Научная статья на тему 'БАЪЗЕ МУЛОҲИЗАҲО ОИД БА ИШТИРОКИ ЗАНОН ДАР ҲАЁТИ ИҶТИМОИЮ ИҚТИСОДИИ ТОҶИКИСТОНИ МУОСИР ВА РОҲҲОИ БЕҲТАР НАМУДАНИ ВАЗЪИ ИҶТИМОИИ ОНҲО'

БАЪЗЕ МУЛОҲИЗАҲО ОИД БА ИШТИРОКИ ЗАНОН ДАР ҲАЁТИ ИҶТИМОИЮ ИҚТИСОДИИ ТОҶИКИСТОНИ МУОСИР ВА РОҲҲОИ БЕҲТАР НАМУДАНИ ВАЗЪИ ИҶТИМОИИ ОНҲО Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
237
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Калидвожаҳо: муносибатҳои олилавӣ / вазъи иҷтимоиву иқтисодӣ / сиёсати гендерӣ / шуғли занон / мақоми иҷтимоии занон / Ключевые слова: семейные отношения / социально-экономическое положение / гендерная политика / занятость женщин / социальный статус женщин

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Юсупова Зарина Шарофиддиновна

Мавқеи иҷтимоиву иқтисодии занон дар Тоҷикистони соҳибистиқлол мавриди таҳлил қарор гирифтааст. Кӯшиш ба харҷ дода шудааст,ки мақоми занон дар оила ва ҷомеа, иштироки онҳо дар ҳаёти сиёсиву иқтисодии кишвар, баробарии гендерӣ ва баробарӣ дар оила, ба меҳнат ҷалб гаштани занон ҳамаҷониба баррасӣ гардад. Таъсири бӯҳрони сиёсиву иқтисодии солҳои аввали соҳибистиқлолии Тоҷикистон, дигаргуниҳои иқтисодӣ ва падидаҳои иҷтимоии дар кишвар ба амал омада ва таъсири онҳо ба мавқеи занон,падидаҳои хоси ин раванд, паст шудани даромади онҳо, камбизоатӣ, бекорӣ, паст шудани сатҳи зиндагӣ, табақабандии шадиди иҷтимоӣ мавриди омӯзиш қарор гирифтааст. Инчунин тадбирҳои Ҳукумати Тоҷикистон оид ба баланд бардоштани мақоми зан дар ҷомеа шарҳу тавсиф шудаанд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

НЕКОТОРЫЕ СООБРАЖЕНИЯ ОБ УЧАСТИИ ЖЕНЩИН В СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ЖИЗНИ СОВРЕМЕННОГО ТАДЖИКИСТАНА И ПУТИ УЛУЧШЕНИЯ ИХ СОЦИАЛЬНОГО ПОЛОЖЕНИЯ

Анализируется социально-экономическое положение женщин в независимом Таджикистане. Предприняты усилия для комплексного рассмотрения положения женщин в семье и в обществе, их участие в политической и экономической жизни страны, гендерное равенство и равноправие в семье, вовлечение женщин в трудовую деятельность. Описывается влияние политического и экономического кризиса первых лет независимости Таджикистана, экономических изменений и социальных явлений в стране на положение женщин, специфика этого процесса, доходы, бедность, безработица, уровень жизни таджикистанок, изучено острое социальное расслоение. Также были описаны меры, принимаемые Правительством Таджикистана для повышения статуса женщин в обществе.

Текст научной работы на тему «БАЪЗЕ МУЛОҲИЗАҲО ОИД БА ИШТИРОКИ ЗАНОН ДАР ҲАЁТИ ИҶТИМОИЮ ИҚТИСОДИИ ТОҶИКИСТОНИ МУОСИР ВА РОҲҲОИ БЕҲТАР НАМУДАНИ ВАЗЪИ ИҶТИМОИИ ОНҲО»

