Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ЭЛЕКТРОН ИШЧИ ДАФТАРДАН ФОЙДАЛАНИШ'

ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ЭЛЕКТРОН ИШЧИ ДАФТАРДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
56
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
математика / анимация / интерактив ўқитиш / ахбороткоммуникация технологияси / электрон ишчи дафтар / талабалар мустақил иши / mathematics / animation / interactive teaching / information and communication technology / electronic workbooks / independent work of students.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — U. Turaev

Ушбу мақолада олий таълим муассасаларида математикани ўқитишда фойдаланиладиган ахборот-коммуникация технологияларини танлаш мезонлари ва даражалари ҳақида фикр юритилган. Ўқитишнинг замонавий воситаси сифатида математика бўйича талабалар мустақил ишини ташкил этишда электрон ишчи дафтардан фойдаланиш масаласи қаралган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USING AN ELECTRONIC WORKBOOK TO IMPROVE THE EFFICIENCY OF ORGANIZING STUDENTS' INDEPENDENT WORK

This article provides an overview of the communications and information technologies used in higher education in mathematics. As a modern tool of research, the use of electronic workbooks is considered in the organization of independent work of students in mathematics.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАР МУСТАҚИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ЭЛЕКТРОН ИШЧИ ДАФТАРДАН ФОЙДАЛАНИШ»

 2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

ТАЛАБАЛАР МУСТАЦИЛ ИШИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШДА ЭЛЕКТРОН ИШЧИ ДАФТАРДАН ФОЙДАЛАНИШ Тураев Уткирбек Яхшиликович

Жиззах политехника институти катта укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.6891819

Аннотация. Ушбу мацолада олий таълим муассасаларида математикани уцитишда фойдаланиладиган ахборот-коммуникация технологияларини танлаш мезонлари ва даражалари уацида фикр юритилган. Уцитишнинг замонавий воситаси сифатида математика буйича талабалар мустацил ишини ташкил этишда электрон ишчи дафтардан фойдаланиш масаласи царалган.

Калит сузлар: математика, анимация, интерактив уцитиш, ахборот-коммуникация технологияси, электрон ишчи дафтар, талабалар мустацил иши.

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ЭЛЕКТРОННОЙ РАБОЧЕЙ ТЕТРАДИ ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ

ЭФФЕКТИВНОСТИ ОРГАНИЗАЦИИ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ

СТУДЕНТОВ

Аннотация. В данной статье представлен обзор коммуникационных и информационных технологий, используемых в высшей школе по математике. В качестве современного инструмента исследования студенты рассматривали использование электронных тетрадей при организации самостоятельной работы студентов по математике.

Ключевые слова: математика, анимация, интерактивное обучение, информационно-коммуникационные технологии, электронные рабочие тетради, самостоятельная работа студентов.

USING AN ELECTRONIC WORKBOOK TO IMPROVE THE EFFICIENCY OF ORGANIZING STUDENTS' INDEPENDENT WORK

Abstract. This article provides an overview of the communications and information technologies used in higher education in mathematics. As a modern tool of research, the use of electronic workbooks is considered in the organization of independent work of students in mathematics.

Keywords: mathematics, animation, interactive teaching, information and communication technology, electronic workbooks, independent work of students.

КИРИШ

Бугунги кунда веб ва интерактив укитишни, анимация моделлаштириш ва бошкалардан фойдаланиш имконини бераётган ахборот-коммуникация технологиялари сохдсида эришган тараккиёт олий таълим муассасаларида укитиладиган математика фанини тушунишни осонлаштиришда мух,им ахдмиятга эга. Олий таълим муассасаларида математик таълим мазмунини урганишда ахборот-коммуникация технологияларига таянилганда фанлараро богликлик таъминланишига, мустакил таълим улушининг ошишига, талабаларда билишга оид мотивацияларни ривожлантиришда, табакалаштирилган ва индивидуал ёндошув асосида укув-билиш фаолиятини самарали бошкаришга эришилади.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

Ахборот технологияларидан фойдаланишда, унинг функционал тулдирилиши нуктаи назаридан самарали х,исобланган жихдтларга алох,ида эътибор берилади [3]. Ушбу муаммони х,ал килиш учун ахборот технологияларини танлашнинг куйидаги мух,им хусусиятларидан фойдаланиш тавсия этилади (1-жадвал).

