Научная статья на тему 'ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ МУСИҚИЙ ОНГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ – ДАВР ТАЛАБИ'

ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ МУСИҚИЙ ОНГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ – ДАВР ТАЛАБИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
20
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мусиқа / тафаккур / шуур / маданият / эстетика. / music / thought / consciousness / culture / aesthetics.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — G. Ibroximova

Бугунги кунда ўзбек миллий мусиқа санъатининг комил инсон шахсини шакллантиришдаги аҳамияти ва ролига янгича ёндашув ниҳоятда зарур бўлиб қолди. Бунда, айниқса, узоқ йиллар мобайнида онгимизга сингдирилиб келган коммунистик мафкуранинг ғайриинсоний ақидаларидан воз кечишимиз, ҳодисаларга миллий нуқтаи назардан ёндашувимиз муҳим.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPMENT OF MUSICAL CONSCIOUSNESS OF YOUNG STUDENTS IS THE NEED OF THE TIME

Today, a new approach to the importance and role of Uzbek national music in the formation of a perfect human personality is extremely necessary. In this regard, it is especially important that we abandon the inhuman beliefs of the communist ideology, which have been ingrained in our minds for many years, and approach events from a national point of view.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ МУСИҚИЙ ОНГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ – ДАВР ТАЛАБИ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ МУСЩИЙ ОНГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ - ДАВР

ТАЛАБИ Иброхимова Гулшаной

Фаргона давлат университети "Санъатшунослик" факултети "Вокал ва чолгу ижрочилиги"

кафедраси талабаси https://doi.org/10.5281/zenodo.7231793

Анотация. Бугунги кунда узбек миллий мусица санъатининг комил инсон шахсини шакллантиришдаги ауамияти ва ролига янгича ёндашув нщоятда зарур булиб цолди. Бунда, айницса, узоц йиллар мобайнида онгимизга сингдирилиб келган коммунистик мафкуранинг гайриинсоний ацидаларидан воз кечишимиз, уодисаларга миллий нуцтаи назардан ёндашувимиз мууим.

Калит сузлар: мусица, тафаккур, шуур, маданият, эстетика. РАЗВИТИЕ МУЗЫКАЛЬНОГО СОЗНАНИЯ ЮНЫХ СТУДЕНТОВ -

ТРЕБОВАНИЕ ВРЕМЕНИ

Аннотация. Сегодня крайне необходим новый подход к значению и роли узбекской национальной музыки в формировании совершенной человеческой личности. В связи с этим особенно важно, чтобы мы отказались от антигуманных убеждений коммунистической идеологии, укоренившихся в нашем сознании на протяжении многих лет, и подошли к событиям с национальной точки зрения.

Ключевые слова: музыка, мышление, сознание, культура, эстетика. DEVELOPMENT OF MUSICAL CONSCIOUSNESS OF YOUNG STUDENTS IS THE

NEED OF THE TIME

Abstract. Today, a new approach to the importance and role of Uzbek national music in the formation of a perfect human personality is extremely necessary. In this regard, it is especially important that we abandon the inhuman beliefs of the communist ideology, which have been ingrained in our minds for many years, and approach events from a national point of view.

Keywords: music, thought, consciousness, culture, aesthetics.

КИРИШ

Узбек миллий мусиккаси - миллий кадриятларимизнинг мух,им таркибий кисми, маълум маънода унинг таянчи, "жони"дир. Миллий мусиккасиз хал; рух,иятининг кучини, унинг х,ис-туйгу ва кечинмаларини англаб булмайди.

