Научная статья на тему 'Таҳлили низоми андози муосири Ҷумҳурии Тоҷикистон'

Таҳлили низоми андози муосири Ҷумҳурии Тоҷикистон Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
10197
900
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
НАЛОГОПЛАТЕЛЬЩИК / НАЛОГОВАЯ СИСТЕМА / TAX SYSTEM / НАЛОГОВЫЕ ЗАКОНОДАТЕЛЬНЫЕ АКТЫ / TAX LEGISLATIVE INSTRUMENTS / НАЛОГОВЫЕ СТАВКИ / TAX RATES / СУММА НАЛОГА / TAX AMOUNT / НАЛОГОВОЕ БРЕМЯ / TAX BURDEN / НАЛОГОВЫЕ ЛЬГОТЫ / TAX PRIVILEGES / TAX BEARER

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Маьмуров Анвар Махмуджанович, Mamurov A.M.

В данной статье даётся понятие налоговой системы Автором теоретически и практически полностью проанализировано современное состояние налоговой системы и изложены его результаты в соответствии с поставленной целью и задачами. В статье автор особо отмечает необходимость коренной реформы национальной налоговой системы, которая должна соответствовать современным требованиям мировой экономики. Автор вносит ряд предложений для обеспечения прозрачности налогообложения, а также отмечает, что для эффективного использования бюджетных средств необходима разработка и принятие Государственной программы информатизации налоговых и таможенных служб. Также исследуются показатели количественного изменения налоговой нагрузки на уровне конкретного экономического субъекта, в результате чего выявлены основные направления снижения бремени налогообложения, что вызывает особый интерес и создает почву для дальнейшего изучения и проведения исследований.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

АНАЛИЗ СОВРЕМЕННОЙ НАЛОГОВОЙ СИСТЕМЫ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН

In his article the author discloses the notion of “tax system”. He analyzes exhaustively the modern state of tax system both in theoretical and practical aspects; the results being expounded in conformity with the goals and objectives designed. The work reflects actualness of the challenged theme under contemporary conditions, necessity of its research, goals and objectives of exploration, practical significance of the work. The author investigates also the indices of quantitative change in reference to taxation encumbrance at the level of a concrete economy subject that results in elicitation of the major trends referring to a reduction of taxation burden. The article causes interest and creates the ground for further studies and explorations of the issue in question.

Текст научной работы на тему «Таҳлили низоми андози муосири Ҷумҳурии Тоҷикистон»

Маъмуров Анвар Маумудцонович,

сармуаллuмu кафедраu андоз ва андозбандт ДД^БСТ

ТА^ЛИЛИ НИЗОМИ АНДОЗИ МУОСИРИ ЧУМ^УРИИ ТОЧИКИСТОН

Аз системаи андозе, ки амал кapдa истодааст, cоxибкоpон, иктисоддонхо, зиёиён, pyзномaнигоpон ва aндозcyпоpaндaгони ^TOpñ ноpозигии зиёде изxоp мекунанд. Баъди xap як интихобот одамон yмедвоpaнд, ки cиёcaтмaдоpони нав ба системаи андоз тaFЙиpоти нави беxтap дохил мекyнaнд. Як микдоp вакт мегyзapaд ва мо мебинем, ки caнaдxои конyнгyзоpии андозй, ки кабул шyдaaнд, xеч беxбyдй нaмеоpaнд ва боз xaмон тaнкидxо мемонанд. Саволе ба миён меояд, ки бapои чй аз cоxибкоp cap кapдa то олимон, аз pyзномaнигоpон то хидматчиёни Вaзоpaти молия аз низоми мавчудаи андоз ноpозй мебошанд?

Тaxлил нишон медиxaд, ки ягон асоси умумй дap байни ин aкидaxо намебошанд ва xap кас ба тapaфи худ мекашад. Ба aкcapи мapдyм ин нукта маъкул нест, ки мизощои андоз хеле баланданд. Баъзе фи^ мекунанд, ки дap иктисодиёти бозоpй aндозxо ба монанди дунёи кадим бо мaблaFи ночиз ^pñ кapдa мешаванд. Дигapон бap он акидаанд, ки озодии cоxибкоpон ба aндозxо xaм пaxн мешавад, яъне хоxaм, мепapдозaм - нaхоxaм, пинxон мекунам.

