Научная статья на тему 'НАЌШИ БРИГАДАЊОИ САРПАРАСТОН ДАР ТАЊКИМИ ИЌТИСОДИ ТОЉИКИСТОНИ ШУРАВЇ (СОЛЊОИ 20-30-УМИ АСРИ ХХ)'

НАЌШИ БРИГАДАЊОИ САРПАРАСТОН ДАР ТАЊКИМИ ИЌТИСОДИ ТОЉИКИСТОНИ ШУРАВЇ (СОЛЊОИ 20-30-УМИ АСРИ ХХ) Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
29
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
спонсорские бригады / колхозное строительство / текстильные предприятия / хлопководческие районы / текстильные предприятия / колхозников

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Мирзоев Ѓолибшо Шарифович, Самадов Фаридун Ҷамахонович

В октябре 1929 г. пленум спонсорских организаций рабочих города Москвы принял решение о спонсорстве текстильных предприятий Подмосковья над трудолюбивыми крестьянами Средней Азии, в том числе и Таджикистана. Шефство над хлопководческими районами Таджикистана было возложено на текстильщиков Московского и Коломенского уездов. Интересна судьба посланников рабочего класса, отправившихся в Таджикистан по партийному билету. Зимой 1929 г. в нашу страну выехали 93 рабочих Московской Трехгорной мануфактуры имени Ф. Э. Дзержинского, среди них И. Афонин, Н. Баранова, С. Басагин, Г. Безгин, О. Евполова, И. Козлов, С. Косырев. , А. Макаров, Ф. Манжук, Ф. Ф. Новиков, Ф. Савин, И. Скибин, Г. Фильчугин с женой П. Шаховой, А. Швайко и др. были ткачами, наладчиками приборов, электриками, некоторые из них были секретарями и члены бюро партийных организаций. В Таджикистан прибыло пополнение руководящие работники партии и профсоюза текстильной промышленности. Среди них представители иваново-вознесенских текстильных фабрик: И. Болдин секретарь президиума областного отделения профсоюза текстильщиков, Д. Барашков заместитель директора по производственным совещаниям завода № 2, Крупинин А. с предприятия "Красный Октябрь", Лопатин заместитель директора завода "Вятский сурх". Приехали рабочие Ногинского, Красного Профинтерна, Яхромского предприятий Московской области и других текстильных районов. Наряду с организационно-сельскохозяйственной работой шефские бригады занимались организацией культурно-просветительской работы в колхозах, организовывали пункты по ликвидации неграмотности среди колхозников, повышению уровня общего, политического и культурного образования колхозников, выступали с речами, показывали фильмы привозили из России, в них помогали организовывать кружки, выступали с докладами самодеятельности, издавали стенгазеты, помогали открывать детские сады, ясли и т. д. Своими действиями они завоевали большой авторитет среди колхозников и работников совхозов.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «НАЌШИ БРИГАДАЊОИ САРПАРАСТОН ДАР ТАЊКИМИ ИЌТИСОДИ ТОЉИКИСТОНИ ШУРАВЇ (СОЛЊОИ 20-30-УМИ АСРИ ХХ)»

НА^ШИ БРИГАДАХ,ОИ САРПАРАСТОН ДАР ТАДКИМИ ЩТИСОДИ ТОЧИКИСТОНИ ШУРАВИ (СОЛ^ОИ 20-30-УМИ АСРИ ХХ)

МИРЗОЕВ ЕОЛИБШО ШАРИФОВИЧ

унвончуи ДДБ ба номи Носири Хусрав

САМАДОВ ФАРИДУН ЧДМАХОНОВИЧ

унвончуи ДДБ ба номи Носири Хусрав

РОЛЬ СПОНСОРСКИХ БРИГАД В УКРЕПЛЕНИИ ЭКОНОМИКИ СОВЕТСКОГО ТАДЖИКИСТАНА (20-30-Е ГОДЫ ХХ ВЕКА)

В октябре 1929 г. пленум спонсорских организаций - рабочих города Москвы принял решение о спонсорстве текстильных предприятий Подмосковья над трудолюбивыми крестьянами Средней Азии, в том числе и Таджикистана. Шефство над хлопководческими районами Таджикистана было возложено на текстильщиков Московского и Коломенского уездов.

