Научная статья на тему 'ТАҶРИБАИ ШӮРАВИ БА ИСТЕҲСОЛОТ ҶАЛБ КАРДАНИ КОРГАРОН ДАР ОСИЁИ МИЁНА (ДАР МИСОЛИ ТОҶИКИСТОНУ УЗБЕКИСТОН) ОХИРҲОИ СОЛҲОИ 20-УМ ВА АВВАЛИ СОЛҲОИ 30-ЮМИ АСРИ XX'

ТАҶРИБАИ ШӮРАВИ БА ИСТЕҲСОЛОТ ҶАЛБ КАРДАНИ КОРГАРОН ДАР ОСИЁИ МИЁНА (ДАР МИСОЛИ ТОҶИКИСТОНУ УЗБЕКИСТОН) ОХИРҲОИ СОЛҲОИ 20-УМ ВА АВВАЛИ СОЛҲОИ 30-ЮМИ АСРИ XX Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
46
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
Советы / Рабочие / Советники КИМ / Советы РСС Таджикистана / Сельские Советы / Советы колхозов и совхозов / Заводы / Деятельность рабочих / Рабочие.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Файззода Рамазону Хурсанд, Джумаев Саидхуджа Абдуллоевича, Баротовой Сарвиноз Джафаровна, Самадов Фариддун

В данной статье проводится исследование по найму работников в Средней Азии Республики Таджикистан, в котором информация предоставлена на основе достоверных источников. Известно, что большинство общественных организаций работали на основе какого-либо бюджета и целью этих организаций было увеличение числа работников в обществе. Комитет труда и благосостояния (КБММК) часто действовал за счет министерств и организаций, в которых использовался труд рабочих, и его целью было обеспечение рабочих местами в обществе. Правительство Таджикистана не рассматривало вопрос о привлечении работников к работе Советов как один из способов обеспечения женского коллектива. Поэтому в 1929 г. к работе советов всех уровней привлекалось много женщин, наряду с женщинами к работе советов и в качестве рабочих привлекались и мужчины. Доля работающих женщин и рабочих мужчин в Советах увеличилась с 9% в 1927 г. до 17% в 1929 г. Однако это увеличение доли рабочих привело к улучшению деятельности рабочих в Советах. Согласно отчету Комиссии по охране труда и социальному обеспечению, рабочие, допущенные в советы, в большинстве случаев не участвовали в работе советов в необходимом объеме и не участвуют, что связано с неподготовленностью рабочих.— Члены Советов и исполкомов свидетельствуют о работе по строительству социализма, а также о злоупотреблениях руководства Советов и исполкомов. Фактически в конце 20-х годов 20 века участие рабочих в работе Советов и исполкомов на уровне сельсоветов, советов колхозов и совхозов, заводов и фабрик находилось в таком же положении. Поэтому комитет по охране труда и благополучию работников при КИМ РСС Таджикистана позаботился о том, чтобы решить эту ситуацию с работниками государственных учреждений самым решительным образом. Женщины и мужчины Шурочи должны быть активными участниками советов и иметь определенные обязанности.Поэтому к работе Советов целесообразнее привлекать работников. Активистки Советов КИМ РСК Таджикистана предложили всем райисполкомам увеличить привлечение работниц в эту сферу.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по истории и археологии , автор научной работы — Файззода Рамазону Хурсанд, Джумаев Саидхуджа Абдуллоевича, Баротовой Сарвиноз Джафаровна, Самадов Фариддун

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАҶРИБАИ ШӮРАВИ БА ИСТЕҲСОЛОТ ҶАЛБ КАРДАНИ КОРГАРОН ДАР ОСИЁИ МИЁНА (ДАР МИСОЛИ ТОҶИКИСТОНУ УЗБЕКИСТОН) ОХИРҲОИ СОЛҲОИ 20-УМ ВА АВВАЛИ СОЛҲОИ 30-ЮМИ АСРИ XX»

УДК:930(575.3)

