Научная статья на тему 'ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ МУСИҚИЙ ШУУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ – ДАВР ТАЛАБИ'

ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ МУСИҚИЙ ШУУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ – ДАВР ТАЛАБИ Текст научной статьи по специальности «Философия, этика, религиоведение»

CC BY
34
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мусиқа / тафаккур / шуур / маданият / эстетика. / музыка / мышление / сознание / культура / эстетика.

Аннотация научной статьи по философии, этике, религиоведению, автор научной работы — Муродова, Дурдона, Махмудова, Фотима Хакимжон Қизи

Бугунги кунда ўзбек миллий мусиқа санъатининг комил инсон шахсини шакллантиришдаги аҳамияти ва ролига янгича ёндашув ниҳоятда зарур бўлиб қолди. Бунда, айниқса, узоқ йиллар мобайнида онгимизга сингдирилиб келган коммунистик мафкуранинг ғайриинсоний ақидаларидан воз кечишимиз, ҳодисаларга миллий нуқтаи назардан ёндашувимиз муҳим.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РАЗВИТИЕ МУЗЫКАЛЬНОГО СОЗНАНИЯ СТУДЕНТОВ НУЖДА ВРЕМЕНИ

Сегодня крайне необходим новый подход к значению и роли узбекской национальной музыки в формировании совершенной человеческой личности. В связи с этим особенно важно, чтобы мы отказались от антигуманных убеждений коммунистической идеологии, укоренившихся в нашем сознании на протяжении многих лет, и подошли к событиям с национальной точки зрения.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ МУСИҚИЙ ШУУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ – ДАВР ТАЛАБИ»

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 21 ISSUE 10/2

educational, natural and social sciences -------- JtV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022:5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ МУСЩИЙ ШУУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ -

ДАВР ТАЛАБИ

Муродова Дурдона

ФарFOна давлат университети "Санъатшунослик" факултети "Вокал ва чолFу ижрочилиги" кафедраси укитувчиси Махмудова Фотима Хакимжон ^изи "Вокал ва чолFу ижрочилиги" кафедраси 3 боскич талабаси

АННОТАЦИЯ

Бугунги кунда узбек миллий мусица санъатининг комил инсон шахсини шакллантиришдаги ауамияти ва ролига янгича ёндашув нщоятда зарур булиб цолди. Бунда, айницса, узоц йиллар мобайнида онгимизга сингдирилиб келган коммунистик мафкуранинг гайриинсоний ацидаларидан воз кечишимиз, уодисаларга миллий нуцтаи назардан ёндашувимиз мууим.

Калит сузлар: мусица, тафаккур, шуур, маданият, эстетика.

АННОТАЦИЯ

Сегодня крайне необходим новый подход к значению и роли узбекской национальной музыки в формировании совершенной человеческой личности. В связи с этим особенно важно, чтобы мы отказались от антигуманных убеждений коммунистической идеологии, укоренившихся в нашем сознании на протяжении многих лет, и подошли к событиям с национальной точки зрения.

Ключевые слова: музыка, мышление, сознание, культура, эстетика.

КИРИШ

Узбек миллий мусикаси - миллий кадриятларимизнинг мух,им таркибий кисми, маълум маънода унинг таянчи, "жони"дир. Миллий мусикасиз халк рух,иятининг кучини, унинг x,ис-туЙFу ва кечинмаларини англаб булмайди.

Мустакил Узбекистон узининг таникли олимлари, машхур санъаткорлари, аклли тадбиркорлари ва ишбилармонлари билан жах,он хдмжамиятида узининг муносиб урнини топиши мумкин. Бирок улар сирли равишда, осмондан "лоп" этиб тушиб колмайдилар. Айникса, истеъдодли санъаткорларни, миллий мусикий тафаккурга эга булган мутахассисларни чет мамлакатларда тайёрлаб булмайди. Буюк санъаткорларни юксак бадиий маданият ва эстетик дидга эга булган халк яратади.