Дap cypaти тафтишу танкид ягон шахс икpоp намешавад, ки ман xaмон кaдap мaблaFи андоз, яъне мaблaFи дaвлaтpо пищон кapдaм. Дap бapобapи ин, xaмaи онxо xaнгоми дap вакташ нaгиpифтaни маоши коpкyнони тaшкилотxои бучавй, ё надодани нафака ё ичpо нашудани cyпоpиши давлатй xyкyмaтpо aйбдоp меxиcобaнд. Дap ин чо маълум мешавад, ки aндозxо бо мунтазам таъминкунии хapочоти xyкyмaт бояд мувофик бошанд.

Аз xaд зиёд будани хислати фискалии системаи андоз, набудани дacтгиpии молиcтеxcолкyнaндaгони ватанй, андозбандии зиёди фоида ва камии моликият, андозбандии зиёди шахсони вокей дap xоле, ки музди коp нисбат ба дaвлaтxои хоpичa хеле паст мебошад, тaFЙиpоти зуд-зуди aндозxо, андозбандии пасти зaхиpaxои табий ва пaxлyxои дигap, ки онpо бешyмоp номбap кapдaн мумкин аст, боз мавз7и танкид ва нигapонии

мардум карор мегиранд. Бархе пешниход мекунанд, ки системаи андози амал карда истодаро манъ ва низоми навро чорй кунем. Бо хамаи ин фикрхо ба ягон максад расидан номумкин аст, вале хар яки онхо дар худ тухми хакикатро доранд. Системаи андоз ба дигаргунй мухточ аст, вале ин дигаргунихо набояд аз идеяхои хавасй, ё ин ки аз ягон давлатхои гарб гирифта шуда бошанд.

Дар Точикистон мактабхои илмие, ки ба ин соха мутахассис тайёр мекунанд, ба талабот пурра мувофик нестанд. Мо дар бораи кадрхои бокувват ва ихтисосашон баланд сухан меронем, ки онхо дар амал системаи андозро комил ва инкишоф диханд ва натичаи ин ё он чорабинихоеро, ки дар ин соха гузаронида мешавад, дурбинй карда тавонанд.

Масъалахои баланд бардоштани фарханги андозсупории андозсупорандагон ва пайваста гузаронидани корхои тавзехотй ва фахмондадихй дар Паёми Сардори давлат ба Мачлиси Олии Ч,умхурии Точикистон рузи 24 апрели соли 2010 таъкид гардидааст ва он моро водор месозад, ки дар ин самти фаъолият бенихоят чиддй рафтор намоем.1

Дар баробари ин, дар ташкили кор ва фаъолияти макомоти андоз мушкилоти чиддй ба мушохида мерасад, ки мухимтарини онхоро ба таври зайл ифода намудан мумкин аст:

- таъмини мацомоти андози уамаи сатууо бо неруи кадри ва техники нопурра мебошад, суръати таъсиси сохторуои кор бо андозсупо-рандагон заиф буда, самаранокии фаъолияти нозироти андози шауру ноуияуо, ки басти ками кори доранд, паст аст;

- сатуи хизматрасони ба андозсупорандагон цавобгуи талабот набу-да, дар бацайдгирию бауисобгирии андозсупорандагон мушкилот ба мушоуида мерасанд, тартиби пешниуоди эъломияуо ва пардохти маблаги андоз мураккаб буда, тартиби худандозбандие, ки айни замон мавриди истифода царор дорад, ба соддакуни ниёзманд аст;

- уацми бацияи царзи андоз калон буда, уамеша дар уолати афзоянда царор дорад, низоми дурусти кор доим ба кам намудани царзуои андоз ташаккул наёфтааст, сатуи дониши кормандон доир ба цонунгузории андози цорй паст аст;

- мацомоти андоз бо кадруои баландихтисос пурра таъмин нест;

- тибци цонунгузори шумораи уисоботи андоз ва пардохтуои андози муцарраршуда бештар аз интизоми андозсупории андозсупорандагон аст.

1 Паёми Эмомалй Рахмон, Президенти Чумхурии Точикистон ба Мачлиси Олии Ч^умхурии Точикистон рузи 24 апрели соли 2010./ «Бочу хироч». Нашрияти Кумитаи андози назди Хукумати ^умхурии Точикистон, №3 (738), 18.01.2011, сах 16.

