Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАР ИЛМИЙ ДУНЁҚАРАШИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ'

ТАЛАБАЛАР ИЛМИЙ ДУНЁҚАРАШИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

969
97
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Талаба / илмий дунёқараш / педагогик технология / ўқув топшириқлари / касбий маҳорат / интеллект / ақл. / Student / scientific outlook / pedagogical technology / assignments / professional skills / intellect / intellect

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Adbujalilova S A, Koraev S B

Мақолада педагогик технологияларнинг талабалар илмий дунёқарашини шакллантиришдаги ўрни ва унинг ўзига хос хусусиятларини ўрганишга қаратилган. Бунда педагогик технологиялар муаммоси педагогик нуқтаи назардан илмий асосда чуқур ўрганилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN THE FORMATION OF STUDENTS 'SCIENTIFIC WORLDWIDE

The article discusses the role of pedagogical technologies in the formation of students' scientific worldview and its features. At the same time, the problem of pedagogical technologies has been deeply studied from a pedagogical point of view on a scientific basis

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАР ИЛМИЙ ДУНЁҚАРАШИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ ЎРНИ»

ТАЛАБАЛАР ИЛМИЙ ДУНЁКАРАШИНИ ШАКЛЛАНТИРИШДА ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ УРНИ

Ш. А. Адбужалилова

Чирчик давлат педагогика институти, педагогика фанлари номзоди

С. Б. Кораев

Чирчик давлат педагогика институти, педагогика фанлари номзоди (PhD)

АННОТАЦИЯ

Маколада педагогик технологияларнинг талабалар илмий дунёкарашини шакллантиришдаги урни ва унинг узига хос хусусиятларини урганишга каратилган. Бунда педагогик технологиялар муаммоси педагогик нуктаи назардан илмий асосда чукур урганилган.

Калит сузлар: Талаба, илмий дунёкараш, педагогик технология, укув топшириклари, касбий майорат, интеллект, акл.

THE ROLE OF PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN THE FORMATION OF STUDENTS 'SCIENTIFIC WORLDWIDE

S. A. Adbujalilova

Chirchik State Pedagogical Institute, Candidate of Pedagogical Sciences

S. B. Koraev

Chirchik State Pedagogical Institute, Candidate of Pedagogical Sciences (PhD)

ABSTRACT

The article discusses the role of pedagogical technologies in the formation of students' scientific worldview and its features. At the same time, the problem of pedagogical technologies has been deeply studied from a pedagogical point of view on a scientific basis.

Keywords. Student, scientific outlook, pedagogical technology, assignments, professional skills, intellect, intellect.

КИРИШ

Узбекистоннинг хрзирги янги ривожлантириш даврида барча сох,алар каторида педагогик таълимни тараккий эттириш хам мухим урин тутади.

Узбекистан Республикаси Президентининг 2020 йил 23 февралдаги "Педагог кадрларни тайёрлашни кучайтириш чора-тадбирлари т^рисда"ги К,арорида "педагогик илмий-тадкикотлар куламини кенгайтириш ва уларнинг самарадорлигини ошириш" вазифаси куйилган[1].

Маълумки, хар кандай педагогик технология таълимнинг замонавий мазмунини шакллантирувчи таълим тамойилларига асосланган булиб, у талаба шахсини тарбиялашга, унда касбий махоратни хосил килишга йуналтирилмоFи керак. Таълим жараёнининг фаол субъектлари педагог ва талабалар булиб, уларнинг хамкорликдага фаолиятлари муайян мавзу (ёки фанлар асослари) буйича кам куч ва вакт сарфлангани холда назарий ва амалий билимларни чукур узлаштириш имконини берувчи жараённинг умумий мохиятини тавсифлайди. Шунингдек, педагогик технологияларнинг мухим хусусиятларида бири талабалар илмий дунёкарашини шакллантириши хисобланади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Дж.Дьюи таълимнинг барча турлари ва шаклларини талабаларда муаммоларни ечиш йули билан мустакил таълим олишга алмаштириш тарафдори булиб чикди. Шу билан бирга, бу таълимнинг муаммоларни хал килиш усулида укувнинг амалий шаклига асосий эътиборни каратишни таклиф килди [2].

