CC BY
3Шодиева Мусаввар Азамовна - старший преподаватель кафедры французского языка и методики его преподавания Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, е-mail: musavara59@mail.ru
Иброхимов Фуркатджон - выпускник отделения французского языка Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни
Information about the authors: Sultonov Sokiboy Aslonboyevich - candidate of philosophic sciences, the head of French chair and its teaching method, Tajik State Pedagogical University after Sadriddin Ayni
Sodieva Musavvar Azamovna - senior lecturer of the French chair and its teaching method, Tajik State Pedagogical University after Sadriddin Ayni
Ibrohimov Furkatjon - graduater of French department, Tajik State Pedagogical University after Sadriddin Ayni
РОБИТАИ ХАЛЛОЦИЯТ ВА РАВИШ^ОИ ТАДРИС
Махзунзаде Б. Ф.
Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айнй
Халлокият як тавоноии хамагонй аст, ки хам ношй аз авомили мухталифи фардй ва шахсиятй аст ва хам авомил ичтимоии он матрах аст.
Халлокият болотарин мархилаи тавонии тафаккури башарй аст, ки тавонистааст инсонро ба мархилаи пешрафт ва тараккй бирасонад ва уро дар халли тамоми масоили зиндагй ёрй дихад. Мухаккикон ва равоншиносон муътакиданд, ки халлокият бидуни таваччух ба абъоди ичтимой ва мухитии он баррасий намешавад. Ба назари Стронберг (1989) фароянди халлокият дар зехни шахс бо мутагайирхои ичтимой робита дорад. Ба хамин далел халокият харгиз натичаи амали фард ба танхой нест [5].
Яке аз абъоди мухити ичтимоии халокият мадраса мебошад. Торренс баён мекунад, ки масъалаи тавсеаи халлокият дар низоми омузиши расмй бештар аз ин чихат кобили таваччух аст, ки ибтикор ва халлокият дар аглаби кудакон то синни 10-солагй мушохида мешавад. Ба кавли Торренс иллати он умуман ба номуносиб будани равишхои тадрис марбут мешавад [6].
Халлокият вобаста ба мухити ичтимой аст ва дар бистархои муносиби ичтимой падид меояд. Хонавода, мадраса, созмонхо ва одоб ва фарханги хар чомеа ин бистархоро ташкил медиханд, бистархое, ки метавонанд бар халлокият таъсири мусбат ва манфй дошта бошанд. Халлокият дар бистари манфии ичтимой дар мухити нобудкунанда карор мегирад, чарок и мухити манфй сабаб мешавад фард дар кабули мавзуе муковимат кунад. Аммо дар бистари мусбати ичтимой, ки озодй ва истиклол барои дастёбй ба посуххои сахех вучуд дорад, афрод эхсосе аз муфид ва муассир будан хоханд дошт. Сохибназарон муътакиданд, халлоркият тавзеъи табий дорад ва махорати умумй аст, яъне хамаи афрод ба таври яксон аз халлокият бархурдоранд ва агар ин вижагй дар бархе афрод мушохида нашавад, далел бар адами вучуди он нест, балки ба хотири ин аст, ки халлокият фурсати муносибе барои буруз дар онхо пайдо накардааст
[3].
Чднбахои халлокият дар донишчуёнро метавон тахти шароити мухталиф, аз чумла тачриба ва хидояти волидайн ё муаллимон эчод кард. Дар парвариши заминаи тафаккури илмй ва халлок бояд ин омодагиро дар донишчуён ба вучуд овард, ки битавонанд масоилро баррасй кунанд, диданихоро мушохида бикунанд, худашон масоилро шиносой ва мушаххас кунанд ва барои халли онхо дар садади ёфтани рохи халли муносиб бошанд.
Дар ин миён муаллимон накши калидиро бар ухда доранд, муаллимон метавонанд бо истифода аз анвоъи равишхо халлок имкони зухури халлокият дар кудакон ва навчавононро фарохам созанд. Мадраса ба унвони яке аз ачзои мухими низоми
омузишй метавонад баp тафаккyp ва мах^атхои зехнй ва шевахои ёдгиpии донишомузон таъсиpи шигифте бигзоpад. Мухити мадpаса аз чанбахои мyхталифе монанди шаpоити физикй (девоpхо, синф, абзоp ва ашёи мавчуд даp мадpаса...) ва pавобити отифй миёни афpод, накши мyдиp ва нозим, ба вижа муаллим, pобитаи донишомузон бо муаллим, pавобити донишомузон бо якдигаp баp ангезаи ёдгиpй ва халокият таъсиpи мустаким доpад. Муаллим шаклдихандаи фазои синф аст ва мyхимтаpин накшpо даp паpваpиши навоваpй ва инкишофи таълим ва таpбият даp хонандагон баp ухда доpад ва метавонад ин накшpо аз таpики pавишхои тадpис даp синф ба анчом pасонад [2].