1-жадвал

Укув жараёнида фойдаланиладиган ахборот технологияларини танлаш хусусиятлари

Ахборот технологияларини танлашнинг мух,им хусусиятлари

технологик педагогик шахсий коммуникати в

-ранг, товуш, -талабаларнинг ахборот- -математикани -педагогик

мултимедия ёрдамида коммуникация урганишга узаро

расмларни яратиш ва компетентлиги талабаларда учун таъсирнинг

намойиш килиш даражасига юкори даражадаги х,ар хил

имконияти; мувофиклиги; мотивация; турларини

-мураккаб -талабаларнинг -талабаларнинг такдим этиш;

х,исоблашлар ва индивидуал билиш фаоллиги, -талабалар

операцияларни хусусиятларини х,исобга ижодий мустакил

автоматлаштириш; олган х,олда укитиш салох,иятини ишинини

-белгили х,исоблашлар алгоритмини ишлаб ривожлантириш; ташкил

ва узгартиришларни чикиш; назорат, узини -касбий ахдмиятли этишда ички

амалга ошириш; узи назоратни амалга масалаларни х,ал ва ташки

ошириш; килишда тескари

-укув материалини фойдаланиш алокаларни

булакларга ажратиб куп имконияти ташкил этиш;

маротаба урганиш -электрон

имконияти; таълим

-укув материалларини ресурсларига

такдим этишга эркин кириш;

табакалаштиришга -

ёндашув машгулотлар нинг вакт ва маконга богликмаслиг и

Куп йиллик кузатувлар ва шахсий тажрибаларимиз шуни курсатадики, математика буйича талабалар мустакил ишини янада самарали ташкил этилиши учун куйидаги шартлар таъминланиши лозим:

— аудитория ва мустакил ишлар хджмларини нисбатини тугри таксимлаш;

—талабаларнинг аудиториядаги ва ундан ташкаридаги ишларини методик жихдтдан тугри ташкил этиш;

— мустакил иш жараёнини ижодий жараёнга айлантириш учун зарурий укув материалларини яратиш;

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

—талабалар мустакил иши устидан назоратни урнатиш.

Ушбу шартларни эътиборга олган х,олда биз математика буйича талабаларнинг мустакил ишини ташкил этишда ахборот технологияларидан фойдаланишни куйидаги уч (асосий, чукурлашган, ижодий) даражага ажратдик (2-жадвал).

2-жадвал

Олий таълим муассасаларида математика буйича мустакил ишни ташкил этишда ахборот

технологияларидан фойдаланиш даражалари

Даражалар

Асосий Чукурлашган Ижодий

Математикадан мустакил ишларни ташкил килиш учун зарур булган ахборот технологияларидан амалий фойдаланиш куникмалари, яъни Интернетда маълумот кидириш, электрон укув-услубий мажмуа билан ишлаш, MS Pоwеr Рот^аги намойиш материалларидан фойдаланиш Математикани урганишда ихтисослаштирилган электрон таълим ресурслари ва дастурий мах,сулотлардан, шу жумладан математикада масофавий укитиш курси, математикадан дастурий мух,ит, компьютерли математик тизимлардан, электрон жадваллардан фойдаланишга тайёрлик Математикадан электрон ресурсларни ишлаб чикиш, касбий ва шахсий муаммоларни х,ал килишда ахборот-коммуникацион технология воситаларидан фойдаланиш

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Ахборот технологияларини танлашнинг аникланган хусусиятларига ва улардан фойдаланиш даражаларига кура олий таълим муассасаларида математика буйича ташкил этиладиган талабалар мустакил иши самарадорлигини оширишга имконият берадиган ахборот технологиялари воситаларига куйидагиларни киритиш мумкин:

1) масофавий укитиш курслари (Мооdle кобиги асосида);

2) интерфаол моделларни уз ичига олган электрон укув-услубий мажмуа;

3) интернет-ресурслар (укитувчилар сайти, математикага оид укув сайтлари, ракамли таълим ресурсларининг ягона туплами);

4) компьютерли математик тизимлар (Махimа, MathCAD, Mathematica ва бошкалар);

5) MS PоwеrPоint, Prezi дастурлари;

6) дастурий мух,ит (Graf, Deriv, Evrika);

7) тест дастурлари.

