Научная статья на тему 'ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИННОВАЦИОН ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ОМИЛЛАРИ'

ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИННОВАЦИОН ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ОМИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

74
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ѐшлар / модернизация / инновация / интеллектуал / ислоҳотлар / ижтимоий-инновацион фаоллик / салоҳият.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Сарвар Садуллаевич Отамуратов

Жамият тараққиѐтини янги босқичга кўтаришнинг муҳим омилларидан бири талаба ѐшларнинг ижтимоий-инновацион фаоллигини ривожлантиришдир. Бу муҳим вазифа мамлакатда барча соҳаларни модернизациялаш имкониятини кенгайтиради. Бу мураккаб вазифа янгиликларга, яратувчиликка ва ихтиролар қилишга мойил бўлган ѐшлар фаоллигининг ривожланишига кўп жиҳатдан боғлиқ. Ана шу икки омилнинг уйғун ҳолда кечиши кутилган самарани бериши мумкин

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИННОВАЦИОН ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ОМИЛЛАРИ»

ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИННОВАЦИОН ФАОЛЛИГИНИ

ОШИРИШНИНГ ОМИЛЛАРИ

Сарвар Садуллаевич Отамуратов

социология фанлари доктори, "Узагросугурта" АЖ бошкарув раиси

АННОТАЦИЯ

Жамият тараккиётини янги боскичга кутаришнинг мухим омилларидан бири талаба ёшларнинг ижтимоий-инновацион фаоллигини ривожлантиришдир. Бу мухим вазифа мамлакатда барча сохаларни модернизациялаш имкониятини кенгайтиради. Бу мураккаб вазифа янгиликларга, яратувчиликка ва ихтиролар килишга мойил булган ёшлар фаоллигининг ривожланишига куп жихатдан боглик. Ана шу икки омилнинг уйгун холда кечиши кутилган самарани бериши мумкин.

Калит сузлар: ёшлар, модернизация, инновация, интеллектуал, ислохотлар, ижтимоий-инновацион фаоллик, салохият.

Кириш. XXI аср инсоният интеллектуал салохиятининг юксак даражада ривожланиши, унинг узини узи батамом йук килишга олиб келадиган куролларни ишлаб чикаётган даври булганлиги боис жамиятни узгартиришда хар кандай инкилобларни ишга тушириш халокат ва фожиалар омили булиб колмокда. Мана шундай шароитда мамлакатлар тараккиёти, уларнинг бир боскичдан иккинчисига утишда жамиятни модернизациялаш энг макбул йул эканлиги узининг амалий исботини топмокда.

Асосий кисм. Жамиятни модернизациялаштиришда ёшларнинг урни нихоятда катта. Улардаги янгиликка интилиш, шижоат ва инновацияга мойиллик фазилатлари жамиятни модернизациялаштиришни самарали амалга оширишга узининг ижобий таъсирини утказади. Аммо, бу уларнинг модернизациялашда оммавий тарзда иштирок кцлишади - дегани эмас. Чунки, бир томондан, бу жараённинг мураккаблиги ва кенг камровлиги билан боглик булса, иккинчи томондан, бу жараёнда иш уринлар учун ракобатнинг юзага келиши ва унда барча ёшлар катнашишлари хамда иш уринларига эга булишларининг имконияти йуклиги ва учинчидан, улар уртасидаги таълим олиш, касб-хунарни эгаллаш хамда уз интеллектуал салохиятларини ривожлантиришга булган муносабатларда мавжуд имкониятлардан самарали фойдаланишдаги

132

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-132-136

quq

номутаносиблик хам уларга нисбатан юзага келтирадиган муаммоларни келтириб чикаради.

Ёшларнинг мамлакатимизда амалга оширилаётган ислохотларда самарали иштироки уларнинг замонамиз талаб килаётган инновацион фаоллигининг даражаларига боглик. Бу осон амалга ошадиган иш эмас. Буни тахлил киласак: биринчиси, ёшларда инновацион тафаккурни ривожлантириш зарурияти сифатида олган эдик. Албатта, бундай тафаккур ёшларимизда кайсидир маънода улар дунёга келганидан бошлаб кундалик эхтиёжга мос равишда оилада шаклланади. У оиладаги мавжуд интеллектуал салохият, кизикишлари, интилишларига боглик булиб, фарзандга утади. Аммо, кизикиш ва интилишлар изчиллик билан куллаб-кувватланмаса, аста-секинлик билан "суниб" бораверади.

