Научная статья на тему 'ТЎРТИНЧИ САНОАТ ИНҚИЛОБИНИНГ МЕҲНАТ БОЗОРИГА ТАЪСИРИ: КАСБЛАР, МАЛАКАЛАР ВА КЎНИКМАЛАР'

ТЎРТИНЧИ САНОАТ ИНҚИЛОБИНИНГ МЕҲНАТ БОЗОРИГА ТАЪСИРИ: КАСБЛАР, МАЛАКАЛАР ВА КЎНИКМАЛАР Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
60
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Тўртинчи саноат инқилоби / рақамли иқтисодиёт / автоматлаштириш / меҳнат бозори / Саноат 4.0 дастури / кўникмалар / касблар / касбий тайёргарлик / Олий таълим / кадрлар салоҳияти / ахборот технологиялари / мослашувчанлик / рақобатбардошлик.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Латипов Аброр Умарович

Мақолада “Тўртинчи саноат инқилоби” меҳнат бозорига қандай таъсир ўтказиши, яқин келажакда касблар, малакалар, кўникмалар ва меҳнатга бўлган ёндашувларнинг ўзгариши хусусида сўз боради. Технологик ўзгаришлар шароитда Ўзбекистонда давлат хизматчилари ва ходимлар унинг таъсирини қандай ҳис қилишлари, рақамли бизнесни ўзгартириш контекстида мослашиш учун қандай кўникмалар зарурлиги, рақобатбардош ишчи кучини яратиш имкониятлари, хусусан бозор эҳтиёжларига мувофиқ кўникма ва билимларга эга кадрларни тайёрлаш билан боғлиқ таклифлар илгари сурилади. Келажак давлат хизматчилари қандай кўникмаларга эга бўлиши билан боғлиқ саволларга жавоблар берилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТЎРТИНЧИ САНОАТ ИНҚИЛОБИНИНГ МЕҲНАТ БОЗОРИГА ТАЪСИРИ: КАСБЛАР, МАЛАКАЛАР ВА КЎНИКМАЛАР»

APRIL 27-28, 2023

ТУРТИНЧИ САНОАТ ИНЩЛОБИНИНГ МЕ^НАТ БОЗОРИГА ТАЪСИРИ: КАСБЛАР, МАЛАКАЛАР ВА КУНИКМАЛАР Латипов Аброр Умарович

Узбекистан Республикаси Президенти хузуридаги Давлат хизматини ривожлантириш

агентлиги Навоий вилояти филиали инсон ресурслари ва кадрлар салох,иятини ривожлантириш булими бош инспектори https://doi.org/10.5281/zenodo.7860845

Аннотация. Мацолада "Туртинчи саноат инцилоби" ме^нат бозорига цандай таъсир утказиши, яцин келажакда касблар, малакалар, куникмалар ва ме^натга булган ёндашувларнинг узгариши хусусида суз боради. Технологик узгаришлар шароитда Узбекистонда давлат хизматчилари ва ходимлар унинг таъсирини цандай уис цилишлари, рацамли бизнесни узгартириш контекстида мослашиш учун цандай куникмалар зарурлиги, рацобатбардош ишчи кучини яратиш имкониятлари, хусусан бозор э^тиёжларига мувофиц куникма ва билимларга эга кадрларни тайёрлаш билан боглиц таклифлар илгари сурилади. Келажак давлат хизматчилари цандай куникмаларга эга булиши билан боглиц саволларга жавоблар берилади.

Калит сузлар: Туртинчи саноат инцилоби, рацамли ицтисодиёт, автоматлаштириш, ме^нат бозори, Саноат 4.0 дастури, куникмалар, касблар, касбий тайёргарлик, Олий таълим, кадрлар салощяти, ахборот технологиялари, мослашувчанлик, рацобатбардошлик.

Туртинчи саноат инкилоби (Саноат 4.0) саноатга ахборот технологияларини оммавий жорий этиш, бизнес жараёнларини кенг куламда ракамлаштириш ва сунъий интеллектни таркатиш асосида ишлаб чикаришда янгича ёндашувларни уз ичига олган технологик жараёндир.

Ривожланган давлатларда "Туртинчи саноат инкилоби" ёки "Саноат-4.0" ибораси пайдо булганига бир неча йил булди.

"Туртинчи саноат инкилоби" тараккиётнинг янги - "ракамли иктисодиёт" боскичи бошланганидан далолатдир. Бу дегани инсонларнинг яшаш, ишлаш ва бизнес муносабатларидаги туб узгаришларни англатади.