Халкимизнинг бадиий маданиятини кенгайтирмай, унинг миллий мусика санъатини ва маданиятини ривожлантирмай туриб, маънавий хдётимизда пайдо булган ва асоратли из колдирган инкирозларни бартараф этиб булмайди.

400

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Халкимизнинг бадиий-эстетик маданиятини юксалтирмок учун мактабгача таълим муассасалари ва мактабларда утилаётган мусика маданияти дарслари сифатини тубдан яхшилаш, мусика укитиш методини такомиллаштириш, ёш авлод калбига миллий мусика охангларини олиб кириш, айникса, мухимдир.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Мусикий тафаккур оламни билиш, хис килиш, идрок этиш ва унинг гузалликларидан лаззатланишнинг алохида бир шаклидир. У хам гузаллик ва мукаммаллик конунлари асосида яшйди ва ривожланади. У шу маънода дин, фан ва фалсафа билан бир каторда туради, инсондаги инсонийликни камол топтиради, олам сирларини кашф этади.

Миллий мусикий тафаккур муайян бир миллатнинг хис-туЙFу ва кечинмаларини ифода этади, шунинг учун хам унга миллийлик хосдир. Унда миллатнинг бутун кечмиши, тарихи, фантазияси, миллий рухи, эстетик диди, орзу ва армонлари, кувонч ва ташвишлари, дард ва аламлари мужассамлашган булади. Шунинг учун хам миллий мусика санъатисиз Ватан мустакиллиги учун фидоий инсонларнинг вояга етишини хатто тасаввуф хам килиб булмайди. Миллий мусикани тушунмайдиган ва кадрламайдиган кишиларнинг миллий киёфа, миллий рух ва миллий маданиятдан бегоналашиши бежиз эмасдир.

Миллий мусика бошка халклар санъати билан узвий боFликликда ривожланади, бирок хеч качон у миллий заминдан ажраб, узилиб колмайди. Узбек миллий мусика санъати махаллий халкларнинг миллий оханглари заминида шаклланиб келган. Х,ар бир миллий маданият учун айни вактда умуминсонийликка хосдир, умуминсонийлик миллийлик оркали намоён булади. Мусиканинг миллийлиги мазкур халкнинг узок тарихий кечмиши, турмуш ва хаёт тарзи, мехнат маданияти ва миллий анъаналар билан узвий боFлангандир. Узбек миллий мусика санъати халкимиз хаётининг бадиий акс-садоси сифатида вужудга келар экан, унда кишиларнинг кайфияти ва мехнат фаолиятига, шунингдек, уларнинг миллий тафаккурига жуда кучли таъсир курсатади.

Узбек миллий мусика санъатида кишиларнинг табиат билан мулокоти, уларнинг ижтимоий билим ва тажрибалари уз аксини топган. Халкларининг миллий мусика санъатидаги якинлик ва муштараклик хам мазкур халкларнинг турмуш тарзи, хаёт фалсафаси ва хиссий кечинмаларидаги якинлик билан шартлангандир. Лекин шунга карамай, мамлакатимиз халкларининг хар бири, жумладан, узбек халки куп асрлик тарихи мобайнида узига хос такрорланмас бадиий маданият яратдилар.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Халкимизнинг миллий мусика санъати инсон маданияти ва жамоавий хаётда узига хос уринга эгадир. У дам олиш ва кунгил очиш пайтлари, турли маросим, байрам, базм ва сайиллар, диний ва расмий тадбирлар, оммавий ва харбий юришлар, спорт машклари ва мехнат жараёнларида муайян вазифани бажарди. Шунинг учун мусика уз мазмунига мувофик холда бир неча услуб, тур ва жанр гурухларига булинади. Алла, зикр, марсия, сарбазча, вальс, марш, месса каби жанрлар хаётдаги маиший ва бошка шароитлар билан боFлик булади. Ашула, дастгох, чолFу, куй, маком йуллари, концерт, миниатюра, раманс ва бошкаларда эстетик таъсир утказиш вазифалари асосий урин тутади. Жанрлар уз навбатида, диний кушик, ёшлар кушоти, маиший, оммавий, харбий кушик каби турларига булинади.