Биз ёшларнинг бадиий асарлар укишга булган муносабат-ларини аниклаш максадида уларга: "Кейинги пайтларда кандай китобларни укидингиз?", деган саволни бердик. Жавоб куйидагича булди. Респондентларнинг 459 нафари (44%) айни пайтда турли йуналишлардаги китобни укимокда, 536 нафари (50%) анчадан буён китоб укимайди, 33 нафари (3%) умуман китоб укимаган, 15 нафар (1%) ининг китоб укишга кизикиши йук. Келтирилганлардан маълум буладики, ёшларимизнинг китоб укишга муносабатларини коникарли, деб булмайди. Сухбатларимизда улар китобдаги вокеаларни телевидение, интернет ва бошка оммавий ахборот воситалардан олаётганлигини таъкидлашди. Айни уларнинг бир кисми моддий ва ижтимоий муаммоларни ечиш зарурияти китоб укишга вакт колдирмаётганлигини билдиришди. Аммо, ёшларимизнинг китоб укишга муносабатларини ижобий томонга узгартириш эхтиёжи ортиб борганини хам эътибордан четда колдириб булмайди. Зеро, китоб оркали инсон тафаккури кенгаяди, унинг урнини ОАВ ва интернет боса олмаслигини дунё олимлари аллакачон илмий исботлашган.

Хдкикатан хам ёшларда инновацион тафаккурни ривожланишида уларнинг бадиий санъат асарларини укишлари, узларининг танлаган йуналишидаги илмий адабиётлардан янги гояларни излашлари мухим ахамиятга эга. Улар нафакат атроф-мухит, табиат, хатто жамиятда кечадиган жараёнларни хам узида ифода эттиради. Афсуски, ёшларнинг шиддат билан узгараётган замон хамда маконда кечаётган жараёнларнинг меъёрига мослашуви уларни интернет, мобил телефон ва оммавий коммуникацияларга боглаб куймокда. Улар узларига керакли

маълумотларни илмий адабиётлардан, маънавий хдётларини

May 12, 2022

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-132-136

quq

бойишига хизмат киладиган гояларни бадиий санъат асарларидан эмас, балки мобил телефон, интернет ва оммавий коммуникациялардан укиб эмас, балки "укиб" олмокдалар. Бу, уз навбатида, уларда инновацион тафаккур ривожланишига эмас, балки тафаккурнинг "котиб колишига", барча вокелик ва жараёнларни механик тарзда кабул килишга олиб келмокда. Бу холатнинг хатарли жихати шуки, эртага мамлакат истикболини таъминлашни уз кулига оладиган ёш авлод тараккиётни факат "тайёр" гоялар ва янгиликларни механик тарзда амалиётга татбик килиш, узи эса янгилик хам ихтиролар учун бошини "огритиб" утиришни истамайдиган роботларга айланиб колишлари хавфи тугилмокда. Бу нафакат илм, фан, техника ва технология сохасида мамлакатнинг узгаларга богланиб колишига, шунинг билан бирга, унинг суверенитетига хам салбий таъсирини утказади. Бу жараённинг олди олинмаса, эртага кеч булиши мукаррардир. Бунинг учун таълимнинг барча боскичларида ёшларнинг бадиий санъат асарлари, илмий адабиётлар ва журналларга булаётган муносабатларини тубдан узгартириш билан боглик шакл, усул ва механизмларни ишлаб чикишга зарурат кучаймокда.

Ёшларда ижтимоий-инновацион фаолликнинг ривожланишида уларнинг интеллектуал салохиятини ошириш мухимдир. Интеллектуал салохият хар кандай ижтимоий тараккиёт учун етакчилик килади. ^олаверса, интеллектуал салохият жамиятнинг таълим тизими, илм, фан, техника ва технологиялари ривожининг асосини ташкил этади. Бу хусусият инсон омилига, кобилияти, иктидори ва фаол харакатларига боглик холда кечади. Шуни айтиш лозимки, жамиятимизда бу борада зарур булган имкониятлар, шарт-шароитлар мавжуд. Бугун жахонда тараккий топган мамлакатлар тажрибаларидан маълумки, жамият тухтовсиз ривожланишда ва такомиллашувда давом этаверади. Аммо, улар силлик кечмайди, балки турли муаммоларга дуч келади. Улар уз вактида англанмаса ва хал килинмаса, муаммолар жамиятнинг инкирозга юз тутишига олиб келади. Бундай вазиятнинг олдини олиш учун илмий асосланган гоялар ва амалий фаолият зарур булади. Буларнинг барчаси_фанни ривожлантириш, унинг ютукларини амалиётга самарали татбик кила билиш механизмига боглик булади. Аммо, фанни ривожлантириш ва унинг ютукларини амалиётга татбик килиш хам силлик кечадиган жараён эмас. Айникса, мамлакатнинг кечагина амал килиб келган бошкарув услублари, фан ва технологиянинг инсон эхтиёжларининг кескин ошиб бориши шароитида талабга жавоб бера олмай колганлигини киска муддатда

May 12, 2022

TSDI & TMA | International Conference | 2022 Tashkent State Dental Institute

Google Scholar indexed Tashkent Medical Academy

^0I:^0.24412/2181-1385^

узгартиришнинг имконияти йуклиги масаланинг мураккаб эканлигини курсатади.