У биринчи, иккинчи ва учинчи саноат инкилоблари билан мутаносиб технологик ютуклар туфайли юзага келган инсоният тараккиётидаги янги бобдир.

Шунингдек, купгина иктисодчи олимларнинг таъкидлашича "Саноат-4.0" дастури доирасида саноат, ишлаб чикариш хдмда хизмат курсатиш сохдларининг ракамлаштирилиши натижасида куплаб иш уринлари кискаради.

Бу эса ах,олининг мех,натга лаёкатли кисми, хусусан ёшларни янги технологик даврда яшаш ва мех,нат килишга тайёрлаш мух,им ахдмият касб этади.

Ушбу инкилобнинг кулами, тезлиги ва чукурлиги мамлакатлар кандай ривожланиши, ташкилотлар кандай киймат яратиши ва иш берувчилар ходимларга куйган талабларини кайта куриб чикишга мажбур килмокда.

Туртинчи саноат инкилоби нафакат технологияга асосланган узгаришлар, бу х,ар бир кишига, жумладан, рах,барлар, сиёсатчилар, ишбилармонларга инклюзив, инсонга

APRIL 27-28, 2023

йуналтирилган келажакни яратиш учун бирлаштирувчи технологиялардан фойдаланишда ёрдам бериш имкониятидир.

Туртинчи саноат инкилоби меднат бозорининг узгаришига сезиларли таъсир курсатиб, касблар ва меднатга ёндашувлар узгармокда.

Энди компания ёки ташкилотнинг муваффакияти куп жидатдан ходимларининг технологиялардан фойдаланиш кобилиятига, биринчи навбатда, уни ижодий ва инновацион тарзда амалга оширишига боглик булади.

Узбекистон учун "Саноат-4.0" дастури яратадиган энг катта имкониятлар дамда муайян хавфлар дам инсон омили билан боглик булади.

Чунки меднат ресурслари таркибида интеллектуал салодиятнинг адамияти тобора ошиб бориши, янги технологик даврнинг характерли хусусиятларидан биридир.

Адолиси 36 миллиондан ошган Янги Узбекистоннинг бу борада имкониятлари етарли.

Бу даврда капиталга таянган иктисодиёт урнини "истеъдодлар иктисодиёти" эгаллашини инобатга олсак, айнан инсон капиталини кутаришга устуворлик берилишининг зарурати ойдинлашади.

2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегиясини "Инсонга эътибор ва сифатли таълим йили"да амалга оширишга оид давлат дастурида мамлакатимизда ракамли иктисодиётни асосий "драйвер" содага айлантириб, унинг дажмини камида 2,5 баравар ошириш максадида бир катор вазифалар белгиланган. Жумладан, сунъий интеллект технологияларини ривожлантириш учун янада кулайликлар яратиш ва уларни куллаб кувватлаш борасида аник чора-тадбирлар режалаштирилган [1].

^олаверса сунгги йилларда мамлакатимизда олий таълим тизимини тубдан ислод этиш, илм-фан содасини риожлантириш борасида килинаётган ишлар албатта мамлакатни янги технологик даврга тайёрлашда мудим адамиятга эга.

Хусусан бугунги кунда юртимизда фаолият юритаётган 200 дан ортик олий таълим муассасалари орасида етакчи хорижий давлатлар нуфузли илм даргодларининг 30 та филиали дамда 70 га якин нодавлат олий таълим ташкилотлари фаолияти йулга куйилиб, уларда замонавий касблар буйича мутахассисларни тайёрланаётганлиги албатта, уз самараси бериши шубдасиз.

^айси куникмаларга талаб юкори булади?

Жадон иктисодий форумининг (WEF) "Иш уринлари келажаги 2020" дисоботида, автоматлаштириш ва Совид-19 нинг икки томонлама таъсири, 2025 йилга бориб, одамлар ва машиналар уртасидаги меднат таксимоти 85 миллион иш уринларининг йукотилишига олиб келиши, шунингдек, одамлар, машиналар ва алгоритмлар уртасидаги янги меднат таксимотига мослашган 97 миллион янги касблар пайдо булиши мумкинлиги айтилган [2].

Ушбу узгаришлар бизнинг даёт тарзимиз ва ишлаш услубимизни узгартиради. Баъзи иш уринлари йуколади, бошкалари усади ва бугунги кунда дам мавжуд булмаган янги ишлар ва касблар одатий долга айланади.