Интересна судьба посланников рабочего класса, отправившихся в Таджикистан по партийному билету. Зимой 1929 г. в нашу страну выехали 93 рабочих Московской Трехгорной мануфактуры имени Ф. Э. Дзержинского, среди них И. Афонин, Н. Баранова, С. Басагин, Г. Безгин, О. Евполова, И. Козлов, С. Косырев., А. Макаров, Ф. Манжук, Ф. Ф. Новиков, Ф. Савин, И. Скибин, Г. Фильчугин с женой П. Шаховой, А. Швайко и др. были ткачами, наладчиками приборов, электриками, некоторые из них были секретарями и члены бюро партийных организаций.

В Таджикистан прибыло пополнение - руководящие работники партии и профсоюза текстильной промышленности. Среди них представители иваново-вознесенских текстильных фабрик: И. Болдин - секретарь президиума областного отделения профсоюза текстильщиков, Д. Барашков - заместитель директора по производственным совещаниям завода № 2, Крупинин А. с предприятия "Красный Октябрь", Лопатин - заместитель директора завода "Вятский сурх". Приехали рабочие Ногинского, Красного Профинтерна, Яхромского предприятий Московской области и других текстильных районов.

Наряду с организационно-сельскохозяйственной работой шефские бригады занимались организацией культурно-просветительской работы в колхозах, организовывали пункты по ликвидации неграмотности среди колхозников, повышению уровня общего, политического и культурного образования колхозников, выступали с речами, показывали фильмы привозили из России, в них помогали организовывать кружки, выступали с докладами самодеятельности, издавали стенгазеты, помогали открывать детские сады, ясли и т. д.

Своими действиями они завоевали большой авторитет среди колхозников и работников совхозов.

Ключевые слова: спонсорские бригады, колхозное строительство, текстильные предприятия, хлопководческие районы, текстильные предприятия, колхозников.

Дар мох,и октябри соли 1929 пленуми ташкилотхои сарпараст - коргарони шахри Москва дар бораи сарпарастии корхонахои нассочии вилояти Москва бар дехдонони мехнаткаши Осиёи Миёна, аз чумла Точикистон, дарор дабул кард. Сарпарастии минтадахои пахтакори Точикистон ба зиммаи кормандони бофандагии нохияхои Москва ва Коломна гузошта шуд. [4, 37].

Ба маркази саноатй, аз чумла, ба собид канорхои Россияи подшохи - Казодистон, Осиёи Миёна омадани фиристодагони синфи коргар ахамияти калон дошт. Баъди галабаи Х,окимияти шуравй ба онхо лозим омад, ки ба ёрии чумхурихои бародарии тараддикарда такья карда, аз муносибатхои нимфеодалй ба муносибатхои сотсиалистй

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

гузаранд. Бофандагони Москва, Иваново-Вознесенск ва дигар шахрхо ба ин минтадахо рафтанд. Фадат фабрикахои бофандагии Москва ва вилояти Москва 789 нафар бехтарин намояндагони худро ба навохии пахтакори Осиёи Миёна фиристоданд.

Такдири фиристодагони синфи коргар, ки бо роххати хизбй ба Точикистон рафта буданд, шавдовар аст. Дар зимистони соли 1929 ба кишвари мо 93 нафар коргарони "Трехгорная мануфактура" -и Москва ба номи Ф.Е.Дзержинский рафтанд, ки дар байни онхо И. Афонин, Н. Баранова, С. Басагин, Г. Безгин, О. Евполова, И. Козлов,

С. Косирев, А. Макаров, Ф. Манжук, Ф. Ф Новиков, Ф Савин, И Скибин, Г Филчугин ва занаш П Шахова, А Швайко ва дигарон — бофандагон, танзимгарони дастгоххо, электромонтёрхо буданд. Баъзеи онхо котибон ва аъзоёни бюрои ташкилотхои хизбии сеххо, иттифодхои касабаи сеххо буданд. [9, 17].