С.Л.Рубинштейн, Н.А.Менчинская, Т.В.Кудрявцев сингари психологлар таълим жараёнида аклий тараккиётнинг таъминланиши зарурлиги хакида батафсил тухталиб утдилар. Уларнинг фикрича, аклий тараккиёт нафакат узлаштирилган билимларнинг хажми ва сифати билан тавсифланади, балки билиш жараёнларининг тузилиши билан, талабадаги мантикий операциялар ва аклий харакатларнинг тизими билан хам тавсифланади [9]. Бу эса талаба илмий дунёкарашини шаклланишига олиб келади.

Талаба илмий фикр юритишининг мустакиллиги унинг махсулдорлиги билан узвий боFлик тарзда кечади. Агар талаба томонидан муайян вакт ичида маълум соха учун кимматли ва янги фикрлар, FOялар, тавсияномалар билдирилган хамда назарий ва амалий вазифалар хал килинган булса, бундай инсоннинг фикр юритиши сермахсул дейилади. Вакт оралотида бажарилган аклий фаолият куламига ва сифатига окилона бахо бериш талаба фикр юритиши махсулдорлигини улчаш мезони сифатида хизмат килади. Талаба оддий нарсалар туFрисида фикр юритганда хам уларнинг ташки белгилари билан чегараланиб колмайди, балки ходисалар мохиятини очишга интилади, оддий турмуш хакикатидан умумий ижтимоий конуният яратишга харакат килади. Шубхасиз

талабанинг илмий дунёкараши хали изланмаган тула фойдаланилмаган имкониятларга эга булиб, уларни тула очиш фан ва техника тараккиётини жадаллаштириш максадига хизмат килади. Х,ар кандай ташкилот, янгилик тараккиёт - инсон акл-заковатининг махсулидир, худди шу боис фан ва техника ривожи куп жихатдан мутахассиснинг илмий фикрлашига боFлик. Талаба камолоти жисмоний, ахлокий ва аклий боскичлардан иборат булиб, бу борада унинг илмий фикрлаши етакчи, устувор урин эгаллайди. Х,озирги даврнинг талабалари жисмоний, ахлокий жихатдан комиллик даражасига енгиллик билан эришсада, лекин аклий камолотга етишишга эса асаб тизимининг таранглашуви, аклий зурикиш, миссий жиддийлашув баркарор иродавий акт, узлуксиз фаоллик, фидоийлик намуналари эвазига боскичма-боскич, аста-секинлик билан амалга ошиши мумкин. Комил инсон булиб камол топишни эзгу ният килган булFуси мутахассис аждодларимиз томонидан яратилган маънавият ва кадриятлар эгаллаш учун хамда келажак ривожини таъминлаш учун талабаларда мустакил фикрлашни, ижодий изланишни, илмий дунёкарашни шакллантириш максадга мувофик.

Педагогик, психологик ва методик адабиётларни урганиш; педагогик кузатиш; социологик методлар (анкета сурови; сухбат; интервью); тест сурови, моделлаштириш, педагогик тажриба; математик статистика.

НАТИЖАЛАР

Тажриба жараёнида замонавий педагогик технологияларни талабала илмий дунёкарашини шакллантиришда урни хакида тадкикот ишларимизни олиб бордик. Бунда педагогик технологияларни таълим жараёнида куллашда фойдаланилган муаммоли таълим, аклий хужум, "БхБхБ" усули, кичик гурухларда ишлаш сингари интерфаол усуллардан фойдаланиш жараёнинидаги талаба муносабатларидаги узгаришларни бахолашга эришдик. Бунинг учун талабаларнинг ушбу усуллар кайси жихатдан фаолият самарадорлигига таъсири ёки шахсий-касбий усишга курсатадиган таъсирини бахолашга эришдик.

Талабалар илмий дунёкарашини шакллантиришда кайси методларнинг ахамиятини аниклашга эришдик. Бунда ушбу усулларни куллашда фойдаланилган педагогик технологияларнинг шкалали бахолашга урFу бердик. Ушбу усулга кура талабалар кулланилган замонавий таълим усулларини унинг фаолияти учун таъсирини 5 балли шкалад энг ахамиятли булса 5 балл, энг ахамиятсиз булса 1 балл билан бахолашлари суралди. Бу эса касбий шаклланиши жараёнимда талабалар илмий дунёкарашини шакллантириш даражасини белгилашимиз учун хам ахамият касб этди. Биз таълим

технологияларнинг талабалар фаолиятига таъсири юзасидан олиб орган тажрибамиз натижаларига эътибор каратайлик (1-жадвал.)