УДК 316.3

DOI 10.24412-2413-2004-2022-4-20-27

БАЪЗЕМУЛОХЦЗАХО ОИД БА Юсупова Зарина Шарофиддиновна,

ИШТИРОКИ ЗАНОНДАР ХАЁТИ муаллими калони кафедраи ууцуци

ИЦТИМОИЮ ИЦТИСОДИИ конститутсионии ДДХрСТ (Тоцикистон,

ТОЦИКИСТОНИ МУОСИР ВА Хуцанд) РОХХОИ БЕХТАР НАМУДАНИ ВАЗЪИ ИЦТИМОИИ ОНХО

НЕКОТОРЫЕ СООБРАЖЕНИЯ ОБ УЧАСТИИ ЖЕНЩИН В СОЦИАЛЬНО-ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ЖИЗНИ СОВРЕМЕННОГО ТАДЖИКИСТАНА И ПУТИ УЛУЧШЕНИЯ ИХ СОЦИАЛЬНОГО ПОЛОЖЕНИЯ

SOME CONSIDERATIONSBESET WITH PARTICIPATION OF WOMENIN SOCIO-ECONOMIC LIFE OF MODERN TAJIKISTANAND WAYS OF IMPROVEMENT OF THEIR SOCIAL

STATUS

Мавцеи ицтимоиву ицтисодии занон дар Тоцикистони соуибистицлол мавриди тащил царор гирифтааст. Кушиш ба харц дода шудааст,ки мацоми занон дар оила ва цомеа, иштироки онуо дар уаёти сиёсиву ицтисодии кишвар, баробарии гендери ва баробари дар оила, ба меунат цалб гаштани занон уамацониба барраси гардад. Таъсири буурони сиёсиву ицтисодии солуои аввали соуибистицлолии Тоцикистон, дигаргунщои ицтисоди ва падидауои ицтимоии дар кишвар ба амал омада ва таъсири онуо ба мавцеи занон,падидауои хоси ин раванд, паст шудани даромади онуо, камбизоати, бекори, паст шудани сатуи зиндаги, табацабандии шадиди ицтимои мавриди омузиш царор гирифтааст. Инчунин тадбируои Хукумати Тоцикистон оид ба баланд бардоштани мацоми зан дар цомеа шаруу тавсиф шудаанд.

Калидвожа^о: муносибатуои олилави, вазъи ицтимоиву ицтисоди, сиёсати гендери, шугли занон, мацоми ицтимоии занон

Анализируется социально-экономическое положение женщин в независимом Таджикистане. Предприняты усилия для комплексного рассмотрения положения женщин в семье и в обществе, их участие в политической и экономической жизни страны, гендерное равенство и равноправие в семье, вовлечение женщин в трудовую деятельность. Описывается влияние политического и экономического кризиса первых лет независимости Таджикистана, экономических изменений и социальных явлений в стране на положение женщин, специфика этого процесса, доходы, бедность, безработица, уровень жизни таджикистанок, изучено острое социальное расслоение. Также были описаны меры, принимаемые Правительством Таджикистана для повышения статуса женщин в обществе.

Ключевые слова: семейные отношения, социально-экономическое положение, гендерная политика, занятость женщин, социальный статус женщин

Юсупова Зарина Шарофиддиновна,

старший преподаватель кафедры конституционного права ТГУПБП (Таджикистан, Худжанд)

Yusupova Zarina Sharofiddmovna, senior lecturer of the department of constitutional law under the TSULBP; (Tajikistan, Khujand) EMAIL: zyshl981@mail.ru

The article dwells on socio-economic status of women in independent Tajikistan. The author of the article made an endeavor to comprehensively consider women's status in the family and society; their participation in the politico-economical life of the country, gender equality and equal right in the family and their involvement in labor activities being taken into account as well. The author describes the impact of politico-economic crisis of the first years of independence of Tajikistan, economic changes and social phenomena in the country and their sway over women's position, specifics of the relevant process, their incomes, poverty, unemployment, living standards and she studies extreme social stratification. Into the bargain, the author describes measures taken by the Government of Tajikistan in order to improve women's status in society.

Key words: family relations, socio-economic status, gender policy, women's employment,

women's social status

Мавчуд будани ху^у^хои шахрвандй ва имконияти истифодаи онхо, муста^илияти шахсро аз бисёр чихат ма^оми ичтимоии одамон муайян мекунад. Дар навбати худ вазъияти ичтимоиву щтисодии одамон аз чунин нишондихандахо, ба монанди сатхи даромад ва имконияти баланд бардоштани он, хусусият ва шароити мехнат, мавчуд будани ва^ти холй вобаста аст.