Ба Точикистон иловаи нав - коркунони рохбарикунандаи хизбй ва иттифоди касабаи саноати бофандагй омад. Дар байни онхо фиристодагони комбинатхои бофандагии Иваново-Вознесенск: И.Болдин -котиби президиуми шуъбаи вилоятии иттифоди касабаи коргарони бофандагй, Д. Барашков — ёрдамчии директор оид ба мачлисхои истехсолии фабрикаи раками 2, Крупинин А., аз корхонаи «Красний Октябр», Лопатин - чонишини директори фабрикаи «Вяткаи Сурх» буданд. Коргарони корхонахои ба номи Ногин, «Красный профинтерн», «Яхрома»-и нохияи Москва ва аз дигар нох,иях,ои бофандагй низ омаданд. [6, 49].

Дустии коргарони "Трехгорная мануфактура" -и Москва ба номи Ф.Е.Дзержинский" бо пахтакорони Точикистон хднуз дар солх,ои накшаи панчсолаи якум пайдо шуда буд. Вай бо номи бофанда Лукария Крилова алодаманд буд. Дануз соли 1902, вай хамчун духтари 15-сола дар назди дастгохи бофандагй истода буд. Пас аз индилоб, дар огози надшаи аввали панчсола Лукаря Крилова ухдадор шуд, ки хамзамон дар якчанд дастгох кор кунад, як фаъоли хуби ичтимой шавад. Тобистони соли 1929 вай барои корвони тракторхо барои Точикистон чамъоварии маблагро ташкил кард. Лукаря ба Точикистон ташриф овард, худи у бо вазъи пахтакорй шинос шуд, диддатро ба мушкилоти занон - дехдонон дар шароити низоми яккасбй чалб кард. [9, 14].

Вай ба Москва баргашта, коргаронро даъват кард, ки сарнавишти пахтакоронро бо синфи коргар пайвандад.

Коргарон пешниходи уро дар бораи сарпарастй дар минтадахои пахтакори Точикистон ва бардарор кардани робитаи мустадим бо онхо сахт дастгирй карданд. Хамин тарид, коргарони "Трехгорная мануфактура" -и Москва ба номи Ф.Е.Дзержинский аллакай омода буданд, ки бехтарин намояндагони худро ба Точикистон фиристанд. Чи тавре, ки дар адабиёт ишора шудааст, 20 январи соли 1930 бригадаи кории иборат аз 28 нафар аз Москва ба чумхурии мо омад. Аъзоёни бригада дар якчанд нохия - Конибодом, Шах,ртус ва гайра кор карда, дар ташкили кори кишт ёрй расонданд, техникаи хочагии кишлокро таъмир карданд. Бригада дар ташкили 21 колхоз ёрй расонд. Дар натичаи кори оммавй бригада бисьёр натичах,ои иктисодй ба даст оварда шуданд. [3, 27].

Таърихи ёрии бародаронаи халди рус ба точикон дар ташкили сохти колхозй дар чумхурй яке аз сахифахои ачоиб ва пуршараф дар солномаи дустй ва хамкории халдхои Точикистон ва Русия мебошад. Бо дарори пленуми ноябрии КМ Х,изби коммуниста дар бораи ба дехот фиристодани 25 хазор коргари дорои тачрибаи кофии кор дар истехсолот дар сохтмони колхозй дар нимаи аввали солхои 30-юми асри ХХ 87 нафар аз биступанчхдзориён ба Точикистон омаданд ва ин шумора дар давраи солх,ои 1930-1931 ба 150 нафар расиданд. Онхо мухандисон, техникхо, ирригаторхо, гидротехникхо, агрономхо, геодезистхо ва дигар мутахассисонро дар бар мегирифтанд. Онхо асосан ба минтадахои пахтакори чумхурй фиристода шуданд.