Ахборот-коммуникация технологиялардан олий таълим муассасаларида математикани укитишда фойдаланиш жараёнида укитувчилар дуч келиши мумкин булган тусиклар булиб куйидагилар х,исобланади: техник жих,озларни созлаш; керакли ускуналарни сотиб олиш учун маблаг етишмаслиги; них,оят, укитувчиларда ахборот-коммуникация технологиялар сохдсида компетенцияларнинг етарли даражада эмаслигидир. Бу тусикларни бартараф этишнинг йулларидан бири бизнинг фикримизча, укув жараёнига шу жумладан математикани укитишга ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш таълим муассасасининг серверида амалга оширилиши хдмда турли хил укув ва услубий воситалар билан таъминланиши лозим. Ушбу

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

воситалардан бири электрон ишчи дафтардир [1]. Уцитишнинг замонавий воситаси х,исобланган электрон ишчи дафтарни куллаш - бу таълим сифатини яхшилаш, уни индивидуаллаштириш асосида укув жараёнининг самарадорлигини, укитишнинг янада истикболли усулларини амалга ошириш, таянч таълим компетенцияларини такомиллаштириш яъни, замонавий таълимнинг амалий йуналиши билан боглик таълим муассасаси фаолиятининг асосий натижасидир. Электрон ишчи дафтар босма ва электрон кулланма сифатида ишлатилиши мумкин. Электрон ишчи дафтардан фойдаланиш айникса, укув материалининг янги кисмини урганишнинг дастлабки боскичларида самарали х,исобланади, чунки ундан фойдаланиш талабалар мустакил амалий ишларининг сонини купайтириш, фаолиятнинг турли шакллари ва турларини, мазмунини жорий этишга имкон беради. Шунингдек, электрон ишчи дафтарни тузишда талабаларнинг ривожланишига шахсий ёндашувнинг мавжудлиги х,ар хил тайёргарлик ва ривожланиш даражасига эга булган талабалар билан педагогик узаро таъсир килиш имкониятини беради [2].

Электрон ишчи дафтар топшириклар ва вазифаларнинг куйидаги гурух,ининг уз ичига олиши керак:

— урганилган материални такрорлаш;

— ментал аклий операцияларни ривожлантириш;

— олинган назарий билимларни амалда куллаш;

— х,ар хил кийинчилик даражасидаги савол ва топшириклар;

— мустакил иш сифатида амалий куникмаларни кайта ишлашга оид топшириклар.

Электрон ишчи дафтарда тенгламаларни ечиш алгоритмлари, формулалар ва жадваллар жойлаштириши керак. Ушбу дафтарда ишлаш электрон шаклда амалга оширилиши мумкин, бу эса х,озирги пайтда укув жараёнида ноутбук, электрон китоб, I-Pad ва бошкаларни ишлатадиган куплаб талабалар учун х,еч кандай кийинчилик тугдирмайди. Бундан ташкари, электрон ишчи дафтар таркибига кирувчи назорат топшириклари электрон почта оркали юборилиши, шунингдек талабалар учун мулжалланган махсус форумда жойлаштирилиши мумкин. МУ^ОКАМА

Математикани укитишда электрон ишчи дафтардан фойдаланиш оркали куйидагилар таъминланади:

1. Электрон ишчи дафтар оркали такдим этилган укув материаллари мазмунини баён этишнинг аниклиги ва ишончлилиги таъминланади.

2. Талабаларнинг ёш ва индивидуал хусусиятларига боглик х,олда укув материалининг назарий мураккаблик даражасини ва урганиш кетма-кетлигини тах,лил килиш натижаларига кура уларнинг таълим олиш имкониятини ошириш учун таълимий ресурслардан фойдаланилади.