ТАЧ.РИБАИ ШУРАВИ БА ИСТЕХСОЛОТ Ч.АЛБ КАРДАНИ КОРГАРОН ДАР ОСИЁИ МИЁНА (ДАР МИСОЛИ ТОЧ.ИКИСТОНУ УЗБЕКИСТОН) ОХИРХ.ОИ СОЛХ.ОИ 20-УМ ВА АВВАЛИ СОЛХОИ 30-ЮМИ АСРИ XX

ФАЙЗЗОДА РАМАЗОНУ ХУРСАНД

преподаватель - Бохтарского Государсвений Универитет им. Носира Хусрава факультета история и права, кафедри всеобщая история и культурологии

ДЖУМАЕВ САИДХУДЖА АБДУЛЛОЕВИЧА

преподаватель - Бохтарского Государсвений Универитет им. Носира Хусрава факультета история и права, кафедри всеобщая история и культурологии

БАРОТОВОЙ САРВИНОЗ ДЖАФАРОВНА

преподаватель - Бохтарского Государсвений Универитет им. Носира Хусрава факультета история и права, кафедри история и таджикского народа

САМАДОВ ФАРИДДУН

преподаватель - Бохтарского Государсвений Универитет им. Носира Хусрава факультета история и права, кафедри история и таджикского народа

СОВЕТСКИЙ ОПЫТ ПРИВЛЕЧЕНИЯ РАБОЧИХ В ПРОИЗВОДСТВО В СРЕДНЕЙ

АЗИИ (НА ПРИМЕРЕ ТАДЖИКИСТАНА И УЗБЕКИСТАНА) В КОНЦЕ 20-Х -

НАЧАЛЕ 30-Х ГГ. ХХ ВЕКА

Аннотация. В данной статье проводится исследование по найму работников в Средней Азии Республики Таджикистан, в котором информация предоставлена на основе достоверных источников.

Известно, что большинство общественных организаций работали на основе какого-либо бюджета и целью этих организаций было увеличение числа работников в обществе. Комитет труда и благосостояния (КБММК) часто действовал за счет министерств и организаций, в которых использовался труд рабочих, и его целью было обеспечение рабочих местами в обществе.

Правительство Таджикистана не рассматривало вопрос о привлечении работников к работе Советов как один из способов обеспечения женского коллектива. Поэтому в 1929 г. к работе советов всех уровней привлекалось много женщин, наряду с женщинами к работе советов и в качестве рабочих привлекались и мужчины. Доля работающих женщин и рабочих мужчин в Советах увеличилась с 9% в 1927 г. до 17% в 1929 г. Однако это увеличение доли рабочих привело к улучшению деятельности рабочих в Советах.

Согласно отчету Комиссии по охране труда и социальному обеспечению, рабочие, допущенные в советы, в большинстве случаев не участвовали в работе советов в необходимом объеме и не участвуют, что связано с неподготовленностью рабочих.— Члены Советов и исполкомов свидетельствуют о работе по строительству социализма, а также о злоупотреблениях руководства Советов и исполкомов.

Фактически в конце 20-х годов 20 века участие рабочих в работе Советов и исполкомов на уровне сельсоветов, советов колхозов и совхозов, заводов и фабрик находилось в таком же положении. Поэтому комитет по охране труда и благополучию работников при КИМ РСС Таджикистана позаботился о том, чтобы решить эту ситуацию с работниками государственных учреждений самым решительным образом. Женщины и мужчины Шурочи должны быть активными участниками советов и иметь определенные обязанности.

Поэтому к работе Советов целесообразнее привлекать работников. Активистки Советов КИМ РСК Таджикистана предложили всем райисполкомам увеличить привлечение работниц в эту сферу.

Ключевые слово: Советы, Рабочие, Советники КИМ, Советы РСС Таджикистана, Сельские Советы, Советы колхозов и совхозов, Заводы, Деятельность рабочих, Рабочие.

Маълум аст, ки аксарияти ташкилотхои чамъиятй дар асоси ягон буча кор мекарданд ва ма;сади ин ташкилотхо дар чомеъа боиси зиёд намудани коргарро дошт. КБММК (Комитети бехдошти мехнат ва маишати коргарон), аксаран аз хисоби вазорату ташкилотхое, ки дар онхо мехнати коргар истифода мешуд, амал мекард ва коргарро дар чомеъа ба кор таъмин намудан аст.