1-жадвал

Таълим жараёнида кулланилган таълим технологияларнинг талабалар илмий дунёкарашини шакллантиришга таъсирини бахолаш курсаткичлари

^^ Усуллар Таълйм^ йуналишл&р. Муам моли таъли м Ак лий хужум Л ойихала ш Х,амко рликда ишлаш К ичик гурухла рда ишлаш У ртача к иймат

Физика-математика 4,21 3,6 6 4 ,75 4,30 4 ,61 4. 30

Педагогика 4,65 4,1 2 4 ,63 4,68 4 ,70 4. 55

Табиатшунос лик 4,51 3,7 8 4 ,25 4,52 4 ,25 4. 26

Тарих 4,70 4,2 5 4 ,02 4,60 4 ,56 4. 42

Филология 4,70 4,2 6 4 ,3 4,5 4 ,47 4. 44

Агроиктисод иёт 4,51 3,9 5 4 ,41 4,52 4 ,53 4. 38

Уртачи киймат 4.54 4.0 0 4 .39 4.52 4 .52

Бир нарсани эътироф этишимиз керак талабаларнинг таълим технологияларини татбик этиш ойлигига кадар узлаштириш курсаткичлари билан уларнинг ушбу ойлик якунидаги курсаткичлари узаро таккослангандаги холат узаро киёсий урганилди.

Замонавий педагогик технологиялар сифатида кулланилган усулларнинг ахамиятлилик курсаткичи талабаларнинг муносабати оркали бахоланганда хар бир таълим йуналиши узига хос кийматларда акс этди. Шу уринда айтиб утиш керакки, таълимда кулланилган технологик усуллар талабанинг билим даражаси, унинг таълим мухитидаги фаоллиги ва аклий салохият даражасига таъсирини факат ички мантикий боFликликлар оркали урганиш мумкин булади. Бундан куринадики, таълим жараёнида кулланилган таълим технологияларнинг талаба фаолиятига таъсирида кулланилиши ахамияти жихатида барча факультетлар буйича уртачадан юкори кийматни акс эттирилганлиги келтирилган жадвал натижаларида акс этиб турибди. Биз натижаларни хар бир факультет доирасида ва таълим усуллари буйича таккослаш имконига эга булдик.

Кулланилган усулларнинг ахамиятига кура барча усуллар таълим

жараёнида талабаларга ижобий таъсир курсата олган (деярли усулларнинг ахамяити уртачадан юкори), аммо муаммоли вазиятлар хосил килиш, хамкорликда ва кичик гурухларда ишлаш технологиялари бир мунча юкорирок натижаларни акс эттирган (4.54, 4.52 ва 4,52). Аммо аклий хужум усули бошка усулларга нисбатан бир оз куйи курсаткични намоён этганлиги билан характерланди. Бу эса ушбу усулнинг кулланиш технологиясиси, бошка усулларга караганда бир оз осон булса-да (4.00) пастрок кийматларда акс этмокда. Бундан куринадик, кулланилаётган таълим усулининг осон ёки мураккаблиги эмас, балки усулдан самарали ва уз урнида фойдаланиш таълимда узининг ижобий натижасини бериши мумкинлигини тасдикламокда.

Уз навбатида ушбу натижаларнинг факультетлар буйича кузатилганда эса натижалар узининг ижобий ахамиятини йукотмаган: физика-математика-4.30, педагогика-4.55, табиатшунослик-4,26 , тарих-4,42, филология-4.44 ва агроиктисодиёт-4.38 курсаткичларни намоён этди. Бундан куринадики, таълим усулларини куллаш таълим жараён учун фойдададан холи эмас экан. Хдтто бу холат педагогик технологиялар ойлиги натижаси буйича талабалар узлаштиришида хам уз аксни топган.

Натижалардан куринадики, талабаларнинг таълим технологияларини жорий этиш уларнинг таълим жараёнида билимларни узлаштиришидаги касбий шаклланишига ижобий таъсир курсата олмокда. Интерфаол методлардан фойдаланишда укув материалининг мазмуни укитувчи томонидан кайта ишлаб чикилиши, талабага мураккаб туюлган терминларни изохлаб бериши, унинг онгида аклий фаолиятини уЙFOтиши хамда кучайтириши талаб килинади. Бунинг учун мавзунинг мазмуни ахборот шаклидаги тушунчалардан муаммоли савол, вазифа, топширик ва вазиятларга айлантирилади. Талаба олдига муаммо куйилганда уни хал этиш, ечимини топишга хохиш туFилади. Худди шу холатда талабада аклий фаоллик намуналари пайдо булади. Уни руёбга чикаришда интерфаол методлар узининг самарали натижасини беради.