Мустакил Узбекистан узининг таникли олимлари, машхур санъаткорлари, аклли тадбиркорлари ва ишбилармонлари билан жах,он хдмжамиятида узининг муносиб урнини топиши мумкин. Бирок улар сирли равишда, осмондан "лоп" этиб тушиб колмайдилар. Айникса, истеъдодли санъаткорларни, миллий мусикий тафаккурга эга булган мутахассизларни чет мамлакатларда тайёрлаб булмайди. Буюк санъаткорларни юксак бадиий маданият ва эстетик дидга эга булган халк яратади.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Халкимизнинг бадиий маданиятини кенгайтирмай, унинг миллий мусика санъатини ва маданиятини ривожлантирмай туриб, маънавий хдётимизда пайдо булган ва асоратли из колдирган инкирозларни бартараф этиб булмайди. Халкимизнинг бадиий-эстетик маданиятини юксалтирмок учун мактабгача таълим муассасалари ва мактабларда

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

утилаётган мусика маданияти дарслари сифатини тубдан яхшилаш, мусика укитиш методини такомиллаштириш, ёш авлод калбига миллий мусика охангларини олиб кириш, айникса, мухимдир.

Мусикий тафаккур оламни билиш, хис килиш, идрок этиш ва унинг гузалликларидан лаззатланишнинг алохида бир шаклидир. У хам гузаллик ва мукаммаллик конунлари асосида яшйди ва ривожланади. У шу маънода дин, фан ва фалсафа билан бир каторда туради, инсондаги инсонийликни камол топтиради, олам сирларини кашф этади.

Миллий мусикий тафаккур муайян бир миллатнинг хис-туйгу ва кечинмаларини ифода этади, шунинг учун хам унга миллийлик хосдир. Унда миллатнинг бутун кечмиши, тарихи, фантазияси, миллий рухи, эстетик диди, орзу ва армонлари, кувонч ва ташвишлари, дард ва аламлари мужассамлашган булади. Шунинг учун хам миллий мусика санъатисиз Ватан мустакиллиги учун фидоий инсонларнинг вояга етишини хатто тасаввуф хам килиб булмайди. Миллий мусикани тушунмайдиган ва кадрламайдиган кишиларнинг миллий киёфа, миллий рух ва миллий маданиятдан бегоналашиши бежиз эмасдир.

Миллий мусика бошка халклар санъати билан узвий богликликда ривожланади, бирок хеч качон у миллий заминдан ажраб, узилиб колмайди. Узбек миллий мусика санъати махаллий халкларнинг миллий оханглари заминида шаклланиб келган. Х,ар бир миллий маданият учун айни вактда умуминсонийликка хосдир, умуминсонийлик миллийлик оркали намоён булади. Мусиканинг миллийлиги мазкур халкнинг узок тарихий кечмиши, турмуш ва хаёт тарзи, мехнат маданияти ва миллий анъаналар билан узвий боглангандир. Узбек миллий мусика санъати халкимиз хаётининг бадиий акс-садоси сифатида вужудга келар экан, унда кишиларнинг кайфияти ва мехнат фаолиятига, шунингдек, уларнинг миллий тафаккурига жуда кучли таъсир курсатади.

Узбек миллий мусика санъатида кишиларнинг табиат билан мулокоти, уларнинг ижтимоий билим ва тажрибалари уз аксини топган. Халкларининг миллий мусика санъатидаги якинлик ва муштараклик хам мазкур халкларнинг турмуш тарзи, х,аёт фалсафаси ва миссий кечинмаларидаги якинлик билан шартлангандир. Лекин шунга карамай, мамлакатимиз халкларининг хар бири, жумладан, узбек халки куп асрлик тарихи мобайнида узига хос такрорланмас бадиий маданият яратдилар.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Халкимизнинг миллий мусика санъати инсон маданияти ва жамоавий хаётда узига хос уринга эгадир. У дам олиш ва кунгил очиш пайтлари, турли маросим, байрам, базм ва сайиллар, диний ва расмий тадбирлар, оммавий ва харбий юришлар, спорт машклари ва мехнат жараёнларида муайян вазифани бажарди. Шунинг учун мусика уз мазмунига мувофик холда бир неча услуб, тур ва жанр гурухларига булинади. Алла, зикр, марсия, сарбазча, вальс, марш, месса каби жанрлар хаётдаги маиший ва бошка шароитлар билан боглик булади. Ашула, дастгох, чолгу, куй, маком йуллари, концерт, миниатюра, раманс ва бошкаларда эстетик таъсир утказиш вазифалари асосий урин тутади. Жанрлар уз навбатида, диний кушик, ёшлар кушиги, маиший, оммавий, харбий кушик каби турларига булинади.