Дардакикат, меднат бозори хусусиятлари ва талабларининг тобора узгариб бораётганлиги иш берувчилардан ходимлар малакасини мунтазам ошириш, уларни бозор талабларига мослаштириб бориш заруратини юзага чикармокда.

APRIL 27-28, 2023

Х,исоботда 2025 йилга келиб долзарб адамият касб этадиган куйидаги 15 та топ куникмалар руйхати такдим этилди.

2025 ЙИЛДА ЭНГ ДОЛЗАРБ БУЛАДИГАН 1S ТА КУНИКМА

Аналитик фжрлаш ил

инповдциялзрга очнкпмк

<т>

ФИОЛ уДОЙНИШ BS 1 jtriHM апиш стрлтг-гияплри

<т>

(т>

ТДМК.ИДИЙ ф*ирЛЛШ пл

таэртнл

Ижадиорпик, уяига жоо1ин nil ташаббуонЭДпнк

гм Лидсргвос пл шпшоий твъсир

Твлногютиадан фонда пдниш мониторинг № навдр&Т рцгШиш

(?) Oil! Д|)СГур№1Ш

го Бардошпик. строгого чвдиылик B£l мосшшлупмэмлик

ff) Мулюздозапик, муаммоми .кап этиш &а fоипар шакплантириш

\ ж /

Л5Ч

V F/1 '

ИНТвПГЮчГС

Муймадйларми СйрТйраф ТГИШ II/I файдлланутлнпик

14 1 Тиэимпарни rflsjwn кипиш

О^ J IUI 6ajy5rtSm

w

Ицдомтириш пл иугткаралар ОЛИб бОриш

ÜÜJ4LHI икнкшшП фсдомшим! (WEF) "11 ш усчныйри кс.шыгн 2020 хшобнютя

Тадкикот натижаларига эътибор берадиган булсак аналитик фикрлаш ва инновацияларга очиклик, фаол урганиш ва уз устида тишлаш, комплекс муаммоларни дал килиш кобилияти ишчилардан энг куп талаб килинадиган куникмалардан дисобланади.

Роботлар биз ходлаган жойга тезрок боришимизга ёрдам бериши мумкин, аммо улар одамлар каби ижодий була олмайди.

Жадон иктисодий формуми асосчиси ва Президенти Клаус Шваб узининг "Туртинчи саноат инцилоби" китобида таъкидлаганидек "Якин келажакда ижтимоий ва ижодий куникмалар, хусусан, ноаниклик шароитида карорлар кабул килиш дамда янги гоялар уйлаб топиш куникмалари талаб килинадиган касблар автоматлаштирилиш эдтимоли кам содалар булади" [3].

Шу сабабли, танкидий фикрлаш ва тадлил, ижодкорлик, узига хослик ва ташаббускорлик, лидерлик ва ижтимоий таъсир кила олишлик каби куникмаларга эга ходимларга дам келгусида талаб юкори булади.

Янги технологиялар даври замонавий билим ва куникмаларга эга кадрларга эдтиёжни тубдан оширади. Саноат 4.0 дастури бугунги ёшлар эга булган билим, малака куникмалар ва бозор талаблари уртасидаги мавжуд номутаносиблик янада кенгайиш хавфини юзага келтирмокда.

Бу эса ёшлардан дам, бугунги куннинг мутахассисларидан дам янги иш уринларига мослашиш ва кейинчалик ривожланишга дам ёрдам берадиган чидамли куникмаларни шакллантиришни талаб килмокда.

Юмшоц куникмалар:

Ижодкорлик, мураккаб муаммоларни дал килиш, танкидий фикрлаш, мулокот, диссий интеллект ва инсон ресурсларини бошкариш каби инсоннинг асосий кобилиятлари машиналар билан алмаштириб булмас куникмалардир.

Чунки, деч бир робот мукаммал ишчининг урнини боса олмайди, жамоани назорат кила олмайди ёки етакчи ролини уйнай олмайди.

APRIL 27-28, 2023

Шундай килиб, этакчилик ва бошкарув кобилиятлари ажралмас булиб колади. Мулокот куникмалари хам хал килувчи ахамиятга эга булиб колади, чунки иш берувчилар ички ва таш;и муносабатларни жалб килиш ва урнатиш учун одамларга мухтож булади.

Ташкилот маданияти ва жамоавий ишлашга эътибор каратилган холда, хиссий интеллект юкори самарали жамоаларни яратиш ва иш жойидаги мотивацияни оширишда хал килувчи элемент булиб колади.