Бригадахои сарпараст аз рузхои аввали мехнати худ дар колхозу совхозхои чумхурй фаъолияти амалии худро огоз намуданд. Мехнаткашони Русия бо рухбаландии калон ба коркунони хизбиву шурой ва хочагй, рохбарони колхозу совхозхо дар кори барпо намудани колхозхо, чалб намудани дехконон ба кори коллективонй дар хочагии дехот, дар истехсолот истифода бурдани технология ва тайёр кардани кадрхо аз чумлаи дехдонони махаллй шуруъ карданд.

Иван Козлов яке аз ихтиёриёни фаъоли сарпарастон буд. Вай ба хайси вакил ва баъдан раиси кумитаи нохиявии "Иттифоди камбагалон" -и нохияи Кур^онтеппа кор кардааст. Вай дар ташкил ва чорй намудани низоми нави муносибатхои саноатй дар чумхурй корхои муфиди зиёде кардааст. Козлов хамрох бо С.Косирев, Олга Евпалова, Алексей Макаров ва дигар биступанчхазориён аз "Трехгорная мануфактура" -и Москва ба номи Ф.Е.Дзержинский ба Точикистон омад. Аз хайати сарпарастон Сергей Косиревро колхозчиён ба хайси муовини раиси иттиходияи кластерии колхозхои нохияи Арал интихоб карданд. Вай фавран дар ин чо се колхоз ташкил кард, дар гирду атрофаш фаъолонро чамъ овард, бо дехдонони камбагал сухбат кард, ба онхо ахамияти сиёсати Хукумати шуроиро фахмонид. Вай аз 350 хочагии дехдонии колхоз гурухи якуми дехдонони камбагалро ташкил кард. Косирев дар лагери таълимй ба онхо гуфт: «Шумо бояд дар якчоягй бо синфи коргар дар рохи аз нав бардарор кардани хаёт бошед. Тахдидхоро нодида гиред, ба пеш равед. Мо ба шумо дар хама бобат кумак хохем кард» [9, 26].

Аллакай дар соли 1930, Сергей Косирев директори истгохои мошину трактории Арал шуд ва кори техникхоро, ки дар истгохи мошину тракторй буданд, ба таври муассир ташкил кард.

Ба харакати оммавии колхозй аз хама бештар минтадахои водй, пеш аз хама минтадахои пахтакор омода шуданд, ки заминаи мустахками моддию техникй доштанд. Инхо Арал, Сарой-Камар, Кургонтеппа, Хучанд ва гайра мебошанд, ки шумораи нисбатан зиёди хочагихоро дар бар мегирифтанд. То ибтидои соли 1930 дар чумхурй харакати азими колхозй вусъат ёфт, то аввали мохи феврали соли 1930 зиёда аз 15 хазор хочагихои дехдонии хусусй коллективонида шуданд.

Дар ин харакат, сахми бригадахои сарпарастон, ки хангоми омадан фаъолияти худро дар корхои фахмондадихй дар байни кишоварзон пурзур карданд, назаррас буд.

Аммо дар мачмуъ, дар чумхурй надшаи суръатноки коллективонидан мавчуд буд. Дар ин бобат ёрй ба колхозхо пурзур карда шуданд. Аз чумла, колхозхо аз давлат дарз ва имтиёзхои зиёди андоз гирифтанд.

Хамзамон бо таъсиси хочагихои дехдонй коргарони Русия ба пайдоиши чунин шакли ачиби самарабахши иттифоди синфи коргар ва дехдонон, ба монанди сарпарастии коллективхои коргарон бар дехдонон, кумак карданд. Дар ташкили чунин иттифодхо дар минтадахои хеле дафомондатарини чумхурй таваччухи махсус дода шуд.

10 декабри соли 1929 Кумитаи Марказии Хизби Коммунистии (болшевикони) Точикистон «Дар бораи надшаи сохтмони колхозй барои солхои 1929-1930» дарор дабул кард.