Тaxлили фаъолият ва нaтичaxои cолxои гузашта имконият медщад кайд намоем, ки системаи андози Точикистон аз pyзxои аввали фаъолияти худ дap шapоити бyxpони иктисодй амал мекунад. Дap шapоити вазнин системаи андоз зиёдшавии кacpи бyчетиpо тоб овapдa бapои мунтазам амал кapдaни тамоми хочагии давлат ва молиякунонии хapочоти зapypиpо таъмин намуда истодааст ва асосан ба талаботи дaвpaи гyзapиш чавоб медиxaд.

Вале биcёpиxо акида доpaнд, ки гapонии aндозxо бояд кам кapдa шавад. Аз як ч^ат онxо хато намекунанд, лекин то чи андоза бояд паст кapд? Мизони aндозxо бояд чи хел бошанд, баланд ё паст? Ин пpоблемaи доимии нaзapия ва амалияи андозбандии чaxониён мебошанд.

Аз як тapaф xaмa мехоxaнд, ки кам андоз cyпоpaнд, аз тapaфи дигap xaнгоми кам будани мaблaF дap бучет давлат наметавонад вaзифaxои хyдpо ичpо кунад: бо мaблaF таъмин намудани хочагии халк, xaлли мacъaлaxои ичтимой, тapaккиёти илму мaоpиф, таъмини мудофиаи давлат ва мисли ин дигap мacоилpо. Лекин бояд кайд кapд, ки зиёдшавию гapонии андоз ба ваъсешавии базаи андозбандй мувофик ояд ва дap xaмон вакт меафзояд, ки arap ба молиcтеxcолкyнaндaгон шapоити хуб дода шавад.

Дap cолxои 70-80 xaмaи дaвлaтxо таълимоти Ф.Лaффеppо дap боpaи вобастагии мизони андоз ва caтxи дapомaд кабул кapдaaнд фасми А,Б). Дap pacм тиpи обтсисса мизони aндозxоpо нишон медиxaд, тиpи оpдинaтa бошад, воpидот ба бyчapо нишон медиxaд. Дap вакти зиёд кapдaни мизони андоз xaчми воpидот меафзояд, ки ин xолaт то ба нуктаи максималй pacидaн давом мекунад, баъди ин афзоиш суст мешавад ва бо зиёд кapдaни мизони андоз метавонад якбоpa паст шавад.

Хдмин тapик, xaнгоме ки мизони андоз як caтxи мyaйянpо ишFOл мекунад, xaвacмaндй ба œx^^pï, васеъ кapдaни иcтеxcолот нест мешавад ва xaчми дapомaде, ки ба андозбандй пешнщод кapдa мешавад, кам мешавад. Бо афзоиши зиёдтap xaвacмaндй ба меxнaт ва cоxибкоpй паст мешавад ва xaнгоми 100% шудани мизони андоз воpидот ба буча ба cифp бapобap мешавад, чунки xеч кас нaмехоxaд ба давлат муфт ^p кунад. ^исми cоxибкоpон ба иктисодиёт Faйpиконyнй дохил мешаванд.

Расми А Кацхати Лаффер

Расми Б. Графики таъсири сатхи андозхо ба ицтисодиёт

ДМ- даромади милли (базаи андозбанди) А- даромади андозбандишаванда

— даромадуое, ки уацицатан андозбанди карда мешавад //-даромаде, ки аз андозбанди пинуон карда шудаанд. МА- мизони андоз

Аз руи назарияи Ф.Лаффер тараккиёти иктисодиёти гайриконунй, яъне иктисодиёти пинхонй барзиёд ба системаи андоз чаппа мутаносиб мебошад, яъне зиёдшавии андозхо ба зиёдшавии иктисодиёти гайриконунй оварда мерасонад. Дар натича андозсупорандагон хачми дарома-

дaшонpо кам кapдa нишон медщанд. Вале aндозxоpо аз худ паст кapдaн мумкин нест. Ба хотиp меоpем, ки aндозxо вазифаи мaxдyдкyниpо xaм ичpо мекунад. Мизощои пасти aндозxо ба зиёдшавии фаъолияти œx^-коpй меоpaнд, ки он ба бyxpони бapзиёдиcтеxcолкyнй ва вaйpон шудани экология овapдa меpacонaд. Kонyнгyзоpии андозй дap Ч,yмxypии Точи-кистон мaчмyи caнaдxои меъёpй-xyкyкй мебошад, ки мyноcибaтxои xyкyкии aндозиpо танзим менамояд. Kонyнгyзоpии андозии амалкунанда аз соли 1992 cap кapдa кабул гapдид ва аз конyнxои Ч,yмxypии Точи-кистон «Оиди acоcxои системаи андоз», «Оиди мaкомотxои андозй», акт-XOи конунй ва Кодекси андоз ибоpaт аст.