Агар вазъияти занони аз чихати щтисодй муста^ил - сардорони оилахои нопурра -маълум бошад, дар оилахои пурра вазъият чй гуна аст? Чунин оилахо аз лихози равна^и моддй ва та^симоти баробари захирахо барои зан бихиштанд? Тадкщот нишон медихад, ки харгиз ин тавр нест. Хусусан дар мавридхое, ки зан ё умуман даромади худро надорад ( кадбону аст), ё сахми у дар бучаи оила хеле ночиз аст, ин мушкилот бо шиддати том арзи вучуд мекунад. Дар ин маврид вазъияти тобеияти ичтимоию щтисодии зан ба вучуд меояд [ 3, с.5].

Р. Листер се чабхаи тобеияти молиявии занро аз мард чудо мекунад: 1) кам будани назорат (мувофи^и маълумоти тад^и^от вазъияти занхои аз шавхар чудошуда бадтар аст, вале кайфияти ичтимоии онхо хеле бехтар мебошад, зеро онхо худашон ба захирахои оилавй назорат мекунанд) ; 2) камху^у^й; 3) эхсоси чавобгарй барои сарф кардани пул ( занхое, ки маош намегиранд, шарм медоранд барои худ пул сарф кунанд) [ 14, с.50].

Яке аз нишонахои асосии хукмравоии мард ба зан хушунат мебошад. Баъзе муха^и^он оиларо чун "системаи хокимияте" арзёбй менамоянд, ки дар он обруи мард ба захирахои и^тисодй ва мав^еи у дар чамъият асос меёбад. Хдрчанд дар мусохиба занхо хушунати чисмониро нисбати худ хеле кам зикр мекунанд, вале хушунати психологй ходисаи хеле интишорёфта аст. Х^укмравой бар зан дар чунин шаклхо зохир мегардад: мочарохои оилавй, талаб кардани хисоботи пулхои масраф шуда, му^обилати шавхар ба пешравии мансаби зан, худсарона кам кардани маблаге, ки барои зан чудо карда шудааст.

Зухуроти "безарартари" нобаробарии и^тисодии занхо дар оила - та^сими корхои хона мебошад, ки аксар ва^т занхоро ^онеъ намегардонад, аммо онхо наметавонанд ё чуръат намекунанд, ки онро ба фоидаи худ хал кунанд. Дар анъанаи феминистй робитаи зерини сабабу натича баррасй мешавад: азбаски зан камтар пул кор мекунад, ба вай хиссаи камтари даромади оилавй мерасад, ки инро хачми зиёди ва^ти холии у чуброн намекунад. Модоме, ки зан худашро хуронда наметавонад, мард уро истисмор менамояд. "Бартарияти оилаеро, ки дар он мард ба "пулёбй "машгул шуда, зан кадбону мебошад, арзёбй карда, занхо муфид будани чунин та^сими на^шхоро барои умуман оила ё аъзои алохидаи он тасди^ кардаанд, вале на барои худ"[ 4,с.4 ].

Илова бар ин, зан дар назари ахли оила "сарфкунандаи" пули бо ара^и чабин рубидаи шавхар менамояд. Агар мард бо пайдо кардани пул машгул бошад, зан фа^ат

метавонад онро каму беш о^илона сарф намояд, лекин онро зиёдтар карда наметавонад. Баъзан мардхо аз xapочоти калони занхои xyд норозй шуда, шубха мекунанд, ки онхо як ^исми пулро пинхон менамоянд.

Боз як натичаи тобеияти и^тисодй - махдудшавии имконияти назорат ба зaxиpaxои оилавй мебошад. Ин вазъият дар оилахои гуногундаромад мyxтaлиф аст. Тасаввуротро дар бораи оила чун як чизи том ва ичрокунандаи вазифаи ягонаи фоидаовар (Г.Баккер), оилахои камбизоате, ки ма^садашон зиндамонии чисмонию ичтимоист, ба таври аёнй инъикос мекунанд. Дар ин маврид доир ба ху^у^у вазифахои зану шавхар кам саволхо пайдо мешаванд, аммо бори идоракунии даромади нокифоя одатан ба души зан меафтад.