Барои ичрои вазифахои ба миён гузошташуда бригадахои сарпарастон дар минтадахои дафомондаи миллй бо дувваи махсус ахамияти иттифоди синфи коргар ва дехдонон, надши синфи коргарро хамчун барандаи идеяхои сотсиалистй ва сиёсати Хукумати Шуравй дар бораи коллективонидани хочагии дишлод ва бунёди низоми колхозй нишон доданд.

Бо мадсади пурзур намудани надши Иттифоди коргарон ва дехдонон дар сохаи кишоварзй, ба кормандони бофандагии Москва ва Иваново-Вознесенск бо даъват ба сарпарастии иловагй бар минтадахои пахтакор мурочиат карда шуд. Дар посух ба мурочиати онхо ба коргарони шахрхои Москва, Ленинград, Иваново-Вознесенск бо

мурочиатнома дар бораи расонидани кумак ба дехдонони точик дар бардарорсозии сохаи кишоварзй, аз чониби ташкилотхои сарпарастии Москва "Дар бораи сарпарастии корхонахои нассочии вилояти Москва бар дехдонони мехнатй" дарор дабул карда шуд. Ва мувофики ин дарори хайати вакилони пахтакорони чумхурй барои имзо кардани шартномаи мусобидаи сотсиалистй ба Москва рафтанд. Дар ин чо, хайати Точикистон пеш аз баргаштан аз Москва ба коргарони бофандагии Москва ру оварданд: «Мо гармиро ба мисли нурхои офтоби худ мерасонем, салом ба рафидони худ -бародаронамон - кормандони бофандагии вилояти Москва. Вадте, ки мо ба хонаи худ расидем, мо ба шумо дар бораи он, ки моро дар Москва чй гуна истидбол карданд, надл мекунем. Ба назди мо биёед, ба мо тракторхо фиристед, одамоне, ки дехдононро таълим медиханд, фарзандони моянд» [7, 45].. Мохи ноябри соли 1929 дар Хучанд конфронси нохиявии намояндагони ваколатдори пахтакорони камбагал ва дехдони кадрхои агрономй ва коргарони корхонахои пахтатозакунй бо намояндагони бофандагй баргузор гардид. Дар конференсия шартномаи умумии мусобидаи сотсиалистй имзо карда шуд.

Коркунони бофандагй ухдадорй гирифтанд, ки надшахои хочагии халдро барзиёд ичро кунанд ва ба дехдонони нохияи Хучанд ёрй расонанд. Аз чумла, онхо дарор доданд, ки онхоро ба кори доимй ба колхозу совхозхои пахтакор, ба корхонахои пахтатозакунй ва ташкилотхои иттифодхои касабаи минтадахои пахтакор фиристанд. Дар байни онхо рохбарони корхонахо, кормандони иттифодхои касаба, кормандони мухандисию техникй, трактористони механикй, агрономхо, кормандони тиб ва дигар мутахассисон буданд. Онхо бевосита дар пахлуи колхозчиён кор карда, ба онхо муносибати боинсофона ба мехнат, муносибати боэхтиётро ба асбобхои истехсолот бо намунаи ибратбахши худ ташаккул медоданд. Коргарони корхонаи бофандагии Иваново-Вознесенск инчунин ба Точикистон гуруххои кориро фиристоданд, то дар таъмири асбобхои кишоварзй, ташкили истгоххои мошинй-тракторй, колхозу совхозхои калон, устохонахои таъмирй ва гайра кумак кунанд.

Дар навбати худ, кормандони сохаи кишоварзии минтадаи Хучанд ухдадор шуданд, ки саноати бофандагиро бо ашёи хом мунтазам таъмин кунанд, майдони кишти пахтаро васеъ намоянд, хосили он ва чамъоварии хосили онро баланд бардоранд.

Дар аввали соли 1930 ба Точикистон боз 12 бригадаи дигар омад, ки онхо асосан ба минтадахои пахтакори чумхурй фиристода шуданд: 5 бригада ба Кулоб, 3 бригада ба Кургонтеппа ва 4 бригада ба Х,исор фиристода шуданд. Онхо ба мадомоти хизбй ва хочагй дар пешбурди корхои сиёсй ва идтисодй, махсусан дар маъракахои киштукори бахорй ёрии калон расонданд[8, 87]..