ManpowerGroup компанияси томонидан 2022 йилнинг учинчи чораги учун бутун дунё буйлаб 40 000 дан зиёд иш берувчилар уртасида утказилган "Бандлик истикболлари тадкикоти"да (The Employment Outlook Survey) ишга ёллаш буйича лойихалар урганилган

ЭНГ КУП ТАЛАБ КИЛИНАДИГАН 5 ТА КАСБ

1 IT ВА DATA (маълумотлар) @ »[ * 1

1 САВДО ВА МАРКЕТИНГ ■ я ¡ш,

> ОПЕРАЦИЯЛАР ВА ) ЛОГИСТИКА 1 Ж I лл 1Ш

А ТОВАР ВА ХИЗМАТЛАР у ИШЛАБ ЧИКАРИШ 1 ) 1 У1 Г! Ж"

г g МИЖОЗЛАР БИЛАН ИШЛАШ ВА ФРОНТ-ОФИС I и

[4].

Мазкур тадкикоти натижалари эътибор киладиган булсак, хозирда дунё микёсида талаб энг юкори булган касблар ва кобилиятлар, иш берувчилар томонидан ходимларни ишга ёллашда учраётган муаммолар хамда келгусида мехнат бозори истикболлари билан боглик бир катор маълумотлар такдим этилган.

Хусусан, компания томонидан тузилган ТОП-5 талик руйхатида IT ва Data (маълумотлар) сохаси бугунги кунда энг куп талаб килинадиган касблар каторида биринчи уринда кайд этилган.

Савдо ва маркетинг иккинчи, операциялар ва логистика учинчи, товар ва хизматлар ишлаб чикариш сохдси туртинчи хдмда мижозлар билан ишлаш ва фронт-офис буйича мутахассислар бешинчи уринда санаб утилган.

APRIL 27-28, 2023

Шунингдек, компания томонидан утказилган суровнома натижаларига буйича, иш берувчилар томонидан энг куп талаб килинадиган куйидаги юмшок куникмалар бешлиги хам маълум килинган.

• ишончлилик ва шахсий интизом;

• чидамлилик ва мослашувчанлик;

• мулохазакорлик ва муаммоларни хал кила олишлик;

• ижодкорлик ва узига хослик;

• танкидий фикрлаш ва тахлил.

^аттик куникмалар:

Компютер дастурлаш, кодлаш, лойихаларни бошкариш, молиявий менежмент, илмий вазифалар ва технологияга асосланган куникмалар каби техник ёки "катти;" куникмалар иш учун махсус вазифаларни бажариш учун зарур булган билим ва кобилиятларни ифодалайди.

Технологик узгаришлар сабаб янги иш уринлари яратилаётгани боис, сохага оид техник билим ва куникмаларга хамда тайёргарликка эга булган малакали мутахассисларга талаб хам тобора ортиб боради.

Малака ошириш ва кайта тайёрлаш.

Туртинчи саноат инкилоби, техологик узгаришлар шиддати, барча сохалар каби давлат фукаролик хизмати сохасига хам янгича ёндашув, инновацияларни татбик этишни такозо этмокда.

Аввало бу, Янги Узбекистонни барпо этиш борасида белгиланган ислохотларни амалга оширишда энг мухим урин тутадиган давлат хизматчилари касбий салохиятини мунтазам ошириб бориш, жараёнга энг замонавий ва илгор ахборот хамда таълим технологияларини жорий этиш билан боглик муаммоларда хам куринмокда. Бугун хар доимгидан долзарб булиб турган ушбу жараённи замон талабларига мос куринишда ташкил этиш лозим булади.

APRIL 27-28, 2023

Туртинчи саноат инкилоби тулкинларига карши тура олиш ва унга мослашиш учун давлат хизматчилари бир катор мухим компетенцияларга эга булишлари керак булади. Хусусан, ресурсларни самарали бошкариш, мослашувчанлик, етакчилик, стратегик фикрлаш, кадриятлар хамда фаол мулокотчанлик (коммуникабилллик) куникмалари бу жараёнда асосий омил булиб хизмат килади.

Шунинг учун, малака ошириш хар бир ходимнинг уз мутахассислиги буйича сунгги фан ютуклари, сохаларга кириб келган янги тушунчалар билан танишиш, уларни узлаштириш, амалиётда куллаш буйича куникмаларни хосил килиш учун мухим хисобланади.