Мустакил фикр-мулохаза инсонда мавжуд билимларни, фикр ва вокеликка булган муносабатларнинг эркин юзага чикарилишидир. Албатда, ушбу жараён уз узидан руёбга чикмайди, айникса таълим-тарбияда. Маълумки таълим-укитувчи ва талаба орасида урнатиладиган педагогик муносабатлар мажмуидир. Ана шу муносабатларда узаро ишонч, талаб ва тартиб мухимдир, яъни талабалар илмий дунёкарашини шаклланиб боради, илмий карашлари мукамаллашади.

Янгича ёндашув жараёнида билим талабаларнинг уз ижтимоий тартиблари асосида пайдо булади ва хулк-атвор шаклини хам узгаришига таъсир килади. Айникса таълимни муаммоли ташкил этиш талаба укув фаолиятига

ижобий таъсир курсатади. Ушбу жараённи янада мувоффакятлирок чикиши учун психологик асосга эътиборни каратиш керак.

Замонавий педагогик технологиялар асосида таълим жараёни ташкил этилганда билим эгаллашнинг бир канча бир-бирига боFлик булган боскичлари мавжуд булиб, тайёр билимларни талаба онгига етказиш, эсга олиш, эсда саклаш, кайта эсга тушуриш, сузлаб бериш, ёзма ифодалаш каби холатлар билиш, тушуниш даражаларини ифодалайди. Бу даражаларда талабалар илмий дунёкарашини шакллантиришга олиб келмайди ва ижодий ёндашув талаб этилмайди. Узлаштиришнинг кейинги даражаларида талабалар олган билимларини амалда татбик этиши, маълум натижаларни кулга киритиши, тулдириши, бойитиши, узгартириши, узининг мустакил нуктаи назарига эга булиши талаб этилади. Бу узлаштириш даражалари учун муаммоли ёндашув ахамиятли хисобланади. Шунингдек кичик тадкикот ишларни амалга ошириш хам ахамиятга моликди. Олий укув юртлари янги педагогик технологиялардан фойдаланиш борасида катта имкониятларга эга. Мазкур имкониятларни англай олиш педагогик фаолиятга нисбатан бир оз ижодий технологик ёндашиш машFулотларнинг кизикарли булишини таъминлаш билан бирга талабалар томонидан хар бир мавзу буйича билимларни пухта эгаллаши учун замин яратади. Дархакикат, укув машFулотлари унинг доимий равишда бир хилда такрорланиши талабаларда локайдлик, билим олишга нисбатан масъулиятсизлик кайфиятини хосил килади. Айни вактда бундай холатнинг олдини олишни энг самарали йули сифатида таълим муассасалари фаолиятига илFор педагогик технологияларни изчил ва максадга мувофик равишда татбик этиш эътироф этилмокда.

МУХОКАМА

Таълим ва тарбия жараёнини йулга куйишда педагогик технологиялардан фойдаланиш касбий хусусиятларни шаклланишига, талабалар илмий дунёкарашини шаклланишига ижобий таъсир курсатувчи омил сифатида намоён булар экан.

Талабаларнинг илмий дунёкараши билан таълим усулларини таъсири уртасидаги узаро корреляцион муносабатларда илмий ахамиятга эга курсаткичлар кулга киритилди. Таълим усуллари талабалар илмий дунёкараши билан муаммоли укитиш ( r=0.327, p<0.05); лойихалаш (r=0.370, p<0.05); хамкорликда ишлаш (r=0.327, p<0.05); кичик гурухларда ишлаш ( r=0.327, p<0.05) усуллари билан ижобий алокаларни хосил килди. Бундан куринадики, таълим усулларини куллаш талабалар илмий дунёкарашини шаклланишига

таъсир курсатиш самарадорлиги оператив тарзда акс этмас экан. Бир нарсани эътироф этишимиз керакки, талабалар илмий дунёкарашини шаклланиши билан муаммоли таълимни ташкил этиш усули уртасидаги узаро алокадорлик физика-математика ва табиатшунослик йуналиш талабаларида ижобий ва юкори коррекцион алокани намоён этди. Чунки, бу усулни ушбу соха талабаларида фойдаланиш самарали булиши улардаги аниклик ва куйиладиган муаммоларнинг аниклиги ва уз ечимини яккол курсаткичларда акс эттиришида булиши билан боFлаш мумкин. Аммо педагогика, тарих ва бошка йуналишларда эса таълим жараёнида хосил киладиган муаммо бир неча ечимларда акс этиши мумкинлиги билан характерланади.