Жамиятнинг ижтимоий таракккиётида фаннинг бекиёс роли хакида фикр юритганимизда унинг интеллектуал салохиятни ривожлантиришда асосий омил эканлиги назарда тутилади. Мустакиллик йилларида мамлакатимизда фанни ривожлантиришга, ёшларимизнинг уни чукур узлаштиришларига эътибор кучайди. Бу борада давлатимиз бир катор карорларни кабул килди, фанимиз ривожига катта маблаглар ажратилди. Ёшларнинг ривожланган хорижий мамлакатларда эришилган ютукларни узлаштириши учун, хорижий олий укув юртларига юборилмокда. Аммо, хали бу борада ечимини кутаётган вазифалар ва муаммолар борлигини эътироф этишга тугри келади. Фикримизча, булар куйидагилар:

1) бугун жахонда юксак тараккиётга эришган давлатларда фан, техника, технология сохасида етишиб чиккан интеллектуал кадрларнинг етишмаслиги. Борларининг хам мамлакатда мавжуд муаммоларнинг ечимлари хакидаги янги гояларни ишлаб чикишдаги сусткашликлари ва амал килаётган шароитларга мослашаётганлиги;

2) ёшларнинг илм, фан, техника ва технология сохаларига кизикишлари бугунги эхтиёжларимиздан оркада колаётганлиги, истеъдодли ва иктидорли йигит-кизларимизнинг хорижий элларга кетиб колаётганлиги;

3) давлатнинг илмий тадкикотларни олиб бориш учун ажратаётган маблагларининг натижадорлиги пастлиги (айникса, Узбекистонда фан, техника ва технология сохасида эришилган янгилик ва ихтироларни экспорт килиш даражасидан оркада колаётганлиги) да намоён булмокда. Биз импортга суянадиган мамлакатлар интеллектуаллари етишмаслигидан узга мамлакатларга богланиб колаётганлиги гувохи булаётганимизни англаб етмаяпмиз;

4) илмий тадкикотлар олиб бориш учун зарур булган моддий-техник базаларнинг замон талаблари даражасида эмаслиги ёки мавжудларидан хам самарали фойдаланилмаётганлиги.

Хулоса. Шундай килиб, ижтимоий-инновацион таракккиёт мураккаб жараён булиб, унда асосий субъектлардан бири булган ёшлар гурухининг фаоллигини оширишнинг мухим омилларига: интеллектуал салохиятни шиддат билан узгараётган замон талаблари даражасида ривожлантириш, ижтимоийлашув жараёнлари

механизмларининг самарали ишлашини ташкил килиш,

135

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-132-136

ннновaцнон roanapHHHr MoggHH ^HxaTgaH TatMHHnam Ba ynapHH aManneTra TaT6nK KHnHHHmnra эpнmнm KHpagH. AMMO, ynap y3-y3HgaH aManra omagnraH ^apaeHnap эмaс, 6yHHHr ynyH энг aBBano, MoggHH 6a3aHHHr MycTaxKaM 6ynnmH HO3HM. fflyHHHrgeK, emnapHHHr ннновaцнон roanap Hmna6 HHKumra xaMga aManneTra TaT6HK KHnnm pyxHATHHH MycTaxKaMnam Ba HHTHnnmnapHHH gaBnar TOMOHHgaH Kynna6-K;yBBaraaHHmHra эpнmнпca, KyranraH caMapanapHH 6epagn. Bh3 emnapHHHr ^aonnnrHHH pHBO^narnupHm xaKugara roanapHH nnrapn cypap экaнмнз, ynap OHrH Ba Ta^aKKypnga н^тнмонн-ннновaцнон roanapHH pHBO^narapnm xaMga aManra omnpnmHHHr eTaKHH Kynnra aHnarnupHm MaMnaKaT TapaKKHeTHHHHr omhhh xaKugara xynocara KenaMH3.

May 12, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.