Лозим ба ёдовapиcт, ки дap тaъpих кадами чиддй дap модеpнизaтcияи системаи андози Ч,yмxypии Точикистон аз 01.01.1999 сол - лaxзaи ба амал татбик гapдонидaни Кодекси нави андоз гузошта шуд.

Мapxaлaи навбатии paвaнди модеpнизaтcияи системаи андози Ч,yмxypии Точикистон мapбyт ба кабули Кодекси нави андозй дap санаи 13.12.2004 аст, ки дap натичаи мyxокимa ва бappacии муфассал дap он pyз вapиaнти нщоии Кодекси андоз дap чyмxypй кабул кapдa шуд. Дap шapоити xозиpa бaxpи ташаккул ва дap бобати Faнй гapдонидaни бучаи давлатй дap асоси Кодекси андози Ч,yмxypии Точикистон ва дacтypxои Дукумат 21 намуди асосии андоз ва пapдохтxо амал мекунанд. Андозxо дap Ч,yмxypии Точикистон аз aндозxои умумидавлатй ва мaxaллй ибоpaт мебошанд. Гуногуншаклии aндозxо мacъaлaxои гуногуни ичтимоиву иктисодй ва вaзифaxои гyногyнpо амалй мегapдонaд. Вале микдоpи зиёди aндозxо ба афзоиши хapочот оиди чaмъовapии онxо ва capкaшй кapдaн аз пapдохти aндозxо овapдa меpacонaд.

Бояд гуфт, ки аз кабили aндозxои Faйpимycтaким андози apзиши иловашуда мавкеи боcaзоеpо ишFOл менамояд. Ин намуди андоз дap a^ap^ra мaмлaкaтxо, аз чумла дap Ч,yмxypии Точикистон то 20%, му-^ppap кapдa шудааст. Аммо минбаъд, чи хеле ки дap Паёми Пpезиденти Ч,Т ба Мачлиси Олй аз 13.04. 2009 омадааст, дap caтxи 18%1 мyкappap кapдa мешавад. Се омили асосй оиди истифодаи андози apзиши иловашуда вучуд доpaд:

- даромадуоu з^дро mаъмuн ме^нанд;

- дар андозu мyайян он нейmралй аcm;

- дар шароumu mашаккyлu uцmucодuému бозорй, дар уоле кы акcарuяm на бо ucmеуcолоmu реали, балкп бо савдо ва м^наравй ва харuдy Фуруш машгyл уа^анд, махcycан самаранок аcm.

Дap соли 2010-ум афзоиши вокеии ММД -и кишвap ба андозаи 6,5 фоиз ё дap xaчми беш аз 24,7 млpд. сомонй таъмин гapдид. ММД ба xap capи axолй нисбат ба соли 2009-ум 18% ва музди миёнаи вокей 17% зиёд

1 Паёми Президента Чyмxypии Точикистон Э. PaxMOH ба Мачлиси Олй аз 13.04.2009,с. 32.

шуд. Рушди иктисодиёт асосан аз хисоби зиёдшавии хачми истехсоли махсулоти саноатй - 9,7%, кишоварзй - 6,8%, гардиши савдои чакана -9,5% ва афзудани хизматрасонихо - 13,1% таъмин карда шуд, сатхи таваррум - 9,8%.