Баробари дар оила пайдо шудани даромади иловагй дар та^сими он зиддият ба вучуд меояд. Тахлили мусохиба бо занони аз чихати и^тисодй мав^еашон гуногун нишон медихад, ки дар оилахои камбагал даромади шавхар пурра ба бучаи оила даромада, ба дасти зан дода мешавад; дар оилахои даромадашон миёна зану шавхар ху^у^и та^рибан баробар сарф кардани пулро доранд; дар оилахои даромадашон калон шавхар ба занаш бо салохдиди xyд барои рузгор ва xapчи шaxcй пул медихад.

Тобеияти и^тисодй бо махдуд намудани озодии шaxcии занхо дар чахорчубаи оила низ зохир мегардад. Бо вучуд он, ки ва^ти cоxибxонaзaн модари дар давраи хомиладорй буда, ба ^авли як зани мусохибакунанда, "арзише надорад", зани аз рчихати и^тисодй тобеъ на хама ва^т метавонад, ки онро бо жтиёр ва салохдиди xyд гузаронад. Назорати мард то ба ма^оми xизмaтгоp паст фуровардани зан низ зохир мегардад, агар имконияти киро намудани xизмaтгоp мавчуд набошад.

Нихоят, аз лихози ичтимоию пcиxологй низ занхо аксар ва^т аз ма^оми номуста^или xyд азоб мекашанд. Ч,амъияти мо чамъияти мардсолорист ва арзишхое, ки бо стандартхои рафтори мардона марбутанд, ба монанди арзишхои муста^илияти молиявй, чун арзишхои умумибашарй дарк карда мешаванд. Хатто занхое, ки аз хаёти оилавии xyд ^онеанд, гуфтанд, ки xyдpо ба хар хол аз шавхарашон як зина поёнтар хис мекунанд, чунки пул кор намекунанд. Худи зарурати пул пурсидан нобаробарии ма^оми зану мардро тачассум менамояд. Шарафи озорёфта, xоxиши "xyдpо инсон хис кардан" омилхои ^авй ва тахриркунандае мебошанд, ки занхоро ба кор кардан мачбур месозанд, хатто агар ба ин зарурати и^тисодй набошад.

Точикистон баъди пошxypии Иттиходи Шуравй чун дигар чумхурихои иттифо^й исти^лолияти давлатиро ба даст овард. Вале ин во^еаи фapaxбaxш дар шароите ба вучуд омад,ки кишварро бухрони шадиди ичтимоиву и^тисодй фаро гирифта буд, вазъи сиёсй низ бар асари кашмакашихои хизбу харакатхои сиёсии навтаъсис муташаннич гашта буд.

Тахлил нишон медихад,ки пошшурии Иттиходи Шуравй боиси канда шудани робитахои и^тисодй ва сар задани бухрони и^тисодй гардид. Ч,анги доxилии панчсола, ки чони 15О ООО нафарро гирифт, 25 ООО зан бева ва 55 ООО кудак ятим монд, бухронро дучанд гардонид. Бухрони молиявй Хукуматро водор кард, ки барномахои таъминоти ичтимоиро, ки дар замони Шуравй тахия шуда буданд, ногахон ^атъ намояд ва дар баробари ин, xapочотpо барои низоми маориф ва тандурустй xеле кам кунад. Аз сабаби нарасидани маблаг муассисахои инфpacоxтоpи ичтимой ба шароити ногувор мувочех гаштанд. ^исми зиёди ахолй, аз чумла занон бинобар бархам xypдaни низоми мавчудаи хифзи ичтимой бемухофизат монданд [2].

Дигаргунихои и^тисодй ва падидахои ичтимоие, ки дар кишвар ба амал омаданд, боиси тагйироти ами^, пеш аз хама дар мав^еи занон гардиданд. Падидахои xоcи ин раванд паст шудани даромади онхо, камбизоатй, бекорй, паст шудани сатхи зиндагй, таба^абандии шадиди ичтимой ба шумор мерафтанд. Дар раванди ислохоти чомеа ичрои

вазифахои модарй ба зан мушкилтар гардид. Вазъи щтисодй, чисмонй, равонии занон, ки сатху сифати неруи мавчуда ва ояндаи инсонии кишварро муайян мекунад, ба таври назаррас бадтар мешуд[13].