Маълумки, талабалар илмий дунёкарашини шаклланишига нафакат талим усулларини, балки укув топширикларининг хам урни каттадир. Кейинги тажриба ишларимиз айнан укув топшириклрининг талабалар илмий дунёкарашини шаклланишига кандай таъсир этишига эътибор каратилади.

Талабалар илмий дунёкарашини шакллантиришда укув топширикларини туFри танлаш мухим ахамиятга эга. Шу сабабли укув топширикларини туFри шакллантириш максадга мувофик саналади. Таълим муассасаларида тахсил олаётган талабалар укув топширикларини туFри шакллантириш куникма, малакаларига эга булиши зарур. Бу уринда Д.Толлингерова томонидан куйидаги укув топшириклари таксономияси таклиф этилади[6-7].

Х,ар бир укув топшироти уз ичига яна бир неча кичик турдаги топширикларни камраб олади. Улар куйидагилардир:

I. Хотирада саклаш, кайта ёдга туширишни талаб этувчи топшириклар:

1) хабардор булишга оид топшириклар;

2) алохида далил, сон, тушунчаларни ёдга олишга доир топшириклар;

3) таъриф, меъёр, коидаларни ёдга олишга оид топшириклар;

4) катта хажмдаги матн, булим, шеър, жадвал ва бобни ёдга олишга оид топшириклар.

II. Ракам ва маълумотлар билан ишлашда оддий фикрий операцияларни такозо этувчи топшириклар:

1) далиллар (улчаш, тортиш, хисоблаш ва б.)ни аниклашга оид топшириклар;

2) далилларни келтириш ва таърифлашга (хисоблаш, санаб утиш ва булим.)га доир топшириклар;

3) харакатлар жараёни ва усулларини ташкил этиш ва тавсифлашга оид топшириклар;

4) ажратиш ва йотиш (тахлил ва синтез)га доир топшириклар;

5) киёслаш ва фарклаш (таккослаш ва булиш)га оид топшириклар;

6) таксимлаш (категориялаштириш ва таснифлаш)га доир топшириклар;

7) далиллар уртасидаги узаро алокадорлик (сабаб, окибат, максад, восита, таъсир, фойдалилик, восита, усуллар)ни аниклашга оид топшириклар;

8) мавхумлаштириш, аниклаштириш ва умумлаштиришга доир топшириклар;

9) мураккаб булмаган (катталик, улчамлари номаълум булган) мисолларни ечиш.

III. Ра^ам ва маълумотлар билан ишлашда мураккаб фикрий операцияларни такозо этувчи топшириклар:

1) кучириш (бирор жойга узатиш, шаклини узгартириш)га оид топшириклар;

2) баён килиш (шархлаш, маъносини тушунтириш, мохиятини ёритиш, асослаш)га доир топшириклар;

3) индукция (жузъий хусусиятга таянган умумий хулоса чикариш)га оид топшириклар;

4) дедукция (умумий холатга кура хусусий хулосалар чикаришга) доир топшириклар);

5) исботлаш (далиллаштириш) ва текширишга оид топшириклар;

6) бахолашга доир топшириклар.

IV. Маълумотларни эълон килишга оид топшириклар:

1) умумлаштирувчи кискача маълумот, коралама, мазмун ва булимни ишлаб чикишга доир топшириклар;

2) хисобот, маълум муаммога баFишланган илмий асар, маърузаларни тайёрлашга оид топшириклар;

3) мустакил равишда ёзма ишлар, чизмалар, лойихалар ва бошка ишларни бажаришга доир топшириклар.

V. Ижодий фикрлашни талаб этувчи топшириклар:

1) амалий таклифларни ишлаб чикаришга доир топшириклар;

2) муаммоли масала ва вазиятларни хал килишга оид топшириклар;

3) саволларни куйиш ва масала ёки топширикларни ифодалашга доир топшириклар;

4) шахсий кузатишларга асосланган холда ечимни топишга оид топшириклар;

5) шахсий мулохазага асосланган холда ечимни топишга доир (рационал ечимга асосланган) топшириклар.

