллари билан ишлаш Х,айвонот оламининг «К.ИЗИЛ китоб»га кирган вакилларининг хаёти ва турмуш тарзини англатувчи мусик,ий чекинишлар Х,айвонот оламини мухофазалаш борасида сунъий териларни кашф этиш, табиат жонзотларидан бионикада фойдаланиш Х,айвонот оламига бериладиган таърифлар ва ижодкор-ларнинг фауна билан хамнафаслиги

Табиатни мухофаза К.ИЛИШНИНГ таълимий ва тарбиявий хусусиятлари Табиатни мухофаза К.ИЛИШ ик,тисодиётнинг кенг ривожига туртки эканлигини курсатиш Экологик маданиятни халк,аро ташкилотлар билан хамкорликда олиб бориш, экологик муаммоларни сиёсий хурфикрлик йули билан ечиш Архитектура ансамбли орк,али табиатни кенг куламда акс эттириш ва табиат неъматларини ахолининг барча к,атламларига етказа билиш Экологик таълим-тарбиянинг умумбашарий эканлигини дунё буйича олиб бориладиган халк,аро хамкорлик мисолида куриш мумкин. Глобал экологик сайтлар билан танишиш Экологик таълим-тар- бияни урганиш ва хаётда заруриятини асословчи якка муаллифликдаги мусик,ий асарингизни яратинг Замонавий Ер сайёрасининг тузилишини к,андай тасаввур к,иласиз. Сайёранинг уз куринишини сак,лаб к,олишида дизайннинг урни Оламни рассом нигохи билан томоша К.ИЛИШ ва ундаги узига хосликлар. Ижобий ва салбий к,арашларни аник,лаш

лари ва воситаларини урганиш оркали инсон - табиат - жамият тизимининг барка-рорлашувига эришиш.

2. Экология ва табиатни мух,офазалаш фани мазмунини интеграциялашнинг илмий-наза-рий ва педагогик-услубий асослари билан танишиш оркали талабалар дунёвий ва табиий билимлар туFрисида комплекс захирага эга булиш.

3. Талабаларни укув-билиш фаолияти, мустакиллиги ва билимлар доирасида инте-гратив усишда экологик билимларнинг дол-зарблигини исботлаш.

4. Ижтимоий-иктисодий, ташкилий, рух,ий-педагогик, техник-технологик билимларни экология ва табиатни мух,офазалаш фани билан синтезлаш жамиятда мех,нат бозори

куяётган талаблар ва имкониятларни сама-рали юзага чикариш.

Фикримизча, экология фанини укитишда фанлараро интеграцион жараённинг ах,амияти ва унинг самараси келажакда уз сох,асининг етук мутахассиси булувчи талабаларни тулик компетент кадр булиб етишишига ёрдам беради. Республикамизда мавжуд олий таъ-лим муассасалари турли касбий фаолият тармокларини уз ичига олганлиги учун биз барча таълим муассасаларида экология ва табиатни мух,офаза килиш предметини уз таълим йуналишларидан келиб чиккан, таклиф этилган жадвалдан фойдаланган х,олда таълим жараёнини лойих,алашни таклиф этган булардик.

Адабиётлар руйхати:

1. Асаулюк Е.П. Межпредметная интеграция как средство интеллектуалного развития младших школьников. - Воронеж, 2012.

2. Игнатова В.А. Интегрированные учебные курсы как средство формирования экологической культуры учащихся: дис. д-ра пед. наук. - Тюмень, 1999.

3. Муталипова М., Имомов М., Тураев А. «Таълимда илFор хорижий тажрибалар» укув-услубий мажмуа. - Т.: «Янги авлод», 2016.

4. Рябова Н., Новикова Т. В поисках гармонии образования для устойчивого развития. - Минск: «Экодом», 2007.

5. Наше общее будущее: доклад Международной комиссии по окружающей среде и развитию (МКОСР). / Пер. с англ., под ред. С.А.Евтеева и Р.А.Перелета. - М.: «Прогресс», 1989.

6. Раджабова З.К. Международная экономическая интеграция как фактор устойчивого развития мирового хозяйства. - Махачкала: «Инфо-рам», 2006.

7. Холматов П. БошланFич таълимда интеграциялашган инновацияларни татбик этиш ах,амияти. - fikr.uz. Электрон манба. 2013 йил 27 декабрда мурожаат этилган.

8. Яздонов У.Т. Глобаллашув шароитида жамоатчилик фикрини шакллантириш институтларининг функционал интеграциялашув хусусиятлари. Номзодлик дисс. -Самарканд, 2018.

9. J.B.Cobb, H.E. Daly (1989). For the Common Good: Redirecting the Economy Toward Community, the Environment, and a Sustainable Future. Boston.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 3(76)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.