Дар солхои чанги шахрвандии Точикистон (солхои 1992-1997) ва солхои аввали баъдичангй дар мамлакатамон раванди ташаккули ицтисоди бозорй мушохида гардид,ки ин омил вазъи щтисодй, ичтимой ва сиёсии занонро дар мачмуъ вазнинтар гардонид. Сатхи пасти фаъолияти ицтисодии занон, сатхи баланд ва бекории дарозмуддат дар байни занон , феминизатсияи камбизоатй, афзоиши тамоюлхои табъиз дар мехнат ва шугли занон, паст шудани сатхи тахсилоти занон, бад шудани амнияти ичтимой, ра^обатпазирии пасти занон дар бозори мехнат, намояндагии ками занон дар ^абули ^арорхо ва гайра гугувохи ин иддаоянд.

О^ибатхои давраи гузариш махсусан ба ^исми занони ахолии мамлакат таъсири манфй расонд. Сарбории занон ба далели он ки бештари мардони добили кор мачбур ба мухочирати корй дар чустучуи кор шудаанд, афзоиш ёфтааст. Эхёи муносибатхои анъанавии патриархалй мацоми занро дар чомеа ба маротиб поин бурд. Издивочи бармахал, издивочи мачбурй, бисёрзанй ва хушунати хонаводагй густариш ёфт. Хдмаи шароитхои дар боло зикршуда ба вазнин гаштани шароити занон ва кудакон мусоидат карданд.

10 сентябри соли 1998 бо карори Хукумати Чумхурии Точикистон На^шаи миллии чорабинихои Чумхурии Точикистон оид ба бехтар намудани ма^ом ва на^ши занон барои солхои 1998-2003 тасди^ карда шуд[6]. Бо кабул гардидани Платформаи миллии амал оид ба баланд бардоштани мацоми зан дар чомеа Чумхурии Точикистон хамчун давлати сохибихтиёр ухдадорихои муайянеро ба зимма гирифт. Ин хадафхо ва афзалиятхо мав^еъ ва мацоми занро дар чомеа ба куллй тагйир дода, и^тидори зехнй ва маънавии зан дар чахони муосир на^ши рузафзун пайдо кард, масъалахои нави таъхирнопазири баланд бардоштани на^ши занон ба миён гузошта шуданд. Фармони Президента Чумхурии Точикистон «Дар бораи баланд бардоштани на^ши занон дар чомеа», ки соли 1999 ба табъ расид, эътирофи расмии дастгирии сиёсати гендерй дар Чумхурии Точикистон ва рушди устувор дар чомеа мебошад, ки он ба таъмини ху^у^и баробар ва имкониятхои баробари хамаи аъзои чамъият нигаронида шудааст.

Дар мархилаи аввали сохибисти^лолии Точикистон дар ха^и^ат вазъи ичтимоии занон, чалби онхо ба шугли мехнат дар сатхи паст ^арор дошт. Занони Точикистон ба печидагии вазъи ичтимоию ицтисодии худ бо афзоиши фаъолияти чамъиятй, ки пеш аз хама дар рушди ташаббусхои шахрвандии занон зухур мекард, посух доданд [9,с.26]. Дар чомеа ва дар нихояти кор рафъи нобаробарии гендерй тавассути тадбирхо ва барномахои мушаххасе, ки мутоби^шавии занон ба шароити нави мехнат ва маишати занонро таъмин менамоянд, яъне бо рохи ташкили касбомузй ва бозомузии занон, фарохам овардани шароит барои худшиносии касбии онхо, ёрии хамдигарй ва дастгирии ташаббусхои мехнатй таъмин гаштанд.

Ихтисори истехсолот, хусусигардонй боиси аз бахши давлатй озод шудани ^увваи корй ва кам шудани талабот ба ^увваи кории иловагй гардид. Инкишофи раванди гайрииндустриякунонй дар рафти ислохоти бозор боиси аз 21%-и соли 1991 то 8%-и соли 2003 кам шудани шумораи нокон дар саноат гардид[10,с.69]. Як ^исми ахолии добили мехнат ба сохахои камсамари кишоварзй, хочагихои ёрирасони шахсй, савдои майда та^сим карда шуданд. Дар баробари ин шумораи бекорон зиёд шуда, чараёни мухочирати мехнатй ба вучуд омад.