Равишх,ои тадрис:
Равиши тадpисpо метавон ба ду rypyx^ умда таксим каpд:
• Равишхои тадpиси Fайpифаъол (суннатй)
• Равишхои тадpиси фаъол
1. Равишхои тадриси гайрифаъол (суннатй)
Даp pавиши тадpиси Fайpифаъол, муаллим накши фаъол ба ухда доpад ва матолибеpо, ки аз кабл таъйин шуда аст ба тавpи шифохй даp синф баён мекунад ва донишомузон даp ин миён вокуниши чандоне аз худ нишон намедиханд. Бинобаp ин халлокият танхо чои андаке даp омузиши суннатй доpад, зеpо даp омузиши суннатй касби махоpати хондан ва навиштан мухим аст ва иpоаи мафхумхо ба сypати шифохй аз таpафи муаллим анчом мешавад ва такpоp ва хифз каpдан ва пас додани матолиб тавассути шогиpдон анчом мешавад. Бадин таpтиб зехни шогиpдон бо анбухи матолиб анбошта мешавад ва онхо аз ёдгиpии матолиби мухим ва добили фахми даpсй махpyм мегаpданд ва талош баpои посуххои чолишангез вучуд надоpад. Даp натича сабаби адами кунчковй ва суол ва мyшоpикат аз чонибе фаpогиp мешавад. Баpои баpтаpаф каpдани ин мушкил муаллимон метавонанд бо ичpои фанни муносиби омузишй донишомyзонpо ба халлокияти x#p4ñ бештаp pохнамой кунанд [7].
2. Равишхои тадриси фаъол
Даp баpобаpи pавиши тадpиси суннатй, pавишхое вучуд доpад, ки даp онхо донишомузон бештаp фаъолият доpанд ва кисмати аъзами коpи омузиш ва тадpис ба ухдаи донишомузон мебошад. Даp вокеъ як таъомули дyтаpафа даp миёни донишомузон ва муаллим ва донишомузон бо якдигаp вучуд доpад. Даp ин pавиш пешниход мекунанд, ки аз вусъати баpнома коста шавад ва кайфияти баpнома мавpиди ахамият бошад. Аз ин py истифода аз pавиши фаъол даp вакти гуфтани даpс донишомyзонpо баp саpи шавку завк оваpда ва ангезаи ёдгиpиpо даp онхо таквият медихад. Яке аз pохбypдхое, ки муаллим бо pавиши фаъол даp хангоми тадpис анчом медихад истифода аз тамоюлот ва кунчковии табиии фаpогиp даp халли масъала ва баёни он ба сypати хайpатомез аст.
Муаллимон бояд мутаваччехи ин нукта бошанд, ки ёдгиpии вокеъй сиpфан ба хотиp сyпypдани матолиб нест, балки ёдгиpии вокей замоне иттифок меафтад, ки донишомуз бояд даp иpтиботи мавзуи даpсй мавод ва абзоpи кобили ламс дошта бошад ва битавонад матолибpо даp амал низ бубинад ва онх^о тачpиба кунад. Бинобаp ин муаллим бояд бо истифода аз pаFбатхои табиии хонандагон ононpо ташвик ба ёдгиpй аз pyи pаFбат ва алока намояд, то мучиби pyшд ва инкишофи халлокият даp онон шавад [1].
Тахдике тавассути Рами ва Пейпеp (1974) ва Суливон (1974) анчом шуд. Коpи онхо мукоисаи кулосхои пуё ё боз бо кулосхои сунатй ё баста будааст.