Хдмрокул кори, Мамат бува Сатторов, Болтабой Ражабов, Мулла Туйчи Тошмухаммедов, Журахон Султонов, Уста Олим Комилов, Юнус Ражабий, Маъмуржон Узоков, Комилжон Отаниёзов, Ганижон Тошматов, Расулкори Мамадалиев, Муроджон Ахмедов сингари улуF санъаткорлар яратган асарларнинг абадийликка дахлдорлиги ва халкимиз хотирасида хамиша бархаётлигининг боиси хам уларнинг миллий мусика санъатидан бахра олганлиги ва уни янги боскичга кутарганлигида эди.

Бугунги кунда халкимиз томонидан Фахриддин Умаров, Таваккал К,одиров, Берда Довидова, Фаттохон Мамадалиев, Шерали Жураев, Ортик Отажонов, Мухаммаджон Каримов, Х,асан Ражабий, Муножот Йулчиева кушикларининг, ТурFун Алиматов куйларининг катта иштиёк билан тингланиши, укувчи ёшларнинг миллий тафаккурига, миллий рухи ва бадиий-эстетик дидига мос кушиклари хамиши кадрланиши ва муносиб такдирланишидан далолат беради.

УлуF санъаткорлар томонидан яратилган мумтоз мусика маданиятимизнинг бой тарихи, ижрочилик услуби ва уларнинг махорат сирларини хар томонлама илмий тадкик этмай туриб, мусика маданиятимизнинг бундан кейинги ривожланиш истикболларини белгилаб булмайди.

Абадийликка дахлдор булган буюк санъат асарлари бутун бир тарихий даврнинг маънавий-эстетик савиясини узида яккол акс эттиради. Шу маънода улмас мусика асарларининг дунёга келиши тасодиф эмас, балки бадиий-эстетик тараккиётнинг конуниятли махсулидир. УлуF аждодларимизнинг ана шундай анъаналарини давом эттирган холда, мамлакатимизда миллий мусика санъатининг кенг ривожлантириш бизнинг бурчимиздир. Уни ижтимоий буюртма билан яратиш хам, халкка мажбуран тарFиб этиш хам мумкин эмас. У

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 10/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ижодкордан хам, тингловчидан хам юксак даражадаги самимият, эзгулик ва нозик дидни талаб этади.

Миллий мусика санъатида рухнинг улмаслиги, узок аждодлар билан бугунги авлодлар маънавиятидаги ворислик, рухий якинлик кузга яккол ташланади. Бугунги ёш авлодга аждодлоримиз рухи ва кечмишини сингдирмок, уларнинг конида аждодларимих шижоати ва жасоратини жуш урдирмок учун, шоира Саида Зуннунова таъбири билан айтганда, тарихдан сузлаш эмас, балки битта "Чули Ирок'ни чалиб бериш кифоядир.

Узбек миллий мусика санъатида аждодларимизнинг минг йиллар оша охангларига тизилган мангу бархаёт рухи накшланган булиб, каратилган дастур ва режалар амалга оширилмокда. Жумладан, Урта аср мумтоз мусикий меросини асрб-авайлаб ва урганиб, уни ёш авлодларга безавол етказиш, уларнинг мусикий тафаккурини шакллантириш максадида куплаб курик-танловлар, нуфузли халкаро мусика анжуманлари мунтазам равишда утказилиб келинмокда.