Масалан Чдмъияти аксионерии пахтаи Узбекистон - "узбекпахта" дар Осиёи Миёна соли 1928-1929 барои таъмини Комиссия Комитети бехдошти мехнат ва маишати мехнаткашони коргару дех;он ва занхо 12562 сум чудо шуда буд ва барои солхои 19291930, 16149 сум чудо карда буд, вале аз ин ми;дор дар Ч,МШС Точикистон барои коргарон ми;дори ночизе, масалан 1096 сум чудо шуда буду халос [6, с. 1-17].

Чи тавре ;айд шуда буд, Хукумати Шуравй масъалахои интихоботиро хам хамчун як воситаи ба фаъолити мехнати чамъияти фоидаовари коргарон истифода кардааст.

Дар хучате омадааст, ки: "Дар шароити РАСС Точикистон дар холате, ин фоизи иштироки коргарзанхо дар му;оиса бо коргармардхо назаррас не, вале натичаи иштироки занхоро дар маъракаи интихоботии 1928 акнун ;аноатбахш хисобидан мумкин аст". "Фоъолнокии ахолй чунин буд: аз 450750 интихобкунанда иштирок доштанд 174891 интихобкунанда, ки 38,8%-ро ташкил медод, аз чумла хиссаи коргарзанхо 21233 нафар ё 15% - ро ташкил медод". Махз хамин ми;дорро ;аноъатбахш хисобидаанд. Дар маракаи интихоботи соли 1928 дех Шурохо 6263 намоянда интихоб шуда буд, ки 780 нафарашон коргарзанхо буданд. Ба Шурохои нохиявй ва туманй 415 намоянда ва коргарзанхо 58 нафар буданд. Яъне шумораи умумии коргарзанхои ба шурохо дохил (интихоб) шуда он;адар зиёд набошанд хам, раванди зиёдшавии онхо хис карда мешуд. Махз хамин зиёдшавй коргар хамон хукумати давру замонро ;аноъатманд мекард, ки масъалаи коргарро дар ин минта;ахо зиёд намуда ва боиси ми;дори зиёди хам коргар ва хам корхонахо афзоиш ёбанд [8, с. 12].

Бо ма;сади дуруст бар;ор намудани ало;а бо Камиссияххои махаллии бехдошти мехнат ва маишати коргар ва бо рохбарии кори онхо Комиссияи марказии бехдошти мехнат ва маишати коргарзанхо ва дех;онзанхои ИЧ,ШС аз 20 декабри соли 1928 ба комиссияхои махаллй супориш дода буд, ки:

а) на;шахои солонаро бо нишондодй санахои гузаронидани чорабинихо ишора намоянд:

б) хисоботхои 6 мохаи фаъолияти коргаронро дар Камиссияххои махалли оварда расонанд:

в) хама суратчаласахои Комиссияро бифиристанд ва зери назорат гиранд.

Истифодаи мехнати коргарзан дар истехсолот ба яке аз масъалахои ичтимоии

мехнат умуман табдил ёфта буд. Аз ин ру дар ва;ти ба на;ша гирифтани чалби мехнати коргарзанон ва коргармардон дар на;шаи 5- солаи якум ин холат ба таври конкрети ба инобат гирифта нашуда буд. ШКХ ИЧ,ШС якуми марти соли 1929 ин масъаларо мухокима намуда ;арор ;абул кард, ки на;шаи чорабинихои доир ба бехдошти мехнат умуман ва мехнати занхоро дар асоси мактубй Госплани ИЧ,ШС аз 9 февралй соли 1929 ба зимаи Комиссариатй Хал;ии мехнат (КХМ) вогузор намоянд. Карори ШКХ ИЧ,ШС дар назар дошт, ки ба на;ша гирифтани чорабинихо оиди мехнати коргарзанхо кори як Президиюми ШКХ набуда, балки ;исмхои он ба вазорату ташкилотхои алохида

вобастааст. Аз ин ру дар царор омадааст: "Бандхои алохддаи барнома дар байни муассисахои дахлдор ба тарици зайл тацсим карда шавад."