Фазои кулосхои боз ё пуё баpои pyшди шаpоити пажухиш, кунчкобй, хyдкоpомадй ва ёдгиpии мкносиб будааст, аммо кулосхои суннатй даp имтихо гиpифтан, даpачабандй, тадpиси бо сахтгиpй дунбол мешуд ва таFЙиpи каме даp баpномаи омузишии худ эчод мекаpданд. Хдмчунин Суливон (1974) даpёфт, фаpогиpон даp кулоси боз даp мукоиса бо фаpогиpони кулосхои суннатй бахои маънодоp ва бехтаpе ба даст меоваpанд. Даp мукобил pафтоpхои мутаззод, ки боиси кохиши халлокият мешавад,
иборатанд аз: дилсард кардани акоиди донишомузон, таъкид бар такрори матолиб, сахтгирй ва анчоми равишхои суннатй, ки сабаби таклили халлокият мешавад. Натичагирй
Халлокият фарояндест, ки дар тули зиндагии афрод шакл мегирад ва рушду инкишофи он бо авомили гуногуне дар иртибот аст. Ба таври мисол дар даврони тахсил, ки матолиби омузишй, равиши омузиши муаллим ва шеваи арзишёбй дар тули чараёни ёддихи ва ёдгирй бо халлокияти фарогирон иртибот дорад.
Дангоме, ки кудак вориди мадраса мешавад, фароянди ичтимой шудан дар мухити омузиши шуруъ шавад. Омилхои бисёр зиёде чун: таколифи зиёд, таъкид бар хифзи дурус, ичрои барномахаи хамоханг, адами таваччух ба тафовутхои фардй ва саранчоми адами шинохт ё бетаваччухй ба вижагихои кудакони халлок сабаб мешавад, ки кудрати халлокияти онхо ба тадрич кохиш ёбад. Аммо агар мадраса шароити худ ва равишхои тадрисро бар пояи шинохт ва парвариши истеъдодхои донишомузон, ниёзи чомеа ва наздик кардани мухити мадраса ба шароит ва зиндагии берунй карор дихад, метавонад дар чихати шукуфоии халлокият дар донишомузон кадам бардорад.
Адабиёт:
1. Бигларй С. Таъйини равиши тадриси омузиши халли масъала бар тафаккури халлок ва муваффакияти тахсилии донишомузон дар клоси сеюм. - Табрез, 1385 х.
2. Накшбандй Х. Таъйини мизони таъсири равишхои фаъоли тадрис бар парвариши халокияти донишомузони писари давраи ибтидоии Шахристони Санандач. -Техрон, 2002.
3. Пирхоифй А., Маънавипур Д., Шарифй Д. Мукоисаи халлокият ва хуши донишчуёни риштахои мухталифи тахсилй // мачаллаи «Андешахои тоза дар улуми тарбиятй». - 1386 х. - № 3/1. - С. 29-42.
4. Сайф А. Равоншиносии парвариш. Чопи ёздахум. - Техрон, 2004.
5. Фатхиозар И. Равишхои фунуни тадрис. - Табрез: Интишороти Донишгохи Табрез, 2003.
6. Шарифй А., Доварй Р. Мукоисаи таъсири се равиши халлокият дар афзоиши халлокияти донишомузони пояи дуюми рохнамой // мачаллаи «Равонпизишкй ва равоншиносии болинии Эрон» - 2008. - № 1. - С. 57-62.
7. Шаъбонй Д. Равишхои навини тадрис ва ёдгирй. - Техрон: Интишороти Самт, 2011.
СВЯЗЬ ТВОРЧЕСТВА И МЕТОДОВ ПРЕПОДАВАНИЯ
Аннотация. Хотя способность созидательного мышления потенциально и инстинктивно существует внутри человека, но её проявление зависит от воспитания. Одним из мест для воспитания и развития творчества является школа. Цель данной статьи заключается в исследовании связи творчества и методов преподавания и в ней сравниваются обучение уроков студентам интерактивными и традиционными методами, а также указывается на особую роль метода интерактивного преподавания в развитии и раскрытии или задержании творческих способностей.
Ключевые слова: творчество, интерактивный метод преподавания, традиционный метод преподавания.
RELATIONS OF CREATIVITY AND TEACHING METHODS
Abstract. Though ability of creative thinking potentially and instinctively exists in the person, but its display depends on education. School is one of places for education and creativity development. The purpose of given article consists in research of communication of creativity and methods of teaching and in it are compared training of lessons to students by
interactive and traditional methods, and also it is underlined a special role of a method of interactive teaching in development and disclosing or detention of creative abilities.
Key words: creativity, an interactive method of the teaching, a traditional method of teaching.
Сведение об авторе: Махзунзаде Бушехри Фотима - аспирант кафедры общей педагогики Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, e-mail: mahzoonzadeh_arezoo@yahoo.com
Information about the author: Makhzunzade Bushehri Fotima - the post-graduate student of chair of the general pedagogics of the Tajik State Pedagogical University named after S.Aini