Барчамизга аёнки, куй-кушикка, санъатга мухаббат, халкимизда болаликдан бошлаб, оила шароитида шаклланади. Уйида дутор, доира ёки бошка чолFу асбоби булмаган, кушикнинг хаётбахш таъсирини уз хаётида сезмасдан яшайдиган инсонни бизнинг юртимизда топиш кийин десак муболаFа булмайди, - дейди Биринчи Президентимиз Ислом Каримов узининг "Юксак маънавият - енгилмас куч" асарида.

Миллий кушик барча санъатлар ичида узининг мутлок эркинлиги, нихоятда нафис булиб, уларни урганмай ва уларга таянмай туриб, миллий истиклолимизнинг маънавий-рухий пойдеворини яратиш хам, шунингдек, укувчи ёшларнинг мусикий тафаккурини шакллантириш, аждодларимизнинг анъаналарига содик ватанпарвар авлоднинг вояга етказиш хам мумкин эмасдир.

Утган даврлар мобайнида мамлакатимизда анъанавий ижрочиликда мусикий фольклор янги боскичга кутарилди. Мусикий фольклорни халкимизнинг этник жойланиши шароитидан, барча вохаларнинг урф-одатлари нуктаи назардан келиб чиккан холда табиий ижровий куриниши, кийимлари ва узига хос мусика созларидаги мусикий куриниши сакланиб колган. Янгилик сифатида халк фольклар ижрочилигининг миллий эстрада йуналишига уЙFунлашган холда янги ижровий намуналари хам намоён булмокда. Бу куринишлар халк мусикий фолъклар ижодиётини янгиланиш боскичига кутарилганидан далолатдир.

ХУЛОСА

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 21 ISSUE 10/2

educational, natural and social sciences -------- JtV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022:5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Конституцияси. -Тошкент. Узбекистан. 2018.

2. Мирзиёев Ш.М. Танкидий тахлил, катъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик - хар бир рахбар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. -Тошкент.: Узбекистан. 2017.

3. Хдмидов Х. Узбек анъанавий кушикчилик маданияти тарихи. -Т.: Укитувчи нашриёти. 1996 й.

4. Булажак мусика таълими укитувчиларини бадиий эстетик компетенлигини ривожлантиришнинг педагогик хусусиятлари. Science and innovation in volume 1,issue 1 of international journal ISSN: 2181-3337 https:doi.org/10.5281/zenodo.6522347. Д.Муродова

5. Ziyo.net.uz

6. .Mannopov, S., Karimov, A., Qurbonova, B., & Dilobar, J. (2022, February). THE EMERGENCE AND DEVELOPMENT OF MUSIC. In Archive of Conferences (pp. 49-52).

7. Mannopov, S., Karimov, A., Qurbonova, B., & Dilobar, J. (2022, February). THE EMERGENCE AND DEVELOPMENT OF MUSIC. In Archive of Conferences (pp. 49-52).

8. Mannopov, S. (2004). Uzbek folk music culture.(Study guide) Tashkent. New

Age Generation.

9. Маннопов, С. (2018). Навобахш оханглар. Т.: IJOD-PRESS нашриёти.

10. Маннопов, С. У. Л. Т. О. Н. А. Л. И. (2004). Узбек халк мусика маданияти. Янги аср авлоди.

11. Маннопов, С. (1852). Ходжи Абдулазиз Абдурасулов (1852-1936).

12. Abdusattorov, A. About Makom Melodies Adapted for Orchestra of Uzbek Folk Instruments. International Journal on Economics, Finance and Sustainable Development, 2(11), 28-30.

13. Kurbanova, B., Khurshid, M., & Tokhirjon, S. (2022, May). THE ROLE AND IMPORTANCE OF A SYSTEMATIC APPROACH TO TEACHING IN THE FINE ARTS. In Archive of Conferences (pp. 105-107)

14. Мамазияев, Х. А. У. (2022). МАКОМ САНЪАТИДА МУСИКА ЧОЛГУЛАРИНИНГ ТАДРИЖИ. Science and innovation, 1(C3), 7-14.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.