Банди 1. Омузиши вазъи чории мехнати коргарон (занон ва мардон) ба инобат гирифта шавад.

Банди 2. Ояндаи пешомади истифодаи мехнати коргарон (занон ва мардон) дар сохахои гуногуни хочагии халц дар Совколхоз, Земуравления, Шуъбахои НКПС, Комиссариатхои халции савдо, тахия ва пешниход карда мешавад.

Кабули нацшаи 5 - солаи якум тарацциёти хочагии халци чумхурй, истифодаи хиссаи мехнати коргаронро дар назар дошт. Х,атто хукумати умумииттифоц, КМ ВКП (б) ба вазорату ташкилотхо ва хукуматхои чумхуриявию вилоятй ва нохиявй фармоиши таъсиси ташкилотхои чамъиятии (комитет, комиссия) кор бо коргарони занон ва мардонро таъсис дода буд [5, с. 87-126].

30 декабри соли 1929 зери №375 Комиссияи бехдошти мехнат ва маишати коргарон ба Комисариатхои Маориф, Тандурустй ва ташкилотхою хочагихои сохтмони мурочиат намуда хохиш намуд, ки дар асоси пешниходи Намояндагии доимии Точикистон дар назди КИМ ИЧ,ШС аз 26 ноябрй соли 1929 зери № 400-14 ва суратмачлиси Президиумй КИМ ИЧ,ШС аз 21 ноябри 1929 зери № 36/326 хама маълумотхоеро, ки барои нацшагирии 5 сола асос шуда метавонад пешниход намояд.

Дар солхои аввал ба кори Шурохо чалб кардани занхо ва мардхо бесару сомонихои зиёдеро пеш овард. Аввалан Шурохо кушиш карданд, ки сиёсати давлатии ба кори идорахои давлати чалб кардани занхо ва мардони фаъолро, балки сиёсатй хизбии дар Шурохо будани занхо ва мардхоро ичро мекарданд. Ин холатро КМ КУТБ назди КИМ РСС Точикистон дар мактуби расмии худ Комичрояи вилоятй, нохиявй ва ба Комитетй бехдошти мехнат ва маишати коргарони назди КИМ РСС Точикистон аз 30 декабрй соли 1929 чунин баён карда буд:

"Аз руи бисёр маълумотхои ба мо маълум, мардхо ва занхое, ки ба Шурохо ва комитетхои ичроия интихоб шуданд, дар аксарияти холатхо бо сабаби бетачрибагии худ дар кори Шурохо фаъолият намекунанд". "Ин холати соф руякии коргаронро дар хайати мацомотхои давлатй бояд ва цисман паси сар карда шавад, коргарони Шурочй бояд хамчун иштирокчии кори Шурохо боци монанд ва дар Шурохо ба ягон фаъолияте банд бошанд" ва дар хулосаи ин гуфтахо омадааст: Ба манфиъати бехтар ва пуратар чалб намудани Коргаронро - Шурочихо ба корхои амалии мацомотхои давлатй ва баланд бардоштани хиссиёти масъулиятнокии онхо ба корхои вобасташудаашон КИМ, ИЧ,ШС Точикистон ба хамаи Комитетхои Ичроия ва нохиявй пешниход мекунанд, ки чорабинихои зеринро амали созанд [7, с. 28-52].

Бо коргархои Шурочи оиди баланд бардоштанй савияи чамъиятй сиёсиашон ва тачрибаи кориашон дар сохтмонй Шурохо доим ва мустациман кор баранд.

Доир ба ин масъала пеш аз хама зарураст, ки корро аз махви бесаводии техникаи коргарони Шурочй ташкил карда шавад. Баъдан зарур аст, ки дар тачриба бо коргарони Шурочй гузарониданй маслихатхоро оиди вазъи кунунии сиёсй ва хочагиро ташкил дода ин амалро бо вазифахои дар назди Шурохо ва Комичроияхо истода алоцаманд кардан даркор аст. Ин машваратй маслихатхо чахонбинии коргаронро васеъ намуда онхоро барои ба мохияти вазифа сарфахм рафтан ворид созанд. Бо коргарони Шурочй пешаки оиди масъалахои асосии дар назди Шурохо истодан хамчун озодии коргарон машварату сухбатхо халу фасл карда шавад, ки коргаронро дар чойхои кори хамчун инсон муомила намоянд на коргар.