3. Укув-билиш фаолиятининг мох,ияти ва характери билан шартлашилган муаммоли методларнинг мавжудлиги.

4. Маълумотни кабул килишнинг деярли барча каналларини уз ичига олган х,олда укув жараёнини янада юкори даражада амалга ошириш имконига эга.

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

5. Укиш вактида ахборотларни ажратиб олиш, шунингдек укув-билиш фаолиятининг якуний максади ва вазифаларини аник тушуниши буйича талабаларнинг мустакил харакати учун электрон ишчи дафтар ёрдамида имкониятлар такдим этиш йули билан уларнинг англаш даражаси оширилади.

6. Билим, куникма, малака ва компетенциялар катъий мантикий тартибда, маълум бир тизимга мувофик шакллантирилганлиги ва амалий хаётий фаолият учун кулланилиши мумкинлиги билан тасдикланган тизимли ва изчил укитишнинг мавжуд. Бундай холда:

а) укув материали тузилмалаштирилган ва тизимлаштирилган;

б) укув ахборотининг хар бир кисми маълум ретроспектив, шунингдек истикболни хисобга олган холда аник билим ва куникмаларни шакллантиради;

c) урганилаётган материалнинг предметлараро алокадорлиги куриб чикилади;

д) укув материаллари уйлаб топилган, кетма-кет узатиладиган ва ургатувчи таъсирга эга;

е) электрон ишчи дафтар оркали такдим этилган ахборотлар, мазмун ва укитиш методикасини талабаларнинг шахсий тажрибаси билан боглайди.

7. Билимларни узлаштириш мустахкамлиги учун укув материалини чукур англашга мотивация усуллари кулланилади.

8. Электрон ишчи дафтар мослашувчанлик хусусиятларига эга, бу талабаларни укитишда уларнинг имкониятларидан келиб чиккан холда индивидуал ёндашувни амалга ошириш имконини беради.

9. Тескари алоканинг мавжудлиги эса талабалар харакатини тезкор назорат килиш ва тахрирлаш имкониятини беради.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

10. Компьютерлар ёрдамида укув ахборотини визуаллаштириш эса электрон ишчи дафтар имкониятларидан максимал даражада фойдаланишга имкон беради.

11. Электрон ишчи дафтар билан ишлашда талабаларнинг интеллектуал салохиятини ривожлантириш жадал суръатлар билан ривожланмокда, шу жумладан турли хил фикрлаш услубларини шакллантириш, кийин вазиятларда окилона ёки турли хил ечимларни топиш кобилияти ва ахборотларни кайта ишлаш.

12. Электрон ишчи дафтар ёрдамида хар бир иш машгулотда дидактик укув циклининг туликлиги (яхлитлиги) ва узлуксизлиги таъминланади. Маълумотни саклаш учун маълумотлар базасини бошкариш тизими сифатида MS Access 2016 танланди ва электрон ишчи дафтар дастурий кобигини яратиш учун Delphi дастурлаш мухити ишлатилди. Хулоса урнида айтганда, талабалар мустакил ишларини ташкил этишда электрон ишчи дафтарнинг дастурий таъминоти куйидаги техник хусусиятлар оркали самарадорликка эришишни кафолатланади:

— бу интуитив ва фойдаланувчиларга кулай интерфейсни уз ичига олади;

— фойдаланувчи махсус дастурлаш ва ахборот технологиялари маълумотисиз мустакил ишларини бажаради;

— электрон ишчи дафтар маълумотларни тугрилаш (учириш ёки кушиш) имкониятига эга;

— маълумотларни архивлаш оркали электрон ишчи дафтар маълумотларини саклаш ишончлилиги;

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

— талабаларнинг шахсий маълумотларини тезкор кайта ишлаш жараёнида юзага келадиган билимларни автоматлаштирилган бошкариш;

— электрон ишчи дафтар фойдаланувчилари тугрисидаги маълумотларнинг шахсийлаштирилган ёзуви мавжуд, улар узларининг аккаунтларидан фойдаланиб электрон ишчи дафтар билан аудентификация килишлари мумкин;

— х,ар бир талаба учун электрон ишчи дафтардан фойдаланиш коидаси билан танишишни таъминлаш;

— ишлов бериладиган маълумотни жадвал шаклида ташкил этиш.