Англанганидек, талабалар илмий дунёкарашини шакллантиришда укув

материалларининг характеридан келиб чиккан холда юкорида кайд этилган топшириклардан икки ва ундан ортотини танлаш имкониятига эга. Аммо, ижодий фикрлашни талаб этувчи топшириклардан унумли фойдаланиш талабалар илмий дунёкарашини шакллантиришда мухим ахамиятга эга.

Бир машFулотда талабаларни бир неча турдаги топшириклар билан ишлашга жалб этиш талабаларда укув фаолиятига нисбатан кизикишни оширади ва укув-билиш фаолиятини кучайтиради.

ХУЛОСА

Талабалар илмий дунёкарашини шакллантиришда укув топширикларини Д.Толлингерова таксономияси буйича ахамиятини аниклашга эришдик. Бунда ушбу 5 хил укув топширикларини унинг илмий дунёкарашини шакллантиришга таъсирини 5 балли шкалад энг ахамиятли булса 5 балл, энг ахамиятсиз булса 1 балл билан бахолашлари суралди. Бу эса касбий шаклланиши жараёнида талабалар илмий дунёкарашини шакллантириш даражасини белгилашимиз учун хам ахамият касб этди.

Талабаларда бу топшириклар хам бир мунча мураккабдек туюлди. Топширикларни бажаришда мураккаб сифат ва микдор узгаришларни кузатиш ва англаш талабаларда юкори зехн ва фахмни такозо этар экан. Бу типдаги топширикларни ечишда абстрактция ва динамик синтезнинг олий шакли намоён булмади. Бу эса талаба илмий дунёкарашини шаклланишига асос булади дейишимиз мумкин.

1. Олий укув юртлари янги педагогик технологиялардан фойдаланиш борасида катта имкониятларга эга. Мазкур имкониятларни англай олиш педагогик фаолиятга нисбатан бир оз ижодий технологик ёндашиш машFулотларнинг кизикарли булишини таъминлаш билан бирга талабалар томонидан хар бир мавзу буйича билимларни пухта эгаллаши учун замин яратади. Ушбу холат талабанинг илмий дунёкарашини шаклланиши жараёнидаги энг мухим жихат саналади.

2. Педпгогик инновациялар асосида фаолиятни ташкил этиш индивидуал ва ижодий хусусиятга эга. Шу билан бирга таълим ва тарбия жараёнини йулга куйишда янги педагогик технологиялардан фойдаланиш касбий хусусиятларни шаклланишига, илмий дунёкарашни ривожланишига ижобий таъсир курсатувчи омил була олади.

Талабалар илмий дунёкарашини устириш учун эса таълим жараёнида вужудга келадиган муаммоларни хал этишга йуналтирилган янги йуналишдаги психологик-педагогик ёрдам курсатиш йуналишидаги изланиш олиб бориш

зарур. Бундан куринадики талабаларнинг касбий камолоти учун олий таълим мактабларида таълим-тарбия жараёнини яхлит тизим сифатида караб, таълим беришнинг куйидаги жабхаларини инобатга олиш мухдм:

1. Талабаларнинг илмий дунёкарашини ривожи учун уларга психологик-педагогик таъсир курсатишни укитиш жараёнида ва шахсий камолотида тизимли ташкил этиш.

2. Талабаларнинг касбий камолоти шароитида илмий дунёкарашини ривожланиши, аклий камолоти ва узлаштиришини таъминлашга йуналтирилган психологик-педагогик ва ижтимоий шарт-шароитларни яратиш. Бу уз навбатида талабаларнинг индивидуал хусусиятларини намоён этишга олиб келади.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

REFERENCES

1 "Халк сузи" газетаси 2020 йил 24 февраль сони.

2. Дьюи Дж. Психология и педагогика мышления (Как мы мыслим)/ Пер. с англ. - М., 1999. - 187 с.

3.Долгоруков А. Метод case-study как современная технология профессионально-ориентированного обучения: http://www.vshu.ru/lections. php?tab id=3&a=info&id=2600.

4. Drapeau Patti. Sparking student creativity (practical ways to promote innovative thinking and problem soving). - Alexandria - Virginia, USA: ASCD, 2014.