Тахлил нишон медихад,ки муаммои бо кор таъмин намудани ахолй, аз чумла кисми занони он хамоно яке аз масоили тезу тундтарин ва душвортарин дар Точикистон ба шумор меравад. Аксарияти занон дар сохахои каммузд - кишоварзй, маориф, нигахдории тандурустй ва гайра кор мекунанд. Бар асари сегрегатсияи касбй дар бозори мехнат, дар тамоми бахшхо музди мехнати занон умуман нисбат ба мардон пасттар аст. Дар охири соли 2015 музди мехнати занон 61,1 фоизи музди кори мардонро ташкил кард[1,с.137-138].

Сарфи назар аз бартарии занон дар кори кишоварзй дар дастрасии замин нобаробарии гендерй равшан ба назар мерасад. Шумораи занон ,ки дар сохаи кишоварзй шугл меварзанд (ба сифати коргарони кироя дар хочагихои чамъиятй (колхозхо), дар хочагихои дехконй (фермерй) ва дар китъахои наздихавлигй) нисбат ба мардон бештар мушохида мегардад. Чунончй, тибки руйхатгирии ахолии соли 2000 микдори занони дар хочагии наздихавлигй машгули кор (ин самти фаъолият шугли асосии онхо ба шумор меравад) 213,5 хазорнафарро ташкил кард ё ба 100 нафар мард 127 нафар зан рост омад; дар хочагихои дехконй (фаъолияти кироя ва гайрикироя)-80,2 хазор нафар занон машгули кор буданд ё ба 100 нафар мард 108 нафар зан рост омад. Соли 1999 дар 3,9 % хочагихои фермерй занон сарвар бошанд, пас дар соли 2003 ин нишондод ба 5,6 % баробар шуд[5,с.4].

Аз соли 2004 то соли 2016 шумораи хочагихои дехконй, ки ба онхо занон сарварй мекунанд, аз 2695 ба 31041 адад расид. Дар хамин хол, шумораи раисони хочагихои дехконй-занхо дар соли 2016 такрибан 4 маротиба нисбат ба мардон камтар аст. Хиссаи хочагихои дехконие, ки ба онхо занон сарварй мекунанд, хамагй 21,4 фоизиро ташкил мекунад.

Хушбахтона хануз аз солхои аввали сохибистиклолии мамлакат бо ташаббуси Президента Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон барои занону бонувон имкониятхои фарохи бехтар намудани вазъи иктисодию ичтимой фарохам оварда шуда, онхо дар тамоми самтхои афзалиятноки чомеа накши калидй доранд. Имруз дар сохторхои давлатии кишвар сафи занхои рохбар дар холи афзоиш аст.

Дар сатхи Хукумати мамлакат оид ба масъалахои занон, ба вучуд овардани шароити мехнат, бехтар намудани хаёти онхо санадхои мухими хукукй кабул гаштанд. Махсусан, Фармони Президента Чумхурии Точикистон Эмомалй Рахмон "Дар бораи баланд бардоштани макоми занон дар чамъият" дар рохи аз байн бурдани колабхои гендерй ва баланд бардоштани мавкеи занон дар чамъият замина фарохам овард[12].

Ин санад мухимтарин дастуре буд барои инкишоф ва кабули даххо дигар санадхои хукукй оид ба бехтар намудани шароити занон. Хукумати мамлакат якчанд санадхои дигарро, аз кабили Барномаи давлатй «Дар бораи самтхои асосии сиёсати давлат оид ба таъмини хукукхои баробар ва имкониятхои занон ва мардон дар Чумхурии Точикистон барои солхои 2001- 2010", Крнуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи кафолатхои давлатии баробархукукии мардон ва занон ва имкониятхои баробар амалй гардондани он", Барномаи давлатии «Тарбия, интихоб ва таъмини кадрхои рохбарикунандаи занони боистеъдод ва духтарон барои солхои 2007- 2016", Стратегияи миллии "Баланд бардоштани накши занон дар Чумхурии Точикистон барои солхои 2011-2020» ва гайра кабул ва амалй намуд.

Дар Точикистон барои бехтар кардани шароити шуглу мехнат тадбирхои мухим андешида шуданд. Тадбирхо аз кабили чудо кардани квотахои президента барои кабул ба мактабхои олй, грантхо барои занони сохибкор, стипендияи президентй барои хонандагони мактабхои маълумоти умумй, миёнаи махсус ва донишчуёни мактабхои олй ва гайра андешида шуданд. Барои дастгирии занони сохибкор, аз чумла сохибкорони

дехот, аз соли 2006 механизми чудо намудани грантхои Президента истифода мешавад, ки он имкониятро бахри таъмини ракобатпазирии занони сохибкор, дастрасй ба захираи молиявй, баланд бардоштани тахассуси занони сохибкор васеъ намуд.