Х,амрокул кори, Мамат бува Сатторов, Болтабой Ражабов, Мулла Туйчи Тошмухаммедов, Журахон Султонов, Уста Олим Комилов, Юнус Ражабий, Маъмуржон

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Узоров, Комилжон Отаниёзов, Ганижон Тошматов, Расулкори Мамадалиев, Муроджон Ахмедов сингари улуг санъаткорлар яратган асарларнинг абадийликка дахлдорлиги ва халкимиз хотирасида хамиша бархаётлигининг боиси хам уларнинг миллий мусика санъатидан бахра олганлиги ва уни янги боскичга кутарганлигида эди.

Бугунги кунда халкимиз томонидан Фахриддин Умаров, Таваккал ^одиров, Берда Довидова, Фаттохон Мамадалиев, Шерали Жураев, Ортик Отажонов, Мухаммаджон Каримов, Х,асан Ражабий, Муножот Йулчиева кушикларининг, Тургун Алиматов куйларининг катта иштиёк билан тингланиши, укувчи ёшларнинг миллий тафаккурига, миллий рухи ва бадиий-эстетик дидига мос кушиклари хамиши кадрланиши ва муносиб такдирланишидан далолат беради.

Улуг санъаткорлар томонидан яратилган мумтоз мусика маданиятимизнинг бой тарихи, ижрочилик услуби ва уларнинг махорат сирларини хар томонлама илмий тадкик этмай туриб, мусика маданиятимизнинг бундан кейинги ривожланиш истикболларини белгилаб булмайди.

Абадийликка дахлдор булган буюк санъат асарлари бутун бир тарихий даврнинг маънавий-эстетик савиясини узида яккол акс эттиради. Шу маънода улмас мусика асарларининг дунёга келиши тасодиф эмас, балки бадиий-эстетик тараккиётнинг конуниятли махсулидир. Улуг аждодларимизнинг ана шундай анъаналарини давом эттирган холда, мамлакатимизда миллий мусика санъатининг кенг ривожлантириш бизнинг бурчимиздир. Уни ижтимоий буюртма билан яратиш хам, халкка мажбуран таргиб этиш хам мумкин эмас. У ижодкордан хам, тингловчидан хам юксак даражадаги самимият, эзгулик ва нозик дидни талаб этади.

Миллий мусика санъатида рухнинг улмаслиги, узок аждодлар билан бугунги авлодлар маънавиятидаги ворислик, рухий якинлик кузга яккол ташланади. Бугунги ёш авлодга аждодлоримиз рухи ва кечмишини сингдирмок, уларнинг конида аждодларимих шижоати ва жасоратини жуш урдирмок учун, шоира Саида Зуннунова таъбири билан айтганда, тарихдан сузлаш эмас, балки битта "Чули Ирок"ни чалиб бериш кифоядир.

Узбек миллий мусика санъатида аждодларимизнинг минг йиллар оша охангларига тизилган мангу бархаёт рухи накшланган булиб, каратилган дастур ва режалар амалга оширилмокда. Жумладан, Урта аср мумтоз мусикий меросини асрб-авайлаб ва урганиб, уни ёш авлодларга безавол етказиш, уларнинг мусикий тафаккурини шакллантириш максадида куплаб курик-танловлар, нуфузли халкаро мусика анжуманлари мунтазам равишда утказилиб келинмокда. МУ^ОКАМА

Барчамизга аёнки, куй-кушикка, санъатга мухаббат, халкимизда болаликдан бошлаб, оила шароитида шаклланади. Уйида дутор, доира ёки бошка чолгу асбоби булмаган, кушикнинг хаётбахш таъсирини уз хаётида сезмасдан яшайдиган инсонни бизнинг юртимизда топиш кийин десак муболага булмайди, - дейди Биринчи Президентимиз Ислом Каримов узининг "Юксак маънавият - енгилмас куч" асарида.