1. Сарварони Шурохо ва Комичроияхо бошад вазифадоранд, ки харчи васеъу пуратар ин вазифахои Шурохоро ба коргарони Шурочи хубтар фахмонанд.

2. Бо ташабуси коргарони Шурочй муносибати инсонии диццаткорона рафтор карда беэхтиёти зохир карда нашавад.

3. Ба кори коргарони (зан ва мардхои) Шурочй ёрии хамачонибаи амали расонида шавад, зеро мацоми коргар дар мадди аввал гузошта шавад.

4. Ба коргарони (зан ва мардхои) Шурочй вазифаи конкретии амали супорида ва ичрои онхо цотеъона ичро карда зери назорат гирифтат шавад.

5. Кори коргарони (зан ва мардхои) Шурочиро барои дар Шурохо ба вучуд овардани коргархои актив истифода карда шавад [11, с. 5-22].

Масъалаи чалб намудани коргарон ба кори Шурохоро хукумати Точикистон хеч аз роххои таъмини колективи занхо мешуморид. Аз ин ру соли 1929 занхои зиёде ба корхои шурохои хамазинахо чалб шуда буданд дар баробари занхо мардхо низ хам дар кори Шурохо ва хамчун коргар чалб мегардид. Хиссаи занхои коргар ва мардхои коргар дар хайати Шурохо аз 9% соли 1927 ба 17% дар соли 1929 расонда шуда буд. Вале ин зиёдшавии хиссаи коргарон ба бехтар гардиданй фаъолияти коргарон дар Шурохо аъзо буда сабаб мешуд.

Чи тавре, аз хисоботи Комиссияи бехдошти мехнат ва маишати коргарон бар меояд, коргархое, ки ба шурохо ворид (хамрох, цабул) карда шуда буданд, дар аксарияти холатхо дар кори шурохо ба дарачаи бояду шояд иштирок надоштанд ва намекунанд, ки ин аз таёр набудани коргарон - аъзоёни Шурохо ва комитетхои ичроия ба кори сохтмони сотсиализм ва инчунин аз бадкор кардани рохбарияти Шурохо ва комитетхои ичроия дарак медиханд [3, с. 67-88].

Дар хацицат охири солхои 20 - уми асри XX иштироки коргарон дар кори Шурохо ва Комитетхои ичроияи зинахои дехшурохо Шурохои колхозу совхозхо фабрикаю заводхо дар хамин холат буд. Аз ин ру комитети бехдошти мехнат ва маишати коргарони назди КИМ РСС Точикистон нигарони аз он дошт, ки ин вазъи холати коргар дар хайати идорахои хукумати бояд цатъиян паси сар карда шавад. Зан ва мардхои Шурочи бояд хамчун иштирокчии фаъол ба хайъати Шурохо ворид ва ягон вазифаи муаянеро ба ухда дошта бошад.

Аз ин ру ба хотири ба кори Шурохо мацсадноктар чалб кардани коргарон аст. Шурочиёни КИМ Шурохои РСС Точикистон ба хамаи Комитетхои ичроия нохиявй пешниход карда буд, ки чалби коргарзанхо дар ин соха зиёд карда шавад [9, с. 21-35].

1. Барои баланд бардоштани чамъиятй сиёсй занхои Шуравй ва тачрибаи кор дар Шурохо кори доими бурда шавад. Пеш аз хама зарур аст, ки бесаводии техникаро дар байни занхо - Шурочиён бархам дода шавад, бо онхо доир ба масъалахои сиёсати чори ва хаёти хочагй вобаста ба вазифахои навбатии Шурохои мазкур сухбату машваратхои маслихатдихй ташкил карда шавад.

2. Ба ташаббусхои занхои - Шурочихо беахмияти зохир карда нашавад.