Аз соли 2011 то соли 2015 тибки Карори Хукумати Чумхурии Точикистон 40 грант,аз соли 2016 то соли 2020 бо ин максадхо хар сол 80 гранти президентй ба маблаги умумии 2 миллион сомонй ($340 000) таъсис дода шуд, ки таксимбандии он чунин буд: 20 гранти 40 хазор сомонй, 20 гранти - хар як 30 хазор сомонй, 20 грант - 20 хазор сомонй ва 20 гранти - хар кадом 10 хазор сомонй [11,с.9].

Тибки иттилои Агентии хизмати давлатии назди Президенти Чумхурии Точикистон то якуми январи соли 2021 дар сохаи хизмати давлатй аз шумораи умумии 5718 нафар кадрхои рохбарикунанда 1098 ва ё 19,2 фоизро занон ташкил доданд. Ин нишондиханда шаходати пешравии фаъолияти зани точик дар чомеа мебошад. Дар вокеъ, бонувони точик бо хунару заковат, гайрату дониш, махорати забондонй ва одобу нафосати шаркиёна дар тахкими пояхои навини давлатдории Точикистони сохибистиклол сахми назаррас доранд.

Дар доираи татбики "Барномаи давлатии тарбия, интихоб ва чобачогузории кадрхои рохбарикунандаи Чумхурии Точикистон аз хисоби занону духтарони лаёкатманд барои солхои 2017-2022" соли 2020 як нафар зан ба мансаби муовини Сарвазири Чумхурии Точикистон, ду нафар вазир ва ду нафари дигар ба вазифаи раисони нохияхо таъин гардиданд.

Мувофики тахлили Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Хукумати Чумхурии Точикистон натичаи интихоботи вакилон дар соли 2020 нишон дод, ки ба Мачлиси миллии Мачлиси Олии кишвар 8 зан ва ё 25,8 фоиз, инчунин ба Мачлиси намояндагон 15 зан ё 23,8 фоиз интихоб шуданд, ки ин микдор нисбат ба интихоботи каблй афзудааст.

Хукумати мамлакат ба кувваи бузург ва неруи тавоною созандаи занон эътимоди бузург дошта, минбаъд низ барои дастгирии онхо дар тамоми самтхо тадбирхои амалй меандешад. Рохандозии курси 6-мохаи омузишии "Мактаби сарварони чавон" таквияти гуфтахои болост. Ин ташаббуси начибу созанда аз чониби Кумитаи кор бо занон ва оилаи назди Хукумати Чумхурии Точикистон ба рох монда шуда, чихати чалби бештари духтарону занон ба хизмати давлатй ва дигар сатххои рохбарикунанда барои 50 нафар донишчудухтарони фаъолу сохибистеъдод пешбинй ва кабул гардидааст. Хамин аст, ки айни хол дар ин курс донишчудухтарони фаъоли муассисахои тахсилоти олии кишвар чалб ва ба тахсил фаро гирифта шудаанд. Бояд гуфт, ки ин икдом бахри густариши фаъолияти минбаъдаи бонувон мусоидат менамояд.

Сарвари давлат дар Паёми навбатии худ ба Мачлиси Олй кайд намуданд, ки: "Занону бонувон дар баробари фаъолият дар сохахои ичтимой, аз чумла илму маориф, хизмати давлатй, кишоварзй ва саноат, инчунин, дар сохахои наклиёт, энергетика, алока, сохтмону меъморй, бонкдорй, макомоти хифзи хукуку тартибот ва дар сафи Куввахои Мусаллахи кишвар низ софдилонаву содикона захмат кашида истодаанд.

Махз ба хамин хотир, баланд бардоштани макоми ичтимоии занон, аз чумла дар макомоти рохбарикунанда хамеша дар мадди назари Хукумати мамлакат карор дорад"[8].