ХУЛОСА

Юкорида баён килинган далилларга асосланиб, биз электрон ишчи дафтар бу махсус интерфаол укитиш воситаси булиб, укув материалини узлаштириш жараёнида назорат ва узини узи назорат килиш функцияларини амалга ошириб талабалар мустакил ишини самарали ташкил этишни таъминлашга ёрдам беради деган хулосага келишимиз мумкин.

REFERENCES

1. Ситникова, М.А. Рабочая тетрадь по тригонометрии как средство развития ключевых компетенций. // Возможности образовательной области «Математика и информатика» для реализации компетентностного подхода в школе и вузе: материалы междунар. науч.-практ. конф. СГПИ, 2012. С. 29-34.

2. Полат, Е.С. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования: учеб. пособие для студентов пед. вузов и системы повышения квалификации пед. кадров. М.: ИЦ «Академия», 2001.

3. Ганеева, А.Р. Информационные технологии в педагогическом вузе: Организация самостоятельной работы студентов по геометрии: дис. ... канд. пед. наук, 2005. 249 с.

4. Turaev U. Y. THE PROBLEM OF TEACHING MATHEMATICS //УЧЕНЫЙ XXI ВЕКА. - 2018. - С. 23.

5. Тураев У. Я. и др. Ценность матричной игры принцип минимакса и его экономический анализ //Science and Education. - 2022. - Т. 3. - №. 5. - С. 126-136.

6. Тураев У. ОСОБЕННОСТИ ВНЕДРЕНИЯ ПРАКТИЧЕСКОЙ НАПРАВЛЕННОСТИ ОБУЧЕНИЯ МАТЕМАТИКЕ В ИНСТРУМЕНТАРИЙ «КОМПЬЮТЕРНАЯ МАТЕМАТИКА» //InterConf. - 2020.

7. Бердиёров А. Ш., Тураев У. Я., Жабборов Х. Х. ОБ УСЛОВИЯХ СУЩЕСТВОВАНИЯ ПЕРИОДИЧЕСКИХ РЕШЕНИЙ ИНТЕГРОДИФФЕРЕНЦИАЛЬНЫХ УРАВНЕНИЙ.

8. У.Я.Тураев. Электронная рабочая тетрадь как средство повышения эффективности организации самостоятельной работы студентов научный вестник НамГУ-научный вестник НамГУ, № 2, 2020, С. 409-414.

9. У.Я.Тураев, Б. Ш. Рахимов. Низкая и высокая оценка игры. Принцип минимакса. Актуальные проблемы и тенденции развития современных исследований, инноваций, техники и технологии. Сборник материалов республиканской научно-технической конференции-Джизак: ДжизПИ, 10-11 апреля 2020 года. Том 1. Стр. 407-409.

10. Останов К., Тураев У. Я., Рахимов Б. Ш. Об обучении учащихся основным методам решения квадратных неравенств //European science. - 2020. - №. 1 (50).

2022

UIF-2022: 8.2 SCIENCE AND INNOVATION

ISSN: 2181-3337 INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL №4

11. Останов К., Тураев У. Я., Рахимов Б. Ш. ИЗУЧЕНИЕ ПОНЯТИЯ «СЛУЧАЙНАЯ ВЕЛИЧИНА» И ЗАКОНЫ ЕЕ РАСПРЕДЕЛЕНИЯ //ББК 72 С127. - 2019.

12. Неъматов А. Р., Рахимов Б. Ш., Тураев У. Я. СУЩЕСТВОВАНИЕ И ЕДИНСТВЕННОСТЬ РЕШЕНИЯ НЕЛИНЕЙНОГО УРАВНЕНИЯ ВОЛЬТЕРРА //Ученый XXI века. - 2016. - Т. 6.

13. Неьматов А. Р., Рахимов Б. Ш., Тураев У. Я. EXISTENCE AND UNIQUENESS OF THE DECISION OF THE NONLINEAR EQUATION VOLTERRA //Учёный XXI века. -2016. - №. 3-1 (16). - С. 3-6.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.