3. Ба кори занхо - Шурочихо ёрии хамачониба расонида шавад. Дасгири бояд дар шакли фахмонда додани он хама саволхое, ки занхои Шурочи ба аъзоёни тачрибадори Шурохо мурочиат кунад, ба ёрии амалй дар ичрои вазифа расондан, ба тартиб додани хисоботхо ё баромадхои занхои Шурочи ба Президиум, Пленум ё мачлиси интихобкунандагон кумак кардан табдил ёбад.

4. Ба занхои Шурочи ичрои кори (Фаъолиятй ) муаяни Шуроро супорида, ба он онхо масъулиятнок буданро дар ичрои корхои фармуда шуда татбиц карда шавад [11, с. 9-21].

Барои дасгирии дехцонон в9а умуман дехот хукумати давр хама чорахои ицтисодию сиёсй ва маданию маърифатиро медид. Баробари ин боз ташкилотхои чамъиятии ёрирасонро хам таъсис медод, ки яке аз онхо "Дехканский Общественный Взаимопомощи" - ДОВ буд. ДОВ ба ташкилоте, ки табдил ёфта буд, ки сахми худро ба Комиссияхо ва комитетхои бехдошти мехнат ва маишати занхо чи дар саноъат ва чи дар хочагии цишлоц ва муассисахои дигари идорию илмй ва таълимй ба фаъолият банд буда ёрии худро мерасонад ва фаъолияти худро бо фаъолияти КМ УБТ ва УТБ занхо

мувофица мекард. Аз чумла дар яке аз мурочиати худ ЦК ДОВ ба ЦК УБТ назди КИМ аз 4 августи соли 1929 навиштааст: "Кори ташкилоти ДОВ оиди бехдошти мехнат ва маишати занхо бо ёрии додан ба занхо дар таёр намудани заминхои онхо ба шудгор ва хосатан ёрии мавод дадан ба анчом мерасид".

Аз соли оянда (1930-Н.Х.) сар карда мо (ДОВ - НХ) нацша дорем, ки :

A) Х,амаи занхои аъзои ДОВ ва бевазанхоро ба хисоб гирем; Б) Оиди вазъи дороии онхо хисоботи дацици пайдо кунем;

B) Бевазанхоро бо тухмии кишт таъмин намоем;

Г) Хашари аъзоёни ДОВ-ро барои кишти замини бевазанхоро ташкил намоем [8, с.

9-21].

Комитет оиди бехдошти мехнат ва зиндагии коргарзанон, дехцонзанони назди КИМ ИЧ,ШС сари чанд вацт барои омухтанй вазъи кори Комитетхои чумхуриявии бехдошти мехнат ва зиндагии коргарзанону дехцонзахо намояндахои худро мефиристод. Барои омухтани вазъи занхои чумхурихои шарци мусалмон Комитети умумииттифоцй дар назди худ асосиатсияи илмии шарцшиносхоро ташкил дода буд. Олимони ин асисиатсия ба чумхурихои мусалмон омада хам ёрии методи мерасонидаанд. Ва хам масъалахои занонро дар чояш меомухтанд. Масалан соли 1929 КУТБ РАСС Точикистон Штайнбергро, ки корманди илмии Комиссия буд, барои омухтанй масъала дар чумхурй фиристода буд [6, с. 2-17].

ЛИТЕРАТУРА

1. Бутенко А.П. Социализм как мировая система, М., 1984.

2. Санакоев Ш.П. Мировая система социализма. Основные проблемы и этапы развития. М., 1968.

3. Материалы XXVII съезда коммунистической партии советского союза.

4. Верт Н. История Советского государства. 1990 - 1991. - М., Прогресс, 1992.

5. Виппер Р.Ю. и др. История нового времени. - М., Республика, 1995.

6. ЦГА РТ. - Ф.11. - Оп 3. - Д.3. - Л.1-17.

7. ЦГА РТ. - Ф.11. - Оп 3. - Д.2. - Л.12.

8. ЦГА РТ. - Ф.13. - Оп 3. - Д.2. - Л.32.

9. ЦГА РТ. - Ф.11. - Оп 3. - Д.2. - Л.28.

10. ЦГА РТ. - Ф.11. - Оп 3. - Д.3. - Л.209. Там же, л. 210.

11. ЦГА РТ. - Ф.11. - Оп 3. - Д.3. - Л.21.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.