5. Qurbanova, M. F. (2020). Methods for improvement of training competitions for classifications leading on the organization of independent works. Экономика и социум, 8, 432-437.

6. ^урбонова, M. Ф. (2020). Ёшларда креатив тафаккурни шакллантиришнинг педагогик асослари. Халц таълими, 3.

7. Mirzarahimova, G. I. (2020). Pedagogical and Psychological Bases of Development of Educational Activity in Students. International Journal of Advanced Science and Technology, 7021-7030.

8. ^ораев, С. Б. (2020). Профессионал таълимда укув амалиётларини ташкил этишнинг узига хос хусусиятлари. Academic research in educational sciences, 1(3).

9. Shagiyeva, N. (2020). The role of information technologies to teach Russian language. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(7).

10. Эшманова, Н. Н., & Матьякубова, М. Б. (2019). Тарбиячиларнинг касбий компетенцияларини ривожлантириш. Таълимдаги инновациялар ва ислоуотлар контекстида замонавий кластер тизими:муаммолар,ёндашувлар ва истщболлар, 1, 33-34.

11. Махкамова, Ш. Р., & Асадуллаева, М. A. (2020). «Великий шёлковый путь»: взаимодействие культур запада и востока в контексте проблемы модернизации музыкального образования в узбекистане. Science and Education, 1(4).

12. Бегматов, Б. Б. (2020). Роль и функции русского языка в условиях суверенного Узбекистана. Наука и общество, 1(65), 33-37.

13. Ражапова, И. Т. (2019). Методика обучения видам русского глаголав. Илм

сарчашмалари.

14. Рустамова, С. Э. (2020). Применение технологии полного усвоения знаний в высшем образовательном учреждении. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 360-368.

15. Утаев, А. Й. (2019). Булажак укитувчилар сиёсий маданиятини шаклантиришнинг кластер тизими. "Таълимдаги инновациялар ва ислоуотлар контекстида замонавий кластер тизими: муаммолар, ёндашувлар ва истицболлар"мавзусидаги илмий-амалий анжуман илмий ишлар туплами, 2, 50-53.

16. Абдусаматова, Ш. С., & Бурханова, М. Б. (2020). Куп фарзандли ота-оналарининг оиладаги муносабатларининг хусусиятлари. Oriental Art and Culture, (4).

17. Шакирова, Р. Р. (2019). Отличительные особенности рассказа от других эпических жанров. Polish science journal, 169-172.

18. Халилова, М. А., & Мухитдинова, М. (2020). Мактабгача таълим ташкилотларида ахборот-компьютер технологияларини мусика тарбияси воситаси сифатида куллашнинг хусусиятлари. Халц таълими, 3(0056), 4.

19. Жабборова, О. М., & Бозоров, Н. Н. (2020). У^ИТИШНИНГ КЛАСТЕР УСУЛИ. Academic Research in Educational Sciences, 1 (4), 373-377.

20. Тожибоева, Г. Р., & Бекирова, Э. Р. (2020). АКТУАЛИЗАЦИЯ ГЕНДЕРНОГО РАВЕНСТВА В СОВРЕМЕННОМ ОБЩЕСТВЕ. Academic Research in Educational Sciences, 1 (4), 389-395.

21. Lutfillo Karamatilloevich Akhatov, Akbar NomozovichRasulov, Oybek Kakhramonovich Mirzorakhimov, Mirzokhid Latipovich Sharipov, & Farkhodjon Anvarjon-ugli Ibrokhimov. (2020). The Outlookings of Religious and Sufism in Teaching of Abdurakhman Jami. Journal of Critical Reviews, 7(17), 112-116.

22. Jabborova Onahon Mannopovna, Jumanova Fatima Uralovna, & Mahkamova Shohida Rahmatullayevna. (2020). Formation of Artistic Perception of Future Teachers. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 24(4), 4087-4095.

23 Тажибоева, Г. Р. (2020). Социальные проблемы и переспективы интеграционого обучения. Журнал научных и прикладных исследований, 1, 54- 55. 10.

24. Тожибоева, Г. Р. (2020). Психолого-педагогическая компетентность учителя начальных классов. Science and World, 1(77), 32-33.

25. Avlaev, O. U., Burkhanov, A. A., Ismoilova, D. M., & Norkuzieva, M. A. (2020). Factors Affecting the Intellectual Dynamics of the Individual. Test Engineering & Management, 83, 693-702.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.