Миллий кушик барча санъатлар ичида узининг мутлок эркинлиги, нихоятда нафис булиб, уларни урганмай ва уларга таянмай туриб, миллий истиклолимизнинг маънавий-рухий пойдеворини яратиш хам, шунингдек, укувчи ёшларнинг мусикий тафаккурини шакллантириш, аждодларимизнинг анъаналарига содик ватанпарвар авлоднинг вояга етказиш хам мумкин эмасдир.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ХУЛОСА

Утган даврлар мобайнида мамлакатимизда анъанавий ижрочиликда мусикий фольклор янги боскичга кутарилди. Мусикий фольклорни халкимизнинг этник жойланиши шароитидан, барча вохдларнинг урф-одатлари нуктаи назардан келиб чиккан х,олда табиий ижровий куриниши, кийимлари ва узига хос мусика созларидаги мусикий куриниши сакланиб колган. Янгилик сифатида халк фольклар ижрочилигининг миллий эстрада йуналишига уйгунлашган х,олда янги ижровий намуналари х,ам намоён булмокда. Бу куринишлар халк мусикий фолъклар ижодиётини янгиланиш боскичига кутарилганидан далолатдир.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Конституцияси. -Тошкент. Узбекистон. 2018.

2. Мирзиёев Ш.М. Танкидий тах,лил, катъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик -х,ар бир рах,бар фаолиятининг кундалик коидаси булиши керак. -Тошкент.: Узбекистон. 2017.

3. Х,амидов Х. Узбек анъанавий кушикчилик маданияти тарихи. -Т.: Укитувчи нашриёти. 1996 й.

4. Durdona, M. (2021, May). ABOUT DUTOR AND HIS PERFORMANCE. In Archive of Conferences (Vol. 25, No. 1, pp. 119-121).

5. Murodova, D. (2021). Scientific And Theoretical Aspects of Musical Thinking. Zien Journal of Social Sciences and Humanities, 1(1), 196-199.

6. Murodova, D. (2021). THE CONCEPT OF MUSICAL THINKING AND ITS STAGES OF DEVELOPMENT. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 9(05), 245250.

7. Nasritdinova, M., Nigora, M., & Murodova, D. (2022, February). UZBEK FOLK ART AND ITS PLACE IN PUBLIC LIFE. In Archive of Conferences (pp. 44-48).

8. Nasretdinova, M., Toshaliyev, D., & Murodova, D. R. Q. (2022). AN'ANAVIY IJROCHILIK SAN'ATINING HOZIRGI DAVR MUAMMOLARI. Scientific progress, 3(2), 846-850.

9. Ахророва Р. (2022, апрель). ЛЕКСИКО-СЕМАНТИЧЕСКОЕ ВЫРАЖЕНИЕ РАННЕЙ ЮНОСТИ/JEUNESSE IN FRENCH. In МЕЖДУНАРОДНЫЕ НАУЧНЫЕ КОНФЕРЕНЦИИ С ВЫСШИМИ УЧЕБНЫМИ ЗАВЕДЕНИЯМИ (Vol. 2, No. 18.03, pp. 617-620).

10. Ahrorova, R. U. (2021). SEMANTIC ANALYSIS OF PHRASEOLOGICAL UNITS REPRESENTING "YOUTH" IN FRENCH AND UZBEK LANGUAGES. Theoretical & Applied Science, (7), 122-126.

11. Akhrorova, R. (2022, April). LEXICAL-SEMANTIC EXPRESSION OF EARLY YOUTH/JEUNESSE IN FRENCH. In МЕЖДУНАРОДНЫЕ НАУЧНЫЕ КОНФЕРЕНЦИИ С ВЫСШИМИ УЧЕБНЫМИ ЗАВЕДЕНИЯМИ (Vol. 2, No. 18.03, pp. 617-620).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.