Дар чараёни сохтмони колхозй дар Точикистон, инчунин дар дигар минтадахои ИЧ,ШС, дар раванди ташкили хочагихои коллективй ба хатогихои дагалона ва тахрифоти сиёсати давлатй рох дода шуданд. Дар ин бобат бригадахои сарпараст дар шархи сабабхои качравии сиёсати хизб дар сохтмони колхозии Точикистон надши калон доштанд. Онхо саъю кушиши зиёдеро ба харч доданд, ки на танхо рохбарони мадомотхои махаллии хизбй, шурой ва хочагй, балки оммаи дехдонон хам сиёсати хизбро дар ташкили тараддиёти колхоз дуруст фахманд.

Илова бар ин, бригадахои сарпараст барои мустахкам кардани хочагихои дехдонй ва гузаронидани тадбирхои агротехникй корхои зиёдеро ба анчом расониданд, ба мадомоти идтисодй ва хизбии чумхурй дар ташкили структураи идтисодиёт ва чалби дишрхои миёнаи дехдонон дар идоракунии хочагй ва гайра ёрии самарабахш расонданд.

Бригадахои сарпараст дар якчоягй бо корхои ташкилй ва хочагй дар ташкили корхои фархангию маърифатй дар колхозхо машгул буданд, барои дехдонон нудтахои бархам додани бесаводй, баланд бардоштани сатхи маърифати умумй, сиёсй ва фархангии дехдононро ташкил карданд, маърузахо карданд, филмхои аз Русия

овардаашонро намоиш доданд, дар ташкили гуруххо кумак карданд баромадхои хаваскорон, рузномахои деворй ба нашр мерасиданд, дар кушодани кудакистонхо, яслихо ва гайра кумак мерасонданд. Онхо бо кору амали худ дар байни колхозчиён, коргарони совхозхо обруи калон пайдо кардаанд.

АДАБИЁТ

1. Богомолова К.А. Двадцатипятитысячники в Таджикистане. /Доклады АН Тадж. ССР. -Вып. 9. - 1953.

2. Борисов О.С., Розельфенда, Слуцкая В.М. Российские двадцатипятитысячники. М., 1959.

3. Борисов О.С., Розельфенда, Слуцкая В.М. Российские двадцатипятитысячники. М., 1959.

4. Гадоев Х. В семье единой и великой. Душанбе, 1970.

5. Масов Р.М. Помощь великого русского народа в построении сотсиалистического общества. в Таджикистане //Торжество ленинской национальной политики в Таджикистане. - Душанбе, 1984.

6. Мизарбаев А.Я. Таджикский народ в борьбе за восстановление и реконструкцию народного хозяйства /1924-1937 гг. - Душанбе, 1962.

7. Дамроев М. Таърихи обёрии водии Вахш (1930-1990).- Душанбе : Ирфон,

8. Розенфельд В. Я. Двадцатипятитысячники. - М., 1957.

9. Русаков А.И. Рабочие двадцатипятитысячники в Таджикистане. //Таджикистан в братской семье народов СССР. Душанбе, 1985.

10. Сангинов Н.. Формирование и развитие рабочего класса в Таджикской ССР, Душанбе, 1963.

11. Сучков A.B. Сотсиалистическая индустриализация Таджикской ССР. - Душанбе, 1965.

12. Таджикистан в братской семье народов СССР. - Душанбе, 1985.

13. Усмонов Р. Коммунистическая партия Таджикистана и вопросы совхозного строительства. Душанбе, 1965.

14. Шарипов Я. Из истории построения фундамента социализма в Таджикистане (1929-1932 гг.). - Душанбе, 1960.

15. Абулхаев Р.А. Вклад трудящихся советских республик в водохозяйственное строительство и освоение новых земель в Таджикистане (30-е - первая половина 80-х гг. XX века). -Душанбе, 2006. - 185 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.