Ичрои бучети давлатй дар сатхи 100,3% таъмин гардида, ба он 6,5 млрд.сомони маблаг ворид гардид, ки ин ракам дар мукоиса бо соли 2009 ба маблаги 1 миллиард сомонй зиёд мебошад. Бучети чумхуриявй бо са-баби ичро нашудани накшаи пардохтхои гумрукй ба андозаи 4,7% таъ-мин нагардид, ки нисбат ба накшаи пешбинигардида 159 млн. сомонй кам мебошад. Харчанд ки ичрои бучети давлатй таъмин карда шуд, аммо асосан бо сабаби зикршуда накшаи даромад аз руи чор намуди андоз ичро нагардид. Дар ин давра бакияпулихои андозй нисбат ба аввали сол ба маблаги 72 млн. сомонй зиёд гардида, хачми онхо то санаи 1.01.2011 ба 688 млн. сомонй расид. Соли чорй кисми даромади бучети давлатй ба андозаи 8 миллиарду 292 млн. сомонй пешбинй гардидааст, ки ин нисбат ба бучети соли 2010 27% зиёд мебошад. Аз бучети имсола 32%-и маблагхо барои рушди иктисоди вокей ва сохтмони иншооти стратегй, аз чумла барои сохтмони неругоххои баркй-обй, хатхои интиколи барк, корхо-нахои саноатй, роххои мошингард ва накбхо равона карда мешавад.

Дар соли 2009 накшаи андозхо ва дигар пардохтхои хатмй, ки чамъ-оварии онхо тибки Конуни Ч,умхурии Точикистон «Дар бораи Бучети давлатии Ч,Т барои соли 2009» ба зиммаи макомоти андоз гузошта шуда-аст, ба андозаи 105,4% таъмин гардид ва ба чои 2337,6 млн. сомонии пешбинишуда ба бучет (бо назардошти андози ичтимоии гайрибучетй) 2464,6 млн. сомонй ворид карда шуд, ки ин нисбат ба нишондихандахои накшавй 126, 9 млн. сомонй зиёд аст. Воридоти маблагхо дар соли 2009 нисбат ба маблагхои дар соли 2008 вокеан чамъоварй гардида, ба андозаи 646, 9 млн. сомонй ё худ 35,5% зиёд мебошад. Накшаи андози ичти-мой дар соли 2009 аз хисоби ташкилотхои гайрибучетй дар хачми 101,2% ичро гардида, ба чои 471,5 млн. сомонй ба бучет 477,4 млн. сомонй ворид карда шуд, ки ин нисбат ба нишондихандахои накшавй 5,9 млн. сомонй зиёд мебошад. Нисбати маъмурикунонии андоз як катор тадбирхо анде-шида шуданд. Конунхои Ч,умхурии Точикистон аз 26 марти соли 2009 тахти № 493 ва аз 19 майи соли 2009 тахти № 525 «Дар бораи ворид наму-дани тагйироту иловахо ба Кодекси андози Ч,Т» кабул гардиданд. Тибки тагйироту иловахои мазкур тартиби хисобу пардохти як катор андозхо нисбатан содда гардида, нисбати андозсупорандагон як катор сабукихои андоз фарохам оварда шуд, аз чумла:

1. Бо максади бехтар намудани тартиби андозбандии супорандагони андозе, ки тибки низоми соддакардашуда андозбандй мешаванд, аз пардохти аз истифодабарандагони роххои автомобилгард ва андоз аз

арзиши иловашуда озод карда шуданд;

2. Тархи пардохтхо барои ташкилоти эхсонкорй ва ичрои фаъолияти эхсонкорй дар хачми вокеии маблагхои пардохташуда, аз 5 фоиз ба 10 фоизи фоидаи андозбандишаванда баланд карда шуд;

3. Аз объекти андозбандии андози ягона аз истехсолкунандагони махсулоти кишоварзй масохати замини истехсокунандаи махсулоти кишоварзие, ки мутобики моддаи 271 ва кисми 4 моддаи 267 Кодекси андоз аз андози замин озод карда шудаанд, хорич карда шуд.

4. Бо максади кам кардани таъсири манфии бухрони чахонии молиявй ба иктисодиёти кишвар ва паст кардани гаронии андоз ба молистех-солкунандагони ватанй меъёри андоз аз фоидаи аз 25 ба 15% ва андоз аз арзиши иловашуда аз 20 ба 18% паст карда шуд.

Вале чустучуи сатхи оптималии ситонидани андозхо яке аз муаммо-хои мураккаб ва зиддиятнок дар амалияи муосири андозбандй ба шумор меравад. Халли ин муаммохо, кабл аз хама, аз баходихии хакикии гаро-нии андоз, таксимоти баробари он байни сохахои сектори реалии иктисо-диёт ва дарачахои гуногуни андозсупорандагон ва хамчунин аз дарачаи асосноккунии чараёни ташаккули чунин бузургие вобаста аст, ки ба ша-роити иктисодиёти бозории давраи гузариш мувофик карда шуда бошад.