Очигини тан олиб айтиш керакки, коронавирус пандемияси ва унинг иктисодий окибатлари хамда технологик замон, иш берувчиларни уз ходимларини ушбу узгаришларга карши тура олишга мослаштириш муваффакият калити эканлиги тугрисида огохлантирди.

Хусусан, Coursera таълим платформаси маълумотларига эътибор каратадиган булсак, платформа ёрдамида айрим замонавий касблар учун зарур булган куникмаларга эга булиш учун уртача 1-5 ой, савдо ва маркетинг сохасида 1-2 ой, маълумотлар ва сунъий интеллект сохасида 2-3 ой, булутли хисоблаш ва мухандислик сохаларида эса 4-5 ойлик муддат етарли булиши мумкин [5].

Истикболли сохаларда каръера куриш учун бошлангич таянч билим ва малакаларни эгаллаш билан кифояланмасдан, уларни узлуксиз равишда ошириб, янгилаб бориш, замонавий мехнат бозори талабларига мослашиб фаолият юритиш молиявий баркарорликка эришиш учун мухим кафолат булади. Биринчи иш кундан бошлаб ходим ташкилотнинг бир кисми эканлиги хис этиб, унинг ривожланиш учун узининг муносиб хиссасини кушиши зарурлигини англаши мухимдир.

Касблар истикболи.

Маълумки, 2021 йил 6 майда Узбекистон Республикасининг давлат стандарти (Хизматчиларнинг асосий лавозимлари ва ишчилар касблари классификатори (ХАЛИКК -2020) кабул килинган булиб, унга айрим тор доирадаги касблар хам киритилган. Бугунги технологик узгаришлар мазкур руйхатдаги касбларни мехнат бозори шароитидан келиб чикиб кайтадан куриб чикишни такозо этмокда. Юкорида куриб чикканимиздек, ривожланаётган технология натижасида якин ун йиллар ичида хозир амалда булган айрим касбларга эхтиёж булмайди [6].

Яъни, келажакда куплаб касблар истикболи хавф остида колади, Масалан, тулик автоматлаштирилган такси хизмати хаётга татбик этилса, хайдовчиларнинг кераги булмайди ёки хукукшунослар урнини босувчи роботлардан бемалол хукукий маслахат олишимиз.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Бу руйхатни молиявий тахлилчилар, айрим тоифа шифокорлар, журналистлар, хисобчилар, сугурта агентлари, соликчилар ва кутубхоначилар мисолида давом эттиришимиз мумкин.

Тахлиллар шуни курсатмокдаки, олий таълим муассасаларини тугатаётганларнинг купчилик кисми уз мутахассислиги буйича ишламасдан имконияти даражасидаги бошка сохаларда фаолият олиб боришмокда.

APRIL 27-28, 2023

Ундан ташкари, иш берувчилар томонидан битирувчиларни ишга олиш тизимида хам айрим масалалар тушунарсиз.

Масалан, бир лавозимга иккита университетдан номзодлар булса, улар баравар ишга олиниши мумкин. Биринчи олийгох рейтинги юкори, иккинчисиники пастрок даражада, деган тушунчанинг узи хам йук. Ракобат булиши учун номзоднинг кайси олийгохда укиганлиги ахамиятга эга булиши керак.

Туртинчи саноат инкилоби даврида иш берувчиларнинг талаби олий таълим муассасаларининг асосий тамойили булиши керак

2035 йилга бориб дунёда 70 фоизга якин ишлар автоматлаштирилади. Прогнозлаштириш ва макроиктисодий тадкикотлар институти маълумотларига кура 2030 йилга бориб Узбекистон ахолиси 41 миллиондан ошишини хисобга олсак, мехнат бозорида кадрларга эхтиёж ортади [7]. Бунда ОТМлар ракобатбардош укув режа ишлаб чикишлари, битирувчилар олган билим ва эгаллаган куникалар камида ун йил кийматини йукотмаслиги зарур булади.

Олий таълим муассасасалари иш берувчиларнинг талаб ва таклифларини урганиб, укув дастрларига янги фанлар киритишлари ёки эскирганларини олиб ташлашлари керак. Университетлар укув дастурлари, режалари дунё трендларига, яъни келажак касбларига караб узгариб туриши керак.