Имруз дар сохаи маорифи кишвар 73 фоиз ва тандурустй наздики 68 фоизи кормандонро ташкил медиханд. Инчунин дар Хадамоти алока - 64 фоиз, Кумитаи забон ва истилохот - 60 фоиз, Вазорати адлия - 58 фоиз, Вазорати фарханг - 36,2 фоиз ва Агентии хизмати давлатй - 34,1 фоиз занон фаъолият менамоянд [ 7]. Маврид ба зикри хос аст, ки занони шарафманди точик дар дигар самтхои хаётан мухими чомеаи кунунй фаъолияти пурмахсул доранд.

Имруз бо ифтихор метавон гуфт, ки зани точик дар баробари фаъолияти давлатй, инчунин асолати аслии худ, хамсари хуб ва модари мехрубон буданро фаромуш насохта, муваффа^она вазифахои бар зимма доштаашро ичро менамояд.

Хизматхои соди^она ва фаъолияти пурсамари бонувон аз чониби Хукумати кишвар ^адр гардида, бахри зиёд намудани рохбарони сохтору вазоратхо аз хисоби занон табдирхои судманд пешбинй ва амалй мегардад.

Хамин тавр, тахлилхо нишон медиханд,ки дар Чумхурии Точикистон баъди бартараф намудани вазъи бухронии солхои чанги шахрвандй дар масъали рушди ичтимоиву и^тисодй, аз чумла бехдошти шугли мехнати занон тадбирхо андешида шуданд. Барои амалй гардондани ху^у^у имкониятхои и^тисодии занон шароитхои зарурй фарохам оварда шуданд, инчунин иштироки баробарху^у^и онхо дар сохаи итисодиёти кишвар таъмин гардид, ра^обатпазирии занон дар бозори мехнат ру ба афзоиш ниход. Хамзамон аз давраи аввали исти^лолият то ба имруз вазъи ичтимоии ахолй, аз чумла занон пайваста дар маркази таваччухи давлат ва Хукумати Чумхурии Точикистон ^арор дошт. Зеро, сиёсати ичтимой мухимтарин самти сиёсати давлат дар чомеаи Точикистон аст.

ПАЙНАВИШТ:

1. Агентство по статистике при Президенте РТ. Таджикистан: 25 лет государственной независимости. Статистический сборник. - Душанбе, 2016. - С. 137-138.

2. Альтернативный доклад о ходе выполнения Республикой Таджикистан Международного пакта об экономических, социальных и культурных правах. 2006//http://hrlibrary. umn. edu/ russian/esc/ Raltngoreport_ Tajikistan 2006. html (Санаи муроциат: 02.03.2022)

3. Балабанова Е.С. Зависимость женщин: теоретические подходы к изучению / Е.С. Балабанова //Гендерные исследования. - 2000. № 4.- С. 266-277.

4. Беляева Ю.В., Тукумцев Б.Г. Социальное самочувствие женщин занятых преимущественно домашним хозяйством: попытка социального анализа / Беляева Ю.В., Б.Г. Тукумцев //Женщина в российском обществе. - 1997. - №4. -С.2-6

5. Документирование опыта ЮНИФЕМ СНГ по совершенствованию законодательства в Таджикистане. - Душанбе, 2007. - 49 с.

6. Национальный план действий по улучшению положения женщин Республики Таджикистан, по повышению статуса и роли женщин на 1998-2003 гг. -Душанбе,1998. - С.68.

7. Паёми Асосгузори сулуу ваудати миллй - Пешвои миллат, Президенти Цумуурии Тоцикистон муутарам Эмомалй Раумон ба Мацлиси Олии Цумуурии Тоцикистон аз 26.01.21.//www.president. tj (Санаи муроциат: 03.03.2022).

8. Паёми Президенти Цумуурии Тоцикистон, Пешвои миллат муутарам Эмомалй Раумон «Дар бораи самтуои асосии сиёсати дохилй ва хориции цумуурй».21.12.2021//http://prezident.tj/node/27417 (Санаи муроциат: 03.03.2022).

9. Развитие женского предпринимательства в Республике Таджикистан: основные характеристики и проблемы (итоги исследования НАДЖТ). - Худжанд, 2001. - 26 с.

10. Статистический ежегодник РТ - 2003. - Душанбе: Госкомстат, 2003. - 69 с.

11. Третий альтернативный доклад общественных объединений Таджикистана по реализации Конвенции о ликвидации всех форм дискриминации в отношении женщин. - Душанбе, 2018. - 25 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.