Дар Паёми Президенти Ч,умхурии Точикистон ба Мачлиси Олй «Дар бораи сиёсати бучетй барои солхои 2009-2010» ба зарурати минбаъ-даи модернизатсияи системаи андоз, аз он чумла, системаи маъмурияти он, оптимизатсияи чараёни ислохоти андозй махсусан таъкид карда мешавад. 1

Дар баробари ин, дар шароити хозира хангоми кабули карорхо дар сохаи сиёсати андозй-бучавй то сатхи зарурй ва кифоягй критерияи гаронии андоз ба назар гирифта намешавад. Аз ин лихоз, халли муаммои гаронии андоз танхо дар сурати тахлили дакик ва баходихии он дар сатххои гуногун: макро-, мезо- ва микроиктисодиёт имконпазир аст.

Тахлили объективии баходихии сатхи гаронии андоз дар сатхи макро-, мезо- ва микроиктисодиёт, махз дар асоси нишондихандахои макро-иктисодй сатхи амалии вазнинии андоз нишон медихад, ки дар соли 2008 сатхи он ба 18,7% ММД, барои мукоиса: дар солхои 2007 ва 2006 - 17,9 ва 16,6% мувофикан баробар аст. Азбаски фишори умумии андозиро ба арзиши иловашуда на андозхои чамъовардашуда, балки андозхои хисобшуда (бо назардошти карзхои андозй аз руи пардохтхои андозй) меоранд, бинобар ин гаронии андози реалй нисбат ба арзиши софи чорй (бе маблагчудокунихои истехлокй) дар соли 2007 - 24%-ро ташкил намуд.

1 Паёми Президенти ^умхурии Точикистон ба Мачлиси Олй аз 15.04.2009 «Дар бораи сиёсати андозй барои солхои 2009-2010», сах. 52.

Цадвали 1.

Гаронии андоз дар Цум^урии Тоцикистон дар сол^ои 2001-2007, %

Нишондих,андах,о Солх,о

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Х,иссаи андозх,о нисбати ММД 13,7 14,7 15,0 15,1 16,5 16,6 17,9

Х,иссаи андозх,о нисбати ММД (бе назардошти ислох,от ба иктисодиёти пушида, бо назардошти бузургии - 25%) 18,5 19,7 19,9 20,2 22,1 22,2 23,8

Х,иссаи андозх,о нисбати ММД: (бе назардошти андоз-х,ои и^тимой): -аз руи маблаги андозх,ои х,исобшуда; - аз руи андозх,ои пардохташуда ос ОС ■ 5 6,8 7,8 6,6 7,4 6,5 7,1 7,6 8,1 7,4 7,9 7,3 7,8

Х,иссаи андозх,о нисбати мачмуи арзиши иловашуда (МАИ) 15,0 16,3 16,7 17,0 18,7 18,7 20,4

Сарчашма уисоб шудааст дар асоси: Нишондщандауои асосии системам уисоби

милли/Мацмуаи омори.- Душанбе, 2008,с. 14.

Цадвали 2. Динамикаи воридоти пардохт^ои андози ба системаи буцетии Цум^урии Тоцикистон барои сол^ои 2001-2008 (млн. сом.)

Солхо Нишондих,андах,о

^исоб карда шудааст Ворид шудааст (бе назардошти андоз-х,ои ичтимой) Ворид шудааст (бо назардошти андозх,ои ичтимой) Фарцият

2001 215,9 213,1 252,7 - 2,8

2002 228,9 262,6 322,1 33,7

2003 312,2 351,8 431,4 39,6

2004 403,9 437,3 545,9 33,3

2005 549,3 583,5 735,0 35,1

2006 683,2 736,9 950,8 53,7

2007 930,3 1001,9 1362,9 71,6

2008 1439,3 1470,9 1966,2 31,5

Сарчашма: Маълумоти уисоботии Кумитаи андози ЦТ.