Хулоса урнида шуни айтиш жоизки, умумий куникмалар орасида хиссий акл, ижодкорлик, мулокот кобилиятлари каби ноёб инсоний кобилиятларга булган эхтиёж тобора кучаяди. Бу даврда дастурий таъминот билан самарали ишлаш, дастурлаш, умумий ракамли саводхонлик каби техник билимларнинг ахамияти тобора ортиб боради.

Умуман олганда, муваффакиятли ва ракобатбардош ишчи кучини яратиш учун ташкилотлар ва компаниялар икки йуналишда харакат килишлари керак булади -технологик узгаришлар ва бозор эхтиёжларига мувофик куникма ва билимларга эга ходимларни ишга ёллаш, уларни тайёрлаш ва мониторинг килиш тизимини шакллантириш, шунингдек, умрбод таълим гояларини илгари суриш, узлуксиз мустакил таълимни ходимлар фаолиятида кундалик коидага айлантириш.

Бугунги кунда саноат, ишлаб чикариш, ва хизмат курсатиш сохаларида булаётган технологик узгаришлар ва якин истикболда руй берадиган янгиланиш жараёнлари бутун таълим сохасига дахл килган холда олий таълим муассасалари (ОТМ) фаолиятига тобора босим курсатиб, уларнинг битирувчилари кимматлилиги масаласини кун тартибига куяди. Яъни ОТМ ва университетлар олдида ракамли иктисодиёт талаб киладиган куникмаларни узлаштирган кадрларни тайёрлаш учун зарур шароитлар яратиш вазифаси долзарб ахамиятга эга булади. Энг асосийси узгаришлар бизни кутиб турмайди. Бунда рахбарлар, олий таълим муассасалари ва укитувчилар ходимларнинг малакасини узлуксиз равишда ошириб бориш, уларни кайта тайёрлашда фаол булишлари талаб этилади.

Олий таълим муассасаларимизда Саноат 4.0 дастури асосида янги авлод кадрларини тайёрлаш, замонавий технологияларни тадкик этиш, узимизга мосларини ишбилармонлар ва тадбиркорлар билан хамкорликда ривожлантириш юзасидан етарли салохият мавжуд.

APRIL 27-28, 2023

Ушбу йуналишдаги ишларни янада ривожлантириш, инновацон лойихалар ва пантентларни купайтиришимиз Янги Узбекистоннинг ракобатбардошлигини ошишишга хизмат килади.

Пировард натижада, мамлакатда иктисодий усишнинг юкори даражасига интеллектуал салохиятни ривожлантириш оркали эришилиб, давлатнинг ижтимоий-иктисодий муаммолари булган камбагалликни кискартириш, ишсизликни камайтириш, турмуш сифатини ошириш каби муаммоларни хал этиш буйича имкониятларни кенгайтиришга эришиш мумкин.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 28 февралдаги "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегиясини "Инсонга эътибор ва сифатли таълим йили"да амалга оширишга оид давлат дастури тугрисида"ги ПФ-27-сонли Фармони // www.lex.uz.

2. Жахон иктисодий форумининг (WEF) "Иш уринлари келажаги 2020" хисоботи, https://www.weforum.org/reports/the-future-of-jobs-report-2020/

3. Клаус Шваб. Туртинчи саноат инкилоби. - Т. : Nihol. 2022.- 248 б.

4. ManpowerGroup компанияси томонидан утказилган "Бандлик истикболлари тадкикоти" (The Employment Outlook Survey) натижалари, https://go.manpowergroup.com/hubfs/MEOS/2022_Q3/Q3%20MEOS%20Global%20Repor t.pdf

5. Coursera таълим платформаси маълумотлари. https://www.weforum.org/agenda/2022/07/youth-workers-skills-access-business/

6. Узбекистон Республикасининг давлат стандарти (Хизматчиларнинг асосий лавозимлари ва ишчилар касблари классификатори (ХАЛИКК-2020) Давлат стандарти. Тошкент ш., 2021 йил 6 май. 05-1288-сон.

7. Прогнозлаштириш ва макроиктисодий тадкикотлар институти маълумотлари. https://ifmr.uz/publications/articles-and-abstracts/birth_rate

8. Латипов А. Давлат хизматчиси: касбий тайёргарлик даражасини ошириш давр талаби. https://uza.uz/uz/posts/davlat-xizmatchisi-kasbiy-tayyorgarlik-darazhasini-oshirish-davr-talabi_336967?q=%2Fposts%2Fdavlat-xizmatchisi-kasbiy-tayyorgarlik-darazhasini-oshirish-davr-talabi 336967

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.