Тахлили воридоти андозхо ба бучети давлатй дар солхои 2001-2008 нишон медихад, ки хиссаи воридоти андозй бо меъёри афзоиши хачми ММД афзудааст. Дар соли 2008 хамаи пардохтхои хислати андозй (бо на-зардошти пардохтхо ба фондхои давлатии гайрибучетй) 3298,0 млн. сом. Хангоми хачми ММД (дар нарххои чорй) 17609,3 млн. сом. ташкил на-муданд. Хамин тарик, гаронии андоз дар соли 2008 - 18,7% ММД -ро ташкил дод. Барои мукоиса кайд кардан мумкин аст, ки дар соли 2001 бузургии ин нишондиханда 13,7%- ро ташкил намудааст, яъне гаронии андоз дар мархилаи аз солхои 2001-2007 ба андозаи 5 пункти фоизй афзудааст. Такмилдихии ташкили системаи бучети аз хисоби мукаммал намудани ба накшагирии миёнамухлат ва прогнози нишондихандахои макроиктисодй, даромадхо ва харочотхои бучет, аудити берунаи ичрои-ши бучет, модернизатсия ва тараккии системаи хазинадорй, мукам-малдихии муносибатхои байнибучети гузаронида лозим аст.

Барои таъмин намудани шаффофияти андозситонй ва истифодаи самарабахши маблагхои давлатй зарур аст, ки Барномаи давлатии иттилоотикунонии макомоти андозу гумрук ва молияи кишвар тахия ва кабул карда шавад.

Пайнавишт:

1.«Боцу хироц» Нашрияи Кумитаи андози назди Хукумати Цумуурии Тоцикистон, №3 (738), 18.01.2011, сау 16.

2.Хамидов XX. Моуияти ицтисодй ва ицтимоии андоз// "Ахбори ДДХБСТ". -Хуцанд -2002, сау 45.

3. Иброхимов И. Р Макроэкономика Таджикистана: проблемы налогово-бюджетного регулирования. -Душанбе,2007, с 98

4. Кейнс Дж. М. Общая теория занятости процента и денег. -М.: Прогресс, 1998., с 68

5. Черник Д. Т. Налоги. -М.: Финансы и статистика, 2000, с. 146.

6.www. andoz.tj - официальный сайт Налогового комитета РТ.

stat.tj - официальный сайт Государственного комитета статистики РТ. Калидвожахо: андозсупорандагон, системаи андози, санадуои цонунгузории андози, мизони андози, маблаги андоз, гаронии андози, имтиёзуои андоз.

Маъмуров Анвар Махмуджанович,

старший преподаватель кафедры налогов и налогообложения факультета финансов ТГУПБП

Анализ современной налоговой системы Республики Таджикистан

Ключевые слова; налогоплательщик, налоговая система, налоговые законодательные акты, налоговые ставки, сумма налога, налоговое бремя, налоговые льготы.

В данной статье даётся понятие налоговой системы Автором теоретически и практически полностью проанализировано современное состояние налоговой системы и изложены его результаты в соответствии с поставленной целью и задачами. В статье автор особо отмечает необходимость коренной реформы национальной налоговой системы, которая должна соответствовать современным требованиям мировой экономики. Автор вносит ряд предложений для обеспечения прозрачности налогообложения, а также отмечает, что для эффективного использования бюджетных средств необходима разработка и принятие Государственной программы информатизации налоговых и таможенных служб.

Также исследуются показатели количественного изменения налоговой нагрузки на уровне конкретного экономического субъекта, в результате чего выявлены основные направления снижения бремени налогообложения, что вызывает особый интерес и создает почву для дальнейшего изучения и проведения исследований.

A.M. Mamurov

Analysis of Modern Tax System of Tajikistan Republic

Key words: tax bearer, tax system, tax legislative instruments, tax rates, tax amount, tax

burden, tax privileges

In his article the author discloses the notion of "tax system". He analyzes exhaustively the modern state of tax system both in theoretical and practical aspects; the results being expounded in conformity with the goals and objectives designed. The work reflects actualness of the challenged theme under contemporary conditions, necessity of its research, goals and objectives of exploration, practical significance of the work.

The author investigates also the indices of quantitative change in reference to taxation encumbrance at the level of a concrete economy subject that results in elicitation of the major trends referring to a reduction of taxation burden. The article causes interest and creates the ground for further studies and explorations of the issue in question.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.